Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 3

HIVA 35 “Fakapapauʻi ʻa e Ngaahi Meʻa ʻOku Mahuʻinga Angé”

Fai ʻa e Ngaahi Fili ʻOku Fakahōifua kia Sihova

Fai ʻa e Ngaahi Fili ʻOku Fakahōifua kia Sihova

“Ko e manavahē kia Sihová ko e kamataʻanga ia ʻo e potó, pea ko e ʻilo ki he Tokotaha Fungani Māʻoniʻoní ko e mahinó ia.”PAL. 9:10.

TAUMUʻÁ

Founga ke ngāueʻaki ai ʻa e ʻiló, mahinó, mo e ʻiloʻiló ke fai ʻa e ngaahi fili fakapotopotó.

1. Ko e hā ʻa e pole ʻoku tau fehangahangai kotoa mo iá?

 ʻI HE ʻaho kotoa ʻoku fiemaʻu ke tau fai ʻa e ngaahi fili. Ko e fili ʻe niʻihi ʻoku faingofua pē ke fai, pe ko e hā ʻetau kai pongipongí pe ko e taimi mohé. ʻOku faingataʻa ange ʻa e fili ʻe niʻihi. ʻE kaunga nai ia ki heʻetau moʻui leleí, ko ʻetau fiefiá, ko e faʻahinga ʻoku tau ʻofa aí, pe ko ʻetau lotú. ʻOku tau loto ke hoko ʻetau ngaahi filí ʻo ʻaonga kiate kitautolu mo hotau fāmilí. Ko e meʻa mahuʻinga tahá, ʻoku tau fakaʻamu ʻe hoko ʻetau ngaahi filí ʻo fakahōifua kia Sihova.—Loma 12:​1, 2.

2. Ko e hā ʻa e ngaahi sitepu te ne tokoniʻi koe ke fai ʻa e ngaahi fili fakapotopotó?

2 ʻOku ngalingali ange te ke fai ʻa e fili fakapotopotó kapau ʻokú ke (1) tānaki ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá, (2) fakakaukau ki he anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he meʻá, (3) fuatautau ʻa e ngaahi filí. Ko e kupu ko ení ʻe lāulea ai ki he ngaahi sitepu ko iá, pea ʻe toe tokoniʻi ai kitautolu ke sio ki he founga ʻe lava ai ke tau akoʻi ʻetau ngaahi mafai ʻiloʻiló.—Pal. 2:11.

TĀNAKI ʻA E NGAAHI MOʻONIʻI MEʻÁ

3. Fakatātaaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku fiemaʻu ai ke ke tānaki ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá ki muʻa ke ke fai ha fili.

3 Ko e ʻuluaki sitepu ki hono fai ha fili leleí ko hono tānaki ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ení? Sioloto atu ki ha tokotaha mahaki ʻokú ne kumi faleʻi ki ha toketā fekauʻaki mo ha palopalema fakafaitoʻo mafatukituki. Meʻa ní ʻe fai ʻe he toketaá ha fili fekauʻaki mo ha faitoʻo ʻo ʻikai ke ʻuluaki fai hano sivi ʻo e tokotaha mahakí pe ʻeke kiate ia ha ngaahi fehuʻi? ʻIkai ʻaupito. Ko koe foki te ke fai ʻa e ngaahi fili lelei ange kapau ʻokú ke ʻuluaki fakakaukau ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku ʻi ai ʻene kaunga ki he tuʻungá. ʻE lava fēfē ke ke fai ia?

4. ʻI he fehoanaki mo e Palōveepi 18:​13, ʻe lava fēfē ke ke fakapapauʻi ʻokú ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá? (Sio foki ki he fakatātaá.)

