Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 4

HIVA 18 Houngaʻia ʻi he Huhuʻí

Ko e Hā ʻOku Akoʻi Mai ʻe he Huhuʻí?

Ko e Hā ʻOku Akoʻi Mai ʻe he Huhuʻí?

“Ko e meʻa ʻeni naʻe fakahaaʻi ai ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá.”1 SIO. 4:9.

TAUMUʻÁ

Ko e meʻa ʻoku fakahaaʻi ʻe he huhuʻí fekauʻaki mo e ngaahi ʻulungaanga fakamānako ʻo Sihova ko e ʻOtuá pea mo Sīsū Kalaisí.

1. ʻOku anga-fēfē ʻetau maʻu ʻaonga mei hono maʻu ʻa e Fakamanatu fakataʻu ʻo e pekia ʻa Kalaisí?

 KO E moʻoni ʻokú ke loto-tatau ko e huhuʻí ko ha meʻaʻofa taʻehanotatau! (2 Kol. 9:15) Koeʻuhí naʻe feilaulauʻi ʻe Sīsū ʻene moʻui fakaetangatá, ʻe lava ke ke kaumeʻa ofi mo Sihova ko e ʻOtuá. ʻE lava foki ke ke maʻu ʻa e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengatá. He feʻungamālie ē ke tau fakahāhā ʻa e houngaʻia ʻi he huhuʻí pea kia Sihova, ʻa ia naʻe ueʻi ʻe he ʻofá ke ne tokonaki mai ia! (Loma 5:8) Ke tokoniʻi kitautolu ke tau houngaʻia ai pē pea ʻoua ʻaupito ʻe fakamaʻamaʻaʻi ʻa e huhuʻí, naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa e Fakamanatu fakataʻu ʻo ʻene pekiá.—Luke 22:​19, 20.

2. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

2 ʻI he taʻú ni, ko e Fakamanatú ʻe kātoangaʻi ia ʻi he ʻaho Tokonaki, ʻEpeleli 12, 2025. ʻOku ʻikai ha veiveiua ko kitautolu kotoa ʻoku tau palani ke maʻu ia. Te tau maʻu ʻaonga lahi kapau ʻoku tau vaheʻi ha taimi lolotonga ʻa e faʻahitaʻu Fakamanatú ke fakalaulauloto a ki he meʻa kuo fai ʻe Sihova mo hono ʻAló maʻatautolú. ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ki he meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he huhuʻí fekauʻaki mo Sihova pea mo hono ʻAló. ʻI he kupu hono hokó, ʻe tokoniʻi ai kitautolu ke tau mahinoʻi ʻa e founga ʻe lava ke tau maʻu ʻaonga ai mei he huhuʻí pea mo e founga ʻe lava ai ke tau fakahāhā ʻetau houngaʻia aí.

MEʻA ʻOKU AKOʻI MAI ʻE HE HUHUʻÍ FEKAUʻAKI MO SIHOVÁ

3. ʻE lava fēfē ke hoko ʻa e mate ʻa ha tangata ʻe toko taha ʻo taki atu ki he huhuʻi ʻa e laui miliona ʻo e kakaí? (Sio foki ki he fakatātaá.)

