Skip to content

Skip to table of contents

Fiefia ʻi he ʻOtua ʻo Hotau Fakamoʻuí

Fiefia ʻi he ʻOtua ʻo Hotau Fakamoʻuí

Fiefia ʻi he ʻOtua ʻo Hotau Fakamoʻuí

“Ko au te u fiefia ʻia Sihova, te u tomeʻe ʻi hoku ʻOtua fakamoʻuiʻanga.”​—Hapakuke 3:​18.

1. Naʻe maʻu ʻe Taniela ha vīsone fekauʻaki mo e hā ki muʻa ʻi he tō ʻa Pāpilone ʻi he 539 K.M.?

 LAKA hake ʻi ha hongofuluʻi taʻu ki muʻa ʻi he tō ʻa Pāpilone ʻi he 539 K.M., naʻe mamata ai ʻa e palōfita taʻumotuʻa ko Tanielá ki ha vīsone fakalotomāfana. Naʻe tomuʻa tala ai ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko ʻi he māmaní ʻo aʻu tonu atu ai ki he tumutumu ʻo e tau ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi fili ʻo Sihová pea mo ʻene Tuʻi paní, ʻa Sīsū Kalaisi. Ko e hā ʻa e tali ʻa Tanielá? Naʻá ne pehē: “Ne u pongia, pea . . . puputuʻu ʻi he meʻa naʻe ha mai.”​—Taniela 8:​27.

2. Ko e hā ʻa e fepaki naʻe sio ai ʻa Taniela ʻi he vīsoné, pea ʻoku anga-fēfē hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo ʻene ofi maí?

2 Fēfē kitautolu? ʻOku tau moʻui ʻo mamaʻo mai ʻaupito ange ʻi he tukuʻau mai ʻa e taimí! ʻOku anga-fēfē ʻetau talí ʻi heʻetau ʻiloʻi ko ia ko e fepaki ʻoku hā ʻi he vīsone ʻa Tanielá​—ʻa e tau ʻa e ʻOtuá ko ʻĀmaketoné​—ʻoku mātuʻaki ofí? ʻOku anga-fēfē ʻetau talí ʻi heʻetau ʻiloʻilo ko e tuʻunga fulikivanu ʻoku fakaeʻa ʻi he kikite ʻa Hapakuké ʻoku mātuʻaki failahia ʻo taʻealakalofi ai ʻa hono fakaʻauha ʻo e ngaahi fili ʻo e ʻOtuá? Ngalingali, ʻoku faitatau ʻetau ongoʻí mo e ongoʻi tonu ʻa Hapakuké, hangē ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻi he vahe hono tolu ʻo ʻene tohi fakaekikité.

ʻOku Lotu ʻa Hapakuke ki he Meesi ʻa e ʻOtuá

3. Naʻe lotu ʻa Hapakuké maʻa hai, pea ʻoku anga-fēfē ʻa e kaunga kiate kitautolu ʻa ʻene ngaahi leá?

3 Ko e Hapakuke vahe 3 ko ha lotu ia. Fakatatau ki he Hap 3 veesi 1, ʻoku fakamatalaʻi ia ʻi he ngaahi taʻanga, mo e ngaahi hiva ʻo e mamahi pe tangilāulau. ʻOku fai ʻa e lotu ʻa e palōfitá ʻo hangē ia ko ha ʻai kiate iá tonu. Neongo ia, ko hono moʻoní, ʻoku lea ʻa Hapakuke maʻá e puleʻanga fili ʻa e ʻOtuá. ʻI he ʻahó ni, ʻoku ʻi ai ʻa hono ʻuhinga lahi ʻo ʻene lotú ki he kakai ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku nau kau ʻi he ngāue ko hono malangaʻi ʻo e Puleʻangá. ʻI heʻetau lau ʻa e Hapakuke vahe 3 mo tuku eni ʻi heʻetau fakakaukaú, ʻoku fakafonuʻaki kitautolu ʻe hono ngaahi leá ʻa e tuʻatamaki pea toe pehē foki ki he fiefia. Ko e lotu, pe taʻanga ʻa Hapakuké, ʻokú ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga mālohi ke hoko ʻo fiefia ai ʻia Sihova, ko e ʻOtua ʻo hotau fakamoʻuí.

