Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 1

Hanganaki Nonga pea Falala kia Sihova

Hanganaki Nonga pea Falala kia Sihova

KONGA TOHI FAKATA‘U KI HE 2021: “Ko ho‘omou mālohí ‘e hoko ia ‘i ho‘omou hanganaki nonga mo fakahāhā ‘a e falalá.”​—‘AI. 30:15.

HIVA 23 Sihova, Homau Mālohingá

‘I HE KUPÚ NI *

1. ‘I he hangē ko Tu‘i Tēvitá, ko e hā ‘e ‘eke nai ‘e he ni‘ihi ‘o kitautolu?

‘OKU tau loto kotoa ke ma‘u ha mo‘ui nonga mo fiemālie. ‘Oku ‘ikai ke fiefia ha taha ‘i he ongo‘i loto-mo‘uá. Kae kehe, ‘i he taimi ‘e ni‘ihi te tau fāinga nai mo e loto-mo‘uá. Ko e mo‘oni, ko e ni‘ihi ‘o e kau sevāniti ‘a Sihová te nau ‘eke nai ‘a e fehu‘i tatau mo ia na‘e ‘eke ‘e Tu‘i Tēvita kia Sihová: “Ko e hā hono fuoloa ‘a ‘eku hoha‘a ‘i he loto-mo‘uá, fakataha mo e mamahi ‘i hoku lotó ‘i he ‘aho taki taha?”​—Saame 13:2.

2. Ko e hā te tau lāulea ki ai ‘i he kupu ko ení?

2 Neongo ‘oku ‘ikai ke lava ke tau tau‘atāina kakato mei he ngaahi ongo‘i loto-mo‘uá, ‘oku lahi ‘a e ngaahi me‘a ‘e lava ke tau fai ke mapule‘i ‘a e ngaahi ongo‘i ko iá. ‘I he kupu ko ení, te tau ‘uluaki lāulea ki he ni‘ihi ‘o e ngaahi me‘a ‘okú ne ‘ai nai ke tau ongo‘i loto-mo‘uá. Te tau toe lāulea leva ki he ngaahi founga ‘aonga ‘e ono ‘e lava ke tau hanganaki nonga ai ‘i he‘etau fekuki mo e ngaahi palopalemá.

KO E HĀ TE NE ‘AI NAI KE TAU ONGO‘I LOTO-MO‘UÁ?

3. Ko e hā ‘a e ngaahi tenge ‘oku tau fehangahangai mo iá, pea ‘e lava ke tau ta‘ota‘ofi kinautolu?

3 He‘ikai nai ke tau lava ‘o mapule‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘e ni‘ihi ‘okú ne ‘ai ke tau ongo‘i loto-mo‘uá. Ko e fakatātaá, ‘oku ‘ikai lava ke tau pule‘i ‘a e hikihiki ‘a e mahu‘inga ‘o e me‘akaí, valá mo e nofo‘angá ‘i he ta‘u taki taha; pehē foki ‘oku ‘ikai lava ke tau pule‘i ‘a hono toutou fakatauele‘i kitautolu ‘e hotau kaungāngāué pe kaungāakó ke tau ta‘efaitotonu pe fai ha ‘ulungaanga ta‘etaau. Pea ‘oku ‘ikai lava ke tau ta‘ofi ‘a e faihia ‘oku hoko ‘i hotau feitu‘ú. ‘Oku tau fehangahangai mo e ngaahi faingata‘a ko ení koe‘uhi ‘oku tau mo‘ui ‘i ha māmani ‘a ia ko e tokolahi taha ‘o e kakaí ‘oku ‘ikai ke makatu‘unga ‘enau fakakaukaú ‘i he ngaahi tefito‘i mo‘oni mei he Tohi Tapú. Ko Sētane, ‘a e ‘otua ‘o e māmani ko ení, ‘okú ne ‘ilo‘i ko e kakai ‘e ni‘ihi te nau faka‘atā ‘a e “loto-mo‘ua fekau‘aki mo e fokotu‘utu‘u ko ení” ke ta‘ofi kinautolu mei he tauhi kia Sihová. (Māt. 13:22; 1 Sio. 5:19) Ko ia ‘oku ‘ikai ke tau ofo ‘i he hulu fau ‘a e ngaahi tu‘unga fakalotomafasia ‘i he māmaní!

