Skip to content

Skip to table of contents

Fehu‘i mei he Kau Lautohí

Fehu‘i mei he Kau Lautohí

Ko e hā ‘oku ‘ai ai ‘e he Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová ‘a e ‘apositolo ko Paulá ke ne ‘asi ‘okú ne tula pe ‘ikai loko ‘i ai hano lou‘ulú?

Ko hono mo‘oní, ‘oku ‘ikai ha tangata ‘i he ‘ahó ni ‘e lava ke ne fakapapau‘i ‘a e fōtunga ‘o Paulá. Ko e ngaahi tā fakatātā mo e tā valivali ‘i he‘etau ‘ū tohí ko e ngaahi ‘aati pē ia, ‘o ‘ikai ko ha ngaahi ‘ata na‘e makatu‘unga ‘i ha ngaahi mo‘oni‘i me‘a kuo fakamo‘oni‘i faka‘ākeolosia.

Kae kehe, ‘oku ‘i ai ha ngaahi fakamatala fekau‘aki mo e fōtunga ‘o Paulá. Ko e fakatātaá, ko e Zion’s Watch Tower ‘o Ma‘asi 1, 1902, na‘e lave ai ki ha fakamatala ‘e taha, na‘e pehē: “‘I he fekau‘aki mo e fōtunga fakafo‘ituitui ‘o Paulá: . . . ‘I he ‘Acts of Paul and Thecla,’ . . . na‘e hiki nai ‘i he 150 T.S, ‘oku ‘i ai ha fakamatala fekau‘aki mo Paula ‘a ia ‘oku ngalingali ko e fakamatala lelei tahá ia, pea ko ha fakamatala mo‘oni. ‘I hení ‘oku fakamatala‘i ai ia ‘okú ne ‘tapukupuku, ‘ulu tula, ve‘e-kali, mo sino lelei, kemo a‘u; kae ki‘i ihu lōloa.’”

‘Oku pehē ‘i he The Oxford Dictionary of the Christian Church (pulusinga 1997) fekau‘aki mo e tohi ko ia ‘i he kuonga mu‘á: “‘Oku ‘ikai ta‘emalava ke ‘i he ‘Acts’ ha ngaahi ‘elemēniti ‘o ha mo‘oni fakahisitōlia.” Ko e The Acts of Paul and Thecla na‘e vakai ki ai ‘i he mu‘aki ngaahi senitulí ‘oku ‘i ha tu‘unga mā‘olunga, hangē ko ia ‘oku fakapapau‘i ‘e he mo‘oni‘i me‘a ko ia ‘o e kei ‘i ai hano mu‘aki tatau tohinima faka-Kalisi ‘e 80, pea pehē ki he ngaahi liliu ‘i he ngaahi lea kehe. Ko ia ai, ko ‘etau ngaahi ‘ātí ‘oku fehoanaki ia mo e fakamatala ‘e ni‘ihi ‘i he kuonga mu‘á ‘o fekau‘aki mo e fōtunga ‘o e ‘apositoló.

Kae kehe, manatu‘i, ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi me‘a kehe ‘oku mahu‘inga ange ia ‘i he fōtunga ‘o Paulá. Na‘a mo e lolotonga hono fakahoko ‘e Paula ‘a ‘ene ngāue fakafaifekaú, na‘e tukuaki‘i ‘e ha kau fakaanga ‘e ni‘ihi ‘i he māmaní ‘o pehē “ko ‘ene fotu mai ‘i he sinó [na‘e] vaivai pea ko ‘ene leá ‘oku ‘ikai hano mahu‘inga.” (2 Kol. 10:10) Ka ‘oku ‘ikai totonu ke ngalo ‘iate kitautolu na‘á ne hoko ko ha Kalisitiané ‘i ha founga fakaemana meia Sīsū. ‘Oku toe lava foki ke tau fakakaukau fekau‘aki mo e me‘a na‘e fakahoko ‘e Paula ‘i hono tu‘unga “ko ha ipu kuo fili [ma‘a Kalaisi] ke ne fataki [‘a e huafa ‘o Sīsuú] ki he ngaahi pule‘angá.” (Ngā. 9:3-5, 15; 22:6-8) Pea fakakaukau atu ki he lahi ‘o e ‘aonga ‘e lava ke tau ma‘u mei he ngaahi tohi ‘i he Tohi Tapú na‘e fakamānava‘i ‘e Sihova ‘a Paula ke ne tohí.

Na‘e ‘ikai ke pōlepole ‘a Paula ‘i he ngaahi me‘a na‘á ne lava‘i ki mu‘a ke ne hoko ko ha Kalisitiané; pea na‘e ‘ikai te ne fakamatala ki hono fōtunga hā maí. (Ngā. 26:4, 5; Fil. 3:4-6) Na‘á ne fakahaa‘i: “Ko e si‘i taha au ‘i he kau ‘apositoló, pea ‘oku ‘ikai te u taau mo hono ui ko ha ‘apositoló.” (1 Kol. 15:9) Na‘á ne tohi ki mui ai: “Ko au, ko ha tangata ‘oku ou si‘isi‘i ange ‘i he si‘isi‘i taha ‘i he kotoa ‘o e kakai tapú, na‘e foaki mai ki ai ‘a e ‘ofa ma‘ata‘atā ko ení, koe‘uhi ke u talaki ai ki he ngaahi pule‘angá ‘a e ongoongo lelei ‘o fekau‘aki mo e ngaahi koloa ta‘emafakatotoloa ‘a e Kalaisí.” (‘Ef. 3:8) Ko e pōpoaki ko iá ‘oku mahu‘inga mo‘oni ange ia ‘i ha hoha‘a pē pe na‘e fōtunga fēfē nai ‘a Paula.