4. Ko e hā naʻe hoko ai ʻa Hapakuke ʻo ilifiá, pea ko e hā ʻa hono ngāueʻi ʻo e mālohi ʻo e ʻOtuá ʻoku lava nai ke tau fakapapauʻí?

4 Hangē ko ia kuo tau fakatokangaʻi ʻi he ongo kupu ki muʻá, naʻe kovi ʻaupito ʻa e ngaahi tuʻunga ʻi he fonua ʻo Siutá ʻi he ʻaho ʻo Hapakuké. Ka ʻe ʻikai fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa e tuʻungá ni ke hokohoko atu. ʻE fai ʻe Sihova ha meʻa, ʻo hangē ko ia naʻá ne fai ʻi he kuohilí. ʻOku ʻikai ha ofo ʻi he kalanga ʻa e palōfitá: “ʻE Sihova, kuó u fanongo ki he ongoongo ʻo fekauʻaki mo koé. Kuó u hoko ʻo ilifia, ʻE Sihova, ʻi hoʻo ngāué”! Ko e hā ʻa ʻene ʻuhingá? ‘Ko e ongoongo ʻo Sihová’ ʻa e hisitōlia kuo lēkooti fekauʻaki mo e ngaahi ngāue māfimafiʻia ʻa e ʻOtuá, hangē ko ia ʻi he Tahi Kulokulá, ʻi he toafá, pea ʻi Sielikoó. Ko e ngaahi ngāué ni naʻe ʻilo lelei ia ʻe Hapakuke, pea naʻa nau ʻai ia ke ilifia koeʻuhi he naʻá ne ʻiloʻi ʻe toe ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa hono fuʻu mālohi lahí ki hono ngaahi filí. ʻI heʻetau sio ki he fulikivanu ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá he ʻaho ní, ʻoku tau ʻiloʻi foki ai ʻe ngāue mai ʻa Sihova ʻo hangē ko ia naʻá ne fai ʻi he kuonga muʻá. ʻOku ʻai ʻe he meʻa ko iá kitautolu ke tau manavahē? Ko ia! Ka neongo ia, ʻoku tau lotu ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Hapakuké: “ʻI he lotolotonga ʻo e ngaahi taʻú fakaake ia! ʻI he lotolotonga ʻo e ngaahi taʻú ʻofa ke ke ʻai ia ke ʻiloa. Lolotonga ʻa e hohaʻatuʻú, ʻofa ke ke fakahāhā ʻa e mēsí.” (Hapakuke 3:​2NW) ʻI he taimi kotofa ʻa e ʻOtuá, “ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi taʻú,” ʻofa ke ne ʻai ke ngāue mai ʻa hono mālohi fakaemaná. Pea ʻi he taimi ko iá, ʻofa ke ne manatuʻi ke fakahāhā ʻa e meesi ki he faʻahinga ko ia ʻoku ʻofa ʻiate iá!

ʻOku Hāʻele ʻa Sihova!

5. Naʻe anga-fēfē ʻa e ‘haʻele mai ʻa e ʻOtuá mei Timaní,’ pea ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻe he meʻá ni ʻo fekauʻaki mo ʻĀmaketoné?

5 Ko e hā ʻe hoko ʻi he taimi ʻoku fanongo mai ai ʻa Sihova ki heʻetau lotu ki ha mēsí? ʻOku tau maʻu ʻa e talí ʻi he Hapakuke 3:​3, 4. ʻUluakí, ʻoku pehē ʻe he palōfitá: “ʻOku haʻele mai ʻa Eloha mei Timani, ʻio ʻa e Tapuha mei Moʻunga Pelana.” ʻI he ʻaho ʻo e palōfita ko Mōsesé, ko Tīmani mo Pēlaná naʻá na ʻi he fouʻanga ʻo ʻIsilelí he toafá ki Kēnani. ʻI he kamata ʻa e fuʻu puleʻanga lahi ʻo ʻIsilelí ʻi heʻenau fonongá, ne hā ngali naʻe ngaʻunu ʻa Sihova tonu, pea ʻe ʻikai lava ʻe ha meʻa ke taʻofi ia. Taimi nounou ki muʻa ke mate ʻa Mōsesé, naʻá ne pehē: “Naʻe haʻele mei Sainai ʻa Sihova, ʻo ne hopo hake kiate kinautolu mei Seia; naʻa ne ulo mei Moʻunga Pelana, pea ne tuʻu mai mei he manoʻi toputapu [“ʻāngeló,” NW].” (Teutalonome 33:2) ʻI he taimi ʻe ngaʻunu atu ai ʻa Sihova ki hono ngaahi filí ʻi ʻĀmaketoné, ʻe ʻi ai ha fakahāhā meimei tatau ʻo hono mālohi taʻealataʻofí.