4. ‘E anga-fēfē nai ha‘atau fakafeangai ki he ngaahi tenge mafatukitukí?

4 ‘Oku tau hoko ‘o fu‘u hoha‘a nai ki he ngaahi tenge mafatukitukí ‘o ‘ikai lava ai ke tau toe fakakaukau ki ha me‘a kehe. Ko e fakatātaá, te tau hoha‘a nai pe te tau ma‘u ha pa‘anga fe‘unga ke tokanga‘i ‘aki ‘etau ngaahi fiema‘ú pe te tau puke pea ‘ikai malava ke ngāue pe a‘u ‘o mole ‘etau ngāué. Te tau toe hoha‘a nai pe te tau hoko ‘o ta‘efaitōnunga ‘i he taimi ‘e fakatauele‘i ai kitautolu ke maumau‘i ‘a e lao ‘a e ‘Otuá. ‘Oku vavé ni ke ‘ai ‘e Sētane ‘a e fa‘ahinga ‘okú ne pule‘í ke nau ‘ohofi ‘a e kakai ‘a e ‘Otuá, ko ia te tau hoha‘a nai ki he founga ‘o ‘etau fakafeangai ki he ‘oho ko iá. Te tau fifili nai, ‘‘Oku hala kiate au ke ongo‘i hoha‘a ki he ngaahi ‘īsiu peheé?’

5. Ko e hā na‘e ‘uhinga ki ai ‘a Sīsū ‘i he‘ene pehē: “Tuku ho‘omou loto-mo‘ua”?

5 ‘Oku tau ‘ilo na‘e tala ange ‘e Sīsū ki hono kau muimuí: “Tuku ho‘omou loto-mo‘ua.” (Māt. 6:25) ‘Oku ‘uhinga ení ‘okú ne ‘amanekina ke ‘oua pē te tau hoha‘a? ‘Ikai ‘aupito! He ko ē, ko e ni‘ihi ‘o e kau sevāniti mateaki ‘a Sihova ‘i he kuohilí na‘a nau fāinga mo e loto-mo‘uá, ka na‘a nau kei fakahōifua pē kia Sihova. * (1 Tu‘i 19:4; Saame 6:3) Na‘e fakafiemālie‘i mo‘oni kitautolu ‘e Sīsū. Na‘e ‘ikai ke ne loto ke tau hoko ‘o mātu‘aki loto-mo‘ua fekau‘aki mo e ngaahi me‘a ‘o e mo‘uí ni ‘o uesia ai ‘etau tauhi ki he ‘Otuá. Ko e hā leva ‘a e ngaahi founga ‘e lava ke tau mapule‘i ai ‘a e ongo‘i loto-mo‘uá?​—Sio ki he puha “ Founga ke Fai Ai Iá.”

ME‘A ‘E ONO TE NE TOKONI‘I KITAUTOLU KE HANGANAKI NONGA

Sio ki he palakalafi 6 *

6. Fakatatau ki he Filipai 4:6, 7, ko e hā ‘e lava ke ne fakanonga ‘etau ngaahi loto-mo‘uá?

6 (1) Lotu ma‘u pē. Ko e kau Kalisitiane ‘oku nau fehangahangai mo e tengé ‘e lava ke nau ma‘u ‘a e fiemālie ‘i he‘enau hanga kia Sihova ‘i he lotu tōtōivi. (1 Pita 5:7) ‘I he tali ki ho‘o lotú, ‘e lava ke ke ma‘u ‘a e “nonga ‘a e ‘Otuá ‘a ia ‘oku fakalaka atu ‘i he mahino kotoa pē [‘a e tangatá].” (Lau ‘a e Filipai 4:6, 7.) ‘Oku fakanonga ‘e Sihova ‘etau ngaahi fakakaukau loto-mo‘uá ‘aki hono laumālie mā‘oni‘oni mālohí.​—Kal. 5:22.

