Skip to content

Skip to table of contents

ʻOkú Ke Tui ki he Meʻa ʻOku ʻIkai Lava Ke Ke Sio Ki Aí?

ʻOkú Ke Tui ki he Meʻa ʻOku ʻIkai Lava Ke Ke Sio Ki Aí?

ʻOkú Ke Tui ki he Meʻa ʻOku ʻIkai Lava Ke Ke Sio Ki Aí?

ʻI HE taimi ʻoku pehē ai ʻe ha taha, ‘ʻOku ou tui pē au ki he meʻa ʻoku lava ke u sio ki aí,’ ʻoku ʻikai ko haʻane lea moʻoni ia ʻaʻana. Ko hono moʻoní, ʻoku tau tui kotoa ki ha ngaahi meʻa ʻoku ʻikai lava ke tau sio ki ai.

Ko e fakatātaá, ʻi he ʻapiakó kuó ke fakahoko nai ai ha fakatotolo naʻe faʻufaʻu ke ne fakamoʻoniʻi ʻa e ʻi ai ʻo ha malaʻe fakamakinitó. ʻOku peheni nai ʻa e fakatotoló: Afuhi ha fanga kiʻi momoʻi ukamea ʻi ha lauʻipepa. Fokotuʻu leva ʻa e lauʻipepá ʻi ʻolunga ʻi he makinitó. ʻI he taimi ʻoku fetohoaki holo ai ʻa e lauʻipepá, ʻoku hangē ha mālohi hulu hake ʻi natulá ʻa e fakatahataha ʻa e fanga kiʻi momoʻi ukameá ʻo ofi ki he konga makinitó ʻo fakafuo takai ki he sīpinga ʻo e malaʻe fakamakinitó. Kapau naʻá ke fai ia, ʻe lava moʻoni ke ke sio ki he malaʻe fakamakinetí? ʻIkai, ka ko ʻene tākiekina ki he fanga kiʻi momoʻi ukameá ʻoku mahino lelei ia ki he sió, ʻo ʻoatu ai kiate koe ʻa e fakamoʻoni fakatupu tuipau ʻoku ʻi ai ʻa e ivi fakamakinito.

ʻOku tau tali taʻetoefehuʻia ʻa e ngaahi meʻa kehe ʻoku ʻikai lava ke tau sio ki aí. ʻI he taimi ʻoku tau sio ai ki ha tāvalivali fakaʻofoʻofa pe fakaʻofoʻofaʻia ʻi ha tātongitongi lelei, ʻoku ʻikai te tau veiveiua ʻi he ʻi ai ha tokotaha tāvalivali pe ko ha tokotaha tātongitongí. Ko ia, ʻi heʻetau fakakaukauloto atu ki ha vaitō ʻo hila ki ha fakatōtō ʻa e laʻaá, ʻikai ʻoku totonu ke ueʻi ai kitautolu ʻi ha tuʻunga ke tau fakakaukau ki he malava ko ia ke pehē ko e ngāue kinaua ʻa ha Tokotaha-ʻAati pe Tokotaha-Tātongitongi Lahi?

ʻUhinga ʻOku ʻIkai ke Tui Ai ʻa e Niʻihi

Ko e meʻa fakaolí, he kuo tuku ʻa e tui ia ʻa e kakai ʻe niʻihi ki he ʻOtuá koeʻuhi ko e meʻa ko ia kuo akoʻi kiate kinautolu ʻi he siasí. Naʻe hoko moʻoni eni ki ha tangata Noaue ʻa ia ne tala kiate ia ʻoku tutu ʻe he ʻOtuá ʻa e fulikivanú ʻi ha afi ko heli. Naʻe ʻikai pē lava ke mahino ki he tangatá pe ko e ʻOtua fēfē ia te ne fakamamahiʻi ʻa e kakaí ʻi he founga ko iá, ko ia naʻá ne hoko ai ko ha tokotaha fakaʻikaiʻi-ʻOtua.

