Skip to content

Skip to table of contents

Tomuʻa Fakahaaʻi ʻo e Kahaʻú

Tomuʻa Fakahaaʻi ʻo e Kahaʻú

Kuó ke fifili pe ʻe fēfē ʻa e kahaʻú kiate koe mo ho fāmilí? ʻOkú ne talaʻofa mai ha koloa pe fakatamaki, ʻofa pe liʻekina? Te ke moʻui fuoloa, pe ʻe fuonounou pē hoʻo moʻuí? Kuo fifili ʻa e kakaí ki he ngaahi fehuʻí ni he taʻu ʻe laui afe.

ʻOku ako ʻe he kau mataotaó he ʻahó ni ʻa e tuʻunga ʻo e māmaní pea fai ha fakafuofua fekauʻaki mo e kahaʻú. Neongo kuo hoko moʻoni ʻa e konga lahi ʻo ʻenau vavaló, kuo hala ʻa e niʻihi, pea fakalotomamahi ʻa e niʻihi. Ko e fakatātaá, ʻi he 1912, ko Guglielmo Marconi, ʻa e tokotaha naʻá ne fuofua ʻiloʻi ʻa e mākoní, naʻe pehē naʻá ne tomuʻa fakahaaʻi: “Ko e hoko mai ʻa e kuonga ʻo e mākoní te ne ʻai ke ʻoua ʻe toe fai ha tau.” Pea ko ha fakafofonga ʻo e Kautaha Hiki Fasi ko e Decca, ʻa ia naʻá ne talitekeʻi ʻa e Beatles ʻi he 1962, naʻá ne pehē ko e ngaahi kulupu tā meʻaleá ʻe fakaʻau ke mole atu.

ʻOku hanga ʻa e tokolahi ki natula ki ha ngaahi fakalika ki he kahaʻú. ʻOku kumi ʻa e niʻihi ki he faleʻi ʻa e kau ʻasitalolosiá; ko e ngaahi fakamatala fakaʻasitalolosiá ko ha konga tuʻumaʻu ia ʻi he ngaahi makasini mo e nusipepa lahi. ʻOku kumi faleʻi ʻa e niʻihi ki he faʻahinga ʻoku nau tala ʻa e kahaʻú pe kau taula fakafaʻahikehe ʻoku nau taukaveʻi ʻoku lava ke nau “tala” ʻa e kahaʻú ʻaki hono fakaʻuhingaʻi ha laʻipele fakatātā, ha mataʻi fika, pe fanga kiʻi laine ʻi hoto lauʻinimá.

ʻI he feinga ke ʻiloʻi ʻa e kahaʻú, naʻe kumi faleʻi ai ʻa e niʻihi ʻi he kuonga muʻá ki he kau taulaʻeiki​—tangata pe fefine ʻa ia naʻa nau maʻu ʻa e fakamatala mei he ʻotua naʻa nau taukaveʻi ʻoku nau fakafofongaʻí. Ko e fakatātaá, ʻoku pehē ko Tuʻi Kolosasi ʻo Litiá naʻá ne ʻave ha ngaahi meʻaʻofa totongi mamafa ki he taulaʻeiki ʻi Delphi, ʻi Kalisi, ʻo kole ke ne tala mai ʻa e olá kapau te ne faitau mo Kōlesi ʻo Pēsiá. Naʻe pehē ʻe he taulaʻeikí ʻe fakaʻauha ʻe Kolosasi “ha fuʻu ʻemipaea” kapau te ne laka atu kia Kōlesi. ʻI he ongoʻi falala ki he ikuná, ne tuku folau atu ʻa Kolosasi, ka ko e fuʻu ʻemipaea naʻe fakaʻauhá ko hono fonuá tonu!

Ko e kikite taʻepau ʻa e taulaʻeikí naʻe taʻeʻaonga; naʻe hā ngali moʻoni tatau ai pē pe ko fē ʻa e tafaʻaki ʻe ikuna ʻi he taú. Naʻe mole ʻa e meʻa kotoa pē ʻa Kolosasi tupu mei he fakamatala hala ko eni naʻe hoko ai ʻa e tuʻutāmaki kiate iá. ʻOku toe ola lelei ange ʻa e faʻahinga ʻoku nau hanga ki he ngaahi founga manakoa ʻi he ʻahó ni ʻo hono tomuʻa fakahaaʻi ʻo e kahaʻú?