7. Ko e hā ‘oku totonu ke tau manatu‘i ‘i he‘etau lotu ki he ‘Otuá?

7 ‘I he fakaofiofi kia Sihova ‘i he lotú, lilingi atu ho lotó kiate ia. Fakahaa‘i kiate ia ‘a e ngaahi me‘a pau. Tala ange ‘a e palopalemá pea fakamatala‘i kiate ia ‘a e anga ho‘o ongo‘í. Kapau ‘oku ‘i ai ha fakalelei‘anga, kole kiate ia ki ha poto ke ma‘u ia pea mo ha mālohi ke fakahoko ia. Kapau ‘oku ‘ikai lava ke ke fakalelei‘i ‘a e palopalemá, kole kia Sihova ke ne tokoni‘i koe ke ‘oua te ke hoha‘a tōtu‘a fekau‘aki mo ia. ‘I he taimi ‘okú ke lotu ai fekau‘aki mo e ngaahi me‘a paú, ‘e faai atu pē ‘o lava ke ke vakai mā‘ala‘ala ki he anga hono tali ia ‘e Sihová. Kapau ‘oku ‘ikai vave hono tali ho‘o lotú, ‘oua ‘e fo‘i. ‘Oku finangalo ‘a Sihova ke ‘ikai ngata pē ho‘o lotu fekau‘aki mo e ngaahi me‘a paú kae toe kīvoi foki.​—Luke 11:8-10.

8. Ko e hā ‘oku totonu ke fakakau ‘i he‘etau ngaahi lotú?

8 ‘I he taimi ‘okú ke lī atu ai ho‘o loto-mo‘uá kia Sihova ‘i he lotú, fakapapau‘i ke fakakau ai ha ngaahi lea fakamālō. ‘Oku lelei kiate kitautolu ke fakalau hotau ngaahi tāpuakí na‘a mo ‘etau ‘i he ngaahi tu‘unga mātu‘aki faingata‘á. Kapau ‘oku ‘i ai ha taimi ‘oku ‘ikai ke ke malava ‘o ma‘u ‘a e ngaahi lea totonu ke fakahaa‘i ai ho‘o ngaahi ongo‘i mafasiá, manatu‘i ‘oku tali ‘e Sihova na‘a mo e lea faingofua ‘Kātaki tokoni mai!’​—2 Kal. 18:31; Loma 8:26.

Sio ki he palakalafi 9 *

9. ‘E lava fēfē ke ma‘u ‘a e malu mo‘oní?

9 (2) Falala ki he poto ‘o Sihová, ‘o ‘ikai ki ho‘oú. ‘I he senituli hono valu T.S., ko e kakai Siutá na‘a nau ilifia ki he kau ‘Asīliá. ‘I he feinga vavale ke faka‘ehi‘ehi mei he ‘ioke ‘a e kau ‘Asīliá na‘a nau hanga ki he kau ‘Isipite panganí. (‘Ai. 30:1, 2) Na‘e fakatokanga ‘a Sihova kiate kinautolu ko ‘enau ‘alunga talangata‘á ‘e iku atu ki he fakatamaki. (‘Ai. 30:7, 12, 13) Fakafou ‘ia ‘Aisea, na‘e tala ange ‘e Sihova ki he kakaí ‘a e founga ke nau ma‘u ai ‘a e malu mo‘oní. Na‘á ne pehē: “Ko ho‘omou mālohí ‘e hoko ia ‘i ho‘omou hanganaki nonga mo fakahāhā ‘a e falalá” kia Sihova.​—‘Ai. 30:15e.

