Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Moʻui Haohaoá ʻOku ʻIkai ko ha Misi Pē!

Ko e Moʻui Haohaoá ʻOku ʻIkai ko ha Misi Pē!

Ko e Moʻui Haohaoá ʻOku ʻIkai ko ha Misi Pē!

Ko ha māmani haohaoa​—ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koé? Fakaʻuta atu ki ha sōsaieti ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻa ia ʻoku ʻikai ʻi ai ha faihia, ngāuekoviʻaki ʻa e faitoʻo kona tapú, honge, masiva, pe fakamaau taʻetotonu. ʻOku fiefia ʻa e tokotaha kotoa pē ʻi he moʻui lelei fakaeongo mo fakaesino. ʻOku ʻikai ha mamahi pe taʻefiefia koeʻuhi naʻa mo e maté kuo toʻo atu ia. ʻOku totonu ke ke fakaʻamu ki ha māmani pehē?

LOLOTONGA ʻa e ʻikai tukunoaʻi ʻa e ngaahi laka ki muʻa ʻa e saienisí mo e tekinolosiá, ko e tokolahi taha ʻo e kakaí ʻoku ʻikai moʻoni te nau tui ko e poto pe ʻilo fakaetangatá te ne fakahoko mai ha māmani haohaoa ʻa ia ʻe moʻui ai ʻa e tokotaha kotoa ʻi he melino mo e fiefia. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e hehema fakaetangatá ʻoku ʻikai fakaʻikaiʻi ʻene loto ke fakaleleiʻi ʻa e ngaahi meʻá pea ke fakatonutonu ʻa e ngaahi taʻehaohaoá. Ko e moʻoni, ko e misi taʻemoʻoní ʻataʻatā ʻe ʻikai te ne tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻikai hanau ʻapí pea mo e masivá, pea ʻe ʻikai te ne fakafiemālieʻi ʻa e kau faingataʻaʻiá pea mo e kau puké ʻa ia ʻoku nau holi ki ha fakanonga mei heʻenau faingataʻaʻiá. Ko ha māmani haohaoa ʻe ʻikai pē ke hoko mai ia fakafou ʻi he fakakaukau ʻa e tangatá. Kae kehe, neongo ʻa e mamahi mo e fakafeʻātungia lolotongá, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi ʻuhinga fefeka ki he tui ko ha māmani ʻa ia te ke pehē ʻoku haohaoá ʻoku ofi moʻoni mai ia.

ʻI hoʻo fakakaukau atu fekauʻaki mo e moʻui haohaoá, ʻe haʻu nai ki hoʻo manatú ʻa e moʻui ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻe ʻikai ko Sīsū pē ʻa e tangata haohaoa ne moʻui ʻi ha taimi ʻi he foʻi māmaní. Ko ʻĀtama mo ʻIvi, ʻi hono fakatupu ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá, naʻá na fiefia ʻi he moʻui haohaoá ʻi ha palataisi. Ka neongo ia, naʻá na fakamoleki ʻa e tuʻunga lelei ʻaupito ko ení koeʻuhi ko ʻena angatuʻu ki heʻena Tamai fakahēvaní. (Senesi 3:​1-6) Ko ia ai, naʻe fakahū ʻe he Tokotaha-Fakatupú ki he faʻahinga ʻo e tangatá ha holi ke moʻui taʻengata. ʻOku fakamoʻoni ki he meʻa ko iá ʻa e Koheleti 3:​11 (Tagata Malaga, PM): “Kuo ne [ʻOtuá] ngaohi kotoa ke fakaʻofoʻofa ʻi hono kuonga; kae ʻumaʻa kuo ne ʻai ʻa itaniti ki honau loto, ko ia ai ʻoku ʻikai lava ʻe he tangata ke mahakulea ʻa e ngaue ʻoku fai ʻe Elohimi mei he kamataʻanga ki he ngataʻanga.”

