Skip to content

Skip to table of contents

Fa‘ifa‘itaki ki he Fakamaau Totonu mo e Meesi ‘a Sihová

Fa‘ifa‘itaki ki he Fakamaau Totonu mo e Meesi ‘a Sihová

“Mou fakamaau ‘aki ‘a e fakamaau totonu mo‘oní, pea mou fefakafeangai‘aki ‘i he ‘ofa mateaki mo e meesi.”​—SĀK. 7:9.

HIVA: 21, 11

1, 2. (a) Na‘e anga-fēfē ‘a e ongo‘i ‘a Sīsū ‘o fekau‘aki mo e Lao ‘a e ‘Otuá? (e) Na‘e anga-fēfē hono ngāuehala‘aki ‘e he kau sikalaipé mo e kau Fālesí ‘a e Laó?

NA‘E ‘ofa ‘a Sīsū ‘i he Lao ‘a Mōsesé. ‘Oku ‘ikai ke tau ofo ai, he ko e Laó na‘e ha‘u ia mei he‘ene Tamaí, ‘a Sihova, ko e Tokotaha mahu‘inga taha ‘i he mo‘ui ‘a Sīsuú. ‘I he Saame 40:8, na‘e tomu‘a tala ai ‘i he Tohi Tapú ‘a e ‘ofa lahi ‘a Sīsū ki he Lao ‘a e ‘Otuá: “Ke fai ho finangaló, ‘e hoku ‘Otua, ko hoku mamaná ia, pea ko ho‘o laó ‘oku ‘i hoku loto fatú.” Na‘e fakamo‘oni‘i ‘e Sīsū ‘i he me‘a na‘á ne lea‘aki mo faí na‘e haohaoa mo ‘aonga ‘a e Lao ‘a e ‘Otuá, pea kuo pau ke fakahoko.​—Māt. 5:17-19.

2 Kuo pau pē na‘e ongo‘i mamahi ‘a Sīsū ‘i he‘ene sio ki hono ngāuehala‘aki ‘e he kau sikalaipé mo e kau Fālesí ‘a e lao ‘a ‘ene Tamaí, ‘o ‘ai ke hā ngali ta‘efaka‘atu‘í. Na‘á ne pehē kiate kinautolu: “‘Oku mou foaki ‘a e vahe hongofulu ‘o e minití mo e tilí mo e kūminí,” ‘o ‘uhingá na‘a nau mātu‘aki tokanga ke talangofua ki he fakaikiiki si‘isi‘i taha ‘o e Laó. Ko ia ai, ko e hā ‘a e palopalemá? Na‘e fakamatala ‘a Sīsū: “Ka ‘oku ‘ikai te mou tokanga ki he ngaahi me‘a mamafa ange ‘o e Laó, ‘a e fakamaau totonú mo e mēsí, mo e faitōnungá.” (Māt. 23:23) Na‘e ‘ikai ‘ilo ‘e he kau Fālesí ‘a e ‘uhinga ‘o e Laó, pea na‘a nau fakakaukau ‘oku nau lelei ange ‘i he ni‘ihi kehé. Ka na‘e mahino‘i ‘e Sīsū ‘a e taumu‘a na‘e tu‘u mei mui ‘i he Laó mo e me‘a na‘e fakahaa‘i ‘e he fekau taki taha ‘o fekau‘aki mo Sihová.

