Skip to content

Skip to table of contents

Tuku ke Tataki Koe ʻe he Vakai ʻa e ʻOtuá ki he ʻOlokaholó

Tuku ke Tataki Koe ʻe he Vakai ʻa e ʻOtuá ki he ʻOlokaholó

ʻOKU ʻikai ha veiveiua ʻokú ke koloaʻaki ʻa e ngaahi meʻaʻofa kehekehe meia Sihová, ʻo kau ai ʻa hoʻo tauʻatāina ke fili ʻa e founga te ke ngāueʻaki nai ai ʻa e ngaahi meʻaʻofa ko ení. Ko e meʻa ʻoku fakatupu tokangá, ʻoku fakahaaʻi ʻi he Tohi Tapú ko e uainé ko ha meʻaʻofa mei he ʻOtuá, ʻo aʻu ʻo pehē ai: “ʻOku ngaohi ʻa e maá maʻá e tokotaha ʻoku katá, pea ko e uainé ʻokú ne ʻai ke fakafiefia ʻa e moʻuí.” (Tml. 10:19; Saame 104:15) Neongo ia, ʻoku ngalingali kuó ke sio tonu ʻi he kakai ʻe niʻihi kuo hoko ʻa e ʻolokaholó ko ha palopalema kiate kinautolu. ʻIkai ngata aí, ʻoku kehekehe ʻa e ngaahi vakai mo e ngaahi tuʻunga fekauʻaki mo e ʻolokaholó takatakai ʻi he māmaní mo e ngaahi anga fakafonuá. Ko e hā leva ʻa e ʻalunga fakapotopoto ki he kau Kalisitiané?

Tatau ai pē pe ko fē ʻa e feituʻu ʻoku tau nofo aí pe ko e anga fakafonua naʻe ʻohake ai kitautolú, ko hono fakaʻatā ʻa e vakai ʻa e ʻOtuá ke ne tataki ʻetau fakakaukaú mo ʻetau ngaahi filí ʻe ʻaonga moʻoni kiate kitautolu pea taki atu ki ha lelei tuʻuloa.

Hangē ko ia kuó ke faʻa fakatokangaʻí, ko e kakai tokolahi ʻi he māmaní ʻoku nau faʻa inu mo inu tōtuʻa. Ko e niʻihi ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e ʻolokaholó koeʻuhí ko e ongoʻi nonga ʻoku nau maʻu mei aí. Ko e niʻihi ʻoku nau inu ke fekuki mo e ngaahi palopalemá. Pea ʻi he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi, ko e inu lahi ʻo e ʻolokaholó ʻoku vakai ki ai ko ha tokotaha mālohi mo ngali tangata ia.

Neongo ia, ko e kau Kalisitiané ʻoku nau maʻu ʻa e tataki fakapotopoto mei honau Tokotaha-Fakatupu ʻofá. Ko e fakatātaá, kuó ne fakatokanga mai ki he nunuʻa fakamamahi ʻo e inu tōtuʻá. Kuo tau lau nai ʻi he Palōveepi 23:​29-35 ʻa e fakamatala māʻalaʻala fekauʻaki mo ha tokotaha konā pea mo e ngaahi palopalema ʻe niʻihi tupu mei ai. a Ko Daniel, ko ha mātuʻa Kalisitiane ʻi ʻIulope, ʻokú ne manatu ki heʻene moʻui ki muʻa ke ne hoko ko ha Kalisitiane moʻoní, “Ko e inu tōtuʻá naʻe taki atu ki he ngaahi fili fakavalevale pea mo e ngaahi hokosia fakamamahi kuó u kei lavea fakaeongo ai.”

ʻE lava fēfē ke ngāueʻaki ʻe he kau Kalisitiané ʻa e tauʻatāina ke filí pea fakaʻehiʻehi mei he palopalema ʻe lava ke fakatupunga ʻe he inu tōtuʻa ʻo e ʻolokaholó? Ko e kií ko hono fakaʻatā ʻa e vakai ʻa e ʻOtuá ke ne tataki ʻetau fakakaukaú mo e tōʻongá.