3 Ko e huhuʻí ʻokú ne akoʻi mai kiate kitautolu ʻa e fakamaau totonu ʻa Sihová. (Teu. 32:4) Anga-fēfē? Fakakaukau angé: Koeʻuhi ko e talangataʻa ʻa ʻĀtamá, naʻa tau maʻu tukufakaholo ai ʻa e angahala ʻoku taki atu ki he maté. (Loma 5:12) Ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he angahalá mo e maté, naʻe fokotuʻutuʻu ʻe Sihova kia Sīsū ke tokonaki mai ʻa e huhuʻí. Ka ʻe lava fēfē ke hoko ʻa e feilaulau ʻa ha tangata haohaoa ʻe toko taha ʻo huhuʻi ʻa e laui miliona ʻo e kakaí? ʻOku fakamatala ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Hangē tofu pē ko e fou mai ʻi he talangataʻa ʻa e tangata ʻe toko taha [ko ʻĀtama] ʻo hoko ai ʻa e tokolahi ko e kau angahalá, ʻoku pehē pē ʻa e fou mai ʻi he talangofua ʻa e foʻi toko taha [ko Sīsū] ʻa e hoko ʻa e tokolahi ʻo māʻoniʻoni.” (Loma 5:19; 1 Tīm. 2:6) ʻI hono toe fakalea ʻe tahá, ko e tangata haohaoa talangataʻa pē ʻe toko taha naʻá ne fakatupunga ke tau hoko ʻo pōpula ki he angahalá mo e maté. Ko ia ai, naʻe feʻunga pē mo e tangata haohaoa talangofua ʻe toko taha ke ne fakatauʻatāinaʻi kitautolu.

Ko e tangata ʻe toko taha naʻá ne ʻai ke tau pōpula ki he angahalá mo e maté. ʻOku fehoanakimālie leva ki he tangata ʻe toko taha ke ne fakatauʻatāinaʻi kitautolu (Sio ki he palakalafi 3)


4. Ko e hā naʻe ʻikai ke fakaʻatā ai pē ʻe Sihova ʻa e faʻahinga loto-totonu ʻi he hako ʻo ʻĀtamá ke nau moʻui taʻengatá?

4 Naʻe pau moʻoni ke pekia ʻa Sīsū kae lava ke fakahaofi kitautolu? ʻIkai naʻe mei lava pē ke fili ʻa Sihova ke fakaʻatā ʻa e faʻahinga loto-totonu ʻi he hako ʻo ʻĀtamá ke nau moʻui taʻengata? Ki he faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá, ʻe hā ngali ko e meʻa anga-ʻofa mo ʻuhinga lelei ia ke faí. Ka kia Sihova, heʻikai ko e meʻa totonu eni ke faí. Koeʻuhí ʻe hangē leva ia naʻe ʻikai ʻaupito ke fai ʻe ʻĀtama ia ha angahala mamafa pehē pea ko ʻene fānaú naʻe ʻikai ko ha kau faiangahala. Ka naʻe ʻikai ke moʻoni ia.

5. Ko e hā ʻoku lava ai ke tau fakapapauʻi ʻe fai maʻu pē ʻe Sihova ʻa e meʻa ʻoku tonú?

5 Kae kehe, fēfē kapau naʻe ʻikai ke tokonaki mai ʻe Sihova ha huhuʻi ka ne tuku ki tafaʻaki ʻa e fakamaau totonú ʻaki hono fakaʻatā ʻa e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine taʻehaohaoa ʻo ʻĀtamá ke nau moʻui taʻengata? ʻOku ngalingali ko e kakaí te nau fifili pe ʻe tukunoaʻi nai ʻe he ʻOtuá ʻa e fakamaau totonú ʻi he ngaahi meʻa kehé foki. Ko e fakatātaá, te ne taʻefakahoko nai ha niʻihi ʻo ʻene ngaahi talaʻofá? ʻOku ʻikai fiemaʻu ke tau hohaʻa naʻa hoko ha meʻa pehē. Ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻa hono fakahoko ʻe Sihova ʻa e fakamaau totonú neongo naʻe hoko ai ha mole lahi kiate ia—ʻo feilaulauʻi ʻa hono ʻAlo ʻofeiná—ʻoku fakapapauʻi mai ai kiate kitautolu te ne fai maʻu pē ʻa e meʻa ʻoku tonú.