3. Ko e hā te tau lāulea ki ai ‘i he kupu ko ení?

3 ‘I he tu‘unga ko e kau Kalisitiané, ‘oku ‘ikai fiema‘u ke tau talangofua ki he Lao ‘a Mōsesé. (Loma 7:6) Ko ia ko e hā na‘e fakakau ai ‘e Sihova ‘a e Laó ‘i he‘ene Folofolá, ‘a e Tohi Tapú? ‘Okú ne fiema‘u ke tau mahino‘i pea ngāue‘aki ‘a hono “ngaahi me‘a mamafa ange,” ‘i hono fakalea ‘e tahá, ‘a e ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘oku tu‘u mei mui ‘i he Laó. Ko e fakatātaá, ko e hā ‘a e ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘oku tau ako mei he fokotu‘utu‘u ‘o e ngaahi kolo hūfangá? ‘I he kupu ki mu‘á, ‘oku tau ako ai ‘a e ngaahi lēsoni ‘i hono ako ‘a e me‘a na‘e pau ke fai ‘e he tokotaha holá. ‘I he kupu ko ení, te tau ako ai ‘a e me‘a ‘oku ako‘i mai ‘e he ngaahi kolo hūfangá fekau‘aki mo Sihová mo e founga ‘e lava ke tau fa‘ifa‘itaki ai ki hono ngaahi ‘ulungāngá. Te tau tali ‘a e fehu‘i ‘e tolu: ‘Oku anga-fēfē hono fakahaa‘i ‘e he ngaahi kolo hūfangá ‘oku mohu meesi ‘a Sihova? Ko e hā ‘oku nau ako‘i mai fekau‘aki mo e vakai ‘a e ‘Otuá ki he mo‘uí? Pea ‘oku anga-fēfē ‘enau fakahaa‘i ‘a ‘ene fakamaau totonu haohaoá? ‘I he tu‘unga taki taha, feinga ke sio ki he founga ‘e lava ai ke ke fa‘ifa‘itaki ki ho‘o Tamai fakahēvaní.​—Lau ‘a e ‘Efesō 5:1.

FAKAHAA‘I ‘I HE TU‘U‘ANGA ‘O E NGAAHI KOLO HŪFANGÁ ‘A E MEESI ‘A E ‘OTUÁ

4, 5. (a) Ko e hā na‘e fai ke faingofua ai ‘a e hola ki ha kolo hūfanga ha tokotaha hola, pea ko e hā hono ‘uhingá? (e) Ko e hā ‘oku ako‘i mai ‘e he me‘á ni fekau‘aki mo Sihová?

4 Na‘e fokotu‘utu‘u ‘e Sihova ke faingofua ‘a e a‘u ki he ngaahi kolo hūfanga ‘e onó. Na‘á ne tala ki he kau ‘Isilelí ke nau fili ‘a e kolo ‘e tolu ki he tafa‘aki taki taha ‘o Sioataní. Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhi ke vave mo faingofua ‘a e a‘u ha tokotaha hola ki ha taha ‘o e ngaahi kolo ko ení. (Nōm. 35:11-14) Ko e ngaahi hala na‘e lele ki aí na‘e tauhi ke ‘i ha tu‘unga lelei. (Teu. 19:3) Fakatatau ki he talatukufakaholo faka-Siú, na‘e ‘i ai ‘a e ngaahi faka‘ilonga ‘i he ngaahi ve‘ehalá ke tokoni ki he kau holá ke nau ‘ilo ‘a e ngaahi koló. Koe‘uhi ko e ‘i ai ‘a e ngaahi kolo hūfanga ‘i ‘Isilelí, ko ha ‘Isileli na‘á ne tāmate‘i fāinoa ha tahá na‘e ‘ikai fiema‘u ia ke ne ma‘u ha malu‘i ‘i ha fonua muli, ‘a ia ‘e fakatauele‘i nai ai ia ke ne lotu ki he ngaahi ‘otua loí.

5 Fakakaukau angé fekau‘aki mo ení: Na‘e tu‘utu‘uni ‘e Sihova ke tāmate‘i ‘a e kau fakapoó. Ka na‘á ne toe fakapapau‘i foki ke lava ‘o ma‘u ‘e ha taha na‘á ne tāmate‘i fāinoa ha taha ‘a e meesi, manava‘ofa, mo e malu‘i. Na‘e pehē ‘e ha tokotaha fakamatala Tohi Tapu ‘e taha: “Ko e me‘a kotoa pē na‘e ‘ai ia ke mahino, ma‘ama‘a, mo faingofua ‘o ka ala lava.” Ko Sihová ‘oku ‘ikai ko ha fakamaau anga-fakamamahi ‘oku kumi ki ha ngaahi founga ke tautea‘i ai ‘ene kau sevānití. ‘I hono kehé, ‘okú ne “mohu ‘i he mēsí.”​—‘Ef. 2:4.

