Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 41

Nofo‘aki Faitōnunga Lolotonga ‘a e “Fu‘u Mamahi Lahi”

Nofo‘aki Faitōnunga Lolotonga ‘a e “Fu‘u Mamahi Lahi”

“‘Ofa kia Sihova, ‘a kimoutolu kotoa ‘oku mateaki kiate iá! ‘Oku malu‘i ‘e Sihova ‘a e faitōnungá.”—SAAME 31:23.

HIVA 51 ‘Oku Tau Pīkitai kia Sihova

‘I HE KUPÚ NI *

1-2. (a) Ko e hā ‘e vavé ni ke fanongonongo ‘e he ngaahi pule‘angá? (e) Ko e hā ‘a e ngaahi fehu‘i ‘e fiema‘u ke talí?

SIOLOTO atu ko e ‘osi pē eni hono fai ‘e he ngaahi pule‘angá ‘a e fanongonongo ‘o e “melino mo malu” na‘a nau tomu‘a talá. Te nau pōlepole nai ‘i he malu mo‘oni ‘a e māmaní. ‘E loto ‘a e ngaahi pule‘angá ke tau fakakaukau kuo nau mapule‘i ‘a e tu‘unga kotoa he māmaní. Ka he‘ikai ‘aupito ke nau lava ‘o pule‘i ‘a e me‘a ‘oku teu ke hokó! He ko e hā? Fakatatau ki he kikite ‘a e Tohi Tapú, “‘e hoko fakafokifā mai leva ‘a e faka‘auhá ‘i he taimi pē ko iá kiate kinautolu, . . . pea ‘e ‘ikai ‘aupito te nau hao.”—1 Tes. 5:3.

2 ‘Oku ‘i ai ‘a e ngaahi fehu‘i mahu‘inga ‘oku fiema‘u ke tali: Ko e hā ‘e hoko ‘i he lolotonga ‘a e ‘fu‘u mamahi lahí’? Ko e hā ‘oku ‘amanekina mai ‘e Sihova ke tau fai ‘i he lolotonga ‘a e taimi ko iá? Pea ‘e lava fēfē ke tau mateuteu tonu ‘i he taimí ni ke nofo‘aki faitōnunga ‘i he fu‘u mamahi lahí?—Māt. 24:21.

KO E HĀ ‘E HOKO ‘I HE LOLOTONGA ‘A E ‘FU‘U MAMAHI LAHÍ’?

3. Fakatatau ki he Fakahā 17:5, 15-18, ‘e anga-fēfē hono faka‘auha ‘e he ‘Otuá ‘a “Pāpilone ko e Lahi”?

3 Lau ‘a e Fakahā 17:5, 15-18. ‘E faka‘auha ‘a “Pāpilone ko e Lahi”! Hangē ko ia na‘e lave ki ai ki mu‘á, he‘ikai lava ‘e he ngaahi pule‘angá ‘o pule‘i ‘a e me‘a ‘e hoko ‘i he taimi ko iá. Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhi ‘e “‘ai ‘e he ‘Otuá ki honau lotó ke nau fakahoko ‘a ‘ene fakakaukaú.” Ko e hā ‘a e fakakaukau ko iá? Ke faka‘auha ‘a e ‘emipaea ‘o e lotu loi ‘i he māmaní, ‘o kau ai ‘a e Pule‘anga-Ha‘a-Kalisitiané. * ‘E ‘ai ‘e he ‘Otuá ‘ene fakakaukaú ki he loto ‘o e “me‘atui ‘e hongofulu” ‘o e ‘manu fekai lanu kula ‘aho‘ahó.’ ‘Oku fakafofonga‘i ‘e he me‘atui ‘e hongofulú ‘a e kotoa ‘o e ngaahi pule‘anga fakapolitikale ‘oku nau poupou ki he “manu fekaí”—‘a e Ngaahi Pule‘anga Fakatahatahá. (Fkh. 17:3, 11-13; 18:8) ‘I he taimi ‘e hanga hake ai ‘a e ngaahi pule‘anga fakapolitikalé ki he lotu loí, ‘e faka‘ilonga‘i ai ‘a e kamata ‘a e fu‘u mamahi lahí. Ko ha me‘a fakalilifu mo fakafokifā mo‘oni ia ‘e hoko ‘i he māmaní.