6. ʻI he tānaki atu ki he lāngilangi ʻo e ʻOtuá, ko e hā ʻoku sio ki ai ʻa e kau Kalisitiane ʻiloʻiló?

6 ʻOku toe pehē ʻe Hapakuke: “Naʻe ʻufiʻufi ʻa e langi ʻaki hono kololia [ʻo Sihová], pea naʻe fonu ʻa e fonua ʻi hono mālō. Pea ko ʻene huhulu naʻe hangē ko e māma ʻaho.” He meʻa fakaofo ē ʻoku fai ʻa e mamata ki aí! Ko e moʻoni, heʻikai lava ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo mamata kia Sihova ko e ʻOtuá pea moʻui. (Ekisoto 33:20) Kae kehe, ki he kau sevāniti anga-tonu ʻa e ʻOtuá, ʻoku popongi ʻa e mata ʻo honau lotó ʻi heʻenau fakalaulauloto atu ki hono ngeiá. (Efeso 1:18) Pea ʻoku sio ʻa e kau Kalisitiane ʻiloʻiló ki he meʻa ʻo tānaki atu ki he lāngilangi ʻo Sihová. ʻOku fakaʻosiʻaki ʻi he Hapakuke 3:4: “Naʻe . . . tapa mei hono tafaʻaki [“nimá,” NW] ʻani ngaahi huelo; pea ko e potu ko ia ko hono toinga ivi.” ʻIo, ʻoku tau sio ʻoku mateuteu ʻa Sihova ke ngāue, ʻo ngāueʻaki ʻa hono nima toʻomataʻu ʻo e mālohi mo e mafaí.

7. Ko e hāʻele fakaeikuna ʻa e ʻOtuá ʻoku ʻuhinga ia ko e hā ki he faʻahinga ʻoku angatuʻu kiate iá?

7 Ko e hāʻele fakaeikuna ʻa e ʻOtuá ʻoku ʻuhingá ko e fakatamaki ki he faʻahinga ko ia ʻoku nau angatuʻu kiate iá. ʻOku pehē ʻe he Hapakuke 3:5: “Fakamelomelo ki ai ʻa e mahaki fakaʻauha, pea ʻalu ʻi mui ʻa e mofi.” ʻI he taimi naʻe ofi ai ʻa e kau ʻIsilelí ki he ngaahi kauʻāfonua ʻo e Fonua ʻo e Talaʻofá ʻi he 1473 K.M., naʻe angatuʻu ʻa e tokolahi ʻo kinautolu, ʻo kau ʻi he ʻulungaanga taʻetāú mo e tauhi ʻaitolí. Ko hono olá, naʻe mate ʻa e toko 20,000 tupu ʻi ha mahaki fakaʻauha naʻe tuku mai ʻe he ʻOtuá. (Nomipa 25:​1-9) ʻI he kahaʻu ofi maí, ʻi he hāʻele ʻa Sihova ki he “tau ʻo e ʻaho lahi ʻo e ʻOtua Aoniu,” ko e faʻahinga ko ia ʻoku angatuʻu kiate iá te nau faingataʻaʻia meimei tatau ʻi heʻenau ngaahi angahalá. ʻE aʻu nai ʻo mate ʻa e faʻahinga ʻi ha mahaki fakaʻauha moʻoni.—Fakahā 16:​14, 16.