6. Na‘e fa‘ifa‘itaki ‘a e kau Fālesí ki he meesi ‘a Sihová? Fakamatala‘i.

6 Kae kehe, ko e kau Fālesí, na‘e ‘ikai te nau loto-lelei ke fakahāhā ‘a e mēsí ki he ni‘ihi kehé. Ko e fakatātaá, ‘oku pehē ‘e he talatukufakaholo faka-Siú na‘e fakafisi ‘a e kau Fālesí ke fakamolemole‘i ha taha na‘á ne fai ha fehālaaki tatau ‘o laka ‘i he tu‘o tolú. Ke fakahaa‘i ‘a e hala ‘a ‘enau fakakaukaú, na‘e ngāue‘aki ‘e Sīsū ha talanoa fakatātā fekau‘aki mo ha Fālesi na‘e lotu ‘o ofi ki ha tokotaha tānaki tukuhau. Na‘e pehē ‘e he Fālesí: “‘E ‘Otua, ‘oku ou fakamālō atu kiate koe ‘i he ‘ikai te u hangē ko e tokotaha kehe kotoa pē​—‘a e kau ma‘u koloa fakamālohí, kau ta‘emā‘oni‘oní, kau tonó—​pe hangē ko e tokotaha tānaki tukuhaú ni.” Ko e hā na‘e ‘uhinga ki ai ‘a Sīsuú? Ko e kau Fālesí ‘na‘a nau vakai ki he ni‘ihi kehé ko e koto noa pē,’ pea na‘e ‘ikai te nau fakakaukau na‘e fiema‘u ke nau faimeesi.​—Luke 18:9-14.

‘Okú ke ‘ai ke faingofua ki he ni‘ihi kehé ke nau kole fakamolemole atu kiate koe? Hoko ‘o anga-fakatōkilalo pea ‘ai ke faingofua ‘a e talanoa atú (Sio ki he palakalafi 4-8)

7, 8. (a) ‘E lava fēfē ke ke fa‘ifa‘itaki ki he meesi ‘a Sihová? (e) Ko e hā kuo pau ai ke tau anga-fakatōkilalo koe‘uhi ke fakamolemole‘i ‘a e ni‘ihi kehé?

7 Fa‘ifa‘itaki kia Sihova, kae ‘ikai ko e kau Fālesí. Fakahāhā ‘a e mēsí mo e manava‘ofá. (Lau ‘a e Kolose 3:13.) ‘Ai ke faingofua ki he ni‘ihi kehé ke nau kole fakamolemole atu kiate koe. (Luke 17:3, 4) ‘Eke hifo: ‘‘Oku vave mo faingofua ‘a ‘eku fakamolemole‘i ‘a e ni‘ihi kehé, na‘a mo e taimi ‘oku nau faka‘ita‘i tā tu‘o lahi ai aú? ‘Oku ou vēkeveke ke fakamelino mo ha taha kuó ne faka‘ita‘i pe fakalotomamahi‘i au?’

8 Ke fakamolemolé, kuo pau ke tau anga-fakatōkilalo. Na‘e fakakaukau ‘a e kau Fālesí ‘oku nau lelei ange ‘i he tokotaha kotoa pē, ko ia na‘e ‘ikai te nau loto-lelei ke fakamolemole. Ka ‘i he tu‘unga ko e kau Kalisitiané, ‘oku tau anga-fakatōkilalo ‘o “vakai ki he ni‘ihi kehé ‘oku nau mā‘olunga ange” ‘iate kitautolu pea fakamolemole‘i loto-lelei kinautolu. (Fil. 2:3) ‘E lava ke tau ‘eke hifo, ‘‘Oku ou fa‘ifa‘itaki kia Sihova ‘o fakahāhā ‘a e anga-fakatōkilaló?’ Kapau ‘oku tau anga-fakatōkilalo, ‘e faingofua ange ai ki he ni‘ihi kehé ke nau kole fakamolemole mai pea ‘e faingofua ange ai kiate kitautolu ke tau fakamolemole‘i kinautolu. Fakavave ke fakahāhā ‘a e mēsí pea fakatuotuai ki he ‘itá.​—Tml. 7:8, 9.