10. Ko e hā ‘a e ngaahi tu‘unga ‘e ni‘ihi ‘e lava ke tau fakahāhā ai ‘etau falala kia Sihová?

10 ‘E anga-fēfē nai ‘etau fakahaa‘i ‘oku tau falala kia Sihová? Fakakaukau ki ha ngaahi fakatātā. Tau pehē pē ‘oku tu‘uaki atu ha ngāue totongi lelei ‘a ia ‘oku fiema‘u ki ai ha taimi lahi pea ‘e uesia ai ho‘o taimi-tēpile fakalaumālié. Pe tau pehē ko ha taha ‘i he ngāue‘angá ‘okú ne fakahāhā atu ha tokanga fakaemanako kiate koe ka ko e tokotahá ‘oku ‘ikai ko ha sevāniti ‘osi papitaiso. Pe sioloto atu ki ha mēmipa ‘ofeina ‘i ho fāmilí ‘okú ne ‘oatu ha fakamanamana: “Ko au pe ko ho ‘Otuá.” ‘I he tu‘unga taki taha ko ení ‘okú ke ma‘u ha fili faingata‘a ke fai, ka ‘i he tafa‘aki taki taha, ‘e ‘oatu ‘e Sihova ‘a e fakahinohino ‘okú ke fiema‘ú. (Māt. 6:33; 10:37; 1 Kol. 7:39) Ka ko e fehu‘í, Te ke falala kia Sihova pea talangofua ki he‘ene fakahinohinó?

Sio ki he palakalafi 11 *

11. Ko e hā ‘a e ngaahi fakamatala Fakatohitapu ‘e lava ke tau ako kae lava ke tau hanganaki nonga ‘i he‘etau fehangahangai mo e fakafepakí?

11 (3) Ako mei he ngaahi fa‘ifa‘itaki‘anga leleí mo e ngaahi fa‘ifa‘itaki‘anga koví. ‘Oku ‘i he Tohi Tapú ‘a e ngaahi fakamatala lahi ‘oku fakamamafa‘i ai ‘a e mahu‘inga ‘o e hanganaki nonga pea falala kia Sihová. ‘I ho‘o ako ‘a e ngaahi fakamatala ko ení, fakatokanga‘i ‘a e me‘a na‘e tokoni ki he kau sevāniti ‘a Sihová ke hanganaki nonga ‘i he fehangahangai mo e fakafepaki kakahá. Ko e fakatātaá, ‘i he taimi na‘e tu‘utu‘uni ai ‘a e fakamaau‘anga lahi Siú ki he kau ‘apositoló ke ta‘ofi ‘enau malangá, na‘e ‘ikai ke nau ilifia. ‘I hono kehé na‘a nau talaki loto-to‘a: “Kuo pau ke mau talangofua ki he ‘Otuá ko e pulé ia kae ‘ikai ki he tangatá.” (Ngā. 5:29) Na‘a mo e hili hono hahá, na‘e ‘ikai ke hoha‘a ‘a e kau ‘apositoló. Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhi na‘a nau ‘ilo na‘a nau kau mo Sihova. Na‘á ne hōifua kiate kinautolu. Ko ia, na‘a nau hokohoko atu hono malanga‘i ‘a e ongoongo leleí. (Ngā. 5:40-42) Pehē foki, ‘i he taimi na‘e fehangahangai ai ‘a e ākonga ko Sitīvení mo e maté, na‘á ne hanganaki nonga ‘aupito ‘o hoko ai hono fofongá ‘o “hangē ko e fofonga ‘o ha ‘āngeló.” (Ngā. 6:12-15) Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhi na‘á ne fakapapau‘i na‘e hōifua mai ‘a Sihova kiate ia.

