Skip to content

Skip to table of contents

‘ʻE ʻOtua, Fekau Mai Muʻa Hoʻo Māmá’

‘ʻE ʻOtua, Fekau Mai Muʻa Hoʻo Māmá’

‘ʻE ʻOtua, Fekau Mai Muʻa Hoʻo Māmá’

“Ko hoʻo māma mo hoʻo moʻoni, ʻe, fekau mai muʻa; ke taki au ʻe kinaua.”—SĀME 43:3.

1. ʻOku anga-fēfē hono fakahaaʻi mai ʻe Sihova ʻa ʻene ngaahi taumuʻá?

 ʻOKU fakaʻatuʻi ʻaupito ʻa Sihova ʻi he founga ʻokú ne ʻai ai ʻene ngaahi taumuʻá ke ʻiloʻi ʻe heʻene kau sevānití. ʻI he ʻikai ke fakahaaʻi fakaʻangataha mai ʻa e moʻoní ʻi ha foʻi tapa fakapopongi sio pē ʻe taha ʻa e ʻuhilá, ʻokú ne fakamaama fakalakalaka kitautolu. Ko ʻetau fāifononga ʻi he hala ʻo e moʻuí ʻoku fakatatau nai ia ki ha luelue ʻoku fai ʻe ha tokotaha fononga lalo ʻi ha hala lōloa. ʻOkú ne kamata pongipongia pea sio ai ki ha meʻa siʻi pē. ʻI he kamata ke hopo māmālie hake ʻa e laʻaá ʻi he tafatafaʻaki langí, ʻoku malava leva ʻa e tokotaha fononga laló ke ne fakafaikehekeheʻi ha tafaʻaki siʻi ʻo hono ngaahi ʻātakaí. ʻOkú ne sio leva ki he toengá ʻi ha tuʻunga nenefu. Ka ʻi he hokohoko atu ʻa e ʻalu hake ʻa e laʻaá, ʻoku malava ai ke ne sio ʻo toe mamaʻo atu. ʻOku pehē pē mo e maama fakalaumālie ʻoku tokonaki mai ʻe he ʻOtuá. ʻOkú ne fakaʻatā kitautolu ke tau ʻiloʻi ha ngaahi meʻa siʻi pē ʻi ha taimi. Ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ʻa Sīsū Kalaisi naʻá ne tokonaki mai ʻa e fakamaama fakalaumālié ʻi ha founga meimei tatau. Tau vakai angé ki he founga naʻe fakamaama ai ʻe Sihova ʻa ʻene kakaí ʻi he ngaahi taimi ʻo e kuonga muʻá pea mo e founga ʻokú ne fai ai ia ʻi he ʻaho ní.

2. Naʻe anga-fēfē hono tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e fakamāmá ʻi he kuonga ki muʻa ʻi he Kalisitiané?

2 Ko e kau faʻu ʻo e Sāme hono 43 ʻoku ngalingali ko e ngaahi foha ʻo Kolá. ʻI he tuʻunga ko e kau Līvaí, naʻa nau maʻu ai ʻa e monū ke akoʻi ʻa e Lao ʻa e ʻOtuá ki he kakaí. (Malakai 2:7) Ko e moʻoni, ko Sihova ʻa honau Tokotaha-Fakahinohino Maʻongoʻongá, pea naʻa nau hanga kiate ia ko e Matavai ʻo e poto kotoa pē. (Aisea 30:20 [Isaia, PM]) “ʻE ʻOtua; . . . ko hoʻo māma mo hoʻo moʻoni, ʻe, fekau mai muʻa,” ko e lotu ia ʻa e tokotaha-tohi-sāmé. “Ke taki au ʻe kinaua.” (Sāme 43:​1, 3) ʻI he anga-tonu pē ʻa e kau ʻIsilelí kiate iá, naʻe akoʻi kinautolu ʻe Sihova ki heʻene ngaahi foungá. ʻI ha laui senituli ki mui ai, naʻe meʻaʻofaʻaki ai ʻe Sihova kiate kinautolu ʻa e maama mo e moʻoni ʻi he tuʻunga fakaofo lahi tahá. Naʻe fai ia ʻe he ʻOtuá ʻi heʻene fekau hifo ʻa hono ʻAló ki he māmaní.

3. ʻI he founga fē naʻe ʻahiʻahiʻi ai ʻa e kau Siú ʻe he akonaki ʻa Sīsuú?

3 ʻI he hoko ko e tangata ko Sīsū Kalaisí, naʻe hoko ai ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá “ko e maama ʻo māmani.” (Sione 8:12) Naʻá ne akoʻi ʻa e kakaí ʻaki ʻa e ‘ngaahi fakatātā lahi’—ko e ngaahi meʻa foʻou. (Maake 4:2) Naʻá ne tala kia Ponitō Pailato: “Ko hoku puleʻanga ʻoku ʻikai ʻo e maama ko eni.” (Sione 18:36) Ko ha foʻi fakakaukau foʻou ia ki ha tokotaha Loma pea ko hono moʻoní ki he kau Siu mamahiʻi-fonuá, he naʻa nau fakakaukau ʻe hanga ʻe he Mīsaiá ʻo ikunaʻi ʻa e ʻEmipaea Lomá pea toe fakafoki ʻa ʻIsileli ki hono tuʻunga lāngilangi ki muʻá. Naʻe tapua ʻe Sīsū ʻa e maama meia Sihová, ka ko ʻene ngaahi leá naʻe ʻikai leleiʻia ai ʻa e kau taki Siú, ʻa ia “naʻe lahi ʻenau manako ki he fakahikihikiʻi ʻe he tangata ʻi he fakahikihikiʻi ʻe he ʻOtua.” (Sione 12:​42, 43) Ko e tokolahi ʻo e kakaí naʻa nau fili ke nau pipiki ki heʻenau talatukufakaholo fakaetangatá kae ʻikai ko hono tali ʻa e maama fakalaumālie mo e moʻoni mei he ʻOtuá.—Sāme 43:3; Mātiu 13:15.

4. ʻOku tau ʻilo fēfē ʻe hokohoko atu ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú ʻi he tupulaki ʻi he mahinó?

4 Kae kehe, ko ha kau tangata mo e kau fefine tokosiʻi pē naʻa nau tukulotoʻi fiefia ʻa e moʻoni naʻe akoʻi ʻe Sīsuú. Naʻa nau fai ha fakalakalaka tuʻumaʻu ʻi heʻenau mahino ʻo fekauʻaki mo e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá. Neongo ʻa e ofi ke ngata ʻa e moʻui fakaemāmani ʻa ʻenau Faiakó, naʻe kei lahi pē ʻa e meʻa ke nau akó. Naʻe tala ʻe Sīsū kiate kinautolu: “ʻOku kei toe lahi ʻeku meʻa ke lea ki ai kiate kimoutolu, ka ʻoku ʻikai te mou faʻa kataki ʻi he taimi ni.” (Sione 16:12) ʻIo, ʻe hokohoko atu ʻa e kau ākongá ke tupulaki ʻi he mahino ʻo fekauʻaki mo e moʻoni ʻa e ʻOtuá.

ʻOku Hokohoko Atu ʻa e Māmá ke Ulo

5. Ko e hā ʻa e fehuʻi naʻe malanga hake ʻi he ʻuluaki senitulí, pea ko hai naʻá ne maʻu ʻa e fatongia ki hono fakaleleiʻi iá?

5 ʻI he hili ʻa e pekia mo e toetuʻu ʻa Sīsuú, naʻe ulo ai ʻa e maama mei he ʻOtuá ʻo ngingila ange ia ʻi ha toe taimi ki muʻa. ʻI ha vīsone naʻe ʻoange kia Pita, naʻe fakahā ai ʻe Sihova ko e kau Senitaile taʻekamú ʻe malava ke nau hoko ʻi he taimi ko iá ko e kau muimui ʻo Kalaisi. (Ngāue 10:​9-17) Ko ha meʻa fakahā mai ia! Ka neongo ia, naʻe malanga hake ha fehuʻi ki mui: Naʻe fiemaʻu ʻe Sihova ke kamu ʻa e kau Senitaile peheé ʻi he hili ʻenau hoko ko e kau Kalisitiané? Naʻe ʻikai tali mai ʻa e fehuʻi ia ko iá ʻi he vīsoné, pea naʻe hoko ʻa e meʻá ni ko ha tuʻunga-lea ia ʻo e fakakikihi lahi ʻi he lotolotonga ʻo e kau Kalisitiané. Naʻe pau ke fakaleleiʻi ia, telia naʻa maumau ai ʻenau fāʻūtaha mātuʻaki mahuʻingá. Ko ia, ʻi Selusalema, “naʻe fakataha foki ʻa e kau Aposetolo mo e kau faifekau ke vakai ʻa e meʻa ni.”—Ngāue 15:​1, 2, 6.

