Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 4

Tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻEtau Feinga ke Kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú

Tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻEtau Feinga ke Kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú

“Hanganaki fai eni ko hoku fakamanatu.”​—LUKE 22:19.

HIVA 19 Ko e Kai Efiafi ʻa e ʻEikí

ʻI HE KUPÚ NI a

1-2. Ko e hā ʻoku tau maʻu ai ʻa e Fakamanatú ʻi he taʻu taki taha?

 ʻI HE meimei taʻu ʻe 2,000 kuo maliu atú, naʻe foaki ʻe Sīsū ʻene moʻuí koeʻuhi ko kitautolu, ʻo fakaʻatā ai ʻa e hala ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. ʻI he pō ki muʻa ke pekia ʻa Sīsuú, naʻá ne fekauʻi ʻa hono kau muimuí ke nau manatua ʻene tōʻonga anga-ʻofá fakafou ʻi ha kātoanga faingofua ʻo ngāueʻaki ʻa e mā mo e uaine.​—1 Kol. 11:23-26.

2 ʻOku tau talangofua ki he fekau ʻa Sīsuú koeʻuhi ʻoku tau ʻofa lahi kiate ia. (Sione 14:15) ʻI he taʻu taki taha lolotonga ʻa e faʻahitaʻu Fakamanatú, ʻoku tau fakahāhā ʻetau houngaʻia ki he meʻa kuó ne faí ʻaki ʻa e vaheʻi ʻa e taimi ke fakalaulauloto ʻi he lotu ki he ʻuhinga ʻo ʻene pekiá. ʻOku tau fiefia foki ke fakalahi ʻetau kau ʻi he ngāue fakafaifekaú, ʻo fakalototoʻaʻi ʻa e tokolahi taha ʻe ala lavá ke kau fakataha mo kitautolu ʻi he kātoanga makehe ko ení. Pea ko e moʻoni, ʻoku tau fakapapauʻi ke ʻoua ʻe fakaʻatā ha meʻa ke ne taʻofi kitautolu mei hono maʻu ʻa e Fakamanatú.

3. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

3 ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he founga ʻe tolu kuo fai ai ʻe he kakai ʻa Sihová ʻa e ngaahi feinga lahi ke fakamanatu ʻa e pekia ʻa Sīsuú: (1) ʻAki hono toe fokotuʻu ʻa e sīpinga naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsuú, (2) ʻaki hono fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ki he Fakamanatú, pea ko e (3) ʻaki hono kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú neongo ʻa e ngaahi tuʻunga faingataʻá.

TOE FOKOTUʻU ʻA E SĪPINGA NAʻE NGĀUEʻAKI ʻE SĪSUÚ

4. Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku fakamamafaʻi ʻi he taʻu taki taha ʻi he Fakamanatú, pea ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau fakamaʻamaʻaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ko iá? (Luke 22:19, 20)

4 ʻI he taʻu taki taha ʻi he Fakamanatú, ʻoku tau fanongo ki ha malanga Fakatohitapu ʻoku ʻomai ai ʻa e tali māʻalaʻala ki ha ngaahi fehuʻi. ʻOku tau ako ki he ʻuhinga ʻoku fiemaʻu ai ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ha huhuʻí pea mo e malava ʻa e pekia ʻa e tangata ʻe taha ʻo fakamolemoleʻi ʻa e angahala ʻa e tokolahi. ʻOku fakamanatu mai ai ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he maá mo e uainé pea mo e faʻahinga ʻoku totonu ke nau maʻu ʻinasí. (Lau ʻa e Luke 22:19, 20.) Pea ʻoku tau fakalaulauloto ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tuku tauhi mai ki he faʻahinga ʻoku nau koloaʻaki ʻa e ʻamanaki ke moʻui ʻi he māmaní. (ʻAi. 35:5, 6; 65:17, 21-23) ʻOku ʻikai totonu ke tau fakamaʻamaʻaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ko ení. Ko e laui piliona ʻoku ʻikai ke nau mahinoʻi ia, pea ʻoku ʻikai te nau houngaʻia ʻi he mātuʻaki mahuʻinga ʻa e feilaulau ʻa Sīsuú. ʻOku ʻikai foki ke nau kātoangaʻi ʻa e Fakamanatu ʻo ʻene pekiá ʻo fakatatau ki he sīpinga naʻá ne fokotuʻú. Ko e hā hono ʻuhingá?