12. Fakatatau ki he 1 Pita 3:14 mo e 4:14, ko e hā ‘e lava ke tau fiefia ai neongo hono fakatanga‘i kitautolú?

12 Na‘e ma‘u ‘e he kau ‘apositoló ‘a e fakamo‘oni mā‘ala‘ala na‘e kau ‘a Sihova mo kinautolu. Na‘á ne ‘oange kiate kinautolu ‘a e mālohi ke fakahoko ‘a e ngaahi mana. (Ngā. 5:12-16; 6:8) ‘Oku ‘ikai ke pehē ‘a e ‘ahó ni. Neongo ia, fakafou ‘i he Folofola ‘a Sihová, ‘okú ne fakapapau‘i anga-‘ofa mai ai ‘i he taimi ‘oku tau faingata‘a‘ia ai koe‘uhiā ko e mā‘oni‘oní, ‘okú ne hōifua mai kiate kitautolu pea ko hono laumālie mā‘oni‘oní ‘e ‘iate kitautolu. (Lau ‘a e 1 Pita 3:14; 4:14.) Ko ia ‘i he ‘ikai ke nōfo‘i ‘i he founga te tau fakafeangai ai ki he fakatanga kakaha ‘i he kaha‘ú, ‘oku fiema‘u ke tau tokangataha ki he me‘a ‘e lava ke tau fai ‘i he taimí ni ke langa hake ‘etau tuipau ki he malava ‘a Sihova ke ne tokoni‘i mo fakahaofi kitautolú. Hangē ko ia na‘e fai ‘e he mu‘aki kau ākongá, kuo pau ke tau falala ki he tala‘ofa ‘a Sīsuú: “Te u ‘oatu kiate kimoutolu ha ngaahi lea mo ha poto ‘a ia ko hono kotoa homou kau fakafepakí he‘ikai te nau lava ke matatali pe fakakikihi‘i.” ‘Oku tau ma‘u ‘a e fakapapau‘i‘anga: “‘I ho‘omou kātakí te mou fakahaofi ai ho‘omou mo‘uí.” (Luke 21:12-19) Pea ‘oua ‘aupito na‘a ngalo ‘oku ‘i he manatu ‘a Sihová ‘a e ngaahi fakaikiiki si‘i taha fekau‘aki mo ‘ene kau sevāniti kuo nau mate faitōnunga kiate iá. Ko e ‘ilo ko iá, ‘e lava ke ne fokotu‘u hake ai kinautolu.

13. ‘E lava fēfē ke tau ma‘u ‘aonga mei he lāulea ki he hokosia ‘a e fa‘ahinga na‘e ‘ikai ke nau hanganaki nonga pea falala kia Sihová?

13 ‘E lava foki ke tau ako mei he hokosia ‘a e fa‘ahinga na‘e ‘ikai ke nau hanganaki nonga pea falala kia Sihová. Ko hono ako ‘a e ngaahi fa‘ifa‘itaki‘anga kovi ko iá ‘e tokoni‘i ai kitautolu ke faka‘ehi‘ehi mei hono fai ‘a e fehālaaki tatau mo ia na‘a nau faí. Ko e fakatātaá, ‘i he kamata pule ‘a Tu‘i ‘Asa ‘o Siutá na‘á ne falala kia Sihova ‘i hono ‘ohofi ia ‘e ha fu‘u kau tau tokolahi, pea na‘e tāpuaki‘i ia ‘e Sihova ‘aki ‘enau ikuna. (2 Kal. 14:9-12) Ka ki mui ai, ‘i he ha‘u ‘a e kau tau tokosi‘i ange ‘a Tu‘i Paasa ‘o ‘Isilelí ke ‘ohofi iá, na‘e totongi‘i ‘e ‘Asa ‘a e kau Sīliá ki ha tokoni fakakautau kae ‘ikai ke hanga kia Sihova ki he fakamo‘uí, hangē ko ia na‘á ne fai ‘i he kuohilí. (2 Kal. 16:1-3) Pea ‘i he ofi ki he ngata‘anga ‘ene mo‘uí, ‘i he‘ene puke lahi ‘aupito, na‘e ‘ikai ke ne falala kia Sihova ke tokoni‘i ia.​—2 Kal. 16:12.

14. Ko e hā ‘e lava ke tau ako mei he fehālaaki ‘a ‘Asá?

14 ‘I he kamatá, na‘e hanga ‘a ‘Asa kia Sihova ‘i he fehangahangai mo e palopalemá. Ka ki mui ai na‘e ‘ikai ke ne hanga ki he ‘Otuá ki ha tokoni, ‘o sai‘ia ange ke ne fakalelei‘i pē ‘e ia ‘a e ngaahi me‘á. Ko e fili ko ia ‘a ‘Asa ke hanga ki he kau Sīliá ki ha tokoni ke tau‘i ‘a e kau ‘Isilelí na‘e hā ngali lelei ‘i he kamatá. Ka ko ‘ene lavame‘á na‘e ‘ikai ke fuoloa. Na‘e tala kiate ia ‘e Sihova fakafou ‘i ha palōfita: “Koe‘uhi ko ho‘o falala ki he tu‘i ‘o Sīliá pea ‘ikai te ke falala kia Sihova ko ho ‘Otuá, kuo hao ‘a e kau tau ‘a e tu‘i ‘o Sīliá mei ho nimá.” (2 Kal. 16:7) Kuo pau ke tau tokanga ke ‘oua te tau fu‘u falala pē kiate kitautolu ke fakalelei‘i ‘a e ngaahi me‘á ‘o ‘ikai ai ke tau hanga kia Sihova ki ha tataki fakafou ‘i he‘ene Folofolá. Na‘a mo e taimi ‘oku tau fehangahangai ai mo ha tu‘unga fakatu‘upakē, ‘oku totonu ke tau falala kia Sihova ‘i he nonga, pea te ne tokoni‘i kitautolu ke lavame‘a.