8. Fakatatau ki he Hapakuke 3:​6, ko e hā ʻoku tukutauhi ki he ngaahi fili ʻo e ʻOtuá?

8 Fanongo he taimí ni ki hono fakamatalaʻi mahino ʻe he palōfitá ʻa e ngāue ʻa Sihova ʻo e ngaahi kau taú. ʻI he Hapakuke 3:​6, ʻoku tau lau: “Tuʻu pe ia [ʻa Sihova ko e ʻOtuá], ʻo lieliaki ʻa mamani; hanga atu pe ia, ʻo fakaʻohovaleʻi ʻa e ngaahi puleʻanga: pea laiki ai ʻa e ngaahi moʻunga taʻengata, lafalafa ʻa e ngaahi maʻolunga tupuʻa; ko hono ngaahi ʻalunga naʻe fakatupuʻa.” ʻUluakí, ʻoku ‘tuʻu pe’ ʻa Sihova, ʻo hangē ha seniale ʻokú ne saveaʻi ʻa e malaʻe taú. ʻOku tetetete ʻa hono ngaahi filí ʻi he manavahē. ʻOku nau sio ki he tokotaha ko ia ʻi he faʻahi ʻe tahá pea ʻoku nau ʻohovale, ʻo puna ʻi he hohaʻa tuʻu. Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻa e taimi ʻa ia ʻe “toki lauʻaitu [ai] ʻa e ngāhi matakali ʻo mamani.” (Mātiu 24:30) Te nau ʻiloʻi mātuʻaki tōmui ʻe ʻikai ha taha ʻe lava ke ne matuʻuaki ʻa Sihova. Ko e ngaahi kautaha fakaetangatá—naʻa mo e faʻahinga ko ia ʻoku hā ngali tuʻuloa ʻo hangē ko e “ngaahi moʻunga taʻengata” mo e “ngaahi maʻolunga tupuʻa”—ʻe holofa. ʻE toki hangē ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi ko iá ko e “ngaahi ʻalunga naʻe fakatupuʻa,” ʻo hangē ko e founga ʻo ʻene ngāue ʻi he kuonga muʻá.

9, 10. Ko e hā ʻoku fakamanatu mai kiate kitautolu ʻe he Hapakuke 3:​7-11?

9 Kuo “ʻita” ʻa Sihova ki hono ngaahi filí. Ka ko e hā ʻa e ngaahi naunau tau te ne ngāueʻaki ʻi heʻene tau lahí? Fanongo ʻi hono fakamatalaʻi kinautolu ʻe he palōfitá, ʻo pehē: “Naʻe matuʻaki toʻo ʻa e kofu ʻo hoʻo pa; naʻa ke fahi ʻa e fonua ke koto vaitafe, naʻe sio kiate koe ʻe he ngaahi moʻunga, ʻo nau makauua ko e taufa vai é ʻoku laka atu; naʻe tukuna atu ʻe he loloto hono leʻo, naʻa ne hiki hono nima ki ʻolunga; ko e laʻa ko e mahina, naʻa na moulu ki hona nofoʻanga, ʻi he ngingila ʻa ho ngaahi ngahau naʻa na lakaange, ʻi he tapa ʻa e ʻuhila ho tao.”—Hapakuke 3:​7-11.

10 ʻI he ngaahi ʻaho ʻo Siosiuá, naʻe fakatupunga ʻe Sihova ʻa e laʻaá mo e māhiná ke na tuʻumaʻu ʻi hano fakahāhā fakaofo ʻo e mālohí. (Siosiua 10:​12-14) ʻOku fakamanatu mai kiate kitautolu ʻe he kikite ʻa Hapakuké ʻe ngāueʻaki ʻa e mālohi tatau ʻe Sihova ʻi ʻĀmaketone. ʻI he 1513 K.M., naʻe fakahaaʻi ʻe Sihova ʻa ʻene puleʻi ʻa e vai loloto ʻo e foʻi māmaní ʻi heʻene ngāueʻaki ʻa e Tahi Kulokulá ke fakaʻauha ʻa e kau tau ʻa Feló. ʻI he taʻu ʻe fāngofulu ki mui ai, ko e vaitafe Sioataní ʻi he lēvolo kakato ʻo ʻene tāfeá naʻe ʻikai hoko ia ko ha fakafaingataʻaʻiaʻanga ki he laka fakaeikuna ʻa ʻIsileli ki he Fonua ʻo e Talaʻofá. (Siosiua 3:​15-17) ʻI he ngaahi ʻaho ʻo Tēpola ko e palōfita fefiné, naʻe tafiʻi atu ʻe ha fuʻu ʻuha lōvai ʻa e ngaahi saliote ʻa e fili ʻo ʻIsileli ko Sīselá. (Fakamaau 5:21) Ko e ngaahi mālohi tatau ko eni ʻo e tāfeá, ʻuha lōvaí, mo e vai lolotó te nau ʻi he mafai ʻo Sihová ʻi ʻĀmaketone. Ko e maná mo e ʻuhilá foki ʻokú na ʻi hono toʻukupú, ʻo hangē ko ha tao pe hōfangahau ʻoku fonu ʻi he ngahaú.

11. Ko e hā ʻe hoko ʻi he taimi ʻe tukuange mai ai ʻe Sihova ʻa hono fuʻu mālohi lahí?

11 Ko e moʻoni, ʻe fakamanavahē ʻa e taimi ʻe tukuange mai ai ʻe Sihova ʻa hono fuʻu mālohi lahí. ʻOku fokotuʻu mai ʻi he ngaahi lea ʻa Hapakuké ʻe liliu ʻa e poʻulí ko e ʻaho pea ʻe ngingila ange ʻa e ʻahó ʻi he malava ko ia ke ʻai ia ʻe he laʻaá. Tatau ai pē pe ko e fakamatalaʻi fakaekikite ko eni ʻo ʻĀmaketoné ʻoku fakahangatonu pe fakaefakatātā, ʻoku papau ʻa e meʻa ʻe taha—ʻe ikuna ʻa Sihova, ʻo ʻikai fakaʻatā ha fili ke hao.

Pau ʻa e Fakamoʻui Maʻá e Kakai ʻa e ʻOtuá!

12. Ko e hā ʻe fai ʻe he ʻOtuá ki hono ngaahi filí, ka ko hai ʻe fakahaofí?

12 ʻOku hoko atu ʻa e palōfitá ke fakamatalaʻi ʻa e ngaahi ngāue ʻa Sihova ʻi hono fakaʻauha ʻa Hono ngaahi filí. ʻI he Hapakuke 3:​12, ʻoku tau lau: “Naʻa ke haʻelea ʻa e fonua ʻi hoʻo tuputamaki, naʻa ke malaki ʻa e ngaahi puleʻanga ʻi ho houhau.” Neongo ia, ʻe ʻikai fakaʻauha tavale ʻa Sihova. ʻE hao ʻa e faʻahinga ʻe niʻihi ʻo e tangatá. “Naʻa ke ʻalu atu ke fakahaofi ho kakai, ʻio, ke fakahaofi hoʻo pani,” ko e lau ia ʻa Hapakuke 3:13. ʻIo, ʻe fakahaofi ʻe Sihova ʻa ʻene kau sevāniti pani anga-tonú. Ko e fakaʻauha ʻo Pāpilone ko e Lahí, ʻa e ʻemipaea ʻo e lotu loi ʻi he māmaní, ʻe toki kakato leva ai. Kae kehe, ʻi he ʻahó ni, ʻoku feinga ʻa e ngaahi puleʻangá ke tafiʻi atu ʻa e lotu maʻá. ʻE vavé ni ʻa hono ʻohofi ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová ʻe he ngaahi kongakau ʻa Koki ʻo Mēkokí. (Isikeli 38:​1–39:13; Fakahā 17:​1-5, 16-18) ʻE lavameʻa ʻa e ʻohofi fakasētane ko iá? ʻIkai! ʻE toki malaki ai ʻi he houhau ʻe Sihova ʻa hono ngaahi filí, ʻo laiki kinautolu ʻi hono lalo vaʻé ʻo hangē ko ha uite ʻi ha faliki hahaʻangá. Ka te ne fakahaofi ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau lotu kiate ia ʻaki ʻa e laumālie mo e moʻoní.—Sione 4:24.

13. ʻE anga-fēfē hono fakahoko ʻo e Hapakuke 3:13?