5. Hili ʻa e mate ʻa e tokolahi taha ʻo e kau ʻapositoló, ko e hā naʻe hoko ki he sīpinga naʻe fokotuʻu ʻe Sīsuú?

5 ʻI he hili pē ʻa e mate ʻa e tokolahi taha ʻo e kau ʻapositolo ʻa Sīsuú, ko e kau Kalisitiane lau peé naʻa nau hū atu ki he fakatahaʻangá. (Māt. 13:24-27, 37-39) Naʻa nau leaʻaki “ʻa e ngaahi meʻa kuo mioʻi ke tohoakiʻi ʻa e kau ākongá ke muimui ʻiate kinautolu.” (Ngā. 20:29, 30) Ko e taha ʻo e ngaahi meʻa naʻe “mioʻi” ʻa ia naʻe kamata ke akoʻi ʻe he kau Kalisitiane lau peé ko Sīsū naʻe ʻikai ke ne ʻoatu hono sinó ʻo “tā-tuʻo-taha . . . ke ne fua ʻa e ngaahi angahala ʻa e tokolahi,” hangē ko e lau ʻa e Tohi Tapú, ka ko ʻene feilaulaú kuo pau ke toutou fakahoko ia. (Hep. 9:27, 28) ʻI he ʻahó ni ko e kakai loto-moʻoni tokolahi ʻoku nau tui ki he akonaki loi ko ení. ʻOku nau fakatahataha maʻu pē ʻi he ngaahi siasí​—ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻi he ʻaho kotoa​—ke kātoangaʻi ʻa e meʻa kuo ui he taimí ni ko e “Feilaulau ʻo e Misá.” b Ko e ngaahi kautaha fakalotu ʻe niʻihi ʻoku faʻa siʻi ange ʻenau kātoangaʻi ʻa e pekia ʻa Sīsuú, ka ko e tokolahi taha honau kau mēmipá ʻoku ʻikai loko lahi ʻa e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e meʻa kuo fakahoko ʻe he feilaulau ʻa Sīsuú. ʻE fifili nai ʻa e niʻihi, ‘ʻOku ʻuhinga koā ʻa e pekia ʻa Sīsuú ʻe lava ke fakamolemoleʻi ai ʻeku ngaahi angahalá?’ Ko e hā ʻoku nau ʻeke ai ʻa e fehuʻi ko iá? ʻI he tuʻunga ʻe niʻihi, kuo tākiekina kinautolu ʻe he faʻahinga ʻoku nau veiveiua ʻi he malava ko ia ʻe he feilaulau ʻa Sīsuú ke fakamolemoleʻi ʻa e ngaahi angahalá. Kuo anga-fēfē fakafeangai ʻa e kau muimui moʻoni ʻo Sīsuú ki he ʻīsiu ko ení?

6. ʻI he 1872, ko e hā ʻa e fakamulituku naʻe aʻu ki ai ʻa e kulupu ʻo e kau ako Tohi Tapú?

6 ʻI he konga ki mui ʻo e senituli hono 19, ko ha kulupu ʻo e kau ako Tohi Tapú naʻe taki ai ʻa Charles Taze Russell naʻa nau kamata ako fakaʻāuliliki ʻa e Folofolá. Naʻa nau loto ke ʻiloʻi ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e feilaulau ʻa Sīsuú pea mo e founga ʻoku totonu ke fakamanatu ai ʻene pekiá. ʻI he 1872, naʻa nau aʻu ki he fakamulituku mei he Tohi Tapú ko Sīsū naʻá ne tokonaki moʻoni ʻa e huhuʻi maʻá e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. Naʻe ʻikai ke nau fufū ʻa e meʻa naʻa nau ʻiló. ʻI hono kehé, naʻa nau vahevahe atu ʻa e meʻa naʻa nau ʻiló fakafou ʻi he ʻū tohi, nusipepa mo e makasini. Pea hili pē iá, ʻi he faʻifaʻitaki ki he kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí, naʻe kamata ke nau fakataha tuʻo taha pē ʻi he taʻu ke kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú.