Sio ki he palakalafi 15 *

15. Ko e hā ‘e lava ke tau fai ‘i he‘etau lau ‘a e Tohi Tapú?

15 (4) Ako ma‘uloto ‘a e ngaahi veesi Tohi Tapú. ‘I ho‘o lau ha talanoa ‘i he Tohi Tapú ‘oku hā ai ko e mālohí ‘oku ma‘u mei he hanganaki nonga pea falala kia Sihová, feinga ke manatu‘i ha ngaahi veesi ‘e ni‘ihi. ‘E ‘aonga nai ke ke lau le‘o-lahi pe tohi‘i ia pea toutou fakamanatu ia. Na‘e fekau‘i ‘a Siosiua ke ne lau le‘o-si‘i ma‘u pē ‘a e tohi ‘o e Laó koe‘uhi ke ne fai fakapotopoto ai. Ko e ngaahi fakamanatu ko iá ‘e toe tokoni kiate ia ke iku‘i ‘a e ilifia na‘á ne ongo‘i nai ‘i hono tu‘ungá. (Sios. 1:8, 9) ‘Oku lahi ‘a e ngaahi fakamatala ‘oku ma‘u ‘i he Folofola ‘a e ‘Otuá ‘e lava ke ne ‘oatu ‘a e nonga ‘o e ‘atamaí mo e lotó ‘i he ngaahi tu‘unga ‘oku fa‘a iku atu ki he ongo‘i loto-mo‘ua pe tailiili.​—Saame 27:1-3; Pal. 3:25, 26.

Sio ki he palakalafi 16 *

16. ‘Oku anga-fēfē hono ngāue‘aki ‘e Sihova ‘a e fakataha‘angá ke tokoni‘i kitautolu ke hanganaki nonga pea falala kiate iá?

16 (5) Feohi mo e kakai ‘a e ‘Otuá. ‘Oku ngāue‘aki ‘e Sihova hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ke tokoni‘i kitautolu ke hanganaki nonga pea falala kiate ia. ‘I he‘etau ngaahi fakatahá, ‘oku tau ma‘u ‘aonga mei he fakahinohino ‘oku fakahoko mei he peletifōmú, ko e ngaahi tali ‘a e kau fanongó mo ‘etau talanoa fakatupu langa hake mo hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. (Hep. 10:24, 25) ‘E lava foki ke tau ongo‘i loto-to‘a lahi ‘i he‘etau vahevahe atu ‘etau ongo‘í ki he ngaahi kaume‘a falala‘anga ‘i he fakataha‘angá. “Ko ha lea lelei” mei ha kaume‘a ‘e ‘aonga lahi ‘i he tokoni ke to‘o atu ‘etau loto-mo‘uá.​—Pal. 12:25.

Sio ki he palakalafi 17 *

17. Fakatatau ki he Hepelū 6:19, ‘e lava fēfē ke ‘ai kitautolu ‘e he‘etau ‘amanaki ‘o e Pule‘angá ke tau tu‘u ma‘u neongo ‘a e ngaahi tu‘unga faingata‘á?