6. Ko e hā ʻa e founga naʻe muimui ai ʻa e kau ʻapositoló mo e kau tangata matuʻotuʻá ʻi heʻenau lāulea ki he fehuʻi ʻo fekauʻaki mo e kamú?

6 ʻE malava fēfē ʻe he faʻahinga ko ia naʻe ʻi he fakataha ko iá ke fakapapauʻi ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ki he kau Senitaile tuí? Naʻe ʻikai fekau hifo ʻe Sihova ia ha ʻāngelo ke ne tokangaʻi ʻa e ngaahi fetalanoaʻakí, pea naʻe ʻikai ke ne meʻaʻofaʻaki ʻe ia ki he faʻahinga naʻe ʻi aí ha vīsone. Ka, naʻe ʻikai ke tuku fakaʻaufuli ai pē ʻa e kau ʻapositoló mo e kau tangata matuʻotuʻá ʻo taʻeʻiai ha tataki. Naʻa nau fakakaukauʻi ʻa e fakamoʻoni mei he kau Kalisitiane Siu pau ʻa ia naʻa nau mātā ʻa e anga ʻo e kamata ʻa e ʻOtuá ke feangainga mo e kakai ʻo e ngaahi puleʻangá, ʻo huaʻi hifo ʻa hono laumālie māʻoniʻoní ki he kau Senitaile taʻekamú. Naʻa nau toe fekumi ki he ngaahi Konga Tohitapú ki ha tataki. Ko hono olá, naʻe fai ai ʻe he ākonga ko Sēmisí ha fakaongoongolelei ʻo makatuʻunga ʻi ha konga Tohitapu fakamaama. ʻI heʻenau fakakaukauloto ki he fakamoʻoní, naʻe hoko ʻo hā mahino ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá. Ko e faʻahinga ko ia ʻo e ngaahi puleʻangá naʻe ʻikai fiemaʻu ia ke nau kamu koeʻuhi ke nau maʻu ʻa e hōifua ʻa Sihová. Naʻe fokotuʻu leva ʻe he kau ʻapositoló mo e kau tangata matuʻotuʻá ʻenau filí ʻi ha tohi koeʻuhi ke lava ʻo tataki ʻaki ia ʻa e kaungā Kalisitiané.—Ngāue 15:​12-29; 16:4.

7. ʻI he founga fē naʻe fakalakalaka ai ʻa e kau Kalisitiane ʻo e ʻuluaki senitulí?

7 ʻI he ʻikai hangē ko e kau taki lotu Siu, ʻa ia naʻa nau pipiki ki he ngaahi talatukufakaholo ʻa ʻenau fanga kuí, ko e tokolahi taha ʻo e kau Kalisitiane Siú naʻa nau fiefia ʻi he taimi naʻa nau maʻu ai ʻa e mahino foʻou fakaofo ko ʻeni ʻo kau ki he taumuʻa ʻa e ʻOtuá ʻo fekauʻaki mo e kakai ʻo e ngaahi puleʻangá, neongo ko hono tali iá naʻe fiemaʻu ai ha liliu ʻi he anga ʻo e vakai fakalūkufua ki he kau Senitailé. Naʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻenau loto anga-fakatōkilaló, pea “naʻe fakaaʻau ʻo kaukaua ʻa e ngaahi siasi ʻi he lotu, pea fakautuutu ʻenau tokolahi ʻi he ʻaho kotoa pe.”—Ngāue 15:31; 16:5.

8. (a) ʻOku tau ʻilo fēfē naʻe malava ke ʻamanekina ha maama lahi ange ʻi he hili ʻa e hoko mai ʻo ngata ʻa e ʻuluaki senitulí? (e) Ko e hā ʻa e ongo fehuʻi fekauʻaki mo ia te tau lāulea ki aí?