Tau vakai angé ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e ʻolokaholó mo e fakaueʻiloto ʻoku maʻu ʻe he niʻihi ki he inú.

KO E NGAAHI TUʻUNGA ʻA E TOHI TAPÚ

ʻOku ʻikai ke fakahalaiaʻi ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa hono ngāueʻaki fakafeʻunga ʻo e ngaahi inu ʻolokaholó. Ko hono moʻoní, ʻoku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú koe inu uainé ʻe lava ke hoko ko ha meʻa fakafiefia. ʻOku tau lau: “Kai hoʻo meʻakaí ʻi he fiefia, mo inu hoʻo uainé ʻi he loto-fiefia.” (Tml. 9:7) Naʻe inu uaine ʻa Sīsū ʻi he taimi ʻe niʻihi, pea pehē foki ki he kau sevāniti faitōnunga kehe ʻa Sihová.—Māt. 26:​27-29; Luke 7:34; 1 Tīm. 5:23.

Kae kehe, ʻoku fakahaaʻi ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa e faikehekehe māʻalaʻala ʻi he inu ha ʻolokaholó mo e hoko ʻo konaá. ʻOku fakahaaʻi mahino ai: “ʻOua ʻe hoko ʻo konā ʻi he uainé.” (ʻEf. 5:18) Pea ʻoku aʻu ʻo fakahaaʻi ai ko e “kau faʻa konaá . . . ʻe ʻikai hanau tofiʻa ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.” (1 Kol. 6:10) ʻIo, ʻoku fakahalaiaʻi mālohi ʻe Sihova ʻa e inu tōtuʻá mo e konaá. ʻI he ʻikai ke muimui pē ki ha ʻalunga ʻoku fakafuo ʻe hotau anga fakafonuá, ʻoku tau houngaʻia ʻi hono maʻu ʻa e vakai ʻa e ʻOtuá.

ʻOku ongoʻi ʻe he niʻihi ʻe lava ke nau inu lahi ʻa e ʻolokaholó kae ʻikai ke nau hoko ʻo konā. Kae kehe, ʻoku mātuʻaki fakatuʻutāmaki ia. ʻOku fakahaaʻi māʻalaʻala ʻe he Folofolá ko e hoko ʻo “pōpula ki ha inu uaine lahi” ʻe lava ke takiheeʻi fakaeʻulungaanga ai mo fakalaumālie ha tangata (pe ko ha fefine). (Tai. 2:3; Pal. 20:1) Naʻe aʻu ʻo fakatokanga mai ʻe Sīsū ko e “inu ʻo fuʻu lahí” ʻe lava ke ne taʻofi ha tokotaha mei he hū ki he māmani foʻou ʻa e ʻOtuá. (Luke 21:​34-36) Ko e hā leva ʻe lava ke tokoni ki ha Kalisitiane ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tauhele ʻoku felāveʻi vāofi mo e inu ʻolokaholó?

VAKAIʻI HOʻO FAKAUEʻILOTÓ MO E TŌʻONGÁ

ʻOku fakatuʻutāmaki ki ha taha ke fakatuʻunga ʻene vakai ki he inú ʻi he anga fakafonua naʻá ne tupu hake aí. Ko e kau Kalisitiané ʻoku nau fai fakapotopoto ʻa e meʻa ʻoku fakahōifua kia Sihová ʻi heʻene haʻu ki he ngaahi meʻa hangē ko e meʻakaí mo e inú. ʻOku fakamanatu mai ʻe he Tohi Tapú kiate kitautolu: “Pe ko hoʻomou kai pe inu pe ko hono fai ha faʻahinga meʻa pē, fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē maʻá e lāngilangi ʻo e ʻOtuá.” (1 Kol. 10:31) Ko e ngaahi fehuʻi eni ʻe niʻihi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ke fakakaukau ki ai:

ʻOku ou inu ʻolokaholo koeʻuhí ke tali au ʻe he niʻihi kehé? ʻOku pehē ʻe he ʻEkisoto 23:2: “Kuo pau ke ʻoua naʻá ke muimui ki he tokolahí.” Naʻe fakatokanga heni ʻa Sihova ki he kau ʻIsilelí ke ʻoua te nau muimui ʻi he kakai naʻe ʻikai ke nau fakahōifuaʻi iá. Ko e ekinaki ko iá ʻoku toe ʻaonga ki he kau Kalisitiane ʻi he ʻaho ní. Kapau ʻoku tau fakaʻatā hotau toʻumeʻá ke nau fakafuo ʻetau fakakaukaú mo ʻetau ngaahi fili fekauʻaki mo e ʻolokaholó, ʻe lava ke iku atu ai ʻo tau fakamamaʻo meia Sihova mo ʻene ngaahi tuʻungá.—Loma 12:2.

ʻOku ou inu ʻolokaholo ke fakahaaʻi ʻoku ou mālohi? ʻI he anga fakafonua ʻe niʻihi, ko e faʻa inú mo e inu tōtuʻá ʻoku anga-maheni pē mo tali lelei. (1 Pita 4:3) Kae fakatokangaʻi ʻa e vavanga fakaefakakaukau ʻoku ʻomai ʻi he 1 Kolinitō 16:13: “Mou nofoʻaki ʻā, tuʻu maʻu ʻi he tuí, hokohoko atu ʻo ngali tangata, hoko ʻo mālohi.” ʻE lava ke tokoni moʻoni ʻa e ʻolokaholó ki ha tokotaha ke hoko ʻo mālohi? ʻIkai ʻaupito. Ko e ʻolokaholó ʻoku lavangofua ke ne fakavaivaiʻi ʻa e malava ʻa ha taha ke fakakaukau fakalelei mo e malava ke ne fai ha fili lelei. Ko ia ai, ʻi he ʻikai ke hoko ʻa e inu lahi ʻo e ʻolokaholó ko ha fakaʻilonga ʻo e mālohingá, ʻoku fakahaaʻi ia ai ko ha vaivaiʻanga. ʻOku fakamatalaʻi ʻi he ʻAisea 28:7 ʻa e tokotaha ʻoku ʻalu hē koeʻuhi ko e ʻolokaholó ʻokú ne tāsipa ʻo humu.

Ko e mālohi moʻoní ʻoku haʻu meia Sihova pea ʻoku kau ki ai ʻa e nofoʻaki ʻā mo tuʻu maʻu ʻi he tuí. (Saame 18:32) Ko ha Kalisitiane loto-moʻoni ʻe lava ke ne fai eni ʻaki ʻa e nofoʻaki tokanga pea ʻaki ʻa e ngāue vave ke maluʻi ia mei he maumau fakalaumālié. Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa e mālohi pehē ʻi he taimi naʻá ne ʻi he māmaní ai, pea naʻe fakaʻapaʻapaʻi ia ʻe he tokolahi ko ha tangata loto-lahi mo loto-toʻa moʻoni.