17 (6) ‘Ai ke mālohi ho‘o ‘amanakí. Ko ‘etau ‘amanaki ‘o e Pule‘angá ‘oku hoko “ko ha taula ia ki he‘etau mo‘uí,” ‘o ‘ai ai ke tau tu‘u ma‘u neongo ‘a e ngaahi tu‘unga faingata‘á pe loto-mo‘uá. (Lau ‘a e Hepelū 6:19.) Fakalaulauloto ki he tala‘ofa ‘a Sihova ki ha kaha‘u ‘a ia ‘e mole atu ai ‘a e ngaahi fakakaukau ‘ikai leleí. (‘Ai. 65:17) Sioloto atu kiate koe ‘i he māmani fo‘ou melino, ‘a ia ‘oku ‘ikai ke toe ‘i ai ‘a e ngaahi tu‘unga fakalotomafasiá. (Mai. 4:4) Te ke fakaivimālohi‘i foki ho‘o ‘amanakí ‘i ho‘o vahevahe atu ia ki he ni‘ihi kehé. Fai ‘a e kotoa te ke malavá ‘i he ngāue fakamalangá mo e ngaohi ākongá. Kapau te ke fai ia, te ke “fakapapau‘i [ai ho‘o] ‘amanakí ‘o a‘u ki he ngata‘angá.”​—Hep. 6:11.

18. Ko e hā ‘a e ngaahi faingata‘a ‘e lava ke tau ‘amanekina ‘i he kaha‘ú, pea ‘e lava fēfē ke tau fehangahangai lavame‘a mo ia?

18 ‘I he ofi atu ke ngata ‘a e fokotu‘utu‘u ko ení, te tau hokosia ‘a e ngaahi faingata‘a lahi ange ‘e lava ke ne ‘ai ke tau loto-mo‘ua. Ko ‘etau konga tohi fakata‘u ki he 2021 te ne tokoni‘i kitautolu ke fehangahangai mo e ngaahi faingata‘a ko iá pea hanganaki nonga, ‘o ‘ikai ‘i hotau mālohí tonu, kae fakafou ‘i he‘etau falala kia Sihová. Lolotonga ‘a e ta‘ú ni, tau fakahāhā ‘i he‘etau ngāué ‘oku tau tui ki he tala‘ofa ‘a Sihova: “Ko ho‘omou mālohí ‘e hoko ia ‘i ho‘omou hanganaki nonga mo fakahāhā ‘a e falalá.”​‘Ai. 30:15.

HIVA 49 Sihova Hotau Hūfanga

^ pal. 5 ‘Oku fakamamafa‘i ‘i he‘etau konga tohi fakata‘u ki he 2021 ‘a e mahu‘inga ‘o e falala kia Sihova ‘i he‘etau fekuki mo e ngaahi tu‘unga fakalotomafasiá ‘i he taimí ni pea ‘i he kaha‘ú. ‘E lāulea ‘a e kupu ko ení ki he ngaahi founga ‘aonga ‘e lava ke tau ngāue‘aki ai ‘a e fale‘i ‘i he‘etau konga tohi fakata‘ú.

^ pal. 5 Ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine faitōnunga ‘e ni‘ihi ‘oku nau faingata‘a‘ia ‘i he ongo‘i loto-mo‘ua pe hoha‘a tōtu‘á. Ko e fa‘ahinga loto-mo‘ua ko ení ko ha mahaki mafatukituki pea ‘oku ‘ikai ko e loto-mo‘ua ia na‘e lea ‘a Sīsū fekau‘aki mo iá.

^ pal. 63 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: (1) ‘I he ‘ahó kotoa, ‘oku lotu tōtōivi ha tuofefine fekau‘aki mo ‘ene ngaahi loto-mo‘uá.

^ pal. 65 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: (2) Lolotonga ‘ene kai ho‘atā ‘i he ngāué, ‘okú ne hanga ki he Folofola ‘a e ‘Otuá ki ha poto.

^ pal. 67 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: (3) ‘Okú ne fakalaulauloto ki he ngaahi fa‘ifa‘itaki‘anga lelei mo e kovi ‘oku ma‘u ‘i he Tohi Tapú.

^ pal. 69 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: (4) ‘Okú ne fakapipiki ki he‘ene ‘aisí ha veesi Tohi Tapu fakalototo‘a ‘okú ne loto ke ma‘uloto.

^ pal. 71 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: (5) ‘Okú ne fiefia ‘i he feohi lelei lolotonga ‘a e ngāue fakafaifekaú.

^ pal. 73 FAKAMATALA ‘O E FAKATĀTĀ: (6) ‘Okú ne fakaivimālohi‘i ‘ene ‘amanakí ‘aki ‘a e fakakaukau ki he kaha‘ú.