4 ʻOkú ke faʻa tānaki ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá ʻaki hono ʻeke ha ngaahi fehuʻi. Tau pehē pē ʻoku fakaafeʻi koe ki ha fakatahataha fakasōsiale. Te ke ʻalu? Kapau ʻoku ʻikai ke ke ʻiloʻi lelei ʻa e tokotaha-talitalí pe ko e ngaahi fokotuʻutuʻú, ʻe fiemaʻu ke ke ʻeke kiate ia ha ngaahi fehuʻi hangē ko e: “Ko fē ʻa e feituʻu mo e taimi ʻe fakahoko ai ʻa e fakatahatahá? Ko e toko fiha ʻe ʻi aí? Ko hai te ne tokangaʻí? Ko hai ʻe kau ki aí? Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻe fai aí? ʻE ʻi ai ha inu ʻolokaholo ai?” Ko e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ení ʻe tokoni ia ke ke fai ha fili fakapotopoto.—Lau ʻa e Palōveepi 18:13.

Tānaki ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá ʻaki hono ʻeke ha ngaahi fehuʻi (Sio ki he palakalafi 4) a


5. Ko e hā ʻoku totonu ke ke fai ʻi hoʻo maʻu pē ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá?

5 Hokó, ʻi hoʻo maʻu ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá, vakaiʻi fakalelei ʻa e tuʻungá fakalūkufua. Ko e fakatātaá, fēfē kapau ʻokú ke ʻiloʻi ʻe kau ki he fakatahatahá ha faʻahinga tāutaha ʻoku ʻikai haʻanau tokaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú pe ʻe faʻiteliha pē ʻa e faʻahinga ʻe kau ki aí ʻi he lahi ʻo e ʻolokaholo te nau inú? ʻOkú ke sio ko e fakatahataha ko ení ʻe ala hoko ko ha paati uatau? (1 Pita 4:3) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, fēfē kapau ʻoku fepaki ʻa e taimi ʻe fai ai ʻa e fakatahatahá mo e taimi kuó ke ʻosi fokotuʻu ki he fakataha ʻa e fakatahaʻangá pe ngāue fakafaifekaú? ʻI hoʻo maʻu ʻa e vakai ki he tuʻunga fakalūkufuá, te ke fakaofiofi atu ai ki hono fai ha fili lelei. Ka ʻoku ʻi ai ha sitepu ʻe taha ʻoku totonu ke ke fou ai. ʻOkú ke ʻiloʻi ʻa e anga hoʻo vakai ki he tuʻungá; ka ʻoku anga-fēfē ongoʻi ʻa Sihova fekauʻaki mo iá?—Pal. 2:6.

FAKAKAUKAU KI HE ANGA ʻO E VAKAI ʻA SIHOVÁ

6. Fakatatau ki he Sēmisi 1:​5, ko e hā ʻoku totonu ai ke tau lotu ʻo kole ʻa e tokoni ʻa Sihová?

6 Kole kia Sihova ke tokoniʻi koe ke mahinoʻi ʻene fakakaukaú. ʻOku talaʻofa ʻe Sihova te ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e poto ke ʻiloʻi pe ʻe fakahōifua kiate ia ha ʻalunga pau. Ko e poto ko iá ʻokú ne foaki “nima-homo ki he faʻahinga kotoa ʻo ʻikai te ne ʻoatu mo e lau.”—Lau ʻa e Sēmisi 1:5.

7. ʻE lava fēfē ke ke ʻiloʻi ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa Sihová? Fakatātaaʻi.

7 ʻI he hili pē hoʻo lotu ki he tataki ʻa Sihová, tokanga fakamātoato ki heʻene talí. Ke fakatātaaʻi: Kapau ʻokú ke hē lolotonga haʻo fononga, te ke kole nai ki ha taha ʻi he feituʻú ki ha tokoni. Ka te ke tafoki leva koe ʻo ʻalu ki muʻa ke ne fai atu ha talí? ʻIkai ʻaupito. Te ke fanongo lelei ki heʻene ngaahi fakahinohinó. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi he hili hoʻo kole kia Sihova ki ha potó, feinga ke ʻiloʻi ʻene talí ʻaki ʻa e fekumi ki he ngaahi lao mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he Tohi Tapú ʻa ia ʻoku kaunga ki ho tuʻungá. Ko e fakatātaá, ʻi he fili pe te ke ʻalu ki he fakatahataha fakasōsiale naʻe lave ki ai ʻi he kamatá, te ke fakakaukau nai ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e ngaahi paati uataú, feohi koví, mo e fiemaʻu ke fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá ʻi hoʻo ngaahi saiʻia fakafoʻituituí.—Māt. 6:33; Loma 13:13; 1 Kol. 15:33.