7. ʻOku anga-fēfē ʻetau maʻu ʻaonga mei he fekumi ʻa e muʻaki kau ako Tohi Tapú?

7 ʻI he ʻahó ni ʻoku tau maʻu ʻaonga mei he fekumi naʻe fakahoko ʻi he kuohilí ʻe he kau tangata Kalisitiane loto-moʻoni ko iá. Anga-fēfē? ʻI he tāpuaki ʻa Sihová, kuo fakaʻā hotau matá ki he moʻoni fekauʻaki mo e feilaulau ʻa Sīsuú pea mo e meʻa ʻoku fakahoko aí. (1 Sio. 2:1, 2) Kuo tau ako foki ʻoku ʻomai ʻi he Tohi Tapú ʻa e ʻamanaki ʻe ua ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku nau fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ko e moʻui taʻefaʻamate ʻi hēvani ki he niʻihi pea moʻui taʻengata ʻi he māmaní ki he laui miliona kehe. ʻOku tau ʻunuʻunu ofi ange kia Sihova ʻi heʻetau fakakaukau ki heʻene ʻofa lahi kiate kitautolú pea mo e lahi ʻetau maʻu ʻaonga fakafoʻituitui mei he feilaulau ʻa Sīsuú. (1 Pita 3:18; 1 Sio. 4:9) Ko ia hangē ko hotau fanga tokoua faitōnunga ʻi he kuohilí, ʻoku tau fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke kau mo kitautolu ʻi hono kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú ʻo fakatatau ki he sīpinga naʻe fokotuʻu ʻe Sīsuú.

FAKAAFEʻI ʻA E NIʻIHI KEHÉ KI HE FAKAMANATÚ

Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke kau kakato ai ʻi he feingangāue fakaafe ki he Fakamanatú? (Sio ki he palakalafi 8-10) e

8. Ko e hā kuo fai ʻe he kakai ʻa Sihová ke fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ki he Fakamanatú? (Sio ki he fakatātaá.)

8 ʻI he faai mai ʻa e hisitōliá ko e kakai ʻa Sihová kuo nau fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ki he Fakamanatú. Kamata ʻi he 1881, ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi ʻAmeliká naʻe fakaafeʻi ke nau fakatahataha fakataha ki ha ʻapi ʻi Allegheny, Pennsylvania, ki he kātoanga makehe ko iá. Ki mui ai, naʻe fakahoko ʻe he fakatahaʻanga taki taha ʻenau Fakamanatu. ʻI Maʻasi 1940, naʻe tala ki he kau malangá ʻe lava ke nau fakaafeʻi ha taha pē ʻi honau feituʻu ngāué naʻá ne fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻiá. ʻI he 1960, ko e fuofua taimi ia naʻe tokonaki ai ʻe he Pētelí ki he ngaahi fakatahaʻangá ʻa e ngaahi tohi fakaafe kuo pulusí. Talu mei ai, ko e tatau ʻe laui piliona ʻo e tohi fakaafe ki he Fakamanatú kuo tufaki. Ko e hā ʻoku tau fakamoleki ai ʻa e taimi lahi mo e ivi ke fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé?

9-10. Ko hai ʻoku maʻu ʻaonga mei heʻetau ngaahi feinga ke fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ki he Fakamanatú? (Sione 3:16)

9 Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻoku tau fakaafeʻi ai ʻa e niʻihi kehé ke tau kātoangaʻi fakataha ʻa e Fakamanatú he ʻoku tau loto ki he faʻahinga ʻoku nau fuofua maʻu iá ke nau ako fekauʻaki mo e meʻa kuo fai ʻe Sihova mo Sīsū maʻa kitautolu kotoá. (Lau ʻa e Sione 3:16.) ʻOku tau ʻamanaki ko e meʻa te nau sio mo fanongo ki ai ʻi he Fakamanatú te ne ueʻi kinautolu ke ako lahi ange pea hoko ko e kau sevāniti ʻa Sihova. Ka ʻoku ʻi ai mo e niʻihi kehe ʻoku nau maʻu ʻaonga foki mei ai.

10 ʻOku tau fakaafeʻi foki mo e faʻahinga ʻoku ʻikai ke nau toe tauhi kia Sihová. ʻOku tau fai ia ke fakamanatu kiate kinautolu ʻoku kei ʻofa pē ʻa e ʻOtuá kiate kinautolu. Ko e tokolahi ʻoku nau tali ʻetau fakaafé, pea ʻoku tau fiefia lahi ke sio kiate kinautolu. Ko hono maʻu ʻa e Fakamanatú ʻoku fakamanatu ange ai kiate kinautolu ʻa e fiefia lahi naʻa nau maʻu ʻi he tauhi kia Sihova ʻi he kuohilí. Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Monica. c Naʻá ne toe longomoʻui ko ha tokotaha malanga lolotonga ʻa e mahaki fakaʻauha COVID-19. Hili hono maʻu ʻa e Fakamanatú ʻi he 2021, naʻá ne pehē: “Ko e Fakamanatu ko ení naʻe mātuʻaki makehe kiate au. Ko e fuofua taimi eni ʻi he taʻu ʻe 20, kuo malava ke u faifakamoʻoni ki he kakaí pea fakaafeʻi kinautolu ki he Fakamanatú. Naʻá ku fai ia ʻaki ʻa e kotoa hoku lotó koeʻuhí ʻoku ou houngaʻia lahi ki he meʻa kuo fai ʻe Sihova mo Sīsū maʻakú.” (Saame 103:1-4) Tatau ai pē pe ʻe tali lelei ʻe he kakaí ʻetau fakaafé pe ʻikai, ʻoku tau fakaafeʻi tōtōivi ʻa e niʻihi kehé ki he Fakamanatú, ʻo ʻiloʻi ʻoku houngaʻia ʻa Sihova ʻi heʻetau ngaahi feingá.

11. Kuo anga-fēfē hono tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻetau ngaahi feinga ke fakaafeʻi ʻa e kakaí ki he Fakamanatú? (Hākeai 2:7)

11 Kuo tāpuakiʻi lahi ʻe Sihova ʻetau ngaahi feinga ke fakaafeʻi ʻa e kakaí ki he Fakamanatú. ʻI he 2021, neongo ʻa e ngaahi fakataputapui koeʻuhi ko e mahaki fakaʻauha COVID-19, ko e tokolahi ʻo e kau maʻu Fakamanatú ko e toko 21,367,603. Ko e meimei liunga ua mo e konga ia ʻo e tokolahi ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi he māmaní! Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai ko e meʻa ʻoku tokanga tefito ki ai ʻa Sihová ko e tokolahí. ʻOkú ne mahuʻingaʻia ʻi he faʻahinga tāutaha naʻa nau maʻu iá. (Luke 15:7; 1 Tīm. 2:3, 4) ʻOku tau tuipau ʻoku ngāueʻaki ʻe Sihova ʻetau feingangāue ke fakaafeʻi ʻa e kakaí ke tau maʻu ai ʻa e faʻahinga loto-totonú.​—Lau ʻa e Hākeai 2:7.

KĀTOANGAʻI ʻA E FAKAMANATÚ NEONGO ʻA E NGAAHI TUʻUNGA FAINGATAʻÁ

ʻOku tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻetau ngaahi feinga ke kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú (Sio ki he palakalafi 12) f

12. Ko e hā ʻa e ngaahi tuʻunga ʻe lava ke ne ʻai ke faingataʻa ke tau kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú? (Sio ki he fakatātaá.)

12 Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí, te tau fehangahangai mo e ngaahi tuʻunga faingataʻa kehekehe​—fakafepaki mei he fāmilí, fakatanga, ngaahi tau, mahaki fakaʻauha, pea mo e ngaahi alā meʻa peheé. (Māt. 10:36; Mk. 13:9; Luke 21:10, 11) ʻI he taimi ʻe niʻihi, ko e ngaahi tuʻunga ko ení ʻokú ne ʻai ke faingataʻa kiate kitautolu ke fakamanatu ʻa e pekia ʻa Sīsuú. Ko e hā kuo fai ʻe hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ke ikuʻi ʻa e ngaahi pole ko iá, pea kuo anga-fēfē hono tokoniʻi kinautolu ʻe Sihová?

