Skip to content

Skip to table of contents

Pouaki Mālohi ʻa e Akonaki Fakaʻotuá

Pouaki Mālohi ʻa e Akonaki Fakaʻotuá

Pouaki Mālohi ʻa e Akonaki Fakaʻotuá

“Falala kia Jihova aki ho loto kotoa; bea oua naa ke faaki ki ho boto oou. Ke ke fakaogoogo kiate ia i ho hala kotoabe, bea e fakatonutonu eia ho gaahi aluaga.”—PALOVEPI 3:​5, 6 (LEA FAKATĀTĀ), PM.

1. ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻasi atu ki he ʻilo fakaetangatá ʻa ia naʻe ʻikai teitei hoko pehē ki muʻá?

 ʻI HE lolotongá ni, ʻoku fakafuofua ki he ngaahi nusipepa fakaʻaho ʻe 9,000 nai ʻoku vilo takai ʻi māmani lahi. ʻOku pulusi ʻi he taʻu kotoa pē ʻa e ngaahi tohi foʻou ʻe 200,000 nai ʻi he ʻIunaite Seteté ʻataʻatā pē. Fakatatau ki he fakafuofua ʻe taha, ʻi he aʻu mai ki Maʻasi ʻo e 1998, naʻe 275 miliona nai ʻa e ngaahi peesi Uepi ʻi he ʻInitanetí. Ko e fika ko ʻení ʻoku pehē ʻoku tupulekina ia ʻi he tuʻunga ko e peesi ʻe 20 miliona ʻi he māhina. Hangē pē ko ia naʻe ʻikai teitei hoko pehē ki muʻá, kuo maʻu ʻe he kakaí ʻa e fakamatala ʻo meimei ʻi ha faʻahinga tuʻunga-lea pē. Lolotonga ʻa e ʻi ai ʻa e ngaahi tafaʻaki lelei ʻo e tuʻunga ko ʻení, kuo fakatupunga ʻe he tuʻunga lahi faufaua pehē ʻo e fakamatalá ha ngaahi palopalema.

2. Ko e hā ʻa e ngaahi palopalema ʻoku malava ke hoko mei hono maʻu ha tuʻunga lahi faufaua ʻo e fakamatalá?

2 ʻOku ʻi ai ʻa e niʻihi tāutaha kuo nau hoko ʻo maʻunimā ʻe he fakamatalá, ʻo fakatōliʻa maʻu pē ha holi havala ke ʻalu mo e taimí lolotonga ia ʻoku siʻaki ai ʻa e ngaahi meʻa ia ʻoku mahuʻinga ʻangé. ʻOku maʻu ʻe he niʻihi kehe ha fakamatala fakakonga fekauʻaki mo e ngaahi malaʻe fihi ʻo e ʻiló pea nau vakai hifo leva ai kiate kinautolu ko e kau mataotao. Makatuʻunga ʻi ha mahino ʻoku fakangatangata pē, ʻoku nau fai nai ha ngaahi fili mafatukituki ʻa ia ʻoku malava ke ne fakatupunga ha mamahi kiate kinautolu pe ko e niʻihi kehé. Pea ko e meʻa ʻoku ʻi ai maʻu peé ko e fakatuʻutāmaki ʻo e fakaʻasi atu ki he fakamatala loí pe taʻetotonú. ʻOku ʻikai ke faʻa ʻi ai ha founga alafalalaʻanga ke fakapapauʻi ai ʻoku totonu mo mafamafatatau ʻa e fatunga fakamatalá.