FAKA‘APA‘APA‘I ‘A E MO‘UÍ, PEA “‘E ‘IKAI HOKO KIATE KOE HA HALAIA ‘I HE TOTO”

9. Na‘e anga-fēfē hono tokoni‘i ‘e Sihova ‘a e kau ‘Isilelí ke nau mahino‘i ‘oku toputapu ‘a e mo‘uí?

9 Ko e taha ‘o e ngaahi ‘uhinga tefito ki he ngaahi kolo hūfangá ke malu‘i ai ‘a e kau ‘Isilelí mei he halaia ‘i hano lilingi ha toto ta‘ehalaia. (Teu. 19:10) ‘Oku ‘ofa ‘a Sihova ‘i he mo‘uí, pea ‘okú ne fehi‘a ‘i he fakapoó. (Pal. 6:16, 17) ‘I hono tu‘unga ko e ‘Otua faitotonu mo mā‘oni‘oní, ‘oku ‘ikai lava ke ne tukunoa‘i na‘a mo ha tāmate fāinoa. Ko e mo‘oni na‘e lava ke ma‘u ‘a e mēsí ‘e ha tokotaha na‘á ne tāmate‘i fāinoa ha taha. Ka na‘e pau ke ne ‘uluaki fakamatala‘i ‘a hono tu‘ungá ki he kau mātu‘á. Kapau na‘e fakamāu‘i ‘e he kau mātu‘á na‘e hoko fāinoa ‘a e maté, na‘e pau leva ke nofo ai pē ‘a e tokotaha holá ‘i he kolo hūfangá kae ‘oua kuo mate ‘a e taula‘eiki lahí. Na‘e ‘uhinga nai iá na‘e pau ke nofo ‘a e tokotaha holá ‘i he kolo hūfangá ‘i he toenga ‘o ‘ene mo‘uí. Ko e fokotu‘utu‘u ko ení na‘e fakamamafa‘i ai ki he kau ‘Isilelí kotoa ko e mo‘uí ‘oku toputapu. Ke fakalāngilangi‘i ‘a e Tokotaha ‘okú ne foaki ‘a e mo‘uí, na‘e fiema‘u ke nau fai ‘a e me‘a kotoa pē na‘a nau malavá ke faka‘ehi‘ehi ai mei hono ‘ai ke ‘i he tu‘unga fakatu‘utāmaki ‘a e mo‘ui ‘a e ni‘ihi kehé.

10. Fakatatau kia Sīsū, na‘e anga-fēfē hono fakahāhā ‘e he kau sikalaipé mo e kau Fālesí na‘e ‘ikai te nau fakamahu‘inga‘i ‘a e mo‘ui ‘a e ni‘ihi kehé?

10 ‘I he ‘ikai hangē ko Sihová, na‘e fakahāhā ‘e he kau sikalaipé mo e kau Fālesí na‘e ‘ikai te nau fakamahu‘inga‘i ‘a e mo‘ui ‘a e ni‘ihi kehé. Na‘e pehē ‘e Sīsū kiate kinautolu: “Na‘a mou ‘ave ‘a e kī ki he ‘iló. Ko kimoutolu tonu na‘e ‘ikai te mou hū ki ai, pea ‘oku mou ta‘ofi ‘a e fa‘ahinga ‘oku hū atu ki aí!” (Luke 11:52) Ko e hā na‘e ‘uhinga ki ai ‘a Sīsuú? Na‘e ‘amanekina ‘e fakamatala‘i ‘e he kau sikalaipé mo e kau Fālesí ‘a e Folofola ‘a e ‘Otuá ki he kakaí pea tokoni‘i kinautolu ke nau ma‘u ‘a e mo‘ui ta‘engatá. ‘I hono kehé, na‘a nau feinga ke ta‘ofi ‘a e kakaí mei he muimui kia Sīsuú, “‘a e Fakafofonga Tefito ‘o e mo‘uí.” (Ngā. 3:15) ‘I he foungá ni, na‘a nau taki ai ‘a e kakaí ki he ‘auha. Na‘e hīkisia mo siokita ‘a e kau sikalaipé mo e kau Fālesí, pea na‘e ‘ikai te nau tokanga fekau‘aki mo e mo‘ui ‘a e kakaí. He anga-fakamamahi mo ta‘e‘ofa mo‘oni ia!