4. (a) Ko e hā ‘e lea‘aki nai ‘e he ngaahi pule‘angá ke fakatonuhia‘i ‘aki ‘enau ‘ohofi ‘a e lotu loí? (e) Ko e hā ‘oku ngalingali ‘e fai ‘e he kau mēmipa ki mu‘a ‘o e ngaahi lotu ko iá?

4 ‘Oku ‘ikai ke tau ‘ilo ‘a e ngaahi ‘uhinga nai ‘e ‘omi ‘e he ngaahi pule‘angá ke fakatonuhia‘i ‘aki ‘enau ‘ohofi ‘a Pāpilone ko e Lahí. Te nau pehē nai ko e kau taki lotú ‘oku nau ta‘ota‘ofi ‘a e melinó pea ‘oku nau fa‘a kaunoa ‘i he ngaahi me‘a fakapolitikalé. Pe te nau pehē nai ko e ngaahi kautaha fakalotú kuo nau tātānaki ‘a e koloa mo e ngaahi me‘a fakamatelie lahi. (Fkh. 18:3, 7) ‘Oku ‘uhinga lelei nai ko e ‘ohofi ko ení he‘ikai ke faka‘auha ai ‘a e kau mēmipa kotoa ‘o e ngaahi lotu ko iá. ‘I hono kehé, ‘oku hā ngali ‘e to‘o atu ‘e he ngaahi pule‘angá ‘a e ngaahi kautaha fakalotú. ‘I hono faka‘auha pē ‘a e ngaahi kautaha ko iá, ‘e fakatokanga‘i ‘e hono kau mēmipa ki mu‘á kuo ta‘elavame‘a honau kau taki lotú pea ‘oku ngalingali te nau feinga ke mavahe mei he ngaahi lotu ko iá.

5. Ko e hā kuo tala‘ofa ‘e Sihova fekau‘aki mo e fu‘u mamahi lahí, pea ko e hā hono ‘uhingá?

5 ‘Oku ‘ikai fakahaa‘i mai ‘i he Tohi Tapú ‘a e lōloa hono faka‘auha ‘o Pāpilone ko e Lahí, ka ‘oku tau ‘ilo ‘e hoko ia ‘i ha ki‘i taimi nounou pē. (Fkh. 18:10, 21) Kuo tala‘ofa ‘e Sihova te ne ‘fakanounou ‘a e ngaahi ‘aho’ ‘o e mamahi lahí koe‘uhi ke fakahaofi ‘a e ‘fa‘ahinga kuó ne filí’ mo e lotu mo‘oní. (Mk. 13:19, 20) Ka ko e hā ‘e ‘amanekina mai ‘e Sihova ke tau fai ‘i he kamata ko ia ‘a e fu‘u mamahi lahí ‘o a‘u ki he tau ‘o ‘Āmaketoné?

HANGANAKI POUAKI ‘A E LOTU MA‘A ‘A SIHOVÁ

6. Ko e hā ‘oku ‘ikai fe‘unga pē ai ke tu‘usi ‘a e ngaahi pīkinga ki he lotu loí?

6 Hangē ko ia na‘e lāulea ki ai ‘i he kupu ki mu‘á, ‘oku ‘amanekina ‘e Sihova ‘ene kau lotú ke nau fakamavahe‘i kinautolu mei Pāpilone ko e Lahi. Kae kehe, ‘oku fiema‘u ki heni ‘a e me‘a lahi ange ‘i hono tu‘usi pē ‘etau pīkinga ki he lotu loí. Kuo pau ke tau fakapapau‘i ke pouaki ‘a e lotu mo‘oní—‘a e lotu ma‘a ‘a Sihová. Fakakaukau ki he founga ‘e ua ‘e lava ke tau fai ai ia.