3. Ko e hā ʻa e ngaahi fakatokanga fekauʻaki mo e tuli ki he poto fakaetangatá ʻoku maʻu ʻi he Tohitapú?

3 Kuo fuoloa pē ʻa e hoko ʻa e fieʻiló ko ha anga-fakaetangata. Ko e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e fakamoleki ʻa e fuʻu taimi lahi ʻi he tuli ki he fakamatala taʻeʻaonga pe aʻu ʻo fakatupu maumaú naʻe fakatokangaʻi ia ʻi he ngaahi ʻaho ʻo Tuʻi Solomoné. Naʻá ne pehē: “Ke valokiʻi koe e he gaahi mea ni: oku ikai hano gataaga oe gaohi oe tohi; bea koe lau lahi i he tohi koe mea fakamāfajia ia ki he kakano.” (Koheleti 12:12 [Tagata Malaga], PM) Naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá kia Tīmote ʻi he laui senituli ki mui ai: “Ke ke leʻohi ʻa e meʻa kuo tuku kiate koe, ʻo ke fulituʻa ki he ngaahi koto lau fakaetangata pe, mo e ngaahi fakakikihi ʻa e meʻa na ʻoku lau ko e ʻIlo-loloto, ka ko e lauhala: ʻa ia kuo ʻi ai ha niʻihi kuo nofo ki ai, ʻo nau leʻeia mei he tui totonu.” (1 Timote 6:​20, 21) ʻIo, ʻoku fiemaʻu ki he kau Kalisitiane ʻi he ʻaho ní ke nau fakamamaʻo mei ha ʻasi ʻikai ke fiemaʻu ki he ngaahi fakakaukau fakatupu maumaú.

4. Ko e hā ʻa e founga ʻe taha ʻoku malava ke tau fakahāhā ai ʻa ʻetau falala kia Sihova mo ʻene ngaahi akonakí?

4 ʻOku toe lelei foki ki he kakai ʻa Sihová ke nau tokanga ki he ngaahi lea ʻo e Palovepi 3:​5, 6 (PM): “Falala kia Jihova aki ho loto kotoa; bea oua naa ke faaki ki ho boto oou. Ke ke fakaogoogo kiate ia i ho hala kotoabe, bea e fakatonutonu eia ho gaahi aluaga.” Ko e falala kia Sihová ʻoku kau ai ʻa hono siʻaki ha fakakaukau ʻoku fepaki mo e Folofola ʻa e ʻOtuá, tatau ai pē pe ʻoku tupu ia mei ha fakaʻuhinga pē ʻa kitautolu pe ko e tupu mei hotau kaungā tangatá. Ke maluʻi hotau tuʻunga fakalaumālié, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ke tau akoʻi ʻetau ngaahi mafai fakaefakakaukaú koeʻuhi ke malava ke tau ʻiloʻi ʻa e fakamatala fakatupu maumaú pea mavahe mei ai. (Hepelu 5:14) Tau lāulea ange ki ha ngaahi matavai ʻe niʻihi ʻo e fakamatala peheé.

Ko ha Māmani Kuo Maʻu ʻe Sētane

5. Ko e hā ʻa e matavai ʻe taha ʻo e ngaahi fakakaukau fakatupu maumaú, pea ko hai ʻoku tuʻu mei mui aí?

5 Ko e māmani anga-fakamāmaní ko ha matavai lahi ia ʻo e ngaahi fakakaukau fakatupu maumaú. (1 Kolinito 3:19) Naʻe lotu ʻa Sīsū Kalaisi ki he ʻOtuá ʻo fekauʻaki mo ʻene kau ākongá: “ʻOku ʻikai te u pehē, ke ke toʻo kinautolu mei māmani, ka ke ke taʻofi kinautolu mei he Fili.” (Sione 17:15) Ko e kole ko ia ʻa Sīsū ke maluʻi ʻene kau ākongá mei he “Fili” ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e tākiekina kuo fai ʻe Sētane ʻi he māmaní. Ko ʻetau hoko ko ia ko e kau Kalisitiané ʻoku ʻikai ke hokonoa pē ai hono maluʻi ia ʻo kitautolu mei he ngaahi tākiekina kovi ʻa e māmani ko ʻení. Naʻe tohi ʻe Sione: “ʻOku tau lauʻilo ko e tupu mei he ʻOtua ʻa kitautolu, pea ko hono kotoa ʻo mamani ʻoku ʻi he nima ʻo e Fili.” (1 Sione 5:19) Tautefito ki he lolotonga ʻo e konga fakaʻosi ʻo e ngaahi ʻaho fakamuí, ʻa e ʻamanekina ʻe fakafonu ai ʻa e māmaní ʻe Sētane mo ʻene kau tēmenioó ʻaki ʻa e fakamatala fakatupu maumaú.

6. ʻOku anga-fēfē malava ʻe he māmani ʻo e fakafiefiá ʻo fakatupunga ʻa e ongonoa fakaeʻulungāngá?