8. Ko e hā ʻe lava ke ke fai kapau ʻokú ke fiemaʻu ha tokoni ke maʻu ʻa e fakamatala ʻokú ke kumi ki aí? (Sio foki ki he fakatātaá.)

8 Neongo ia, ʻi he taimi ʻe niʻihi te ke fiemaʻu nai ha tokoni ke maʻu ʻa e fakamatala ʻokú ke kumi ki aí. Te ke maʻu nai ha faleʻi mei ha tokoua pe ko ha tuofefine taukei. Kae kehe, te ke maʻu ʻaonga foki mei hono fai ʻa hoʻo fekumi pē ʻaʻau. ʻOku lahi fau ʻa e ngaahi fakamatala ʻi heʻetau ngaahi meʻangāue fakaeakó, hangē ko e Tataki Fakaefekumi Maʻá e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová mo e Ngaahi Konga Tohi Tapu ki he Moʻui Faka-Kalisitiané. Manatuʻi ʻa e taumuʻá: Ke fai ha fili ʻe fakahōifua kia Sihova.

Fakakaukau ki he anga ʻo e vakai ʻa Sihová (Sio ki he palakalafi 8) b


9. ʻE lava fēfē ke tau fakapapauʻi ko ʻetau filí ʻe fakahōifua kia Sihova? (ʻEfesō 5:17)

9 ʻE lava fēfē ke tau fakapapauʻi ko ʻetau filí ʻe fakahōifua kia Sihova? Ko e ʻuluaki meʻá, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻiloʻi lelei Ia. “Ko e ʻilo ki he Tokotaha Fungani Māʻoniʻoní ko e mahinó ia,” ko e lau ia ʻa e Tohi Tapú. (Pal. 9:10) ʻIo, ko e mahino moʻoní ʻoku haʻu ia mei hono ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihová, ko ʻene taumuʻá, mo e meʻa ʻokú ne ʻofa pe fehiʻa aí. ʻEke hifo, ‘Makatuʻunga ʻi he meʻa ʻoku ou ʻiloʻi fekauʻaki mo Sihová, ko e hā ʻa e fili ʻe lava ke u fai ʻa ia ʻe fakahōifua kiate iá?’—Lau ʻa e ʻEfesō 5:17.

10. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ange ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻi he tukufakaholo fakafāmilí pe anga fakafonuá?

10 ʻI he taimi ʻe niʻihi kuo pau ke tau fai ha meʻa ʻe fakalotomamahi ki he faʻahinga ʻoku vāofi mo kitautolú koeʻuhí ke fakahōifuaʻi ʻa Sihova. Ko e fakatātaá, ko e ngaahi mātuʻa ʻe niʻihi te nau vilitaki nai ʻi ha ʻuhinga lelei ke mali honau ʻofefiné mo ha tangata tuʻumālie—pe ko ha taha ʻe lava ke ne ʻoange kiate kinaua ha koloa lahi ke totongiʻaki ʻa e malí—neongo ʻoku ʻikai ke ne mālohi fakalaumālie. Ko e moʻoni, ʻokú na loto ke tokangaʻi fakamatelie hona ʻofefiné, ka ko hai te ne tokoniʻi ia ke ne fakalakalaka ko ha tokotaha fakalaumālie? ʻOku anga-fēfē vakai ʻa Sihova ki he meʻá? ʻOku tau maʻu ʻa e talí ʻi he Mātiu 6:33. ʻOku enginaki ai ki he kau Kalisitiané ke nau “hanganaki fuofua kumi ki he Puleʻangá.” Neongo ʻoku tau fakaʻapaʻapaʻi ʻetau ongo mātuʻá pea mo e kakai ʻi hotau koló, ko ʻetau taumuʻa tefitó ke ʻai ʻa Sihova ke fiefia.