Kae kehe, ki mui ai, naʻe loto-lelei ʻa e tangatá ke ne fakatotoloʻi ʻa e Tohitapú, ʻi hono tokoniʻi ia ʻe he taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Naʻá ne ʻohovale ʻi he ʻilo ʻoku ʻikai ke akoʻi ʻe he Tohitapú ia ʻoku fakamamahiʻi ʻa e fulikivanú ʻi ha afi ko heli. ʻOku fakatatau ʻe he Tohitapú ʻa e maté ki he mohé. ʻI he faʻitoká, ʻoku ʻikai te tau ongoʻi ai ha mamahi; ʻoku ʻikai te tau ʻilo ha meʻa ʻe taha. (Koheleti 9:​5, 10 [Tagata Malaga, PM]) Naʻe toe ʻilo ai ʻe he tangatá ko e faʻahinga ko ia ʻo e tangatá ʻoku fakamāuʻi ʻe he ʻOtuá ʻoku nau fulikivanu taʻemangoí te nau ʻi he faʻitoká ai pē ʻo taʻengata. (Mātiu 12:​31, 32) Ko e toenga ʻo e kau maté ʻe fokotuʻu kinautolu ʻi he taimi kotofa ʻa e ʻOtuá, fakataha mo e ʻamanaki ko hono maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga Palataisí. (Sione 5:​28, 29; 17:3) ʻOku ʻuhinga lelei ʻa e fakamatala ko ení. ʻOku fehoanaki ia mo e fakamatala ʻa e Tohitapú ko e “ʻOtua ko e ʻOfa.” (1 Sione 4:8) Naʻe hokohoko atu ʻa e tangata loto-moʻoni ko ení ʻa ʻene ako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá, pea ʻi ha taimi, naʻá ne hoko ai ʻo ʻofa ʻi he ʻOtua ʻo e Tohitapú.

ʻOku talitekeʻi ʻe he niʻihi ʻa e ʻi ai ʻa ha Tokotaha-Fakatupu ʻofá koeʻuhi ko e mafolalahia ʻa e faingataʻá mo e fakamaau taʻetotonú. ʻOku nau loto-tatau mo ha tangata Suēteni ʻa ia naʻá ne tuhu ʻi ha taimi ki he langí peá ne ʻeke: “ʻE lava fēfē ke ʻi ai ha ʻOtua māfimafi-aoniu, mo foaki lahi ʻi ʻolunga lolotonga ia, ʻoku tau maʻu ʻe kitautolu ʻa e fakameleʻi mo e fulikivanu lahi ʻaupito ʻi lalo hení?” Koeʻuhi naʻe ʻikai lava ʻe ha taha ke tali ʻa ʻene fehuʻí, naʻá ne hoko mo ia foki ko ha tokotaha fakaʻikaiʻi-ʻOtua. Naʻá ne kamata ki mui ke ako ʻa e Tohitapú mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Naʻá ne ʻilo ai ʻoku tokonaki mai ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ha tali fakafiemālie ki he fehuʻi fuoloa, Ko e hā ʻoku fakangofua ai ʻe he ʻOtuá ʻa e fulikivanú? a

Ko e tangata loto-moʻoni ko ení naʻá ne ʻilo ko e ʻi ai ʻa e fulikivanú ʻoku ʻikai te ne fakamoʻoniʻi ʻiate ia pē ʻoku ʻikai ʻi ai ha ʻOtua. Ke fakatātaaʻi: ʻE faʻu nai ʻe ha tangata ha hele ke ngāueʻaki ki hono hifi ʻo e kakanoʻi manú. ʻOku fakatau nai ʻe he kasitomaá ʻa e helé ʻo ngāueʻaki ia, ʻo ʻikai ki hono hifi ʻo e kakanoʻi manú, ka ke faiʻaki ha fakapō. Ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo hono ngāuehalaʻaki ʻa e helé ʻoku ʻikai te ne taʻefakamoʻoniʻi ʻe ia ʻa e ʻi ai ʻa hono tokotaha-ngaohí. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻa e ʻikai ke ngāueʻaki ʻa e māmaní ʻo fehoanaki mo e meʻa naʻe fakataumuʻa ki aí ʻoku ʻikai ke ʻuhinga ai iá naʻe ʻikai hano Tokotaha-Fakatupu.

ʻOku akoʻi ʻe he Tohitapú ʻoku haohaoa ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá. ʻIate iá ʻoku “taʻe haʻane hala, ko e faitotonu ia mo haohaoa.” (Teutalonome 32:4) ʻOku foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻaʻofa lelei ki he tangatá, ka kuo ngāuehalaʻaki ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi meʻaʻofá, ʻo fakatupunga ai ʻa e faingataʻa taʻefaʻalaua. (Semisi 1:​17) Kae kehe, ʻe ʻomai ʻe he ʻOtuá ʻa e ngataʻanga ki he faingataʻá. Hili iá, “ʻe maʻu ʻa e fonua ʻe he faʻa kataki; . . . pea te nau nofo ai ʻo tuputupuʻa.”—Sāme 37:​11, 29.