13. Naʻe anga-fēfē hono tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa e loto-toʻa mo e fakapapau ʻa Artem ke kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú lolotonga ʻene ʻi pilīsoné?

13 Tuku pilīsone. Ko hotau fanga tokoua ʻoku nau ʻi pilīsone koeʻuhi ko ʻenau tuí ʻoku nau fai ʻa e meʻa ʻoku nau malavá ke fakamanatu ʻa e pekia ʻa Sīsuú. Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Artem. Lolotonga ʻa e faʻahitaʻu Fakamanatu ʻo e 2020, naʻe tuku pilīsone ia ʻi ha loki naʻe sikuea mita ʻe 17 (sikuea fute ʻe 183) ʻa ia naʻe ʻi ai ha kau pōpula ʻe toko nima. Neongo ʻa e tuku pilīsoné, naʻe malava ke ne tānaki ʻa e ngaahi meʻa ke ngāueʻaki ki he Fakamanatú, pea naʻá ne palani ke fai ʻa e malanga Fakamanatú ke ne maʻu ʻaonga mei ai. Ka ko hono kaungāpōpulá naʻa nau ifi mo kapekape maʻu pē. Ko e hā naʻá ne faí? Naʻá ne kole ange pe ʻe lava ke ʻoua te nau toe kapekape mo ifi ʻi ha houa pē taha. Naʻe ʻohovale ʻa Artem ʻi he loto ʻa hono kaungāpōpulá ke ʻoua te nau ifi pe kapekape ʻi he lolotonga ʻa e Fakamanatú. ʻOku pehē ʻe Artem, “Naʻá ku tala ange pe te u fakamatalaʻi ange ʻa e Fakamanatú.” Neongo naʻa nau pehē naʻe ʻikai ke nau loto ke fanongo fekauʻaki mo ia, ʻi he hili ʻenau sio mo fanongo ki hono kātoangaʻi ʻe Artem ʻa e Fakamanatú, naʻa nau kole ange ke ne fakamatala lahi ange fekauʻaki mo ia.

14. Ko e hā ʻa e ngaahi feinga naʻe fai ke kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú neongo ʻa e mahaki fakaʻauha COVID-19?

14 Mahaki fakaʻauha COVID-19. ʻI he tō ʻa e mahaki fakaʻauha ko ení, ko e kakai ʻa Sihová naʻe ʻikai lava ke nau maʻu ʻa e Fakamanatú mata ki he mata. Ka naʻe ʻikai ke taʻofi ai kinautolu mei hono kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú. d Ko e ngaahi fakatahaʻanga ʻoku nau ala maʻu ʻa e ʻInitanetí naʻa nau fakahoko ʻa e Fakamanatú fakafou ʻi he tā vitioó. Kae fēfē ʻa e laui miliona naʻe ʻikai haʻanau ʻInitanetí? ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi, naʻe fai ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu ke fakamafola ʻa e malangá ʻi he televīsoné pe ʻi he letioó. ʻIkai ko ia pē, ko e ngaahi vaʻá naʻa nau hiki ʻa e malangá ʻi he lea ʻe 500 tupu koeʻuhí naʻa mo e faʻahinga ʻi he ngaahi feituʻu tuʻu mavahé naʻe lava ke nau kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú. Pea naʻe fokotuʻutuʻu ʻa e fanga tokoua faitōnunga ke nau ʻave ʻa e meʻa naʻe hikí ki he faʻahinga naʻa nau fiemaʻu iá.