‘Ofa ke ‘oua te tau li‘aki ‘etau fakatahataha fakatahá, na‘a mo e taimi faingata‘á (Sio ki he palakalafi 7) *

7. (a) ‘E lava fēfē ke tau hanganaki tu‘u ma‘u ma‘á e ngaahi tu‘unga fakae‘ulungaanga mā‘oni‘oni ‘a Sihová? (e) ‘Oku anga-fēfē hono fakamamafa‘i ‘i he Hepelū 10:24, 25 ‘a e mahu‘inga ‘etau fakatahataha fakatahá, tautefito he taimi ní?

7 ‘Uluakí, kuo pau ke tau hanganaki tu‘u ma‘u ma‘á e ngaahi tu‘unga fakae‘ulungaanga mā‘oni‘oni ‘a Sihová. He‘ikai ke tau tali ‘a e ngaahi tō‘onga mo e ngaahi tu‘unga ‘a e māmaní. Ko e fakatātaá, ‘oku ‘ikai ke tau tali ha fa‘ahinga fehokotaki fakasino ta‘etaau pē, ‘o kau ai ‘a e mali ‘a e fefine mo e fefiné mo e tangata mo e tangatá pea mo ha tō‘onga fakasōtoma pē. (Māt. 19:4, 5; Loma 1:26, 27) Uá, kuo pau ke hokohoko atu ‘etau lotu fakataha mo hotau kaungā-Kalisitiané. ‘Oku tau fai eni ‘i ha feitu‘u pē ‘e malava ai, pe ‘i hotau Fale Fakataha‘angá, pea ‘o ka fiema‘u, ‘i he ngaahi ‘api tāutahá pe fai fakapulipuli ia. Tatau ai pē pe ko e hā ‘e hokó, he‘ikai ke tau ta‘ofi ‘etau fakatahataha fakataha ke lotú. Ko hono mo‘oní, ‘oku fiema‘u ke tau fakatahataha fakataha ‘o “toe ‘āsili angé [‘i he‘etau] sio ko ia ki he fakaofiofi mai ‘a e ‘ahó.”—Lau ‘a e Hepelū 10:24, 25.

8. ‘E anga-fēfē nai ‘a e liliu ‘etau pōpoakí ‘i he kaha‘ú?

8 Lolotonga ‘a e fu‘u mamahi lahí, ko e pōpoaki ‘oku tau fanongonongó ‘oku ngalingali ‘e liliu. ‘I he taimi ní, ‘oku tau malanga‘i ‘a e ongoongo lelei ‘o e Pule‘angá pea ‘oku tau feinga mālohi ke ngaohi ākonga. Ka ‘i he taimi ko iá te tau talaki ha pōpoaki mālohi ‘o hangē ko e ‘uha-‘aisí. (Fkh. 16:21) Te tau fanongonongo nai ‘a e faka‘auha ‘oku malu‘aki mai ki he māmani ‘o Sētané. ‘I he faai atu ‘a e taimí, te tau ‘ilo‘i mo‘oni pe ko e hā ‘etau pōpoakí pea mo e founga te tau talaki atu aí. Te tau ngāue‘aki ‘a e founga tatau mo ia kuo tau ngāue‘aki ‘i he laui teau ta‘u ke fakahoko ‘etau ngāue fakafaifekaú? Pe te tau ngāue‘aki ha ngaahi founga kehe? Kuo pau ke tau tatali pē ‘o sio. Tatau ai pē pe ko e hā ‘e hokó, ‘oku hā ngali te tau ma‘u ‘a e monū ‘o hono fanongonongo loto-to‘a ‘a e pōpoaki fakaefakamaau ‘a Sihová!—‘Isi. 2:3-5.

9. ‘E anga-fēfē nai ‘a e fakafeangai ‘a e ngaahi pule‘angá ki he‘etau pōpoakí, ka ko e hā ‘e lava ke tau fakapapau‘í?