13 Ko e fakaʻauhamālie fakaʻāuliliki ʻo e fulikivanú ʻoku tomuʻa tala ia ʻi he ngaahi leá ni: “ʻOku ke [Sihova] taʻi ʻa e toʻufufu [“tokotaha ʻulu,” NW] mei he fale ʻo e pauʻu na; ʻoku ke fakatelefua ʻa e tuʻunga, ʻo aʻu ki he funga holisi.” (Hapakuke 3:13) Ko e “fale” ko ení ko e fokotuʻutuʻu fulikivanu ia ʻoku fakatupulekina ʻi he malumalu ʻo e tākiekina ʻa Sētane ko e Tēvoló. ʻE fakaʻauha ia. Ko e “tokotaha ʻulu,” pe kau taki fakafepaki-ʻOtuá, ʻe laiki. Ko e langá kotoa ʻe holoki, ʻo aʻu ki hono makatuʻungá. ʻE ʻikai ke kei ʻi ai ia. He toki fakafiemālie fakaofo ē ʻe hokó!

14-16. Fakatatau ki he Hapakuke 3:​14, 15, ko e hā ʻe hoko ki he kakai ʻa Sihová pea ki honau ngaahi filí?

14 ʻI ʻĀmaketone, ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau feinga ke fakaʻauha ʻa e “pani” ʻa Sihová, ʻe lī kinautolu ki he tuʻunga puputuʻu. Fakatatau ki he Hapakuke 3:​14, 15, ʻoku lea ai ʻa e palōfitá ki he ʻOtuá, ʻo pehē: “Naʻa ke vili ʻaki ʻene povai aʻana ʻa e tuʻukimuʻa ʻo ʻene ngaahi kongakau: naʻa nau haʻu hange ha afa ke veteki au: ko ʻenau fiefia naʻe tatau mo ha taha ʻoku tokamalumu ke fongia siʻi vaivai. Naʻa ke haʻelea ʻa e tahi ʻaki hoʻo fanga hosi, ʻa e fokotuʻunga vai lahi.”

15 ʻI he pehē ʻe Hapakuke ko “ʻene ngaahi kongakau: naʻa nau haʻu hange ha afā ke veteki au,” ʻoku lea ai ʻa e palōfitá maʻá e kau sevāniti pani ʻa Sihová. ʻI he hangē ha kau kaihaʻa he halá ʻoku nau tokoto ʻo tatalí, ʻe puna mai ʻa e ngaahi puleʻangá ki he kau lotu ʻa Sihová ke fakaʻauha kinautolu. Ko e ngaahi fili ko eni ʻo e ʻOtuá pea mo hono kakaí te nau “fiefia,” ʻo falala pau ki ha lavameʻa. ʻE hā ngāvaivai ʻa e kau Kalisitiane anga-tonú, ʻo hangē ha “siʻi vaivai.” Ka ʻi he taimi ʻe kamata ai ʻa e ngaahi kongakau fakafepaki-ʻOtuá ʻenau ʻohó, ʻe ʻai ʻe Sihova ke nau fakahanga hake pē ʻenau ngaahi naunau taú kiate kinautolu. Te nau ngāueʻaki ʻenau ngaahi meʻataú pe “povai,” ki heʻenau kau tangata tau pē ʻanautolú.

16 Ka ʻoku ʻi ai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he tafaʻaki langí. ʻE ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e ngaahi kongakau laumālie māʻolunga ʻi he tangatá ke fakakakato ʻa hono fakaʻauha ʻo hono ngaahi filí. Fakataha mo e “fanga hosi” ʻo ʻene kau tau fakahēvaní ʻi he malumalu ʻo Sīsū Kalaisí, te ne tutui atu ki muʻa ʻi he ikuna ʻo fou ʻi he “tahi” pea mo e “fokotuʻunga vai lahi,” ʻa ia, ko e fuʻu tokolahi ia ʻo e fili fakaetangatá. (Fakahā 19:​11-21) ʻE toʻo atu leva ʻa e fulikivanú mei he māmaní. He fakahāhā mālohi ē ʻo e mālohi mo e fakamaau totonu fakaʻotuá!

ʻOku Hoko Mai ʻa e ʻAho ʻo Sihová!

17. (a) Ko e hā ʻoku lava ai ke tau maʻu ʻa e falala pau ki hono fakahoko ʻo e ngaahi lea ʻa Hapakuké? (e) ʻE lava fēfē ke tau hangē ko Hapakuké ʻi heʻetau tatali ki he ʻaho lahi ʻo Sihová?

17 ʻOku lava ke tau fakapapauʻi ʻe vavé ni ke fakahoko ʻa e ngaahi lea ʻa Hapakuké. ʻE ʻikai ke toloi. ʻOku anga-fēfē hoʻo tali ki he ʻilo tōmuʻa ko ení? Manatuʻi naʻe tohi ʻa Hapakuke ʻi he malumalu ʻo e fakamānavaʻi fakaʻotuá. ʻE ngāue ʻa Sihova, pea ʻe ʻi ai ʻa e fuʻu fakaʻauha ʻi he māmaní ʻi he taimi ʻe hoko ai iá. ʻOku ʻikai ha ofo ʻi he tohi ʻe he palōfitá: “Naʻa ku fanongo, pea naʻe tatū hoku manava, naʻe ngatata hoku loungutu ʻi he longoaʻa; naʻe hu ʻa popo ki hoku hui, ne u kamata tete hake ʻi lalo: ʻa ia te u manofo ai ʻo tatali ki he ʻaho ʻo e ʻefihia, ki he ʻalu hake ki he kakai ʻa ia te ne ʻoho fakakongakau mai.” (Hapakuke 3:16) Naʻe mātuʻaki hohaʻa tuʻu ʻa Hapakuke—pea naʻe hā mahino ia. Ka naʻe uesia ai ʻa ʻene tuí? ʻIkai ʻaupito! Naʻá ne loto-lelei ke tatali fakalongolongo ki he ʻaho lahi ʻo Sihová. (2 Pita 3:​11, 12) ʻIkai ko ʻetau fakakaukaú mo ia foki? Ko e moʻoni ʻoku pehē! ʻOku tau maʻu ʻa e tui kakato ʻe fakahoko ʻa e kikite ʻa Hapakuké. Kae kehe, te tau tatali anga-kātaki, kae ʻoua ke toki hoko ia.

18. Neongo naʻe ʻamanekina ʻe Hapakuke ʻa e ngaahi faingataʻa, ko e hā ʻa ʻene fakakaukaú?

18 ʻOku ʻomai maʻu pē ʻe he taú ʻa e faingataʻa, ʻo aʻu ki he faʻahinga ʻoku faifai pē pea nau ikuná. ʻE siʻisiʻi nai ʻa e meʻakaí. ʻE mole nai ʻa e koloá. ʻE tōlalo nai ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e moʻuí. Kapau ʻe hoko ia kiate kitautolu, ʻe anga-fēfē ʻetau talí? Naʻe maʻu ʻe Hapakuke ha fakakaukau alafaʻifaʻitakiʻanga, he naʻá ne pehē: “He neongo ʻe ʻikai fisi ʻa e fiki, pea ʻikai ha fua ʻi he vaine; siʻisiʻi ʻa e ngaue ʻa e olive, pea hala ʻa e ngaahi ngoueʻanga ʻi he meʻakai; kuo tuʻusi ʻa e takanga mei he ʻa-manu, pea ʻikai ha pulu ʻi he fale-manu: Ka ko au te u fiefia ʻia Sihova, te u tomeʻe ʻi hoku ʻOtua fakamoʻuiʻanga.” (Hapakuke 3:​17, 18) Naʻe ʻamanekina moʻoni ʻe Hapakuke ʻa e ngaahi tuʻunga faingataʻa, mahalo pē ko e honge. Ka, naʻe ʻikai ʻaupito ke mole ai ʻa ʻene fiefia ʻia Sihová, ʻa ia naʻe haʻu mei ai ʻa hono fakamoʻuí.

19. Ko e hā ʻa e ngaahi faingataʻa ʻoku ʻi ai ki he kau Kalisitiane tokolahi, ka ko e hā ʻoku lava ke tau fakapapauʻí kapau ʻoku tau fakamuʻomuʻa ʻa Sihova ʻi heʻetau moʻuí?