ʻOku ou ngāueʻaki ʻa e ʻolokaholó ko ha founga ke hola ai mei heʻeku ngaahi palopalemá? Naʻe fakamānavaʻi ha tokotaha-tohi-saame ke ne hiki: “ʻI hono lōmekina au ʻe he ngaahi loto-moʻuá, [ʻe Sihova] naʻá ke fakafiemālieʻi mo fakanonga au.” (Saame 94:19) Kapau ʻe lōmekina koe ʻe he ngaahi faingataʻá, hanga kia Sihova ki ha fakanonga, ʻo ʻikai ko e ʻolokaholó. Ko e founga ola lelei ke fai pehē aí ko e lotu maʻu pē kia Sihova. Pehē foki, kuo ʻilo ʻe he tokolahi ko e kumi ki ha faleʻi ʻaonga mei ha kaumeʻa matuʻotuʻa ʻi he fakatahaʻangá ʻoku ʻaonga. Ko e moʻoni, ko e inu ʻolokaholo ke fekuki mo e ngaahi palopalemá ʻe lava ke ne fakavaivaiʻi ʻa e maluʻi fakaeʻulungaanga ʻo ha taha pea fakavaivaiʻi ʻene fakapapau ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú. (Hōs. 4:11) Ko Daniel, naʻe lave ki ai ki muʻá, naʻá ne fakahaaʻi: “Naʻá ku fāinga mo e loto-moʻuá mo e ongoʻi halaiá. Naʻá ku inu ke fekuki ai mo e tuʻungá, ka naʻe fokotuʻunga mai ʻa e palopalemá ia pea naʻe mole ʻa e ngaahi kaumeʻá mo e tokaʻi-kitá.” Ko e hā naʻe faai atu pē ʻo ne tokoniʻi ʻa Daniel? “Naʻá ku ʻiloʻi naʻá ku fiemaʻu ʻa Sihova ʻi hoku tafaʻakí, ʻo ʻikai ko e ʻolokaholó. Naʻe malava leva ke u fekuki mo ʻeku ngaahi palopalemá pea ikuʻi ia,” ko ʻene leá ia. Ko hono moʻoní ʻoku ʻi ai maʻu pē ʻa Sihova ke tokonaki ʻa e fakanonga, neongo kapau ʻoku hā ngali ʻikai ha toe ʻamanaki ki hotau tuʻungá.—Fil. 4:​6, 7; 1 Pita 5:7.

Kapau ʻokú ke inu ʻolokaholo ʻi he taimi ʻe niʻihi, fēfē ke ke sivisiviʻi hoʻo inú ʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení: ‘Kuo fakahaaʻi mai ʻe ha mēmipa ʻo e fāmilí pe ko ha kaumeʻa ʻofeina ʻene hohaʻa fekauʻaki mo ʻeku tōʻonga inú?’ Kapau ko ia, ʻe lava ke hoko eni ko ha fakaʻilonga ʻokú ke fakatupulekina ha tōʻonga pe ko ha palopalema ʻoku ʻikai te ke lāuʻilo ki ai. ‘ʻOku ou inu lahi ange ʻi he taimí ni ʻi he meʻa naʻá ku anga ki aí?’ Ko e tuʻunga nai ia ʻo ha tokotaha naʻe ʻikai ke maʻunimā ʻe he ʻolokaholó ka ʻoku kamata ke ne huʻu atu ʻi he ʻalunga ko iá. ‘ʻOku faingataʻa ke u taʻeinu ha ʻolokaholo ʻi he ʻosi atu ha ngaahi ʻaho siʻi pe fuoloa ange?’ Kapau ʻoku pehē, kuo hoko nai ʻa e inú ko ha tōʻonga kuo faiaka loloto pe maʻunimā ha tokotaha. ʻE ʻuhinga nai iá ʻe fiemaʻu ha tokoni fakafaitoʻo ke ikuʻi ʻa e palopalemá.

Koeʻuhi ko e ngaahi fakatuʻutāmaki pe palopalema ʻoku felāveʻi mo e inú, kuo fili ai ʻa e kau Kalisitiane ʻe niʻihi ke fakaʻehiʻehi mei he inu ha faʻahinga ʻolokaholo pē. ʻOku fili nai ʻa e niʻihi ke ʻoua ʻe inu koeʻuhí pē ʻoku ʻikai ke nau saiʻia hono ifó. Kapau ʻoku fai ʻe ha taha ho ngaahi kaungāmeʻá ha fili pehē, ʻe lava ke ke fakahāhā ʻa e anga-ʻofá ʻaki hono fakaʻapaʻapaʻi ʻene filí ʻo ʻikai ke fakaangaʻi ia.