9 ‘Oku mātu‘aki ngalingali ko ‘etau pōpoakí te ne ue‘i ‘a e ngaahi pule‘angá ke nau feinga ke fakasīlongo‘i faka‘aufuli kitautolu. Hangē pē ko ‘etau falala kia Sihova ki ha poupou he taimí ni ki he‘etau ngāue fakafaifekaú, te tau fiema‘u ‘ene poupoú ‘i he taimi ko iá. ‘E lava ke tau fakapapau‘i ko hotau ‘Otuá te ne fakafonu kitautolu ‘aki ‘a e mālohi ke fakahoko hono finangaló.—Mai. 3:8.

HANGANAKI MATEUTEU KI HE ‘OHOFI ‘A E KAKAI ‘A E ‘OTUÁ

10. Hangē ko ia na‘e tomu‘a tala ‘i he Luke 21:25-28, ‘e anga-fēfē ‘a e fakafeangai ‘a e tokolahi taha ‘o e fa‘ahinga ‘o e tangatá ki he me‘a ‘e hoko ‘i he fu‘u mamahi lahí?

10 Lau ‘a e Luke 21:25-28. Lolotonga ‘a e fu‘u mamahi lahí, ‘e ‘ohovale ‘a e kakaí ‘i he‘enau sio ki he ngaahi me‘a kotoa na‘a nau fakakaukau ‘e tu‘uloa ‘i he māmaní kuo kamata ke hōloa. Te nau “mamahi,” ‘i he manavahē koe‘uhi ko ‘enau mo‘uí ‘i he‘enau fou atu ‘i he vaha‘a taimi fakapo‘uli taha ‘i he hisitōlia ‘o e fa‘ahinga ‘o e tangatá. (Sēf. 1:14, 15) ‘I he taimi ko iá, ‘oku ngalingali ko e mo‘uí ‘e toe faingata‘a ange na‘a mo e kakai ‘a Sihová. Koe‘uhi ko ‘etau hanganaki ‘ikai ko ha konga ‘o e māmaní, te tau fehangahangai nai mo e ngaahi faingata‘a ‘e ni‘ihi. He‘ikai ke tau ma‘u ma‘u pē ‘etau ngaahi fiema‘u paú.

11. (a) Ko e hā ‘e hoko ai ‘a e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová ko e tāketi tefitó? (e) Ko e hā ‘oku ‘ikai fiema‘u ai ke tau manavahē ki he fu‘u mamahi lahí?

11 ‘I he tu‘unga ‘e ni‘ihi, ko e kakai ‘a ia kuo faka‘auha ‘enau ngaahi lotú te nau ‘ita nai ‘i he kei hokohoko atu ‘a e Kau Fakamo‘oni ‘a Sihová ‘enau lotú. ‘Oku tau sioloto atu pē ki he vālautu‘u ‘e tupu nai mei hení, ‘o kau ai ‘a e mītia fakasōsialé. Ko e ngaahi pule‘angá mo honau pulé, ‘a Sētane, te nau fehi‘a ‘iate kitautolu koe‘uhi ko ‘etau lotú pē ‘e taha na‘e haó. Na‘e ‘ikai ke nau a‘usia ‘enau taumu‘a ke faka‘auha ‘osi ‘a e lotu kotoa pē mei he funga ‘o e māmaní. Ko ia te tau hoko ko ‘enau tāketi tefitó. ‘I he tu‘unga ko ení, ko e ngaahi pule‘angá te nau fakahoko ‘a e ngafa ‘o Koki ‘o Mēkokí. * Te nau fakatahataha fakataha ke nau ‘ohofi fakahangatonu mo anga-fakamamahi ‘a e kakai ‘a Sihová. (‘Isi. 38:2, 14-16) ‘E lava ke fakatupu puputu‘u ‘a e fakakaukau atu ki he ngaahi me‘a ‘e hoko ‘i he fu‘u mamahi lahí, tautefito koe‘uhi ‘oku ‘ikai ke tau ‘ilo ‘a e ngaahi fakaikiiki paú. Kae kehe, ko e me‘a ‘e taha ‘oku paú: ‘Oku ‘ikai fiema‘u ke tau manavahē ki he fu‘u mamahi lahí. ‘E ‘omai ‘e Sihova ‘a e ngaahi fakahinohino fakahaofi mo‘ui. (Saame 34:19) ‘E malava ke tau “tu‘u hangatonu hake pea hiki hake [hotau] ‘ulú” koe‘uhi te tau ‘ilo‘i ‘oku “ofi [hotau] fakahaofí.” *