6. Ko e hā ʻa e founga ʻe taha ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻe he huhuʻí ʻa e ʻofa ʻa Sihová? (1 Sione 4:​9, 10)

6 Neongo ko e huhuʻí ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau mahinoʻi ko Sihová ʻoku fakamaau totonu, ʻoku tautefito ʻene tokoniʻi kitautolú ke tau mahinoʻi ʻa e loloto ʻo ʻene ʻofá. (Sione 3:16; lau ʻa e 1 Sione 4:​9, 10.) ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he akonaki ʻo e huhuʻí ʻoku ʻikai ngata pē ʻi he loto ʻa Sihova ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ka ʻokú ne toe loto ke tau hoko ko ha konga ʻo hono fāmilí. Fakakaukau angé: ʻI he faiangahala ʻa ʻĀtamá, naʻe kapusi ia ʻe Sihova mei Hono fāmili ʻo e kau lotú. Ko hono olá, ko kitautolu kotoa naʻe fanauʻi ʻi tuʻa mei he fāmili ʻo e ʻOtuá. Kae makatuʻunga ʻi he huhuʻí, ʻoku fakamolemoleʻi ʻe Sihova ʻetau ngaahi angahalá pea faai atu pē te ne ʻomai ki hono fāmilí ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ʻoku nau ngāueʻi ʻa e tuí pea mo talangofuá. Naʻa mo e taimí ni ʻe lava ke tau maʻu ha vahaʻangatae māfana mo Sihova pea mo hotau ngaahi kaungālotú. Ko e moʻoni, ko kitautolu ʻoku tau maʻu ʻa e ʻofa fakaalaala ʻa Sihová!—Loma 5:​10, 11.

7. ʻOku anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he faingataʻaʻia ʻa Sīsuú ke tau mahinoʻi ʻa e lahi ʻo e ʻofa ʻa Sihova ʻiate kitautolú?

7 ʻE lava ke tau mahinoʻi lelei ange ʻa e lahi ʻo e ʻofa ʻa Sihova ʻiate kitautolú kapau ʻoku tau fakakaukau ki he meʻa naʻe mole meiate ia koeʻuhi ko e huhuʻí. ʻOku taukaveʻi ʻe Sētane heʻikai ha sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻe nofoʻaki mateaki kiate Ia ʻi he taimi ʻe faingataʻa ai ke fai peheé. Ke fakahalaki ʻa e tukuakiʻi ko iá, naʻe fakaʻatā ʻe Sihova ʻa Sīsū ke faingataʻaʻia ki muʻa ke ne pekiá. (Siope 2:​1-5; 1 Pita 2:21) ʻI he vakai hifo ʻa Sihová, naʻe manukiʻi ʻa Sīsū ʻe he kau fakafepaki fakalotú, uipi ʻe he kau sōtiá, pea tutuki ki ha ʻakau. Naʻe vakai leva ʻa Sihova ki hono tuku atu ʻa hono ʻAlo ʻofeiná ke ne tofanga ʻi ha mate fakamamahi. (Māt. 27:​28-31, 39) Naʻe maʻu ʻe Sihova ʻa e mālohi ke taʻofi ʻa e meʻa naʻe hokó ʻi ha faʻahinga taimi pē. Ko e fakatātaá, ʻi he pehē ʻe he kau fakafepakí: “Tuku [ki he ʻOtuá] ke ne fakahaofi ia he taimí ni kapau ʻokú Ne hōifua kiate ia,” naʻe mei fai ʻe Sihova ʻa e meʻa tofu pē ko iá. (Māt. 27:​42, 43) Kae kehe, kapau naʻe fai ʻe he ʻOtuá ha meʻa, naʻe ʻikai mei totongi ʻa e huhuʻí pea naʻe ʻikai mei ʻi ai haʻatau ʻamanaki. Ko ia naʻe fakaʻatā ʻe Sihova ʻa hono ʻAló ke ne kātekina ʻa e faingataʻá ʻo aʻu ki he heʻaki ʻa ʻene mānava fakaʻosí.

8. Naʻe ongoʻi mamahi ʻa Sihova ʻi heʻene sio ki he faingataʻaʻia ʻa hono ʻAló? Fakamatalaʻi. (Sio foki ki he fakatātaá.)