11. (a) Na‘e anga-fēfē hono fakahāhā ‘e he ‘apositolo ko Paulá na‘á ne vakai ki he mo‘uí ‘o hangē ko e vakai ki ai ‘a Sihová? (e) Ko e hā te ne tokoni‘i kitautolu ke tau fa‘ifa‘itaki ki he faivelenga ‘a Paula ‘i he ngāue fakafaifekaú?

11 ‘E lava fēfē ke tau fa‘ifa‘itaki kia Sihova pea faka‘ehi‘ehi mei he hoko ‘o hangē ko e kau sikalaipé mo e kau Fālesí? ‘Oku tau fai eni ‘i he taimi ‘oku tau faka‘apa‘apa‘i ai mo fakamahu‘inga‘i ‘a e mo‘uí. Na‘e fai eni ‘e he ‘apositolo ko Paulá ‘aki ‘ene malanga‘i ‘a e ongoongo lelei fekau‘aki mo e Pule‘angá ki he kakai tokolahi taha na‘e ala lavá. Ko e ‘uhinga ia na‘e lava ai ke ne pehē: “‘Oku ou ‘ata‘atā au mei he toto ‘o e tangata kotoa pē.” (Lau ‘a e Ngāue 20:26, 27.) Ka na‘e malanga pē ‘a Paulá he na‘e ‘ikai te ne loto ke ongo‘i halaia pe koe‘uhí na‘e pehē ‘e Sihova kuo pau ke ne fai pehē? ‘Ikai. Na‘e ‘ofa ‘a Paula ‘i he kakaí. Na‘á ne vakai ki he‘enau mo‘uí ‘oku mahu‘inga, pea na‘á ne loto ke nau ma‘u ‘a e mo‘ui ta‘engatá. (1 Kol. 9:19-23) Ko kitautolu foki ‘oku totonu ke tau vakai ki he mo‘uí ‘o hangē ko e vakai ki ai ‘a Sihová. ‘Okú ne finangalo ke fakatomala ‘a e tokotaha kotoa pē koe‘uhi ke lava ai ‘o nau mo‘ui. (2 Pita 3:9) Ke fa‘ifa‘itaki kia Sihova, ‘oku fiema‘u ke tau ‘ofa ‘i he kakaí. Ko ha tō‘onga mohu meesi ‘e ue‘i ai kitautolu ke tau malanga fakataha mo e faivelenga pea te tau ma‘u ‘a e fiefia ‘i he‘etau fai peheé.

12. Ko e hā ‘oku mahu‘inga ai ‘a e tu‘unga malú ki he kakai ‘a e ‘Otuá?

12 Ke vakai ki he mo‘uí ‘o hangē ko e vakai ki ai ‘a Sihová, ‘oku toe fiema‘u foki ke tau ma‘u ‘a e fakakaukau totonu fekau‘aki mo e tu‘unga malú. Kuo pau ke tau faka‘uli mo ngāue ‘i ha tu‘unga malu, na‘a mo e taimi ‘oku tau ‘i ha ngāue langa ai, monomono, pe fononga ki ha feitu‘u fai‘anga lotu. Ko e kakaí, tu‘unga malú, mo e mo‘ui leleí ‘oku mahu‘inga ange ia ‘i hono fakahaofi ‘o e taimí pe ko e pa‘angá. Ko hotau ‘Otuá ‘okú ne fai ma‘u pē ‘a e me‘a ‘oku totonú, pea ‘oku tau loto ke hoko ‘o hangē ko iá. Ko e kau mātu‘á ‘oku fiema‘u tautefito ke nau fakakaukau fekau‘aki mo e tu‘unga malú, fakatou‘osi ha‘anautolú pea pehē ki he malu ‘a e ni‘ihi kehé. (Pal. 22:3) Kapau ‘oku fakamanatu atu ‘e ha mātu‘a ‘a e ngaahi tu‘utu‘uni pe tu‘unga fekau‘aki mo e malú, fanongo kiate ia. (Kal. 6:1) Vakai ki he mo‘uí ‘o hangē ko e vakai ki ai ‘a Sihová, pea “‘e ‘ikai hoko kiate koe ha halaia ‘i he toto.”