FUATAUTAU ʻA E NGAAHI FILÍ

11. Ko e hā ʻa e ʻulungaanga naʻe lāulea ki ai ʻi he Hepelū 5:14 ʻa ia te ne tokoniʻi koe ke fuatautau ʻa e ngaahi filí?

11 ʻI he hili pē hoʻo fakakaukau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻoku kaunga ki hoʻo filí, ʻoku fiemaʻu ke ke sivisiviʻi ʻa e ngaahi fili te ke faí. (Lau ʻa e Hepelū 5:14.) Ko e ʻulungaanga ko e ʻiloʻiló te ne ʻai koe ke ke malava ʻo ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻe iku nai ki ai ʻa e fili taki taha. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku faingofua pē ke fai ʻa e filí. Ka ʻoku ʻikai ke pehē ʻa e fili kotoa. Ko e ʻiloʻiló te ne tokoniʻi koe ke fai ʻa e ngaahi fili fakapotopotó naʻa mo e ʻi hono fai ʻa e ngaahi fili faingataʻá.

12-13. ʻE lava fēfē ke tokoniʻi koe ʻe he ʻiloʻiló ke ke fai ha fili fakapotopoto fekauʻaki mo e ngāue paʻangá?

12 Fakakaukau ki he tuʻunga ko ʻení. ʻOkú ke kumi ki ha ngāue ke poupouʻi ho fāmilí. ʻOku ʻi ai ha ngāue ʻe ua ʻoku ʻatā. ʻOkú ke vakaiʻi ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá kotoa, ʻo fakakaukau pe ko e hā ʻa e faʻahinga ngāué, ko e taimi-tēpilé, taimi fefonongaʻakí, mo e hā fua. ʻI he ongo tuʻungá fakatouʻosi, ʻoku tali Fakatohitapu pē ʻa e ngāué. Mahalo ʻokú ke saiʻia ange ʻi he ngāue ʻe tahá koeʻuhi ʻokú ke manako ʻi he faʻahinga ngāue ko iá pe koeʻuhí ʻoku lahi ange ai ʻa e vahé. Kae kehe, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi tafaʻaki kehe ke fakakaukau ki ai ki muʻa ke ke fai ha fili.

13 Ko e fakatātaá, ʻe fepaki ʻa e ngāue ko iá mo e taimi fakataha hoʻo fakatahaʻangá? ʻE toʻo ʻe he ngāue ko iá ʻa e taimi ʻokú ke fiemaʻu ke tokangaʻi ai ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaeongo mo fakalaumālie ho fāmilí? Ko hono ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi peheé te ne tokoniʻi koe ke ke ʻai “ʻa e ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga angé”—ʻa hoʻo lotú mo e ngaahi fiemaʻu ho fāmilí—ke muʻomuʻa ia ʻi he ngaahi meʻa fakamatelié. (Fil. 1:10) ʻE lava leva ke ke fai ha fili ʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova.

14. ʻE tokoni fēfē ʻetau ngāueʻaki ʻa e ʻiloʻiló mo hono fakahāhā ʻa e ʻofá ke fakaʻehiʻehi mei hono fakatūkiaʻi ʻa e niʻihi kehé?

14 ʻOku ueʻi foki kitautolu ʻe he ʻiloʻiló ke fakakaukau ki he founga ʻe kaunga nai ai ʻetau filí ki he kakai kehé koeʻuhí ke tau fakaʻehiʻehi mei hono “fakatūkiaʻi ʻa e niʻihi kehé.” (Fil. 1:10) ʻOku mahuʻinga eni ʻi heʻetau fai ʻa e ngaahi fili fakafoʻituitui fekauʻaki mo e ʻai valá mo e teuteú. Ko e fakatātaá, te tau saiʻia nai ʻi ha sitaila pau ʻo e valá mo e teuteú. Kae fēfē kapau ʻe fakalotomamahi ia ki ha niʻihi ʻi loto pe ʻi tuʻa ʻi he fakatahaʻangá? Ko e ʻiloʻiló te ne tokoniʻi kitautolu ke fakaʻapaʻapaʻi ʻenau ngaahi ongoʻí. Ko e ʻofá te ne ueʻi kitautolu ke kumi ki he lelei “ʻa e tokotaha kehé” pea hoko ʻo anga-fakanānā. (1 Kol. 10:​23, 24, 32; 1 Tīm. 2:​9, 10) Te tau fai leva ha fili ʻokú ne tapua atu ʻetau ʻofa mo e fakaʻapaʻapa ki he niʻihi kehé.