19 ʻI he ʻahó ni, naʻa mo e ʻi he ki muʻa ʻi he tau ʻa Sihova mo e fulikivanú, ʻoku fuesia ʻe he tokolahi ʻa e mamahi mafatukituki. Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻe hoko ʻa e ngaahi tau, ngaahi honge, ngaahi mofuike, mo e ngaahi mahaki fakaʻauha ko e konga ia ʻo e ‘fakaʻilonga ʻo ʻene ʻi ai’ ʻi he mafai fakatuʻí. (Mātiu 24:​3-14NW; Luke 21:​10, 11) Ko e tokolahi ʻo hotau kaungātuí ʻoku nau nofo ʻi he ngaahi fonua ʻoku faingataʻaʻia lahi ʻi hono fakahoko ai ʻo e ngaahi lea ʻa Sīsuú, pea ʻoku nau fuesia ʻa e ngaahi faingataʻa lahi ko hono olá ia. ʻE uesia meimei tatau nai ʻa e kau Kalisitane kehe ʻi he kahaʻú. Ki he tokolahi ange ʻo kitautolú, ʻoku mātuʻaki ala lava ke ‘ʻikai fisi ʻa e fikí’ ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá. Kae kehe, ʻoku tau ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa e ngaahi meʻá ni, pea ʻoku ʻomai ʻe he meʻa ko iá kiate kitautolu ʻa e mālohi. ʻIkai ngata aí, ʻoku tau maʻu ʻa e poupou. Naʻe talaʻofa mai ʻa Sīsū: “Mou kumi muʻa ki hono puleʻanga, mo e maʻoniʻoni aʻana [ʻOtuá], pea ʻe ʻatu mo ia foki ʻa e ngahi meʻa ko ia kotoa.” (Mātiu 6:33) ʻOku ʻikai ke fakapapauʻi mai ʻe he meʻa ia ko iá ha moʻui fiemālie, ka ʻokú ne fakapapauʻi mai kiate kitautolu kapau te tau fakamuʻomuʻa ʻa Sihova ʻi heʻetau moʻuí, te ne tokangaʻi kitautolu.—Sāme 37:25.

20. Neongo ʻa e ngaahi faingataʻa fakataimí, ko e hā ʻoku totonu ke tau fakapapauʻi ke faí?

20 Ko e hā pē ha ngaahi faingataʻa fakataimi ʻoku pau ke tau fehangahangai mo ia, ʻe ʻikai mole ʻetau tui ko ia ki he mālohi faifakahaofi ʻo Sihová. ʻOku tokolahi ʻa hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi ʻAfilika, ʻIulope Hahake, mo e ngaahi feituʻu kehe, naʻe pau ke nau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa lahi, ka ʻoku nau hanganaki ‘fiefia pē ʻia Sihova.’ ʻOfa ke tau hangē ko kinautolú, ʻo ʻikai taʻofi ʻi hono fai ʻa e meʻa tatau. Manatuʻi ko e ʻEiki Hau ko Sihová ʻa hotau Matavai ʻo e “malohinga.” (Hapakuke 3:19) ʻE ʻikai ʻaupito te ne liʻaki kitautolu. Ko ʻĀmaketoné kuo pau ke hoko mai, pea ko e māmani foʻou ʻa e ʻOtuá naʻe talaʻofá kuo pau ke muimui mai ai. (2 Pita 3:13) Pea ʻe toki “fonu ʻa mamani ʻi he ʻiloʻi ʻo e langilangi ʻo Sihova, ʻo hange ko e mafola ʻa e vai ʻi he tahi.” (Hapakuke 2:14) ʻI he teʻeki ke aʻu ki he taimi fakaofo ko iá, tau muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻa Hapakuké. Tau ‘fiefia [maʻu pē] ʻia Sihova ʻo tomeʻe ʻi hotau ʻOtua fakamoʻuiʻangá.’

ʻOkú Ke Manatuʻi?

• ʻOku kaunga fēfē nai kiate kitautolu ʻa e lotu ʻa Hapakuké?

• Ko e hā ʻoku hāʻele ai ʻa Sihová?

• Ko e hā ʻa e lau ʻa e kikite ʻa Hapakuké ʻo fekauʻaki mo e fakamoʻuí?

• Ko e hā ʻa e fakakaukau ʻoku totonu ke tau tatali ʻaki ki he ʻaho lahi ʻo Sihová?

[Fehuʻi ki he Ako]

[Fakatātā ʻi he peesi 23]

ʻOkú ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi kongakau ʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ki he fulikivanú ʻi ʻĀmaketoné?