FAKAMAAU “‘O FEHOANAKI MO E NGAAHI FAKAMAAU KO ENÍ”

13, 14. Na‘e lava fēfē ke fa‘ifa‘itaki ‘a e kau mātu‘a ‘Isilelí ki he fakamaau totonu ‘a Sihová?

13 Na‘e tu‘utu‘uni ‘a Sihova ki he kau mātu‘a ‘Isilelí ke nau fa‘ifa‘itaki ki he‘ene fakamaau totonú. ‘Uluakí, na‘e fiema‘u ke fakapapau‘i ‘e he kau mātu‘á ‘a e ngaahi mo‘oni‘i me‘á kotoa. Pea na‘e pau leva ke nau fakakaukau mātu‘aki fakamātoato ki he taumu‘a, fakakaukau, mo e ngaahi tō‘onga ‘a e tokotaha tāmaté ‘i he kuohilí ‘i he‘enau fili pe te nau fakahāhā ‘a e mēsí. Na‘e pau ke feinga ‘a e kau mātu‘á ke ‘ilo‘i pe na‘e fehi‘a ‘a e tokotaha holá ‘i he tokotaha na‘e tāmate‘í pea na‘á ne ‘osi fakakaukau‘i ke tāmate‘i ia. (Lau ‘a e Nōmipa 35:20-24.) Kapau na‘e ‘i ai ha kau fakamo‘oni, na‘e fiema‘u ke ‘oua ‘e toe si‘i hifo ‘i he toko uá ki mu‘a ke lava ‘o fakahalaia‘i ha tokotaha fakapō.​—Nōm. 35:30.

14 Hili hono ‘ilo‘i ‘a e me‘a tofu pē na‘e hokó, na‘e pau ke fakakaukau ‘a e kau mātu‘á fekau‘aki mo e tokotahá tonu, ‘o ‘ikai ko e me‘a pē na‘á ne faí. Na‘e fiema‘u ki he kau mātu‘á ‘a e vavanga fakaefakakaukau ke nau sio fakalaka atu ‘i he me‘a ‘oku hā mahinó pea ‘ilo‘i ‘a e ngaahi ‘uhinga ‘o e me‘a na‘e hokó. Ko e me‘a mahu‘inga tahá, na‘e fiema‘u ‘a e laumālie mā‘oni‘oni ‘o Sihová ke ne tokoni‘i kinautolu ke nau fa‘ifa‘itaki ki he‘ene vavanga fakaefakakaukaú, mēsí, mo e fakamaau totonú.​—‘Eki. 34:6, 7.