Pe kuó ke vakai nai ki he fakapotopoto hono fokotuʻu ha ngaahi fakangatangata fakafoʻituitui ʻe niʻihi. Ko ha Kalisitiane te ne fakangatangata nai ʻa e lahi ʻo e ʻolokaholo te ne inú. Pe te ne fokotuʻu nai ha lao fakafoʻituitui fekauʻaki mo e tuʻo lahi ʻene inú, mahalo ko e tuʻo taha ʻi he uike pe inu fakafeʻunga pē lolotonga ʻa e houa kaí. Kuo fakangatangata ʻe he niʻihi ʻa e faʻahinga ʻolokaholo te nau inú, hangē ko e inu fakafeʻunga pē ʻa e uaine pe pia kae ʻikai ke inu ʻa e kava ʻoku fuʻu mālohi angé, naʻa mo e ngaahi inu huʻí. ʻI hono fokotuʻu mahino ʻe ha tokotaha ʻa e ngaahi fakangatangata ki heʻene inú, ʻe faingofua ange ai kiate ia ke pipiki ki ai. Pea ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ki ha Kalisitiane matuʻotuʻa ke ne ongoʻi mā kapau kuó ne fai ha fili pehē pea fakapapauʻi ke piki maʻu ki ai.

Ko e fakakaukau ki he niʻihi kehé ko ha tafaʻaki ia ʻe taha ke manatuʻi. ʻI he Loma 14:21 ʻoku pehē ai: “ʻOku lelei tahá ke ʻoua ʻe kai kakanoʻi-manu pe inu uaine pe fai ha faʻahinga meʻa ʻe tūkia ai ho tokouá.” ʻE lava fēfē ke ke ngāueʻaki ʻa e akonaki ko ení? Fakahāhā ʻa e ʻofa fakatokouá. Kapau te ke ongoʻi ʻe hoko hoʻo inu ʻolokaholó ʻo fakalotomamahi nai ki ha tokotaha, ʻikai ʻe ueʻi koe ʻe he ʻofá ke tuku ange hoʻo totonú? ʻOkú ke fakahāhā ai ʻa hoʻo tokanga mo e fakaʻapaʻapa ki he ongoʻi ʻa e niʻihi kehé, ʻo kumi ki he lelei ʻa kinautolú kae ʻikai ki he lelei pē ʻaʻaú.—1 Kol. 10:24.

ʻIkai ko ia pē, ʻoku ʻi ai nai ʻa e ngaahi lao ʻa e puleʻangá ʻoku totonu ke ne tataki ʻa e fili ʻa ha Kalisitiane. Ko e ngaahi lao ko iá ʻokú ne fokotuʻu nai ʻa e taʻu fakalao ki he inu ʻolokaholó pe tapui ʻa e inu mo fakaʻulí pe ngāueʻaki ha ngaahi mīsini pau.—Loma 13:​1-5.

Kuo fakangeingeiaʻi kitautolu ʻe Sihova ʻaki ʻa e tauʻatāina ke fiefia ʻi he ngaahi meʻaʻofa lahi kuó ne ʻomai kiate kitautolú. Kau ai ʻa e meʻaʻofa ʻo e tauʻatāina ke fili ʻa e meʻa te tau kaí mo e meʻa te tau inú. ʻOfa ke fakahaaʻi ʻi heʻetau ngaahi filí ʻoku tau koloaʻaki ʻa e tauʻatāina ko ení ʻaki hono ngāueʻaki ia ke fakahōifuaʻi ʻetau Tamai fakahēvaní.

a ʻOku līpooti ʻe he Senita ki he Taʻofi mo e Maluʻi mei he Mahakí, ʻAmeliká ko e uesia taimi nounou ʻo e tōtuʻa hono maʻu ʻa e ʻolokaholó ʻoku kau ai ʻa e tāmate, taonakita, pāʻusiʻi fakaefehokotaki fakasino, anga-fakamālohi ki ha hoa, tōʻonga fakaefehokotaki fakasino ʻikai malu, mo e tamatō.