15. Ko e hā ʻa e palani ʻoku fiemaʻu ke fai ki muʻa ke fakahoko ha fili mafatukituki?

15 Kapau te ke fai ha fili mafatukituki, fakakaukau fekauʻaki mo e meʻa ʻe fiemaʻu ke fakahoko ai iá. Naʻe akoʻi kitautolu ʻe Sīsū ke “fikaʻi ʻa e fakamolé.” (Luke 14:28) Ko ia fakakaukau ki he lahi ʻo e taimi, koloa, mo e ivi te ke fiemaʻu ke ʻai ke lavameʻa ʻa e fili ko iá. ʻI he tuʻunga ʻe niʻihi, te ke kumi faleʻi nai ki ho fāmilí ke fakapapauʻi ʻa e meʻa ʻe fiemaʻu ke fai ʻe he mēmipa taki taha ke poupou ki he fili ko iá. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e faʻahinga palani ko ení? Te ne fakaeʻa mai nai ko hoʻo filí ʻoku fiemaʻu ki ai ha kiʻi feʻunuʻaki pe ʻoku ʻi ai ha fili kehe ʻoku ʻaonga ange. Pea ʻi hoʻo fakakau mai ʻa e ngaahi mēmipa ho fāmilí pea fanongo ki heʻenau fokotuʻú, te nau loto-lelei ange ke ngāue fakataha mo koe ke ʻai ʻa e filí ke lavameʻa.—Pal. 15:22.

FAI HA FILI ʻA IA ʻE HOKO ʻO LAVAMEʻA

16. Ko e hā ʻa e ngaahi sitepu te ne tokoniʻi koe ke fai ha fili ʻe lavameʻá? (Sio foki ki he puha “ Founga ke Fai Ai ha Fili Fakapotopoto.”)

16 Kapau kuó ke muimui ʻi he ngaahi sitepu naʻe lave ki ai ʻi ʻolungá, ʻokú ke mateuteu ke fai ha fili fakapotopoto. Kuó ke maʻu ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá pea sivisiviʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa ia te ne tokoniʻi koe ke fai ha fili ʻoku fakahōifua kia Sihova. ʻE lava ke ke kole kia Sihova he taimí ni ke ne tokoniʻi koe ke ʻai hoʻo filí ke lavameʻa.

17. Ko e hā ʻa e kī ki hono fai ʻa e ngaahi fili leleí?

17 Neongo kapau kuó ke fai ʻa e ngaahi fili lahi naʻe lavameʻa ʻi he kuohilí, manatuʻi ko e kī ki hono fai ʻa e ngaahi fili leleí ko e falala, ʻo ʻikai ki he poto mo e taukei pē ʻaʻaú, ka ki he poto meia Sihová. Ko ia toko taha pē ʻe lava ke ne ʻoatu kiate koe ʻa e ʻilo moʻoní, mahinó, mo e ʻiloʻiló—ʻa e ngaahi feʻunu ʻoku lalanga ʻaki ʻa e potó. (Pal. 2:​1-5) ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe Sihova ke ke fai ʻa e ngaahi fili ʻoku fakahōifua kiate iá.—Saame 23:​2, 3.

HIVA 28 Hoko ko e Kaumeʻa ʻo Sihova

a FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha fanga tokoua mo ha fanga tuofāfine kei siʻi ʻoku nau talanoa fekauʻaki mo ha fakaafe ki ha paati ʻa ia naʻa nau maʻu ʻi heʻenau telefoní.

b FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko e taha ʻo e fanga tokouá ʻokú ne fai ha fekumi ki muʻa ke ne fili pe te ne ʻalu ki he pātí.