8 Tuku ke ʻoua te tau fakakaukau koeʻuhi pē ʻoku māfimafi-aoniu ʻa e ʻOtuá, ʻoku ʻikai ke ʻi ai haʻane ngaahi ongoʻi! Naʻe ngaohi kitautolu ʻi hono ʻīmisí, ʻo fakatupu fakataha mo e malava ke ongoʻi, ko ia ʻoku ʻuhinga lelei ke pehē ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi ongoʻi ʻa Sihova. ʻOku fakamatalaʻi ia ʻe he Tohi Tapú ʻokú ne ongoʻi “mamahi.” (Saame 78:​40, 41) Fakakaukau foki ki he hokosia ʻa ʻĒpalahame mo ʻAisaké. Te ke manatuʻi naʻe fekauʻi ʻa ʻĒpalahame ke ne feilaulauʻi ʻa hono foha pē tahá. (Sēn. 22:​9-12; Hep. 11:​17-19) ʻE lava pē ke tau sioloto atu ki he ngaahi ongoʻi kehekehe naʻe maʻu ʻe ʻĒpalahame ʻi he teu ke ne toʻo ʻa e moʻui ʻa ʻAisaké ʻaki ha hele. Huanoa hake ai ʻa e mamahi lahi kuo pau naʻe ongoʻi ʻe Sihova ʻi heʻene vakai hifo ki hono fakamamahiʻi anga-fakamamahi ki he mate ʻa hono ʻAló ʻe ha kau tangata anga-taʻefakaʻotua!—Sio ʻi he jw.org ʻi he vitiō Faʻifaʻitaki ki Heʻenau Tuí—ʻĒpalahame, Konga 2.

Naʻe fakalotomamahi kia Sihova ʻa e vakai hifo ki he faingataʻaʻia ʻa hono ʻAló (Sio ki he palakalafi 8)


9. Ko e hā ʻoku tokoniʻi koe ʻe he Loma 8:​32, 38, 39 ke ke mahinoʻi fekauʻaki mo e loloto ʻo e ʻofa ʻa Sihova ʻiate koe mo ho kaungālotú?

9 ʻOku akoʻi mai ʻe he huhuʻí ʻoku ʻikai ha taha ʻe ʻofa ʻiate kitautolu ʻo lahi ange ʻi he ʻofa ʻa Sihová—naʻa mo hotau kāinga ʻofeiná pe kaumeʻa lelei tahá. (Lau ʻa e Loma 8:​32, 38, 39.) ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻoku ʻofa ʻa Sihova ʻiate kitautolu ʻo lahi ange ia ʻi heʻetau ʻofa ʻiate kitautolú. ʻOkú ke loto ke moʻui taʻengata? ʻOku toe lahi ange ʻa e loto ia ʻa Sihova ke ke moʻui taʻengatá. ʻOkú ke loto ke fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá? ʻOku toe lahi ange ʻa e loto ia ʻa Sihova ke fakamolemoleʻi iá. Ko e meʻa pē ʻokú ne kole maí ke tau tali ʻene meʻaʻofa maʻongoʻongá ʻaki hono ngāueʻi ʻa e tuí pea hoko ʻo talangofua. Ko e moʻoni ko e huhuʻí ko ha fakahāhā tuʻu-ki-muʻa ia ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá. Pea ʻi he māmani foʻoú, te tau ako lahi ange ai fekauʻaki mo e ʻofa ʻa Sihová.—Tml. 3:11.

MEʻA ʻOKU AKOʻI MAI ʻE HE HUHUʻÍ FEKAUʻAKI MO SĪSUÚ

10. (a) Ko e hā naʻe tautefito ai ʻa e mamahi ʻa Sīsū ʻi he teu ke tāmateʻi iá? (e) ʻI he ngaahi founga fē naʻe fakatonuhiaʻi ai ʻe Sīsū ʻa e huafa ʻo Sihová? (Sio foki ki he puha “ Fakatonuhiaʻi ʻe he Anga-Tonu ʻa Sīsuú ʻa e Huafa ʻo Sihová.”)