8 Naʻe hokohoko atu ʻa e ulo ʻa e maama fakalaumālié ʻi he kotoa ʻo e ʻuluaki senitulí. Ka naʻe ʻikai ke fakahā ʻe Sihova ʻa e tafaʻaki kotoa pē ʻo ʻene ngaahi taumuʻá ki he muʻaki kau Kalisitiané. Naʻe tala ʻe he ʻapositolo ko Paulá ki he kaungātui ʻi he ʻuluaki senitulí: “Ko ʻetau sio ʻi he taimi ni, ko e maʻali ha misiteli [“tuʻunga nenefu,” NW] ʻi ha sioʻata.” (1 Kolinito 13:12) Naʻe ʻikai ke maʻu ʻe ha sioʻata pehē ʻa e tuʻunga tapua lelei taha mai ʻo e ʻīmisí. Ko ia, ʻi he kamatá, ʻe fakangatangata ʻa e mahinoʻi ʻo e maama fakalaumālié. ʻI he hili ʻa e mate ʻa e kau ʻapositoló, naʻe poipoila hifo ai ʻa e māmá ʻi ha taimi, ka ʻi he ngaahi taimi ki mui ní kuo hoko ai ʻo lahi fau ʻa e ʻilo Fakatohitapú. (Taniela 12:4) ʻOku anga-fēfē hono fakamaama ʻe Sihova ʻa ʻene kakaí he ʻaho ní? Pea ʻoku totonu ke anga-fēfē ʻetau talí ʻi heʻene fakalahi ʻetau mahino ʻo fekauʻaki mo e ngaahi Konga Tohitapú?

Fakalakalaka ʻa e Ngingila Ange ʻa e Māmá

9. Ko e hā ʻa e founga makehe mo ola lelei ʻo e ako Tohitapú naʻe ngāueʻaki ʻe he muʻaki Kau Ako Tohitapú?

9 ʻI he ngaahi taimi ʻi onopōní, ko e fuofua tapua moʻoni ʻa e māmá naʻe kamata ke hā ia ʻi he konga fakaʻosi ʻo e senituli hono 19 ʻi he kamata ke ako fakamātoato ʻe ha kulupu ʻo e kau tangata mo e kau fefine Kalisitiane, ʻa e ngaahi Konga Tohitapú. Naʻa nau fakatupulekina ha founga ʻaonga ki he ako Tohitapú. Naʻe langaʻi hake ʻe ha taha ha foʻi fehuʻi; pea ʻanalaiso leva ʻe he kulupú ʻa e ngaahi konga Tohitapu kotoa naʻe fekauʻaki mo iá. ʻI he taimi naʻe hā ngali fepaki ai ha foʻi veesi Tohitapu mo ha toe veesi ʻe taha, naʻe feinga ʻa e kau Kalisitiane loto-moʻoni ko ʻení ke fakafehoanakimālie ʻa e ongo vēsí. ʻI he ʻikai ke hangē ko e kau taki lotu ʻo e taimi ko iá, naʻe fakapapauʻi ʻe he Kau Ako Tohitapú (hangē ko ia naʻe toki ʻiloa ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová) ke tuku pē ki he ngaahi Konga Tohitapu Māʻoniʻoní, ʻikai ko e talatukufakaholó pe tokāteline faʻu ʻe he tangatá, ke hoko ko honau tatakí ia. ʻI he hili ʻenau lāulea ki he fakamoʻoni Fakatohitapu kotoa naʻe ala maʻú, naʻa nau ʻai ha lēkooti ʻo ʻenau ngaahi fakamulitukú. Naʻe fakamāʻalaʻala ʻi he founga ko iá ʻa ʻenau mahinoʻi ʻa e ngaahi tokāteline faka-Tohitapu tefito lahi.

10. Ko e hā ʻa e ngaahi tokoni ako Tohitapu mātuʻaki ʻaonga naʻe tohi ʻe Charles Taze Russell?

10 Naʻe tuʻu-ki-muʻa ʻi he lotolotonga ʻo e Kau Ako Tohitapú ʻa Charles Taze Russell. Naʻá ne tohi ha hokohoko ʻo e ngaahi tohi tokoni ako Tohitapu mātuʻaki ʻaonga ʻe ono naʻe fakakaveinga ko e Studies in the Scriptures. Naʻe fakahangahanga ʻa tokoua Russell ke tohi ha voliume hono fitu, ʻa ia ʻe fakamatalaʻi ai ʻa e ongo tohi Tohitapu ʻa ʻIsikeli mo Fakahaá. “Ko fē pē ha taimi te u maʻu ai ʻa e kī ki aí,” ko ʻene leá ia, “te u tohi ʻa e Voliume Hono Fitú.” Kae kehe, naʻá ne tānaki mai: “Kapau ʻe ʻoange ʻe he ʻEikí ia ʻa e kií ki ha taha kehe, ʻe malava ʻe he tokotaha ko iá ke tohi ia.”

11. Ko e hā ʻa e fekauʻaki ʻoku ʻi he vahaʻa ʻo e taimí mo ʻetau mahinoʻi ʻa e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá?

11 ʻOku fakahaaʻi ʻe he fakamatala tōmuʻa ʻa C. T. Russell ha moʻoniʻi meʻa mahuʻinga ʻi heʻetau malava ke mahinoʻi ha ngaahi konga Tohitapu pau—ko e taimí. Naʻe ʻilo ʻe tokoua Russell heʻikai malava ke ne fakamālohiʻi ʻa e māmá ke ulo mai ki he tohi ʻa Fakahaá ʻo hangē ko ia ko e ʻikai malava ʻe ha tokotaha fononga loto-moʻua ke fakakolekole ʻa e laʻaá ke hopo hake ia ki muʻa ʻi hono taimi kotofá.

Fakahaaʻi—Ka ʻi he Taimi Totonu ʻa e ʻOtuá

12. (a) Ko fē ʻa e taimi ʻoku mahinoʻi lelei taha ai ʻa e kikite ʻa e Tohitapú? (e) Ko e hā ʻa e fakatātā ʻokú ne fakahaaʻi ko ʻetau malava ke mahinoʻi ʻa e kikite ʻa e Tohitapú ʻoku fakatuʻunga ia ʻi he taimi-tēpile ʻa e ʻOtuá? (Sio ki he fakamatala ʻi laló.)

12 Hangē tofu pē ko hono toki mahinoʻi ʻe he kau ʻapositoló ʻa e ngaahi kikite lahi fekauʻaki mo e Mīsaiá ʻi he hili ʻa e pekia mo e toetuʻu ʻa Sīsuú, ʻoku toki mahinoʻi pē ʻe he kau Kalisitiane he ʻaho ní ʻa e kikite faka-Tohitapú ʻi hono fakaikiiki lelei tahá ʻi he hili ʻa hono fakahokó. (Luke 24:​15, 27; Ngāue 1:​15-21; 4:​26, 27) Ko e Fakahaá ko ha tohi fakaekikite, ko ia ʻoku totonu ke tau ʻamanekina ʻe mahinoʻi lelei taha iá ʻi hono tatala ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne fakamatalaʻí. Ko e fakatātaá, naʻe ʻikai malava ʻe C. T. Russell ke ne mahinoʻi totonu ʻa e ʻuhinga ʻo e manu fekai kula ʻahoʻaho fakaefakatātā ʻoku lave ki ai ʻi he Fakahā 17:​9-11, koeʻuhi he ko e ngaahi kautaha ko ia ʻoku fakafofongaʻi ʻe he manu fekaí, ʻa ia ko e Kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻangá pea mo e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá, naʻe ʻikai te nau ʻi ai ka ʻi he hili ʻene maté. a

13. Ko e hā ʻoku hoko ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻi he tapua ʻa e māmá ʻi ha tuʻunga-lea faka-Tohitapu pau?

13 ʻI hono ʻilo ʻe he muʻaki kau Kalisitiané ʻa e malava ke hoko ʻa e kau Senitaile taʻekamú ko e kaungā tuí, naʻe taki atu ʻa e liliu ko iá ki ha fehuʻi foʻou ʻo fekauʻaki mo e fiemaʻu ke kamu ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻangá. Naʻe ueʻi ʻe he meʻá ni ʻa e kau ʻapositoló mo e kau tangata matuʻotuʻá ke nau toe sivisiviʻi ʻa e ʻīsiu fakakātoa ʻo fekauʻaki mo e kamú. Ko e sīpinga tatau pē ʻoku hoko moʻoni he ʻaho ní. Ko ha tapua ngingila ʻa e māmá ʻi ha tuʻunga-lea faka-Tohitapu ʻe taha, ʻoku taki atu ai ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e kau sevāniti pani ʻa e ʻOtuá, “ae tamaioeiki agatonu mo boto,” ke nau toe sivisiviʻi ʻa e ngaahi tuʻunga-lea ʻoku nau fekauʻakí, ʻo hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻe he fakatātā ki mui mai ʻoku hoko haké.—Mātiu 24:​45PM.

14-16. Naʻe anga-fēfē ʻa e kaunga ʻo e fakatonutonu ʻi heʻetau fakakaukau fekauʻaki mo e temipale fakalaumālié ki heʻetau mahinoʻi ʻo e ʻIsikeli vahe 40 ki he 48?

14 ʻI he 1971 naʻe pulusi ai ha fakamatala ʻo e kikite ʻa ʻIsikelí ʻi he tohi ko e “The Nations Shall Know That I Am Jehovah”​—How? Naʻe fakamatala nounou ai ha vahe ʻo e tohi ko iá ki he vīsone ʻa ʻIsikeli ki ha temipalé. (Isikeli, vahe 40-48) ʻI he taimi ko iá, naʻe fai ʻa e tokangatahá ki he founga ʻe fakahoko ai ʻa e vīsone temipale ʻa ʻIsikelí ʻi he maama foʻoú.—2 Pita 3:13.

15 Kae kehe, ko e kupu ʻe ua naʻe pulusi ʻi he The Watchtower ʻo Tīsema 1, 1972, naʻe kaunga ia ki heʻetau mahino fekauʻaki mo e vīsone ʻa ʻIsikelí. Naʻá na fakamatala ki he temipale fakalaumālie lahi naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻi he Hepelu vahe 10. Naʻe fakamatala ʻa e The Watchtower ʻo pehē ko e loki Tapú pea mo e lotoʻā ʻi loto ʻo e temipale fakalaumālié ʻoku felāveʻi ia mo e tuʻunga ʻo e kau paní he lolotonga ʻenau kei ʻi he māmaní. ʻI he taimi naʻe toe vakaiʻi ai ʻa e ʻIsikeli vahe 40 ki he 48 ʻi he ngaahi taʻu ki muí, naʻe ʻiloʻi ai ʻoku hangē tofu pē ʻa e ngāue ʻa e temipale fakalaumālié he ʻaho ní, ko e ngāue ko ia he ʻahó ni ʻa e temipale naʻe sio ki ai ʻa ʻIsikeli ʻi he vīsoné. Anga-fēfē?

16 ʻI he vīsone ʻa ʻIsikelí, ʻoku hā ai ʻa e kau taulaʻeikí ʻoku nau feʻaluʻaki holo ʻi he ngaahi lotoʻā ʻo e temipalé ʻi heʻenau tauhi ʻa e ngaahi matakali ʻikai taulaʻeikí. ʻOku fakafofongaʻi mahino ʻe he kau taulaʻeiki ko ʻení ʻa e “tuʻunga taulaʻeiki fakatuʻi,” ko e kau sevāniti pani ʻa Sihová. (1 Pita 2:9) Kae kehe, ʻe ʻikai te nau ngāue ʻi he lotoʻā ʻi he temipale fakaemāmaní ʻi he kotoa ʻo e Pule Taʻu ʻe Taha Afe ʻa Kalaisí. (Fakahā 20:4) ʻI he lolotonga ʻa e konga lahi taha ʻo e vahaʻa taimi ko iá, kapau ʻe ʻikai ko hono kotoá, ʻe tauhi ai ʻa e kau paní ia ki he ʻOtuá ʻi he Potu Toputapu ʻo e temipale fakalaumālié, ʻi he “langi tonu.” (Hepelu 9:24) Koeʻuhi ʻoku hā ʻoku feʻaluʻaki holo ʻa e kau taulaʻeikí ʻi he ngaahi lotoʻā ʻo e temipale ʻa ʻIsikelí, kuo pau pē ʻoku lolotonga fakahoko ʻa e vīsone ko iá he ʻahó ni, lolotonga ia ʻoku kei ʻi he māmaní ʻa e niʻihi ʻo e kau paní. Fakatatau ki ai, ko e ʻīsiu ʻo Maʻasi 1, 1999 ʻo e makasini ko ʻení ʻoku tapua mai ai ha vakai kuo fakatonutonu ki he tuʻunga-lea ko ʻení. Ko ia, ʻi he faai mai ki he ngataʻanga ʻo e senituli hono 20, naʻe fakaulo mai ai ʻa e maama fakalaumālié ki he kikite ʻa ʻIsikelí.

Loto-Lelei ke Fakatonutonu Hoʻo Fakakaukaú

17. Ko e hā ʻa e ngaahi fakatonutonu kuó ke fai ki hoʻo fakakaukau fakafoʻituituí talu mei hoʻo hoko ʻo ʻilo ʻa e moʻoní, pea kuo anga-fēfē ʻenau ʻaonga kiate koé?

17 Ko ha taha pē ʻoku loto ke ne hoko ʻo ʻilo ʻa e moʻoní kuo pau ke ne loto-lelei ke “taki popula ʻa e feinga kotoa pe ʻa e loto ke fakavaivai kia Kalaisi.” (2 Kolinito 10:5) ʻOku ʻikai ke faingofua maʻu pē ia, tautefito ki he taimi ʻoku fokotuʻu maʻu mālohi ai ʻa e ngaahi fakakaukaú. Ko e fakatātaá, ki muʻa ke ako ki he moʻoni ʻa e ʻOtuá, naʻá ke fiefia nai ʻi he kātoangaʻi ʻo e ngaahi ʻaho mālōlō fakalotú fakataha mo ho fāmilí. ʻI he hili ʻa hoʻo kamata ke ako ʻa e Tohitapú, naʻá ke fakatokangaʻi ai ko e ngaahi kātoanga ko ʻení ko hono tupuʻangá ʻoku fakapangani moʻoni. ʻI he kamatá, naʻá ke toumoua nai ke ngāueʻaki ʻa e meʻa naʻá ke akó. Kae kehe, naʻe faifai pē, pea fakamoʻoniʻi ʻa e mālohi ange ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá ʻi he ongo fakaelotú, pea naʻá ke tuku leva hoʻo kau ʻi he ngaahi kātoanga ʻoku taʻefakahōifua ki he ʻOtuá. ʻIkai kuo tāpuakiʻi ʻe Sihova hoʻo filí?—Fakafehoanaki mo e Hepelu 11:25.

18. ʻOku totonu ke anga-fēfē ʻetau talí ʻi hono fakamāʻalaʻala ʻetau mahino fekuʻaki mo e moʻoni ʻo e Tohitapú?

18 ʻOku tau maʻu maʻu pē ʻa e ʻaonga ʻi hono fai ʻa e ngaahi meʻá ʻi he founga ʻa e ʻOtuá. (Aisea 48:​17, 18) Ko ia, ʻi hono fakamahino ʻa ʻetau fakakaukau fekauʻaki mo ha konga Tohitapu, ʻai ke tau fiefia ʻi he laka ki muʻa ʻa e moʻoní! Ko hono moʻoní, ko e hokohoko atu hono fakamaama kitautolú ʻoku fakapapauʻi ai ʻoku tau ʻi he ʻalunga totonú. Ko e “ʻalunga ʻo haʻa faitotonu,” ʻa ia “ʻoku hange ko e maama hengihengi, ʻa e fakautuutu ʻene maama ʻo aʻu ki he hoʻatā malie.” (Palovepi 4:18) Ko e moʻoni, ʻi he lolotonga ní ʻoku tau sio ai ko e niʻihi ʻo e ngaahi tafaʻaki ʻo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ʻoku “ʻi ha tuʻunga nenefu.” Ka ʻi he hoko mai ʻa e taimi totonu ʻa e ʻOtuá, te tau sio ai ki he moʻoní ʻi hono fakaʻofoʻofá kotoa, ʻo kapau ne tuʻumaʻu ai pē hotau vaʻé ‘ʻi he ʻalungá.’ ʻI he taimi tatau pē, ʻofa ke tau hākailangitau ʻi he ngaahi moʻoni kuo fakamahino mai ʻe Sihová, ʻo tatali ki he fakamaama ʻo e ngaahi meʻa ko ia ʻoku teʻeki ai ke mahino māʻalaʻalá.

19. Ko e hā ʻa e founga ʻe taha ke fakahaaʻi ai ʻoku tau ʻofa ki he moʻoní?

19 ʻE anga-fēfē ʻetau fakahāhā ʻetau ʻofa ki he māmá ʻi ha founga ʻaonga? Ko e founga ʻe taha ko hono lau fakaʻaho maʻu pē ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuáʻo ka malava. ʻOkú ke muimui ʻi ha polokalama tuʻumaʻu ʻo e lau Tohitapú? Ko e ongo makasini Taua Leʻo mo e Awake! ʻokú na toe ʻomai kiate kitautolu ha meʻakai fakalaumālie lelei lahi fau ke tau fiefia ai. Fakakaukau atu foki, ki he ngaahi tohi, ngaahi polosiua, mo e ngaahi tohi kehe kuo teuteu ke ʻaonga kiate kitautolú. Pea fēfē ai ʻa e ngaahi līpooti fakalototoʻa ʻo e ngaahi ngāue malangaʻi ʻo e Puleʻangá ʻoku pulusi ʻi he Yearbook of Jehovah’s Witnesses?

20. Ko e hā ʻa e fekauʻaki ʻoku ʻi he vahaʻa ʻo e maama mo e moʻoni meia Sihová pea mo ʻetau maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané?

20 ʻIo, kuo tali ʻe Sihova ʻa e lotu ʻoku fakahaaʻi ʻi he Sāme 43:3 ʻi ha founga fakaofo. ʻI he ngataʻanga ʻo e veesi ko iá, ʻoku tau lau ai: “ʻO ʻave au [ʻe hoʻo māmá mo hoʻo moʻoní] ki ho moʻunga tapu na, ki he ngaahi tapanekale ʻo e ʻAfiona.” ʻOkú ke fakatuʻotuʻa atu ke lotu kia Sihova, fakataha mo ha fuʻu tokolahi kehe? Ko e fakahinohino fakalaumālie ʻoku ʻomai ʻi heʻetau ngaahi fakatahá ko ha founga mahuʻinga ia ʻoku tokonaki mai ai ʻe Sihova ʻa e fakamāmá he ʻahó ni. Ko e hā ʻoku malava ke tau fai ke fakaloloto ai ʻetau houngaʻia ki he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané? ʻOku mau fakaafeʻi atu koe ke ke fakakaukau faʻa lotu ki he tuʻunga-leá ni ʻi he kupu hoko maí.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Hili ʻa e mate ʻa C. T. Russell, ko ha tohi naʻe fakahaaʻi ko e voliume hono fitu ʻo e Studies in the Scriptures naʻe teuteu ia ʻi ha feinga ke tokonaki mai ha fakamatala ʻo e ongo tohi ʻa ʻIsikeli mo Fakahaá. Naʻe fakatuʻunga ʻa e konga ʻo e voliumé, ʻi he ngaahi fakamatala naʻe fai ʻe Russell mei he ongo tohi Tohitapu ko iá. Kae kehe, ko e taimi ke fakahā ai ʻa e ʻuhinga ʻo e ngaahi kikite ko iá naʻe teʻeki ke hoko mai ia, pea ʻi he tuʻunga fakalūkufuá, ko e fakamatala naʻe fai ʻi he voliume ko ia ʻo e Studies in the Scriptures naʻe taʻepau. ʻI he ngaahi taʻu hoko atu aí, ne fakaʻatā ai ʻa e kau Kalisitiané ʻe he ʻofa maʻataʻatā ʻa Sihová mo e ngaahi fakalakalaka ʻi he tuʻunga ʻo e māmaní ke nau ʻiloʻi totonu ange ai ʻa e ʻuhinga ʻo e ongo tohi fakaekikite ko iá.

ʻE Lava Ke Ke Tali?

• Ko e hā ʻoku fakahā fakalakalaka mai ai ʻe Sihova ʻa ʻene ngaahi taumuʻá?

• Naʻe anga-fēfē hono hanga ʻe he kau ʻapositoló mo e kau tangata matuʻotuʻa ʻi Selusalemá ʻo fakaleleiʻi ʻa e ʻīsiu fekauʻaki mo e kamú?

• Ko e hā ʻa e founga ʻo e ako Tohitapú naʻe ohi mai ʻe he muʻaki Kau Ako Tohitapú, pea ko e hā naʻe makehe ai iá?

• Fakatātaaʻi ʻa e anga ʻo hono fakahaaʻi ʻa e maama fakalaumālié ʻi he taimi totonu ʻa e ʻOtuá.

[Fehuʻi ki he Ako]

[Fakatātā ʻi he peesi 12]

Naʻe ʻilo ʻe Charles Taze Russell ʻe ulo ʻa e māmá ʻi he tohi ʻa Fakahaá ʻi he taimi totonu ʻa e ʻOtuá