6 ʻOku toe ʻamanekina foki ko e niʻihi ʻo e fakamatala fakatupu maumau ko ʻení ʻe hā ngali taʻeʻiai hano maumau. (2 Kolinito 11:14) Ko e fakatātaá, fakakaukau atu ki he māmani ʻo e fakafiefiá, fakataha mo ʻene ngaahi fakaʻaliʻali ʻi he TV, ngaahi faivá, mūsiká, mo e fakamatala kuo pulusí. ʻOku loto-taha ʻa e tokolahi, ʻi he lahi mo e toe lahi ange ʻa e ngaahi tuʻungá, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi faʻahinga fakafiefia pau ʻoku nau pouaki ʻa e ngaahi tōʻonga ololalo, hangē ko e ʻulungaanga taʻetāú, fakamālohí, mo e ngāuekoviʻaki ʻa e faitoʻo kona tapú. ʻI he ʻuluaki ʻasi pē ki ha founga ʻo e fakafiefiá ʻoku faai hifo ki he tuʻunga ololaló, ʻoku ofo nai ai ʻa e kau mamatá. Ka ʻi he toutou ʻasi ki aí ʻoku malava ai ke te ongonoa. ʻOua ʻaupito naʻa tau vakai ʻoku ala tali pe ʻikai hano maumau ha fakafiefia ʻokú ne poupouʻi ʻa e ngaahi fakakaukau fakatupu maumaú.—Sāme 119:37.

7. Ko e hā ʻa e faʻahinga poto fakaetangata ʻoku malava ke ne keina ʻetau falala ki he Tohitapú?

7 Fakakaukau ange ki ha toe matavai ʻe taha ʻo e fakamatala fakatuʻutāmaki ʻoku ala hoko—ʻa e ngaahi fakakaukau lahi faufaua ʻoku pulusi ʻe he kau faisaienisi mo e kau poto mataotao ʻe niʻihi ʻa ia ʻoku nau poleʻi ʻa e alafalalaʻanga ʻa e Tohitapú. (Fakafehoanaki mo Semisi 3:15.) ʻOku tuʻo lahi ʻa e hā ʻa e fakamatala peheé ʻi he ngaahi makasini ʻiloa mo e ngaahi tohi manakoá, pea ʻoku malava ke ne keina ʻa e falala ki he Tohitapú. ʻOku laukauʻaki ʻe he niʻihi tāutaha ʻa hono fakavaivaiʻi ʻa e mafai ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻaki ʻa e ngaahi fakamahalo lahi fakaʻulia. Naʻe ʻi ai ha fakatuʻutāmaki meimei tatau ʻi he ngaahi ʻaho ʻo e kau ʻapositoló, ʻo hangē ko ia ʻoku hā mahino mei he ngaahi lea ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Mou vakai naʻa faifai pea ai ha taha, te ne fai ʻaki ʻene poto fiefilosefa, ʻa ia ko e koto muna mo e kaka, ʻo ne holataki kimoutolu ʻi he ʻalunga ʻo e ngaahi tuʻutuʻuni fakaeonoʻaho ʻa e kakai, ʻio, ʻi he ʻalunga ʻo e ngaahi elemeniti ʻo e lotu ʻa ia ʻoku fakamaama, ʻo ʻikai ʻi he ʻalunga faka-Kalaisi.”—Kolose 2:8.

Ngaahi Fili ʻo e Moʻoní

8, 9. ʻOku anga-fēfē ʻa e eʻa tonu mai ʻa e tafoki mei he moʻoní he ʻaho ní?

8 ʻOku malava ʻe he kau tafoki mei he moʻoní ke toe ʻomai ha fakamanamana ʻe taha ki hotau tuʻunga-fakalaumālié. Naʻe tomuʻa tala ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻe malanga hake ʻa e tafoki mei he moʻoní ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga ʻoku taku ko e kau Kalisitiané. (Ngāue 20:​29, 30; 2 Tesalonaika 2:3) ʻI hono fakahoko ʻo ʻene ngaahi leá, ʻi he hili ʻa e mate ʻa e kau ʻapositoló, naʻe taki atu ai ha tafoki lahi mei he moʻoní ki hono fakatupulekina ʻo Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané. ʻI he ʻahó ni, ʻoku ʻikai ke hoko ai ha tafoki lahi ia mei he moʻoní ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá. Ka, kuo ʻi ai ha niʻihi tokosiʻi kuo nau liʻaki ʻetau ngaahi fakatahatahá, pea ko e niʻihi ʻi honau lotolotongá ʻoku nau fakapapauʻi ke fakaongoongokoviʻi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻaki hono fakamafola ʻa e ngaahi loi mo e ngaahi fakamatalahalaʻi. ʻOku ngāue fakataha ʻa e tokosiʻi mo e ngaahi kulupu kehe ʻi hono fokotuʻutuʻu ʻa e fakafepaki ki he lotu maʻá. ʻI he fai peheé, ʻoku nau kau ai mo e fuofua tafoki tonu mei he moʻoní, ʻa Sētane.