10 ʻOku tokanga lahi ʻa Sīsū fekauʻaki mo e ongoongo ʻo ʻene Tamaí. (Sione 14:31) Naʻe mamahi lahi ʻa Sīsū ʻi he malava ke hoko ʻa hono tukuakiʻi ia ki he lea fieʻotuá mo e fakatupu angatuʻú ke lumaʻi ai ʻa e huafa ʻo ʻene Tamaí. Ko e ʻuhinga ia naʻá ne lotu ai: “ʻE Tamai, ʻo kapau ʻe malava, tuku ke fakalaka atu ʻa e ipú ni meiate au.” (Māt. 26:39) ʻI hono tauhi maʻu ʻe Sīsū ʻene anga-tonu kia Sihová ʻo aʻu ki he maté, naʻá ne fakatonuhiaʻi fakaʻaufuli ai ʻa e huafa ʻo ʻene Tamaí.

11. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e ʻofa loloto ki he kakaí? (Sione 13:1)

11 ʻOku toe akoʻi mai ʻe he huhuʻí ko Sīsuú ʻokú ne tokanga lahi ki he kakaí, tautefito ki heʻene kau ākongá. (Pal. 8:31; lau ʻa e Sione 13:1.) Ko e fakatātaá, naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ko e ngaahi tafaʻaki ʻe niʻihi ʻo ʻene ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní ʻe hoko ʻo mātuʻaki faingataʻa, tautefito ki heʻene mate fakamamahí. Neongo ia, ʻi heʻene fakahoko hono vāhenga-ngāue ʻi he māmaní, naʻe ʻikai ke ne fai fakafatongia pē. ʻI hono kehé, naʻe tuku taha ʻe Sīsū hono lotó ki he malangá, faiakó mo e ngāue fakasevāniti ki he niʻihi kehé. Naʻa mo e ʻaho naʻá ne pekia aí, naʻe vaheʻi ʻe Sīsū ʻa e taimi ke fufulu ʻa e vaʻe ʻo ʻene kau ʻapositoló pea ʻoange kiate kinautolu ha ngaahi lea tuku ʻo e fakafiemālie mo e fakahinohino. (Sione 13:​12-15) Pea ʻi he lolotonga hono tautau ia ʻi he ʻakaú, naʻe vaheʻi ʻe Sīsū ha kiʻi mōmeniti ke ʻoange ha ʻamanaki ki ha tokotaha faihia tei mate pea ke fai ha fokotuʻutuʻu ki hono tokangaʻi ʻa ʻene faʻeé. (Luke 23:​42, 43; Sione 19:​26, 27) Ko ia ai ko e ʻofa loloto ʻa Sīsuú naʻe ʻikai ngata pē ʻi hono fakahāhā fakafou ʻi heʻene pekiá kae toe pehē foki ki hono ʻalunga moʻui kotoa ʻi he māmaní.

12. ʻI he ʻuhinga fē ʻoku hokohoko atu ai ʻa Sīsū ke fai ʻa e ngaahi feilaulau maʻa kitautolú?

12 Neongo naʻe pekia ʻa Kalaisi ʻo “tā-tuʻo-taha,” ʻokú ne kei fakahoko pē ʻa e ngaahi feilaulau maʻa kitautolu. (Loma 6:10) ʻO anga-fēfē? ʻOkú ne hokohoko atu ke fakamoleki ʻa e taimi mo e ivi ʻi hono ʻai ke tau maʻu ʻaonga mei he huhuʻí. Fakakaukau ki he ngāue ʻokú ne lolotonga femoʻuekina aí. ʻOkú ne ngāue ko hotau Tuʻi, Taulaʻeiki Lahi, pea ko e ʻulu ia ʻo e fakatahaʻangá. (1 Kol. 15:25; ʻEf. 5:23; Hep. 2:17) ʻOkú ne tokangaʻi ʻa e ngāue ʻo hono fakatahatahaʻi ʻa e kau paní mo e fuʻu kakai lahí, ko ha ngāue ʻe fakakakato ki muʻa ʻi he ngataʻanga ʻo e fuʻu mamahi lahí. b (Māt. 25:32; Mk. 13:27) ʻOkú ne fakapapauʻi foki ko ʻene kau sevāniti faitōnungá ʻoku fafangaʻi lelei fakalaumālie lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosi ko ení. (Māt. 24:45) Pea ʻi he lolotonga ʻene Pule Taʻu ʻe Taha Afé, te ne hokohoko atu ke tokangaʻi ʻetau ngaahi fiemaʻú. Naʻe foaki moʻoni mai ʻe Sihova ʻa hono ʻAló maʻa kitautolu!

ʻOUA ʻAUPITO ʻE TUKU ʻA E AKÓ

13. ʻE lava fēfē ke tokoniʻi koe ʻe he fakalaulaulotó ke ke hanganaki ako fekauʻaki mo e ʻofa ʻa e ʻOtuá mo Kalaisi ʻiate kitautolú?

13 ʻE lava ke ke hanganaki ako fekauʻaki mo e ʻofa ʻa Sihova ko e ʻOtuá mo Kalaisi Sīsū ʻiate kitautolú kapau ʻokú ke hokohoko atu ke fakalaulauloto ki ai. Mahalo ʻi he lolotonga ʻa e faʻahitaʻu Fakamanatu ʻo e taʻu ní, ʻe lava ke ke lau fakalelei ha Kōsipeli ʻe taha pe lahi ange. ʻOua ʻe feinga ke ʻosiki ha ngaahi fakamatala lahi ʻi he taimi pē taha. ʻI hono kehé, lau māmālie pea kumi ki ha toe ngaahi ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau ʻofa kia Sihova mo Sīsū. Pea ko hono moʻoní, vahevahe ʻa e meʻa ʻokú ke akó ki he niʻihi kehé.

14. ʻI he fehoanaki mo e Saame 119:97 mo e fakamatala ʻi laló, ʻe lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he fekumí ke tau hanganaki ako fekauʻaki mo e huhuʻí pea pehē ki he ngaahi akonaki kehé? (Sio foki ki he fakatātaá.)

14 Kapau kuó ke kau ki he moʻoní ʻi he ngaahi taʻu lahi, te ke fifili nai pe ʻoku malava ke toe maʻu ha ngaahi vavanga foʻou ʻi he ngaahi kaveinga anga-maheni hangē ko e fakamaau totonu ʻa e ʻOtuá, ko ʻene ʻofá, pea mo e huhuʻí. Ko hono moʻoní heʻikai ke toe ngata ʻa e meʻa ʻe lava ke tau ako fekauʻaki mo e ngaahi kaveinga ko ení mo e ngaahi kaveinga kehe. Ko ia, ko e hā ʻe lava ke ke faí? Ngāueʻaki kakato ʻa e ngaahi fakamatala lahi fau ʻoku lava ke maʻu ʻi heʻetau ʻū tohí. ʻI hoʻo maʻu ha konga tohi ʻoku ʻikai ke ke mahinoʻi kakato, fai ha fekumi. Pea ʻi he lolotonga ʻa e ʻahó, fakalaulauloto ki he meʻa kuó ke akó mo e meʻa ʻokú ne tala atu fekauʻaki mo Sihova, ko hono ʻAló, pea mo ʻena ʻofa ʻiate koé.—Lau ʻa e Saame 119:97 mo e fakamatala ʻi lalo.

Neongo kapau kuo fuoloa taʻu ʻetau ʻi he moʻoní, ʻe lava ke tau fakalahi ʻetau houngaʻia ʻi he huhuʻí (Sio ki he palakalafi 14)


15. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau hanganaki kumi ki he ngaahi makakoloa Fakatohitapú?

15 ʻOua ʻe hoko ʻo loto-siʻi kapau ʻoku ʻikai ke ke maʻu ha meʻa foʻou pe meʻa fakafiefia ʻi he taimi taki taha ʻokú ke tangutu hifo ai ke lautohi pe fai ha fekumi. ʻI ha ʻuhinga, ʻokú ke hangē ha tokotaha ʻoku vakili ki ha koula. ʻI he anga-kātaki, ʻoku fakamoleki ʻe he kau keli koulá ʻa e laui houa pe laui ʻaho ki muʻa ke nau maʻu naʻa mo e kiʻi konga koula siʻisiʻi tahá. Neongo ia, ʻoku nau kīvoi koeʻuhí ko e kiʻi konga koula taki taha ʻoku mahuʻinga kiate kinautolu. Huanoa hake ai ʻa e mahuʻinga mamaʻo ange ʻa e makakoloa kotoa pē ʻo e moʻoni Fakatohitapú! (Saame 119:127; Pal. 8:10) Ko ia hoko ʻo anga-kātaki pea pipiki ki hoʻo taimi-tēpile lau Tohi Tapú.—Saame 1:2.

16. ʻE anga-fēfē nai haʻatau faʻifaʻitaki kia Sihova mo Sīsū?

16 Lolotonga hoʻo akó, kumi ki ha ngaahi founga ke ngāueʻaki ai ʻa e meʻa ʻokú ke akó. Ko e fakatātaá, faʻifaʻitaki ki he fakamaau totonu ʻa Sihová ʻaki ʻa e fakafeangai taʻefilifilimānako ki he niʻihi kehé. Faʻifaʻitaki ki he ʻofa ʻa Sīsū ki heʻene Tamaí mo e niʻihi kehé ʻaki ʻa e loto-lelei ke faingataʻaʻia maʻá e huafa ʻo Sihová pea foaki atu koe maʻa ho kaungā-Kalisitiané. Pehē foki, faʻifaʻitaki kia Sīsū ʻaki ʻa e faifakamoʻoni ki he niʻihi kehé koeʻuhí ke nau maʻu foki ʻa e faingamālie ke tali ʻa e meʻaʻofa taʻehanotatau ʻa Sihová.

17. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu hono hokó?

17 Ko e lahi ange ʻetau mahinoʻi mo houngaʻia ʻi he huhuʻí, ko e lahi ange ia ʻetau ʻofa kia Sihova mo hono ʻAló. Ko e olá, ʻe toe lahi ange ʻena ʻofa ʻiate kitautolú. (Sione 14:21; Sēm. 4:8) Ko ia tuku ke tau ngāueʻaki ʻa e ngaahi tokonaki ʻa Sihová ke hanganaki ako fekauʻaki mo e huhuʻí. Ko e kupu hono hokó ʻe lāulea ai ki he ngaahi founga ʻe niʻihi ʻe lava ke tau maʻu ʻaonga ai mei he huhuʻí pea mo e founga ʻe lava ke tau fakahāhā ai ʻa e houngaʻia ʻi he ʻofa ʻa Sihová.

HIVA 107 Sīpinga Fakaʻotua ʻo e ʻOfá

a LEA MO HONO ʻUHINGA: Ke “fakalaulaulotó” ʻoku ʻuhingá ke fakahangataha hoʻo fakakaukaú ki ha kaveinga pea fakakaukau loloto ange ki ai.

b Ko hono fakatahatahaʻi “ʻa e ngaahi meʻa ʻi hēvaní” ʻa ia ʻoku lave ki ai ʻa Paula ʻi he ʻEfesō 1:​10, ʻoku kehe ia mei he tānaki fakataha ʻo e “faʻahinga kuo filí” ʻa ia ʻoku lave ki ai ʻa Sīsū ʻi he Mātiu 24:31 mo e Maʻake 13:27. ʻOku ʻuhinga ʻa Paula ki he taimi ʻoku fili ai ʻe Sihova hono ngaahi foha laumālié ʻaki hono pani kinautolu ʻaki ʻa e laumālie māʻoniʻoní. ʻOku ʻuhinga ʻa Sīsū ia ki he taimi ʻe fakatahatahaʻi ai ki hēvani ʻa e toenga ʻo e kau pani ʻi he māmaní lolotonga ʻa e fuʻu mamahi lahí.