12. Kuo anga-fēfē hono teu‘i kitautolu ‘e he “tamaio‘eiki anga-tonu mo potó” ki he me‘a ‘oku teu ke hoko ‘i he kaha‘ú?

12 Ko e “tamaio‘eiki anga-tonu mo potó” kuó ne teu‘i kitautolu ke nofo‘aki faitōnunga ‘i he lolotonga ‘a e fu‘u mamahi lahí. (Māt. 24:45) Kuo fakahoko eni ‘i he ngaahi founga lahi, kae fakakaukau ki ha fakatātā ‘e taha: Ko ‘etau polokalama ki he fakataha-lahi ‘i he ta‘u 2016-2018. Fakafou ‘i he ngaahi polokalama taimi totonu ko iá, kuo fakalototo‘a‘i ai kitautolu ke fakaivimālohi‘i ‘a e ngaahi ‘ulungaanga ‘oku tau fiema‘u ‘i he‘etau ofi ange ki he ‘aho ‘o Sihová. Tau fakamanatu nounou angé ‘a e ngaahi ‘ulungaanga ko iá.

HANGANAKI FAKAIVIMĀLOHI‘I HO‘O MATEAKÍ, KĀTAKÍ MO E LOTO-TO‘Á

Mateuteu he taimí ni ke hao ‘i he “fu‘u mamahi lahi” (Sio ki he palakalafi 13-16) *

13. ‘E lava fēfē ke tau fakaivimālohi‘i ‘etau mateaki kia Sihová, pea ko e hā kuo pau ai ke tau fai pehē he taimi ní?

13 Mateaki: Ko e kaveinga ‘o e polokalama fakataha-lahi ki he 2016 ko e “Hanganaki Mateaki kia Sihova!” Na‘e ako‘i kitautolu ‘i he polokalama ko ení kapau ‘oku tau ma‘u ha vaha‘angatae fakafo‘ituitui mālohi mo Sihova, te tau mateaki kiate ia. Na‘e fakamanatu mai ai ‘e lava ke tau ‘unu‘unu ofi kia Sihova fakafou ‘i he lotu mohu ‘uhinga mo e ako tōtōivi ‘ene Folofolá. ‘I he fai peheé ‘oku tau ma‘u ai ‘a e mālohi ke iku‘i na‘a mo e ngaahi pole faingata‘a tahá. ‘I he ofi ke ngata ‘a e fokotu‘utu‘u ‘a Sētané, ‘oku lava ke tau ‘amanekina te tau fehangahangai mo hano ‘ahi‘ahi‘i lahi ange ‘etau mateaki ki he ‘Otuá mo hono Pule‘angá ‘i ha toe taimi ki mu‘a. ‘Oku ngalingali ‘e hokohoko atu hono manuki‘i kitautolú. (2 Pita 3:3, 4) ‘E tautefito nai ‘ene hoko ení koe‘uhi ko ‘etau tu‘u-‘ataá ‘e ‘ahi‘ahi‘i ‘o toe lahi ange. Kuo pau ke tau fakaivimālohi‘i ‘etau mateakí ‘i he taimí ni koe‘uhi ke tau nofo‘aki mateaki ‘i he lolotonga ‘a e fu‘u mamahi lahí.

14. (a) Ko e hā ‘a e liliu ‘e hoko fekau‘aki mo e fanga tokoua te nau takimu‘a ‘i he māmaní? (e) Ko e hā ‘e fiema‘u ai ke tau mateaki ‘i he taimi ko iá?