15. Na‘e anga-fēfē ‘a e kehe ‘a e vakai ‘a Sīsū ki he kau angahalá mei he vakai ‘a e kau Fālesí?

15 Ko e kau Fālesí na‘e ‘ikai te nau fakamaau ‘i he meesi. Na‘a nau tokangataha ki he me‘a na‘e fai ‘e he tokotaha faiangahalá kae ‘ikai sio pe ko e tokotaha fēfē ia. ‘I he sio ‘a e ni‘ihi ‘o e kau Fālesí ki he kai ‘a Sīsū ‘i he ‘api ‘o Mātiú, na‘a nau ‘eke ki he kau ākongá: “Ko e hā ‘oku kai fakataha ai ho‘omou faiakó mo e kau tānaki tukuhaú mo e kau angahalá?” Na‘e tali ange ‘e Sīsū: “Ko e kakai ‘oku mo‘ui leleí ‘oku ‘ikai fiema‘u ki ai ha toketā, ka ‘oku fiema‘u ia ki he fa‘ahinga ‘oku puké. Ko ia, mou ‘alu ‘o ako ke ‘ilo ‘a e ‘uhinga ‘o e me‘á ni: ‘‘Oku ou fiema‘u ‘a e mēsí, ‘o ‘ikai ko e feilaulaú.’ He na‘á ku ha‘ú ke ui, ‘o ‘ikai ko e kakai mā‘oni‘oní, ka ko e kau angahalá.” (Māt. 9:9-13) Na‘e ‘omai ‘e Sīsū ha kalofanga ki he kau angahalá? ‘Ikai ‘aupito. Na‘á ne loto ke nau fakatomala. Ko ha konga mahu‘inga ia ‘o e pōpoaki na‘á ne malanga‘í. (Māt. 4:17) Na‘e ‘ilo‘i ‘e Sīsū na‘e loto ‘a e ni‘ihi ‘o e “kau tānaki tukuhaú mo e kau angahalá” ke nau liliu. Na‘e ‘ikai ke nau ‘i he ‘api pē ‘o Mātiú ke kai. Na‘a nau ‘i aí he na‘a nau muimui kia Sīsū. (Mk. 2:15) Ko e me‘a fakamamahí, he ko e tokolahi taha ‘o e kau Fālesí na‘e ‘ikai te nau vakai ki he kakaí ‘o hangē ko e vakai ki ai ‘a Sīsuú. Na‘e ‘ikai te nau tui ‘e lava ke liliu ‘a e kakaí, pea na‘a nau vakai kiate kinautolu ko e kau angahala ta‘eha‘amanaki. He kehe mo‘oni ē ko kinautolu meia Sihova, ‘a ia ‘oku faitotonu mo mohu meesi!

16. Ko e hā kuo pau ke feinga ha kōmiti fakamaau ke nau ‘ilo‘í?

16 Ko e kau mātu‘a he ‘aho ní kuo pau ke nau fa‘ifa‘itaki kia Sihova, ‘a ia ‘okú ne ‘manako ki he fakamaau totonú.’ (Saame 37:28) ‘Uluakí, na‘e fiema‘u ke nau “fakatotolo‘i faka‘āuliliki” ke fakapapau‘i pe na‘e fai ha angahala. Kapau ko ia, te nau muimui ‘i he ngaahi fakahinohino Fakatohitapú ke fakapapau‘i ‘a e me‘a ke faí. (Teu. 13:12-14) ‘I he‘enau ngāue ‘i ha kōmiti fakamaau, kuo pau ke nau tokanga ‘aupito ke fakapapau‘i pe ‘oku fakatomala pe ‘ikai, ha tokotaha kuó ne fai ha angahala mamafa. ‘Oku ‘ikai faingofua ma‘u pē hono fai ení. ‘Oku kau ki he fakatomalá ‘a e anga ‘o e vakai ‘a e tokotaha faiangahalá ki he me‘a kuó ne faí mo e me‘a ‘oku ‘i hono lotó. (Fkh. 3:3) Kuo pau ke fakatomala ha tokotaha faiangahala koe‘uhí ke ne ma‘u ‘a e mēsí. *​—Sio ki he fakamatala ‘i lalo.

17, 18. ‘E lava fēfē ke ‘ilo‘i ‘e he kau mātu‘á pe ‘oku fakatomala mo‘oni ha taha? (Sio ki he ‘uluaki fakatātā ‘i he kupú ni.)