9 ʻOku ngāuelahiʻaki ʻe he kau tafoki ʻe niʻihi mei he moʻoní ʻa e ngaahi founga fetuʻutaki kehekehe lahi, ʻo kau ai ʻa e ʻinitanetí, ke fakamafola ʻa e fakamatala loi fekauʻaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko hono olá, ʻi he taimi ʻoku fai ai ʻe he niʻihi loto-moʻoni tāutahá ʻenau fekumi ki heʻetau ngaahi tuí, ʻoku nau fetaulakituʻu nai ai mo e ngaahi fakakaukau tafoki mei he moʻoní. Naʻa mo e Kau Fakamoʻoni ʻe niʻihi kuo nau fakaʻasi taʻeʻilo atu kinautolu ki he naunau fakatupu maumau ko ʻení. Tānaki atu ki ai, ʻoku faʻa kau ʻa e kau tafoki mei he moʻoní ʻi he ngaahi polokalama televīsoné pe letioó. Ko e hā ʻa e ʻalunga fakapotopoto ke muimui ki ai ʻi he vakai atu ki he meʻá ni?

10. Ko e hā ʻa e tali fakapotopoto ki he tuʻuaki ʻa e tafoki mei he moʻoní?

10 Naʻe faleʻi ʻe he ʻapositolo ko Sioné ʻa e kau Kalisitiané ke ʻoua te nau tali ʻa e kau tafoki mei he moʻoní ki honau ngaahi ʻapí. Naʻá ne tohi: “Kapauā kuo haʻu kiate kimoutolu ha toko taha, ʻo ʻikai haʻu mo ia ʻa e tokateline ko ia, ʻoua te mou tali ia ki homou fale, pea ʻoua te mou pehe kiate ia, Siʻotoʻofa: he ko ia ʻoku ne pehe kiate ia Siʻotoʻofa ʻoku ne kau ʻi heʻene ngaahi ngaue kovi.” (2 Sione 10, 11) Ko e fakaʻehiʻehi mei he fetuʻutaki kotoa pē mo e kau fakafepaki ko ʻení ʻe maluʻi ai kitautolu mei heʻenau fakakaukau fakameleʻí. ʻI hono fakaʻasi atu kitautolu ki he ngaahi akonaki tafoki mei he moʻoní fakafou ʻi he ngaahi founga kehekehe ʻo e fetuʻutaki fakaeonopōní ʻoku fakatupu maumau tatau pē ia mo hono tali mai ʻa e tokotaha tafoki mei he moʻoní tonu ki hotau ngaahi ʻapí. ʻOua ʻaupito naʻa tau fakaʻatā ʻa e fieʻiló ke ne tauheleʻi kitautolu ki ha ʻalunga fakatuʻutāmaki pehē!—Palovepi 22:3.

ʻI Loto ʻi he Fakatahaʻangá

11, 12. (a) Ko e hā ʻa e matavai ʻo e ngaahi fakakaukau fakatupu maumau naʻe ʻi he fakatahaʻanga he ʻuluaki senitulí? (e) Naʻe anga-fēfē ʻa e ʻikai malava ʻa e kau Kalisitiane ʻe niʻihi ke mālohi ʻi hono pouaki ʻa e ngaahi akonaki fakaʻotuá?

11 Fakakaukau ange ki ha toe matavai ʻe taha ʻo e ngaahi fakakaukau fakatupu maumaú ʻoku malava ke hoko. Lolotonga ʻoku ʻikai ha taumuʻa ia ke akoʻi ha ngaahi loi, ʻoku malava ʻe ha Kalisitiane ʻosi fakatapui ke ne fakatupu ha tōʻonga ko e lea taʻefakakaukauʻi. (Palovepi 12:18) Koeʻuhi ko hotau natula taʻehaohaoá, ko kitautolu kātoa ʻe ʻi ai ha ngaahi taimi te tau laka hala ai ʻi hotau ʻeleló. (Palovepi 10:19; Semisi 3:8) ʻOku hā mahino, ʻi he taimi ʻo e ʻapositolo ko Paulá, naʻe ʻi ai ʻa e niʻihi ʻi he fakatahaʻangá naʻe ʻikai te nau malava ke mapuleʻi honau ʻeleló pea nau kau ai ʻi he ngaahi fakakikihi feʻiteʻitani fekauʻaki mo e ngaahi foʻi lea. (1 Timote 2:8) Naʻe ʻi ai ʻa e niʻihi kehe naʻa nau fakakaukau ʻo fuʻu lahi ki heʻenau ngaahi fakakaukau pē ʻa kinautolú pea naʻa mo e aʻu ʻo poleʻi ʻa e mafai ʻo Paulá. (2 Kolinito 10:​10-12) Naʻe iku ʻa e laumālie peheé ki he ngaahi fepaki naʻe ʻikai fiemaʻu.