14 Lolotonga ‘a e fu‘u mamahi lahí, ‘e hoko ha liliu ‘i he fekau‘aki mo e fanga tokoua te nau takimu‘a ‘i he māmaní. ‘I ha taimi, ko e kau pani kotoa ‘oku nau kei ‘i he māmaní ‘e ‘ohake kinautolu ki hēvani ke kau ‘i he tau ‘o ‘Āmaketoné. (Māt. 24:31; Fkh. 2:26, 27) ‘Oku ‘uhinga ení he‘ikai ke toe ‘i heni mo kitautolu ‘i he māmaní ‘a e Kulupu Pulé. Kae kehe, ko e fu‘u kakai lahí te nau nofo‘aki fokotu‘utu‘u maau. Ko e fanga tokoua taau mei he fanga sipi kehé te nau takimu‘a. ‘E fiema‘u ke tau fakahāhā ‘etau mateakí ‘aki ‘etau poupou ki he fanga tokoua ko ení pea muimui ki he‘enau tataki mei he ‘Otuá. Ko ‘etau haó ‘e makatu‘unga mei heni!

15. ‘E lava fēfē ke tau fakaivimālohi‘i ‘etau kātakí, pea ko e hā ‘oku mātu‘aki mahu‘inga ai ke fai pehē he taimi ní?

15 Kātaki: Ko e kaveinga ‘o e polokalama fakataha-lahi ki he 2017 ko e “‘Oua ‘e Fo‘i!” Na‘e tokoni‘i kitautolu ‘e he polokalama ko ení ke fakaivimālohi‘i ‘etau malava ke matu‘uaki ‘a e ngaahi ‘ahi‘ahí. Na‘a tau ako ko ‘etau kātakí ‘oku ‘ikai makatu‘unga pē ‘i he ngaahi taimi faingamālié. ‘E lava ke tau fakaivimālohi‘i ‘etau kātakí ‘aki ‘etau falala kia Sihova. (Loma 12:12) ‘Ofa ke ‘oua ‘e ngalo ‘iate kitautolu ‘a e tala‘ofa ‘a Sīsuú: “Ko e tokotaha ‘okú ne kātaki ‘o a‘u ki he ngata‘angá ‘e fakahaofi.” (Māt. 24:13, fkm. ‘i lalo) ‘Oku ‘uhinga ‘a e tala‘ofa ko ení kuo pau ke tau nofo‘aki faitōnunga neongo ha pole pē ‘oku tau fehangahangai mo ia. ‘I he‘etau kātekina ‘a e ‘ahi‘ahi taki taha he taimi ní, ‘e lava ke tau hoko ai ‘o mālohi ange ki mu‘a ke kamata ‘a e fu‘u mamahi lahí.

16. Ko e hā te ne ‘ai kitautolu ke tau loto-to‘á, pea ‘e lava fēfē ke tau fakaivimālohi‘i ‘etau loto-to‘á he taimí ni?

16 Loto-to‘a: Ko e kaveinga ‘o e polokalama fakataha-lahi ki he 2018 ko e “Ke Ke Loto-To‘a!” Na‘e fakamanatu mai ‘i he polokalama ko ení ‘oku ‘ikai ke tau loto-to‘á koe‘uhi ko ‘etau ngaahi malava fakafo‘ituituí. Hangē ko e kātakí, ko e loto-to‘a mo‘oní ‘oku ma‘u ia mei he falala kia Sihová. ‘E lava fēfē ke tau fakaivimālohi‘i ‘etau falala kiate iá? Fakafou ‘i hono lau faka‘aho ‘ene Folofolá pea fakalaulauloto ki he founga hono fakahaofi ‘e Sihova ‘ene kakaí ‘i he kuohilí. (Saame 68:20; 2 Pita 2:9) ‘I hono ‘ohofi kitautolu ‘e he ngaahi pule‘angá lolotonga ‘a e fu‘u mamahi lahí, ‘e fiema‘u ke tau loto-to‘a pea falala lahi ange kia Sihova ‘i ha toe taimi ki mu‘a. (Saame 112:7, 8; Hep. 13:6) Kapau ‘oku tau falala kia Sihova ‘i he taimí ni, te tau ma‘u ai ‘a e loto-to‘a ‘e fiema‘u kiate kitautolu ‘i hono ‘ohofi ‘e Kokí. *

FAKATU‘OTU‘A ATU KI HO FAKAHAOFÍ

Ko Sīsū mo ‘ene kau tau fakahēvaní ‘oku vavé ni ke nau fononga atu ki he tau ‘o ‘Āmaketoné ke faka‘auha ‘a e ngaahi fili ‘o e ‘Otuá! (Sio ki he palakalafi 17)

17. Ko e hā ‘oku ‘ikai ai ke tau manavahē ki ‘Āmaketoné? (Sio ki he tā ‘i he takafí.)

17 Hangē ko ia na‘e lave ki ai ‘i he kupu ki mu‘á, ko e tokolahi taha ‘o kitautolú kuo tau mo‘ui mai ‘i he lolotonga ‘a e ngaahi ‘aho faka‘osí. Ka ‘oku tau toe ma‘u ‘a e ‘amanaki ke hao atu ‘i he fu‘u mamahi lahí. Ko e tau ‘o ‘Āmaketoné ‘a e ngata‘anga faka‘aufuli ‘o e fokotu‘utu‘u ko ení. Kae kehe, ‘oku ‘ikai ha me‘a ke tau manavahē ki ai. Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhi ko e faitau eni ‘a e ‘Otuá. (Pal. 1:33; ‘Isi. 38:18-20; Sāk. 14:3) ‘I he fekau ‘a Sihová, ko Sīsū Kalaisi te ne taki atu ‘a e taú. ‘E kau fakataha mo ia ‘a e kau pani na‘e fokotu‘u haké mo e laui mano ‘o e kau ‘āngeló. Te nau tau‘i fakataha ‘a Sētane, ko ‘ene fanga tēmenioó mo ‘enau kau tau fakaemāmaní.—Tan. 12:1; Fkh. 6:2; 17:14.

18. (a) Ko e hā kuo fakapapau‘i mai ‘e Sihová? (e) ‘Oku anga-fēfē hono fakafonu ‘e he Fakahā 7:9, 13-17 ‘a ho‘o falala pau fekau‘aki mo e kaha‘ú?

18 Kuo ‘osi fakapapau‘i mai ‘e Sihova: “‘Oku ‘ikai ha me‘atau kuo fa‘u ke fai‘aki ha kovi kiate koe ‘e teitei lavame‘a.” (‘Ai. 54:17) Ko ha “fu‘u kakai lahi” ‘o e kau lotu faitōnunga ‘a Sihová te nau “hao mei he fu‘u mamahi lahí”! Pea te nau hokohoko atu ke fai ‘a e ngāue toputapu kiate ia. (Lau ‘a e Fakahā 7:9, 13-17.) ‘E fakafonu kitautolu ‘e he Tohi Tapú ‘aki ‘a e falala pau fekau‘aki mo e kaha‘ú. ‘Oku tau ‘ilo‘i “‘oku malu‘i ‘e Sihova ‘a e faitōnungá.” (Saame 31:23) Ko kinautolu kotoa ‘oku ‘ofa mo fakahīkihiki‘i ‘a Sihová te nau fiefia ke sio ki he‘ene fakatonuhia‘i ‘a hono huafa mā‘oni‘oní.—‘Isi. 38:23.

19. Ko e hā ‘a e ‘amanaki fakaofo ‘oku fakatatali mai ‘i he kaha‘u ofi maí?

19 Fakakaukau atu ki he anga nai hono fakalea ‘o e 2 Tīmote 3:2-5 kapau ko hono fakamatala‘i ia ‘o e kakai ‘i he māmani fo‘oú ‘o ‘atā mei he tākiekina ‘a Sētané. (Sio ki he puha “ Tō‘onga ‘a e Kakai he Taimi ko Iá.”) Ko Tokoua George Gangas, na‘á ne ngāue ko ha mēmipa ‘o e Kulupu Pulé, na‘á ne fakamatala‘i ia ‘i he foungá ni: “‘E fēfē ‘a e māmaní ‘i he hoko ‘a e tokotaha kotoa ko ha tokoua pe ko ha tuofefine! ‘Oku vavé ni ke ke ma‘u ‘a e monū ‘o e mo‘ui ‘i he fokotu‘utu‘u fo‘oú. Te ke mo‘ui fuoloa ‘o hangē ko Sihová. Te tau mo‘ui ta‘engata.” He ‘amanaki fakaofo ē ko ia!

HIVA 32 Tu‘u Ma‘u, Ta‘engaue!

^ pal. 5 ‘Oku tau ‘ilo ‘oku vavé ni ke hoko mai ha “fu‘u mamahi lahi” ki he fa‘ahinga ‘o e tangatá. Ko e hā ‘e hoko kiate kitautolu ‘i he taimi ko iá? Ko e hā leva ‘oku ‘amanekina mai ‘e Sihova ke tau faí? Ko e hā ‘a e ngaahi ‘ulungaanga ‘oku fiema‘u ke tau fakaivimālohi‘i he taimí ni koe‘uhi ke tau nofo‘aki faitōnungá? Te tau ako ki ai ‘i he kupu ko ení.

^ pal. 3 LEA MO HONO ‘UHINGA: Ko e Pule‘anga-Ha‘a-Kalisitiané ‘oku fa‘u‘aki ‘a e ngaahi lotu ‘oku nau taukave‘i ko e kau Kalisitiane kinautolu ka ‘oku ‘ikai ke nau ako‘i ‘a e kakaí ke lotu kia Sihova ‘o fakatatau ki he‘ene ngaahi tu‘ungá.

^ pal. 11 LEA MO HONO ‘UHINGA: Ko e kupu‘i lea ko e Koki ‘o Mēkokí (pea ko hono fakanounoú, ko e Koki) ‘oku ‘uhinga ia ki ha kulupu ‘o e ngaahi pule‘angá te nau fakatahataha ke tau‘i ‘a e lotu ma‘á lolotonga ‘a e fu‘u mamahi lahí.

^ pal. 11 Ki ha fakamatala lahi ange fekau‘aki mo e ngaahi me‘a ‘e hoko ‘o taki atu ki he tau ‘o ‘Āmaketoné, sio ki he Taua Le‘o ‘o Siulai 15, 2013, peesi 3-8. Ki ha fakaikiiki lahi ange fekau‘aki mo e ‘oho ‘a Koki ‘o Mēkokí mo e founga ‘e taukapo‘i ai ‘e Sihova ‘ene kakaí lolotonga ‘a ‘Āmaketoné, sio ki he Taua Le‘o ‘o Siulai 15, 2015, peesi 14-19.

^ pal. 16 Ko e polokalama fakataha-lahi ki he 2019 ko hono kaveingá “Ko ‘Ofa He‘ikai Ka‘anga!” ‘Oku fakatuipau‘i ai kitautolu ‘e lava ke tau hanganaki malu ai pē ‘i he malumalu ‘o e tokanga anga-‘ofa ‘a Sihová.—1 Kol. 13:8.

^ pal. 64 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: Lolotonga ‘a e fu‘u mamahi lahí, ko ha ki‘i kulupu ‘o e Kau Fakamo‘oní ‘oku nau fakataha loto-to‘a ‘i ha loto vao ke fai ‘a e fakataha ‘a e fakataha‘angá.

^ pal. 66 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: Ko ha fu‘u kakai lahi ‘o e kau lotu faitōnunga ‘a Sihová te nau hao mo‘ui mo fiefia ‘i he fu‘u mamahi lahí!