17 ‘Oku ‘ilo‘i ‘e Sihova mo Sīsū ‘a e me‘a tofu pē ‘oku fakakaukau ki ai mo ongo‘i ‘e ha tokotaha he ‘oku lava ke na ‘ilo‘i ‘a e lotó. Ka ko e kau mātu‘á ‘oku ‘ikai lava ke nau ‘ilo‘i ‘a e lotó. Ko ia kapau ko ha mātu‘a koe, ‘e lava fēfē ke ke ‘ilo‘i pe ‘oku fakatomala mo‘oni ha taha? ‘Uluakí, lotu ‘o kole ‘a e potó mo e ‘ilo‘iló. (1 Tu‘i 3:9) Uá, ngāue‘aki ‘a e Folofola ‘a e ‘Otuá mo e ‘ū tohi mei he tamaio‘eiki anga-tonú ke ne tokoni‘i koe ke ke sio ki he faikehekehe ‘i he vaha‘a ‘o e “ongo‘i mamahi hangē ko e kakai ‘o e māmaní” mo e “mamahi ‘i ha founga ‘oku hōifua ai ‘a e ‘Otuá,” ‘a ia, ko e fakatomala mo‘oni. (2 Kol. 7:10, 11) Sio angé ki he anga hono fakamatala‘i ‘e he Tohi Tapú ‘a e fa‘ahinga na‘e fakatomalá mo e fa‘ahinga na‘e ‘ikaí, pea sivisivi‘i ‘a e anga ‘o ‘enau ongo‘í, fakakaukaú, mo e ngāué.

18 Tolú, fakakaukau fekau‘aki mo e tokotahá, ‘o ‘ikai ko e me‘a kuó ne faí. Ko e hā ‘okú ne pehē aí? Ko e hā kuó ne fai ai ha ngaahi fili pau? Ko e hā ‘ene ngaahi polé mo hono ngātangá? Na‘e tomu‘a tala ‘e he Tohi Tapú ko Sīsū, ‘a e ‘ulu ‘o e fakataha‘anga Kalisitiané, “he‘ikai te ne faifakamaau ‘aki ‘a e me‘a ‘oku hā mai ki hono matá, pe valoki ‘o fakatatau pē ki he me‘a ‘oku fanongo ki ai ‘a hono telingá. Te ne fakamāu‘i ‘a e mā‘ulaló ‘aki ‘a e totonu, pea te ne fai ha valoki ‘i he anga-tonu koe‘uhi ko e fa‘ahinga anga-vaivai ‘o e māmaní.” (‘Ai. 11:3, 4) Kau mātu‘a, kuo fakanofo kimoutolu ‘e Sīsū ke mou tokanga‘i ‘a ‘ene fakataha‘angá, pea te ne tokoni‘i kimoutolu ke mou fakamaau ‘i he fakamaau totonu mo e meesi. (Māt. 18:18-20) ‘Oku tau mātu‘aki hounga‘ia ‘i he‘etau ma‘u ha kau mātu‘a ‘oku nau tokanga mai kiate kitautolu! ‘Oku nau toe tokoni‘i kitautolu ke tau fefakahāhā‘aki ‘a e fakamaau totonú mo e mēsí.

19. Ko e hā ‘a e lēsoni mei he ngaahi kolo hūfangá ‘okú ke palani ke ngāue‘akí?

19 ‘Oku ‘i he Lao ‘a Mōsesé “‘a e mahino tefito ki he ‘ilo mo e mo‘oni.” ‘Okú ne ako‘i kitautolu fekau‘aki mo Sihova mo ‘ene ngaahi tefito‘i mo‘oní. (Loma 2:20) Ko e ngaahi kolo hūfanga na‘e fakamatala‘i ‘i he Laó ‘oku ako‘i ai ki he kau mātu‘á ‘a e founga ke “fakamaau ‘aki ‘a e fakamaau totonu mo‘oní,” pea ‘oku ako‘i ai ‘a kitautolu kotoa ke tau fefakahāhā‘aki ‘a e “‘ofa mateaki mo e meesi.” (Sāk. 7:9) Neongo ‘oku ‘ikai fiema‘u ke tau fai ki he Laó, kuo ‘ikai ke liliu ‘a Sihova. Ko e fakamaau totonú mo e mēsí ‘oku kei mātu‘aki mahu‘inga pē kiate ia. Ko ha monū ia ke lotu ki ha ‘Otua pehē. Tau fa‘ifa‘itaki ki hono ngaahi ‘ulungaanga fisifisimu‘á pea ma‘u ‘a e malu‘anga ‘iate ia!

^ pal. 16 Sio ki he “Fehu‘i mei he Kau Lautohí” ‘i he Taua Le‘o, ‘o Sepitema 15, 2006, peesi 30.