15. Ko e hā ʻokú ke ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ha tokotaha ako Tohi Tapu ko Sue?

15 Fakafepaki mei he fāmilí. Ko e pole lahi taha ki hono kātoangaʻi ʻo e Fakamanatú ki he niʻihi ko e fakafepaki mei he fāmilí. Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ha tokotaha ako Tohi Tapu ko Sue. ʻI he 2021, ʻi he ʻaho ki muʻa ʻi he Fakamanatú, naʻe tala ange ʻe Sue ki heʻene faiako Tohi Tapú koeʻuhi ko e fakafepaki ʻi hono ʻapí, heʻikai malava ke ne maʻu ʻa e Fakamanatú. Naʻe lau ʻe heʻene faiako Tohi Tapú ʻa e Luke 22:44. Naʻá ne fakamatalaʻi ange leva ʻi he taimi ʻoku tau hokosia ai ʻa e ngaahi faingataʻá, ʻoku totonu ke tau muimui ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú ʻaki ʻa e hanga kia Sihova ʻi he lotu pea tuku ʻetau falala kakató kiate Ia. ʻI he ʻaho hokó, naʻe teuteu ʻe Sue ʻa e maá mo e uainé pea sio ʻi he polokalama Lotu Pongipongi makehé ʻi he jw.org. ʻI he efiafi ko iá, ʻi heʻene nofo toko taha pē ʻi hono lokí, naʻá ne hū ki he Fakamanatú fakafou ʻi heʻene telefoní. Hili iá, naʻe tohi ʻa Sue ki heʻene faiako Tohi Tapú: “Naʻá ke fakalototoʻaʻi lahi au ʻaneafi. Naʻá ku fai ʻa e meʻa kotoa naʻá ku malavá ke maʻu ʻa e Fakamanatú, pea naʻe fai ʻe Sihova ʻa e toengá. ʻOku ʻikai lava ke u fakamatalaʻi ʻeku fiefiá mo ʻeku houngaʻiá!” ʻOkú ke fakakaukau ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe Sihova kapau ʻokú ke fehangahangai mo ha tuʻunga meimei tatau?

16. Ko e hā ʻoku tau falala pau ai ʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻetau ngaahi feinga ke maʻu ʻa e Fakamanatú? (Loma 8:31, 32)

16 Ko Sihova ʻokú ne houngaʻia lahi ʻi heʻetau ngaahi feinga ke fakamanatu ʻa e pekia ʻa Sīsuú. ʻOku lava ke tau fakapapauʻi te ne tāpuakiʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau fakahāhā ai ʻa e houngaʻia ʻi he meʻa kuó ne fai maʻa kitautolú. (Lau ʻa e Loma 8:31, 32.) ʻOfa ke tau fakapapauʻi leva ke maʻu ʻa e Fakamanatu ʻo e taʻu ní pea ke fai ʻa e meʻa ʻoku tau malavá ke fakalahi ʻetau kau ki he ngaahi ngāue fakalaumālie lolotonga ʻa e faʻahitaʻu Fakamanatú.

HIVA 18 Houngaʻia ʻi he Huhuʻí

a ʻI he Tūsite ʻo ʻEpeleli 4, 2023, ko e laui miliona takatakai he māmaní te nau kātoangaʻi ʻa e Fakamanatu ʻo e pekia ʻa Kalaisí. Ko e tokolahi ko ʻenau fuofua kau ia ki aí. Ko e niʻihi ʻa ia ko e Kau Fakamoʻoni longomoʻui ki muʻa ko e fuofua taimi ia te nau kau fakataha ai mo kitautolu ʻi he laui taʻu. Ko e niʻihi kuo pau ke nau ikuʻi ʻa e ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga lahi ke nau maʻu ia. Pe ko e hā pē ho tuʻunga fakafoʻituituí, ʻe lava ke ke fakapapauʻi ʻe fiefia ʻa Sihova ʻi hoʻo feinga ke kau ki aí.

b Ko e kau lotú ʻoku nau tui ʻi he lolotonga ʻo e kātoanga ko ení, ko e maá mo e uainé ʻokú na liliu ʻo hoko ko e sino mo e taʻataʻa ʻo Kalaisí. ʻOku nau fakakaukau ko e sino mo e taʻataʻa ʻo Sīsuú, ʻoku feilaulauʻi ia ʻi he taimi taki taha ʻoku kau ai ha taha ʻi he ouau ko ení.

c Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi.

d Sio foki ki he kupu ʻi he jw.org ʻoku fakakaveinga ko e “Kātoangaʻi ʻo e Fakamanatu 2021.”

e FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Talu mei he 1960 tupú, kuo fakaleleiʻi ʻa e ngaahi tohi fakaafe ki he Fakamanatú pea ʻoku ala maʻu he taimí ni ʻi he tatau kuo pulusi mo e fakaʻilekitulōnika.

f FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Toe fakatātaaʻi​—Ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku nau kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú lolotonga ha maveuveu fakapolitikale.