12 ʻI he taimi ʻe niʻihi naʻe tupulaki ʻa e ngaahi taʻelototatau ko ʻení ʻo aʻu ki he “fefakakikihikoviaki,” ʻo maumauʻi ai ʻa e melino ʻa e fakatahaʻangá. (1 Timote 6:​5PM; Kaletia 5:15) Ki he faʻahinga ko ia naʻa nau fakatupunga ʻa e ngaahi fakakikihí ni, naʻe tohi ʻa Paula: “Kabau oku ako kehe e ha taha, bea ikai loto ia ki he gaahi lea lelei, ae gaahi lea a ho tau Eiki ko Jisu Kalaisi, bea ki he akonaki aia oku tau moe aga faka-Otua; Oku fielahi ia, o taeilo ha mea, ka oku mahaki aki eia ae gaahi fehui moe gaahi fakakikihi lea, aia oku tubu ai ae meheka, moe fekeikei, moe felauikoviaki, moe femahalokoviaki.”—1 Timote 6:3, 4PM.

13. Ko e hā ʻa e ʻulungaanga naʻe ʻi he tokolahi taha ʻo e kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí?

13 Ko e meʻa fakafiefiá, ʻi he taimi ʻo e kau ʻapositoló naʻe anga-tonu mo kei tokanga-taha ʻa e tokolahi ia ʻo e kau Kalisitiané ki he ngāue ko hono fanongonongo ʻa e ngaahi ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Naʻa nau moʻumoʻua ʻi he tokanga ki he “faʻahinga matuʻamate mo e kau uitou ʻi heʻenau mamahi” mo tauhi kinautolu ‘mei māmani ke taʻe hanau ʻila,’ ʻo ʻikai fakamoleki honau taimí ʻi he ngaahi fakakikihi launoa fekauʻaki mo e ngaahi foʻi leá. (Semisi 1:27) Naʻa nau fakaʻehiʻehi mei he “ngaahi kaungāmeʻa koví” naʻa mo e ʻi he loto fakatahaʻanga Kalisitiané koeʻuhi ke maluʻi honau tuʻunga fakalaumālié.—1 Kolinito 15:​33NW; 2 Timote 2:​20, 21.

14. Kapau heʻikai ke tau tokanga, ʻe lava fēfē ke tōlalo ʻa e fevahevaheʻaki anga-maheni ʻo e ngaahi fakakaukaú ʻo hoko ko ha ngaahi fakakikihi fakatupu maumau?

14 ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e ngaahi tuʻunga naʻe fakamatalaʻi ʻi he palakalafi 11 ʻoku ʻikai ko e taipe ia ʻo e ngaahi fakatahaʻanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi he ʻaho ní. Ka, ʻoku lelei ke tau lāuʻilo ki he malava ke hoko ha ngaahi fakakikihi launoa peheé. Ko hono moʻoní, ko e meʻa anga-maheni ia ke fetalanoaʻaki ki he ngaahi fakamatala ʻa e Tohitapú pe fifili fekauʻaki mo e ngaahi tafaʻaki ʻo e māmani foʻou kuo talaʻofaʻakí ʻa ē kuo teʻeki fakahaaʻi maí. Pea ʻoku ʻikai hano kovi ʻo e fevahevaheʻaki ʻo e ngaahi fakakaukaú ʻi he ngaahi meʻa fakafoʻituituí, hangē ko e valá mo e teuteú pe ko e fili ki he fakafiefiá. Kae kehe, kapau ʻoku tau hoko ʻo fakamatematē fekauʻaki mo ʻetau ngaahi fakakaukaú pea loto-mamahi ʻi he ʻikai ke loto-tatau mai ʻa e niʻihi kehé mo kitautolú, ʻe iku nai ai ʻo hoko ʻa e fakatahaʻangá ʻo māvahevahe ʻi he fanga kiʻi meʻa iiki. Ko e kiʻi talanoa ʻikai hano maumau ko ia ʻoku kamataʻakí ʻoku hoko nai ia ʻo fakatupu maumau moʻoni.

Maluʻi ʻEtau Falalá

15. Ko e hā hono lahi ʻoku malava ai ʻe he “gaahi akonaki oe kau tevolo” ke ne maumauʻi fakalaumālie kitautolú, pea ko e hā ʻa e akonaki ʻoku ʻomai ʻi he ngaahi Konga Tohitapú?

15 ʻOku fakatokanga mai ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Oku lea fakabatonu mai ae Laumalie, e he ae niihi mei he tui i he gaahi kuoga fakamui, o tokaga ki he gaahi laumalie fakahala, moe gaahi akonaki oe kau tevolo.” (1 Timote 4:​1PM) ʻIo, ʻoku ʻomai ʻe he ngaahi fakakaukau fakatupu maumaú ha fakamanamana moʻoni. ʻOku mahino mai, naʻe kōlenga ʻa Paula ki siʻono kaumeʻa ko Tīmoté: “ʻE Timote, ke ke leʻohi ʻa e meʻa kuo tuku [ʻi he falala] kiate koe, ʻo ke fulituʻa ki he ngaahi koto lau fakaetangata pe, mo e ngaahi fakakikihi ʻa e meʻa na ʻoku lau ko e ʻIlo-loloto, ka ko e lauhala: ʻa ia kuo ʻi ai ha niʻihi kuo nofo ki ai, ʻo nau leʻeia mei he tui totonu.”—1 Timote 6:​20, 21.

16, 17. Ko e hā kuo tuku mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolú, pea ʻoku totonu ke fēfē ʻetau maluʻi iá?

16 ʻE malava fēfē ke maʻu ʻe kitautolu he ʻaho ní ha ʻaonga mei he fakatokanga anga-ʻofa ko ʻení? Naʻe fai ʻa e falala kia Tīmote—ko ha meʻa mātuʻaki mahuʻinga ke tokanga ki ai pea mo maluʻi. Ko e hā ia? ʻOku fakamatalaʻi ʻe Paula: “Ko e anga e ʻo e ngaahi lea moʻui naʻa ke fanongo ai meiate au, ʻi he tui mo e ʻofa ʻoku ʻia Kalaisi Sisu. Ko e meʻa [“falala,” NW] lelei ko ia kuo tuku kiate koe, ʻe, ke ke tauhi ʻi he Laumalie Maʻoniʻoni ʻa ia ʻoku nofo ʻiate kitautolu.” (2 Timote 1:​13, 14) ʻIo, naʻe kau ʻi he falala kia Tīmoté ʻa e “ngaahi lea moʻui,” ʻa e “akonaki aia oku tāu moe aga faka-Otua.” (1 Timote 6:​3PM) ʻI he fehoanaki mo e ngaahi leá ni, ʻoku fakapapauʻi ʻe he kau Kalisitiane he ʻaho ní ke maluʻi ʻenau tuí mo e tānekinga ʻo e moʻoni ʻa ia kuo tuku ange kiate kinautolú.

17 ʻOku kau ʻi he maluʻi ʻo e falala ko iá ʻa hono fakatupulekina ʻa e ngaahi meʻa hangē ko e tōʻonga ako- Tohitapu leleí mo e kīvoi ʻi he lotú, lolotonga ʻa e ngāue “lelei ki he kakai kotoabe, kae ajili be kiate kinautolu oku i he fale oe tui.” (Kaletia 6:​10PM; Loma 12:​11-17) ʻOku toe naʻinaʻi mai ʻa Paula: “Tuli ki he maonioni, moe aga faka-Otua, moe tui, moe ofa, moe faa kataki, moe agavaivai. Tau ae tau lelei oe tui, buke ke mau ae moui taegata, aia kuo ui foki koe ki ai, bea kuo ke fakaha ae fakamooni lelei i he ao oe fakamooni toko lahi.” (1 Timote 6:​11, 12PM) Ko e ngāueʻaki ʻe Paula ʻa e ongo kupuʻi lea ko ia ko e “tau ae tau lelei oe tui” mo e “buke ke mau” ʻoku fakamahino mai ai kuo pau ke tau talitekeʻi longomoʻui mo fakapapauʻi ʻa e ngaahi tākiekina fakatupu maumau fakalaumālié.

Ko e Fiemaʻu ke ʻIloʻilo

18. ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻa e mafamafatatau faka-Kalisitiané ʻi heʻetau fakaofiofi ki he fakamatala fakamāmaní?

18 Ko hono moʻoní, ʻi he faitau ki he tau lelei ʻo e tuí, ʻoku fiemaʻu ʻa e ʻiloʻilo. (Palovepi 2:11; Filipai 1:9) Hangē ko ʻení, ʻe taʻeʻuhinga ke taʻefalala ki he ngaahi fakamatala fakamāmani kotoa pē. (Filipai 4:5; Semisi 3:17) ʻOku ʻikai fepaki ʻa e ngaahi fakakaukau fakaetangata kotoa pē mo e Folofola ʻa e ʻOtuá. Naʻe lave ʻa Sīsū ki he fiemaʻu ki he kakai puké ke nau talatala ki ha toketā poto tāú—ko ha poto mataotao fakamāmani. (Luke 5:31) Neongo ʻa e natula tuʻunga masivesiva ʻo e ngāue fakafaitoʻó ʻi he taimi ʻo Sīsuú, naʻá ne lāuʻilo ʻe ʻi ai ha ngaahi ʻaonga ʻe maʻu mei he tokoni ʻa ha toketā. ʻOku fakahāhā ʻe he kau Kalisitiane he ʻaho ní ʻa e fakakaukau mafamafatatau ʻi he meʻa fekauʻaki mo e fakamatala fakamāmaní, ka ʻoku nau talitekeʻi ʻa e fakaʻasi atu ki ha faʻahinga meʻa ʻe fakatupu maumau fakalaumālie nai kiate kinautolu.

19, 20. (a) ʻE anga-fēfē ʻa e ngāueʻaki ʻe he kau mātuʻá ʻa e ʻiloʻiló ʻi hono tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻoku lea taʻefakapotopotó? (e) ʻOku anga-fēfē ʻa e feangai ʻa e fakatahaʻangá mo e faʻahinga ʻoku nau vilitaki ʻi hono pouaki ʻa e ngaahi akonaki loí?

19 ʻOku toe mātuʻaki mahuʻinga ʻa e ʻiloʻiló ʻi he tafaʻaki ʻa e kau mātuʻá ʻi he taimi ʻoku ui ai kinautolu ke tokoni ki he faʻahinga ʻoku nau lea taʻefakapotopotó. (2 Timote 2:7) ʻI he taimi lahi, ʻoku moʻua nai ʻa e kau mēmipa ʻo e fakatahaʻangá ʻi he ngaahi fakakikihi fekauʻaki mo e fanga kiʻi meʻa launoa mo e ngaahi fakamatala fakamahalo. Ke maluʻi ʻa e fāʻūtaha ʻa e fakatahaʻangá, ʻoku totonu ki he kau mātuʻá ke nau fakavavevave ʻi he fai ha tokanga ki he ngaahi palopalema peheé. ʻI he taimi tatau pē, ʻoku nau fakaʻehiʻehi mei hono fakamahaloʻi ha ngaahi taumuʻa hala ki honau fanga tokouá pea ʻoku ʻikai te nau fuʻu fakavave ke vakai kiate kinautolu ko e kau tafoki mei he moʻoní.

20 Naʻe fakamatala ʻa Paula ki he laumālie ke fai ʻaki ʻa e tokoní. Naʻá ne pehē: “Kainga, neongo pe ʻe puke nima ha taha lolotonga ʻene fai ha kovi; ka ko kimoutolu, ʻa e kau fakalaumalie, mou faitoʻo ki ha taha pehe ʻo angafakaalaala.” (Kaletia 6:1) ʻI he lea hangatonu fekauʻaki mo e kau Kalisitiane ʻoku nau fefāingaʻaki mo e ngaahi veiveiuá, naʻe tohi ʻe Siutasi: “Hokohoko atu hono fakahāhā ʻa e mēsí ki he niʻihi ʻoku ʻi ai ʻenau ngaahi veiveiuá; fakahaofi kinautolu ʻaki hono hamusi kinautolu mei he afí.” (Siutasi 22, 23 [Jute, PM], NW) Ko hono moʻoní, ʻi he hili hono toutou fai ha ngaahi enginaki ki ha taha ʻoku vilitaki ʻi hono pouaki ʻa e ngaahi akonaki halá, ʻoku fiemaʻu ki he kau mātuʻá ke nau fai ha ngāue papau koeʻuhi ke maluʻi ʻa e fakatahaʻangá.—1 Timote 1:20; Taitusi 3:​10, 11.

Fakafonu Hotau ʻAtamaí ʻAki ʻa e Ngaahi Meʻa Tāú

21, 22. ʻOku totonu ke tau filifili lelei fekauʻaki mo e hā, pea ko e hā ʻoku totonu ke tau fakafonuʻaki hotau ʻatamaí?

21 ʻOku fakaʻehiʻehi ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiané mei he ngaahi lea ʻoku “keina ʻo hange ha kainiloto.” (2 Timote 2:​16, 17; Taitusi 3:9) ʻOku moʻoni ʻeni kapau ʻoku tapua mai ʻi he ngaahi lea peheé ha “poto” fakaemāmani fakatupu takihalaʻi, ko e tuʻuaki ʻa e kau tafoki mei he moʻoní, pe ko ha talanoa taʻefakakaukauʻi ʻi loto ʻi he fakatahaʻangá. Neongo ʻoku lava ke ʻaonga ha holi lahi ke ako ki ha ngaahi meʻa foʻou, ko e fieʻilo taʻefakamaʻumaʻú ʻoku malava ke ne fakaʻasi atu kitautolu ki he ngaahi fakakaukau fakatupu maumaú. ʻOku ʻikai ke tau taʻeʻilo ki he ngaahi faʻufaʻu ʻa Sētané. (2 Kolinito 2:11) ʻOku tau ʻilo ʻokú ne fai ha ngaahi feinga lahi ke fakahohaʻasi kitautolu koeʻuhi ke fakamāmālieʻi ʻa ʻetau ngāue ki he ʻOtuá.

22 ʻI he tuʻunga ko e kau faifekau leleí, ʻai ke tau pouaki mālohi ʻa e akonaki fakaʻotuá. (1 Timote 4:6) ʻOfa ke tau ngāue fakapotopotoʻaki hotau taimí ʻi he hoko ʻo filifili lelei fekauʻaki mo e fakamatala ʻoku tau fili ke tau maʻú. ʻE ʻikai leva ke ueʻingofua ai kitautolu ʻe he tuʻuaki ʻoku langaʻi ʻe Sētané. ʻIo, ʻai ke tau hanganaki tokanga ki he “ngaahi meʻa ʻoku moʻoni[,] ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tāu, ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku totonu, ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku maʻa, ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fakaʻofoʻofa, ʻilonga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ongoongolelei, ʻio, ka ai ha ʻulungaanga lelei, pea ka ai ha meʻa ʻoku fakamaloʻia.” Kapau ʻoku tau fakafonu hotau ʻatamaí mo e lotó ʻaki ʻa e ngaahi meʻa peheé, ʻe ʻiate kitautolu ʻa e ʻOtua ʻo e melinó.—Filipai 4:​8, 9.

Ko e Hā Naʻa Tau Akó?

• ʻOku anga-fēfē nai hono ʻomai ʻe he poto fakamāmaní ha fakamanamana ki hotau tuʻunga fakalaumālié?

• Ko e hā ʻoku malava ke tau fai ke maluʻi kitautolu mei he fakamatala fakatupu maumau ʻa e tokotaha tafoki mei he moʻoní?

• Ko e hā ʻa e faʻahinga lea ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei ai ʻi he loto fakatahaʻangá?

• ʻOku anga-fēfē hono fakahāhaaʻi ʻa e mafamafatatau faka-Kalisitiané ʻi he feangai mo e tuʻunga lahi faufaua ʻo e fakamatalá ʻi he ʻaho ní?

[Fehuʻi ki he Ako]

[Fakatātā ʻi he peesi 9]

ʻOku lahi ʻa e ngaahi makasini mo e ngaahi tohi manakoa ʻoku fepaki mo ʻetau ngaahi meʻa mahuʻinga faka-Kalisitiané

[Fakatātā ʻi he peesi 10]

ʻOku malava ʻa e kau Kalisitiané ke fevahevaheʻaki ʻa e ngaahi fakakaukaú ʻo ʻikai hoko ai ʻo fakamatematē