Ko e tangata Suēteni ko ia naʻe lave ki ai ki muʻá naʻe maongo kiate ia ʻa ʻene sio ki he faingataʻaʻia ʻa e kaungā faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e moʻoni, ko ʻene tokanga ʻofa ki he niʻihi kehé ʻoku fakapapauʻi ai ʻa e ʻi ai ʻa e ʻOtuá. Anga-fēfē?

Ki he tokolahi taha ʻo e kakaí, ko e meʻa kehe pē ʻe taha mei he tui ki he ʻOtuá ko e tui ki he ʻevolūsoné. ʻOku akoʻi ʻe he kau tui fakaʻevolūsoné ʻa e “moʻui ʻa ia pē ʻoku mālohi tahá”​—ʻa ia ko e tangatá mo e fanga manú ʻoku nau feʻauʻauhi ʻi loto ʻi honau ngaahi faʻahingá ki ha moʻui. ʻOku moʻui ʻa e mālohi tahá; ʻoku mate ʻa e vaivai tahá. ʻOku nau pehē, ko e fokotuʻutuʻu fakaenatula ia ʻo e ngaahi meʻá. Ka ʻo kapau ʻoku “fakaenatula” ke mate ʻa e vaivaí koeʻuhi ke ʻatā ʻa e mālohí, ʻe lava fēfē ke tau fakamatalaʻi ʻa e moʻoniʻi meʻa ko ia, hangē ko e tangata Suētení, ʻa e maongo ki he faʻahinga mālohi ʻe niʻihi ʻo e tangatá ʻa e sio ki he faingataʻaʻia ʻa honau kaungā faʻahinga ʻo e tangatá?

Hoko ʻo ʻIloʻi ʻa e ʻOtuá

ʻOku ʻikai lava ke tau sio ki he ʻOtuá koeʻuhi ʻoku ʻikai te ne maʻu ha faʻunga fakaetangata. Neongo ia, ʻoku fiemaʻu kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau hoko ʻo ʻiloʻi ia. Ko e founga ʻe taha ʻoku lava ke tau hoko ai ʻo maheni mo iá ko hono siofi ʻa ʻene ngaahi ngāue makehe ʻaupitó​—ʻa e “ngaahi tāvalivalí” mo e “ngaahi tātongitongi” ʻo e fakatupú. ʻI he Loma 1:​20, ʻoku pehē ʻe he Tohitapú: “Naʻa mo e ngaahi meʻa [ʻo e ʻOtuá] ʻoku taʻehāmai, ka talu e ngaohi ʻo mamani mo e ha ia, ʻi hono ʻutangiʻi mei he ngaahi meʻa kuo ne ngaohi, ʻio, ʻa hono māfimafi mo hono ʻotua, ʻo fakatou lau itaniti; ko ia ʻoku ʻikai ai hanau haoʻanga.” ʻIo, hangē tofu pē ko e lava ke tokoniʻi koe ʻe ha ako ki ha tāvalivali pe ko ha tātongitongi ke ke maʻu ʻa e mahino ki he angaʻitangata ʻo e tokotaha-ʻātí, ko e fakalaulauloto ki he ngaahi ngāue fakaofo ʻa e ʻOtuá ʻoku lava ke ne tokoniʻi koe ke ke hoko ai ʻo maheni lelei ange mo hono ʻulungāngá.

Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai lava ke tau tali ʻa e kotoa ʻo e ngaahi fehuʻi fakatupu hohaʻa ʻo e moʻuí ʻi he sio pē ki he ngaahi ngāue fakaefakatupu ʻa e ʻOtuá. Ka ʻoku lava ke tau maʻu ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi peheé ʻi he fekumi ki he Folofola ʻa e ʻOtuá, ko e Tohitapú. Ko hono lau ʻa e Tohitapú mo ha fakakaukau ʻataá naʻe aʻu ai ʻa e ongo tangata ʻe toko ua naʻe lave ki ai ki muʻa angé ki ha fakamulituku ʻoku ʻi ai ʻa e ʻOtua, pea ʻokú ne tokanga fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hoko kiate kitautolú.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ki ha fakamatala lahi ange ki he ngaahi ʻuhinga ʻo hono fakangofua ʻe he ʻOtuá ʻa e fulikivanú, kātaki ʻo sio ki he tohi Is There a Creator Who Cares About You?, vahe 10, naʻe pulusi ʻe he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 28]

J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA