Skip to content

Skip to table of contents

Founga ʻe Lava Ai ke Tokoniʻi Kitautolu ʻe Sīsū Kalaisí

Founga ʻe Lava Ai ke Tokoniʻi Kitautolu ʻe Sīsū Kalaisí

Founga ʻe Lava Ai ke Tokoniʻi Kitautolu ʻe Sīsū Kalaisí

KO E meʻa ne fai ʻe Sīsū Kalaisi ke tokoniʻiʻaki ʻa e kakaí ʻi heʻene ʻi māmaní naʻe fakaofo. Naʻe mātuʻaki moʻoni lahi ʻa e meʻá ni, he ʻi he hili ʻa e toe lave ki he ngaahi meʻa lahi ʻi he moʻui ʻa Sīsuú, naʻe pehē ʻe ha tokotaha siotonu ʻe taha: “ʻOku ʻi ai mo e ngaahi meʻa lahi ne fai ʻe Sisu; ʻa ia ka ne tohi taki taha, ʻoku te pehe, naʻa mo mamani ʻe ʻikai hao ai ʻa e ngaahi tohi ʻe fai.” (Sione 21:25) Koeʻuhi naʻe fai ʻe Sīsū ʻa e meʻa lahi ʻaupito ʻi he māmaní, te tau ʻeke nai: ‘ʻOku lava fēfē ke ne hoko ko hotau tokotaha-tokoni ʻi hēvani? ʻE lava ke tau maʻu ʻaonga mei he manavaʻofa anga-fakaalaala ʻa Sīsuú he taimí ni?’

Ko e talí ʻoku mātuʻaki fakalotomāfana mo fakapapauʻi. ʻOku tala mai ʻe he Tohitapú kiate kitautolu naʻe hū ʻa Kalaisi “ki he langi tonu, ke fakaha ni ia ki he fofonga ʻo e ʻOtua maʻatautolu.” (Hepelu 9:24) Ko e hā naʻá ne fai maʻatautolú? ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “[Ko Kalaisi naʻe] ʻumaʻā haʻane ʻalu ʻaki ʻa e toto ʻo e kosi mo e kafi, ka ʻaki hono taʻataʻa oʻona pe, ʻo ne hu ai ke ta tuʻo taha ki he Potu Toputapu na [“ʻa hēvani tonu”], ʻo ne lavaʻi ai ha huhuʻi taʻengata [maʻatautolu].”—Hepelu 9:12; 1 Sione 2:2.

He ongoongo lelei moʻoni ē ko ia! ʻI he ʻikai fakangata ʻa e ngāue fakaofo ʻa Sīsū maʻá e kakaí, ko ʻene ʻalu hake ki hēvaní naʻe fakamafeia ai ia ke ne fai ʻa e meʻa lahi ange maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku hoko iá koeʻuhi ko e ʻOtuá, ʻi heʻene ʻofa lahi maʻataʻataá, naʻá ne fakanofo ʻa Sīsū ke ngāue “ko e Faifekau”—ko ha taulaʻeiki lahi—“mei he toʻomataʻu ʻo e taloni ʻo ʻEne ʻAfio ʻi he ngaahi langi.”—Hepelu 8:​1, 2.

“Ko e Faifekau”

ʻI hēvani leva, ʻe hoko ai ʻa Sīsū ko ha faifekau maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá. Te ne fai ai ha ngāue ʻo hangē ko ia ne fai ʻe he taulaʻeiki lahi ʻi ʻIsilelí maʻá e kau lotu ʻa e ʻOtuá ʻi he kuonga muʻá. Pea ko e hā ʻa e ngāue ko iá? ʻOku fakamatalaʻi ʻe Paula: “ʻIlonga ha taulaʻeiki-lahi, kuo fokotuʻu ia ke ʻatu ʻa e ngaahi meʻaʻofa, mo e ngaahi feilaulau: ko ia ai kuo pau ke ai haʻane [ʻa Sīsū Kalaisi kuo ʻalu haké] meʻa ke ʻatu.”—Hepelu 8:3.

Naʻe ʻi ai ʻa e meʻa ʻa Sīsū Kalaisi ke ʻatu ʻa ia naʻe māʻolunga mamaʻo ange ia ʻi he meʻa naʻe ʻatu ʻe he taulaʻeiki lahi ʻi he kuonga muʻá. “Kapauā naʻe lava ʻe he toto ʻo e fanga kosi mo e fanga pulu” ʻo ʻomai ha tuʻunga maʻa fakalaumālie ki ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, “huanoa ʻa e taʻataʻa ʻo Kalaisi . . . ʻene fakamaʻa ʻe he taʻataʻa ko ia hotau konisenisi mei he ngaahi ngaue mate, ke tau tauhi ʻa e ʻOtua ʻoku Moʻui.”—Hepelu 9:​13, 14.

Ko Sīsuú ko ha faifekau tuʻu-ki-muʻa foki, koeʻuhi he naʻe foaki kiate ia ʻa e moʻui taʻefaʻamaté. ʻI ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá “ko kinautolu naʻe fokotuʻu tokolahi ke taulaʻeiki, koeʻuhi ko e taʻofi ʻe he mate ʻenau fai maʻu pe.” Kae fēfē ʻa Sīsū? ʻOku tohi ʻe Paula: “Ko e tokotaha ni, . . . ʻoku ʻikai liua ʻene lakanga taulaʻeiki. Ko ia ai foki ʻoku ne mafai ke fakamoʻui opeope ʻa kinautolu ʻoku haʻu ki he ʻOtua ʻiate ia, ko ʻene moʻui maʻu ai pe ke hufekina kinautolu.” (Hepelu 7:​23-25; Loma 6:9) ʻIo, ʻoku tau maʻu ʻi he nima toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá ʻi hēvaní, ha faifekau ʻa ia ʻokú ne ‘moʻui ai pe ke hufekina kitautolu.’ Fakakaukau atu ki he ʻuhinga ʻo e meʻa ko iá kiate kitautolu he taimi ní!

ʻI he taimi naʻe ʻi māmani ai ʻa Sīsuú, naʻe fakatahataha ʻa e kakaí kiate ia ki ha tokoni, pea naʻa nau fononga mamaʻo lahi he taimi ʻe niʻihi ke nau maʻu ʻaonga tonu mei heʻene tokoní. (Mātiu 4:​24, 25) ʻI hēvani, ʻoku ʻatā loto-lelei ai ʻa Sīsū ki he kakai ʻo e puleʻanga kotoa pē. Mei hono tuʻunga fakahēvaní, ʻokú ne ʻatā maʻu pē ʻi he tuʻunga ko ha faifekau.

Ko e Faʻahinga Taulaʻeiki Fēfē ʻa Sīsū?

Ko hono fakamatalaʻi ʻo Sīsū Kalaisi ʻoku hiki ʻi he ngaahi fakamatala ʻa e Kōsipelí ʻokú ne ʻai ke ʻikai te tau veiveiua ʻo fekauʻaki mo ʻene faʻa tokoní mo ʻene manavaʻofa anga-fakaalaalá. He feilaulauʻi-kita moʻoni ē ko ia! Laka hake he tuʻo tahá, naʻe fakahohaʻasi ʻa ʻene tauʻatāiná ʻi he taimi naʻá ne feinga ai mo ʻene kau ākongá ke maʻu ʻa e mālōlō naʻa nau fiemaʻu lahí. ʻI he ʻikai ongoʻi kuo toʻo mei ai ʻa e ngaahi mōmeniti ʻo e nonga mo e lōngonoá, “naʻe langa hono fatu ʻi he ʻofa” ki he kakai ko ia naʻa nau kumi ki heʻene tokoní. Naʻa mo e taimi naʻe helaʻia, fiekaia, mo fieinua ai ʻa Sīsuú, naʻá ne “tali lelei kinautolu” peá ne loto-lelei ke liʻaki ʻa e meʻakaí kapau ʻe lava ke ne tokoniʻi ʻa e kau angahala loto-moʻoní.—Maake 6:​31-​34; Luke 9:​11-​17; Sione 4:​4-6, 31-​34.

ʻI he langa hono fatú ʻi he ʻofá, naʻe foua ʻe Sīsū ha ngaahi sitepu ʻaonga ke fakalato ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaesino, fakaeongo, mo fakalaumālie ʻa e kakaí. (Mātiu 9:​35-​38; Maake 6:​35-​44) ʻIkai ko ia pē, naʻá ne akoʻi kinautolu ke maʻu ʻa e fiefia mo e fiemālie tuʻuloá. (Sione 4:​7-​30, 39-​42) Ko e fakatātaá, he fakamānako moʻoni, ʻa ʻene fakaafe fakafoʻituituí: “Haʻu kiate au, ʻa kimoutolu kotoa pe ʻoku fakaongosia mo māfasia, pea te u fakamālōlō kimoutolu. ʻAi ʻeku ioke kiate kimoutolu, pea mou ako ʻiate au: he ʻoku ou faʻa kataki mo angafākatuʻa, pea te mou ʻilo ha mālōlō ʻi homou laumalie.”—Mātiu 11:​28, 29.

Naʻe lahi ʻaupito ʻa e ʻofa ʻa Sīsū ki he kakaí ʻo fakaʻosiʻaki ʻene foaki ʻene moʻuí maʻá e faʻahinga angahalaʻia ʻo e tangatá. (Loma 5:​6-8) ʻI he fekauʻaki mo e meʻá ni naʻe fakaʻuhinga ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Naʻe ʻikai mamae ʻe he ʻEne ʻAfio [Sihova ko e ʻOtuá] ki hono ʻAlo moʻoni, ka ka tukuange ia ke pekia koeʻuhi ko kitautolu fulipe, pea fefe ai haʻane mamae ke foaki mai mo ia ʻa e meʻa kotoa pe? . . . ʻA Kalaisi koā, ʻa ia naʻa ne pekia maʻatautolu, kaeʻumaʻā ʻene toetuʻu; ʻa ia ʻoku ne ʻi he nima toʻomataʻu ʻo e ʻOtua, ʻa ia foki ʻoku ne hufekina kitautolu.”—Loma 8:​32-34.

Ko ha Taulaʻeiki Lahi ʻOku Lava ke Kaungāongoʻi

ʻI heʻene tangatá, naʻe hokosia ʻe Sīsū ʻa e fiekaia, fieinua, helaʻia, mamahi, langa, pea mo e pekia. Ko e mafasia mo e ngaahi tenge naʻá ne kātekiná naʻe teuʻi ai ia ʻi ha founga mātuʻaki makehe ke ne ngāue ko ha Taulaʻeiki Lahi maʻá e faʻahinga faingataʻaʻia ʻo e tangatá. Naʻe tohi ʻe Paula: “Naʻe pau ke fakatatau ai ia [ʻa Sīsū] mo hono ngaahi tokoua ʻi he meʻa kotoa pe, koeʻuhi ke ne hoko ko ha taulaʻeiki-lahi ʻoku ʻofangofua mo lototō, ke ne tokanga ki heʻenau ngaahi meʻa mo e ʻOtua, koeʻuhi ke ne fai ʻa e fakalelei ʻi he angahala ʻa e kakai. He ko e meʻa kuo ne mamahi ai ʻe ia ʻi hono ʻahiʻahiʻi, ʻoku ne lava ke tokoni ai kiate kinautolu ʻoku ʻahiʻahiʻi.”—Hepelu 2:​17, 18; 13:8.

Naʻe fakahāhaaʻi ʻe Sīsū ʻokú ne taau peá ne loto-lelei ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau ʻunuʻunu ofi ange ki he ʻOtuá. Kae kehe, ʻoku ʻuhinga ení, naʻe pau ke ne kole ki ha ʻOtua anga-kakaha mo taʻefaimeesi ʻa ia ʻoku tuai ki he fakamolemolé? ʻIkai ʻaupito, he ʻoku fakapapauʻi mai ʻe he Tohitapú kiate kitautolu “ko e lelei koe, Atonai, mo e faʻa fakamolemole.” ʻOku toe pehē ai: “Kapau ʻoku tau vete ʻetau ngaahi angahala, ko ʻene anga fakamoʻoni talaʻofa, mo ʻene anga faitotonu, ʻoku na kau ke ne fakamolemole ʻetau ngaahi angahala, pea ke ne fakamaʻa ʻa kitautolu mei he faihala fulipe.” (Sāme 86:5; 1 Sione 1:9) Ko hono moʻoní, ko e ngaahi lea mo e ngāue anga-fakaalaala ʻa Sīsuú ʻoku tapua mai ai ʻa e manavaʻofa, meesi, mo e ʻofa ʻa ʻene Tamaí tonu.—Sione 5:​19; 8:​28; 14:​9, 10.

ʻOku anga-fēfē hono ʻomai ʻe Sīsū ʻa e nonga ki he kau angahala fakatomalá? ʻAki hono tokoniʻi kinautolu ke nau maʻu ʻa e fiefia mo e fiemālie ʻi heʻenau ngaahi feinga loto-moʻoni ke fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá. ʻI heʻene tohi ki he kaungā Kalisitiane paní, naʻe fakanounou ʻe Paula ʻa e tuʻungá ʻaki ʻene pehē: “Ko ia ʻi heʻetau maʻu leva ha taulaʻeiki-lahi ʻoku fungani, ʻa ia kuo ne ʻasi atu ʻi he ngaahi langi, ʻio ʻa Sisu ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua, ko ia ke tau puke maʻu a ʻetau lotu. He talaʻehai ʻoku tau maʻu ha taulaʻeiki-lahi ʻoku taʻemalavea ʻi hotau ngaahi vaivaiʻanga, kaekehe ʻoku tau maʻu ha toko taha kuo ʻosi ʻahiʻahi ʻi he meʻa kotoa pe, hange ko kitautolu, kae ʻikai haʻane angahala. Ko ia ke tau ʻunuʻunu atu malohi ai ki he taloni ʻo kelesi, ke tau maʻu meesi, mo tau taʻimalie ha kelesi ke tokoni mai [“ʻi hono taimi totonu,” NW].”—Hepelu 4:​14-16.

‘Tokoni ʻi Hono Taimi Totonu’

Ko ia ai, ko e hā ʻe lava ke tau fai, ʻi he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi palopalema ʻoku tau ongoʻi ʻoku lahi ange ia ʻi he meʻa ʻoku tau lava ke fakaleleiʻí—ʻa e puke lahí, ko e mātuʻaki fakamafasia ʻo e ongoʻi halaiá, loto-siʻi taʻefaʻamatuʻuekiná, mo e loto-mafasiá? ʻOku lava ke tau ngāueʻaki ʻa e tokonaki tonu naʻe falala maʻu pē ki ai ʻa Sīsuú—ko e monū mahuʻinga ʻo e lotú. Ko e fakatātaá, ʻi he pō ki muʻa ke ne foaki ʻene moʻuí maʻatautolú, naʻe “fakautuutu ʻene lotu fakamatoato: pea hoko ʻene tautaʻa ʻo hange ko e ngaahi tulutā taʻataʻa, ʻo vangana ki kelekele.” (Luke 22:44) ʻIo, naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻa e fiemaʻu ke ne lotu ki he ʻOtuá ʻaki ʻa e mālohi lahí. Naʻá ne “ʻatu ʻa e ngaahi lotu, mo e ngaahi hu totoaki, kiate ia naʻe mafai ke fakahaofi ia mei he mate, ʻo ne fai ʻaki ʻa e fuʻu kalanga, mo e tangi loʻimata: pea naʻe tali ko e meʻa ʻi heʻene fai fakaongoongo.”—Hepelu 5:7.

Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻa e mahuʻinga lahi ki he tangatá ke “tali” pea ke fakaivimālohiʻí. (Luke 22:43) ʻIkai ko ia pē, naʻá ne talaʻofa: “Kapau te mou kole ha meʻa mei he Tamai, te ne ʻatu kiate kimoutolu ʻi hoku hingoa . . . mou kole, pea te mou maʻu, koeʻuhi ke kakato hoʻomou fiefia.” (Sione 16:​23, 24) Ko ia ai, ʻe lava ke tau kole ki he ʻOtuá fakataha mo e loto-falala te ne fakaʻatā ʻa hono ʻAló ke ne ngāueʻaki ʻa hono tuʻunga mafaí pea mo e mahuʻinga ʻo ʻene feilaulau huhuʻí maʻatautolu.—Mātiu 28:18.

ʻOku lava ke tau fakapapauʻi ʻi hono fatongia fakahēvaní, ʻe tokonaki mai ʻe Sīsū ʻa e faʻahinga tokoni tonú ʻi hono taimi totonu. Ko e fakatātaá, kapau kuo tau fai ha angahala ʻoku tau fakaʻiseʻisa loto-moʻoni ai, ʻoku lava ke tau maʻu ʻa e fakafiemālie mei he fakapapau ko ia “ʻoku tau maʻu ha tokotaha-tokoni ki he Tamai, ko Sisu Kalaisi ko e faitotonu.” (1 Sione 2:​1, 2) Ko hotau Tokotaha-Tokoni mo e Tokotaha-Fakafiemālie ʻi hēvaní te ne taukapo maʻatautolu koeʻuhi ke tali ʻetau ngaahi lotu ʻi hono huafá pea ʻi he fehoanakimālie mo e ngaahi Konga Tohitapú.—Sione 14:​13, 14; 1 Sione 5:​14, 15.

Fakahāhā ʻa e Houngaʻia ki he Tokoni ʻa Kalaisí

ʻOku ʻi ai ʻa e meʻa lahi ange ʻoku kau ki he lotu ki he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi hono ʻAló. ʻAki ʻa e mahuʻinga ʻo ʻene feilaulau huhuʻí, “ko Kalaisi ʻi heʻene fakataú” naʻá ne hoko ai, hangē ko iá, “ko e tokotaha ʻoku ʻaʻana ʻa ia naʻá ne fakatau” ʻa e matakali ʻo e tangatá. (Kaletia 3:​13; 4:​5NW; 2 Pita 2:​1NW) ʻOku lava ke tau fakahaaʻi ʻetau houngaʻia ki he meʻa kotoa ʻoku fai ʻe Kalaisi maʻatautolú ʻaki ʻa e lāuʻilo ki he ʻoʻona ʻa kitautolú pea tali fiefia ki heʻene fakaafé: “Ka ai ha taha ʻoku loto ke muimui ʻiate au, ke ne fakaʻikaiʻi ia tonu pea ke ne fua hono ʻakau mafasiá ʻi he ʻaho kotoa pē, pea ke ne muimui maʻu pē ʻiate au.” (Luke 9:​23NW) ‘Ko hono fakaʻikaiʻi kitá’ ʻoku ʻikai ko ha lea pē fekauʻaki mo e fetongi ʻo e tokotaha ʻoku ʻaʻaná. He ko ē, ko Kalaisi naʻá ne “mate ʻo fetongi ʻa e kakai kotoa pe naʻe fai koeʻuhi ke ʻoua naʻa toe moʻui maʻanautolu ʻa e kakai ʻoku moʻui, ka maʻae toko taha ko ia, ʻa ia naʻa ne pekia mo toetuʻu ko honau fetongi.” (2 Kolinito 5:​14, 15) Ko ia ai, ko e houngaʻia ki he huhuʻí ʻe ʻi ai ʻene kaunga loloto ki heʻetau ʻamanakí, ngaahi taumuʻá, mo e tōʻonga moʻuí. Ko hotau moʻua taʻengata kia “Sisu Kalaisi . . . ʻa ia naʻa ne foaki ia ʻe ia koeʻuhi ko kitautolu,” ʻoku totonu ke ne ueʻi kitautolu ke tau ako lahi ange fekauʻaki mo ia mo ʻene Tamai ʻofa, ko Sihova ko e ʻOtuá. ʻOku toe totonu ke tau loto ke tupulekina ʻi he tuí, ke moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻaonga ʻa e ʻOtuá, pea ke “mamahiʻi ʻa e ngaahi ngaue lelei.”—Taitusi 2:​13, 14; Sione 17:3.

Ko e fakatahaʻanga Kalisitiané ko e founga ia ʻoku tau maʻu ai ʻa e meʻakai fakalaumālie taimi totonú, fakalototoʻá, mo e tatakí. (Mātiu 24:​45-​47; Hepelu 10:​21-​25) Hangē ko ení, kapau ʻoku ʻi ai ha taha ʻoku puke fakalaumālie, ʻoku lava ke nau “ui ange ʻa e kau matuʻa [kau mātuʻa kuo fakanofo] ʻo e siasi.” ʻOku tānaki mai ki ai ʻe Sēmisi ʻa e fakapapau: “Pea ko e lotu ʻa tui te ne fakamoʻui ʻa e mahaki, pea ʻe fokotuʻu ia ʻe he ʻEiki; pea neongo kuo ne fai ha angahala, ka ʻe fakamolemole ia.”—Semisi 5:​13-15.

Ke fakatātaaʻi: Ko ha tangata naʻá ne ngāueʻi ha tautea tuku pilīsone ʻi ʻAfilika Tonga naʻá ne tohi ki ha tokotaha mātuʻa ʻi ha fakatahaʻanga, ʻo fakahaaʻi ʻa ʻene houngaʻia ki he “Kau Fakamoʻoni kotoa ʻa Sihová ʻa ia ʻoku nau fakahoko ʻa e ngāue lelei naʻe kamata ʻe Sīsū Kalaisi ʻi hono tokoniʻi ʻa e kakaí ʻi heʻenau fāifeinga ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.” Pea naʻá ne tohi: “Naʻá ku fiefia lahi ʻi hono maʻu hoʻo tohí. Ko hoʻo tokanga ki hoku fakatauʻatāinaʻi fakalaumālié kuo maongo loloto ia kiate au. Ko e ʻuhinga lahi ia kiate au ke u kamata tokanga ai ki he fiemaʻu ʻa Sihova ko e ʻOtuá ki he fakatomalá. Kuó u humu feʻunga mo e taʻu ʻe 27 mo hē ʻi hoku halá ʻi he fakapoʻuli ʻo e angahalá, kākaá, ngaahi meʻa taʻefakalaó, ngaahi tōʻonga ʻulungaanga taʻetāú, mo e ngaahi lotu ala fehuʻiá. Hili hono fakafeʻiloaki au ki he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻá ku ongoʻi kuo faifai peá u ʻilo ʻa e halá—ʻa e hala totonú! Ko e meʻa pē ʻoku totonu ke u faí ko e muimui ki ai.”

Tokoni Lahi Ange ʻi he Kahaʻu Ofi Maí

Ko e ngaahi tuʻunga ololalo ʻo e māmaní ko e fakamoʻoni māʻalaʻala ia ʻoku tau moʻui ʻi he taimi faingataʻa ʻi he hisitōliá, ʻa ia kuo pau ke hoko ki muʻa ʻi he mapuna ʻa e “mamahi lahi.” ʻI he taimi ní, ko ha fuʻu kakai lahi mei he ngaahi puleʻanga, ngaahi matakali, ngaahi kakai, mo e ngaahi lea kotoa ʻoku nau “fo honau kofu, ʻo fakahinehina ʻi he taʻataʻa ʻo e Lami.” (Fakahā 7:​9, 13, 14; 2 Timote 3:​1-5) ʻAki ʻa hono ngāueʻi ʻa e tui ki he feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú, ʻoku nau maʻu ai ʻa e fakamolemole ʻo ʻenau ngaahi angahalá pea ʻoku tokoniʻi ai kinautolu ke aʻusia ha vahaʻangatae vāofi mo e ʻOtuá—ʻa ia, ko e hoko ko hono ngaahi kaumeʻa.—Semisi 2:23.

Ko e Lamí, ʻa Sīsū Kalaisi, “te ne tataki [ʻa e kau hao ʻi he mamahi lahí] ki he ngaahi matavai ʻo e Vaiola: pea ʻe holoholo ʻe he ʻOtua ʻa e loʻimata kotoa pe mei honau mata.” (Fakahā 7:17) ʻE toki fakahoko leva ai ʻe Kalaisi ʻa hono ngaahi fatongia ʻi he tuʻunga ko e Taulaʻeiki Lahí ke kakato. Te ne tokoniʻi ʻa e kotoa ʻo e ngaahi kaumeʻa ʻo e ʻOtuá ke nau maʻu ʻaonga kakato mei he “ngaahi matavai ʻo e Vaiola”—fakalaumālie, fakaesino, fakaʻatamai, mo fakaeongo. Ko e meʻa ne kamata ʻe Sīsū ʻi he 33 T.S. pea mo e meʻa kuó ne hokohoko atu mei hēvaní talu mei ai, ʻe toki fakahoko ia ke aʻu ki he haohaoá.

Ko ia ai, ʻoua ʻaupito ʻe foʻi, ʻi hono fakahāhā ʻa e houngaʻia loloto ki he meʻa kotoa kuo fai ʻe he ʻOtuá mo Kalaisí—pea ʻokú na lolotonga fai—maʻatautolú. Naʻe naʻinaʻi mai ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Mou fiefia ʻi he ʻEiki maʻu ai pe: . . . Neongo pe ko e ha ʻa e meʻa, ʻoua te mou lotomoʻua ai; ka ʻi he meʻa kotoa pe tuku ke ha ki he ʻOtua hoʻomou ngaahi kole, ʻi he lotu mo e hufia, pea fai mo e fakafetaʻi. Pea ko e nonga ʻa e ʻOtua, ʻa ia ʻoku mamaʻo ʻi he tatae ʻa e ʻatamai kotoa pe, te ne maluʻi homou loto mo hoʻomou ngaahi fakakaukau ʻia Kalaisi Sisu.”—Filipai 4:​4, 6, 7.

ʻOku ʻi ai ha founga mahuʻinga ke fakahaaʻi ai ʻa hoʻo houngaʻia kia Sīsū Kalaisí, ʻa hotau Tokotaha-Tokoni ʻi hēvaní. Hili e tō ʻa e laʻaá ʻi he Pulelulu, ʻo ʻEpeleli 19, 2000, ʻe fakatahataha ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova takatakai ʻi he māmaní ke kātoangaʻi ʻa e Fakamanatu ʻo e pekia ʻa Kalaisí. (Luke 22:19) Ko ha faingamālie eni ke fakalolotoʻi ai hoʻo houngaʻia ki he feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí. ʻOku talitali lelei loto-māfana koe ke ke maʻu ia, ʻo fanongo ai ki he founga ʻo e malava ke ke maʻu ʻa e ʻaonga taʻengata mei he fokotuʻutuʻu fakaofo ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí fakafou ʻia Kalaisí. Kātaki ʻo vakaiʻi mei he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova fakalotofonuá ʻa e taimi mo e feituʻu tonu ʻo e fakataha makehe ko ení.

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

ʻOku ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻa e mahuʻinga ʻo e lotu mālohi lahi ki he ʻOtuá

[Fakatātā ʻi he peesi 8]

ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe Kalaisi ke tau fekuki mo e ngaahi palopalema lahi ange ʻi he meʻa ko ia ʻoku tau lava ʻe kitautolu pē ke fakaleleiʻí

[Fakatātā ʻi he peesi 9]

ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe Kalaisi fakafou ʻi he kau mātuʻa anga-ʻofá