Lolotonga hono taki ʻe he taʻehaohaoá mo e angahalá ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ki ha moʻui ʻo e “muna” mo e “popula ki he ʻauha,” fakatokangaʻi ʻa e ngaahi lea fakafiemālie ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Ko e ʻamanakituʻu ʻa Natula [“meʻa fakatupú,” NW] ʻoku ne nofoʻaki tali ki he fakaeʻa ʻo e ngaahi foha ʻo e ʻOtua. He naʻe fakamoʻulaloa ʻa Natula ki he muna: ka talaʻehai ko hono loto, ka koeʻuhi pe ko ia naʻa ne fai ʻa e fakamoʻulaloa: ka naʻe tuku ke ne ʻamanaki pe, ʻo pehe, Naʻa mo ia, ʻa Natula, ʻe faifai pea fakaʻataʻatā mei heʻene popula ki he ʻauha, kae fakahoko ia ki he tauʻataina fakalangi ʻa e fanau ʻa e ʻOtua.” (Loma 8:​19-21) ʻOku fakahaaʻi mahino ʻe he Tohitapú ko e ngaahi tokonaki ʻa e ʻOtuá ki hono toe fakafoki mai ʻa e moʻui haohaoa fakaetangatá ʻoku ʻai ia ke ala lava fakafou ʻia Sīsū Kalaisi.​—Sione 3:​16; 17:3.

ʻI he tānaki mai ki he ʻamanaki fakaofo ko eni ki he kahaʻú, ʻoku tau maʻu kotoa ʻa e malava ke laka ki muʻa fakalaumālie, ʻo ʻai ʻetau fakalakalaká ke hā ia naʻa mo e taimí ni.

Feinga ke Fakaʻatuʻi

Naʻe vakai ʻa Sīsū Kalaisi ki he meʻa fekauʻaki mo e haohaoá ʻoku mātuʻaki mahuʻinga, he naʻá ne tala ki ha fuʻu kau fanongo tokolahi: “Ka mou haohaoa pe ʻa kimoutolu; ʻo hange ʻoku haohaoa ʻa hoʻomou Tamai Fakalangi.” (Mātiu 5:48) Naʻe ʻamanekina moʻoni ʻe Sīsū meiate kitautolu ke tau taʻemele ʻi he fokotuʻutuʻu fulikivanu lolotongá? ʻIkai. ʻOku totonu moʻoni ke tau feinga ke fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo e loto-fiefoakí, anga-leleí, mo e ʻofa ki hotau kaungā faʻahinga ʻo e tangatá, neongo ʻoku tau faʻa tō ʻi hono fai ʻa e meʻa ʻoku totonú. Naʻa mo e taha ʻo e kau ʻapositolo ʻa Sīsuú naʻá ne tohi: “Kapau ʻoku tau vete ʻetau ngaahi angahala, ko ʻene anga fakamoʻoni talaʻofa, mo ʻene anga faitotonu, ʻoku na kau ke ne fakamolemole ʻetau ngaahi angahala, pea ke ne fakamaʻa ʻa kitautolu mei he faihala fulipe. Kapau ʻoku tau pehe kuo ʻikai te tau fai angahala, ta ʻoku tau pehe ko e loi ʻa ʻEne ʻAfio, pea ʻoku ʻikai ʻiate kitautolu ʻa ʻene folofola.”—1 Sione 1:​9, 10.

Ka neongo ia, ʻoku lava ke tau fakaleleiʻi ʻa e founga ʻo ʻetau vakai kiate kitautolú mo ʻetau tōʻonga ki he niʻihi kehé, ʻo fakaʻehiʻehi mei he fuʻu tōtuʻá. Ko hai ʻe lava ke ne maʻu ha tohi fakahinohino ki hono maʻu ha ʻulungaanga mafamafatatau, mo fakaʻatuʻi ʻo lelei ange ia ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá, ko e Tohitapú? Ko hono fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga hangē ko e fiefiá mo e anga-fakanānaá te ne tokoniʻi kitautolu ke lelei hotau vā mo e niʻihi kehe ʻi he ngāueʻangá, mo hotau hoa malí, pea mo ʻetau ngaahi mātuʻá pe fānaú. Naʻe naʻinaʻi mai ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he kau Kalisitiané: “Mou fiefia ʻi he ʻEiki maʻu ai pe: ʻio, kau toe ʻai atu, Mou fiefia. Ko hoʻomou anga na, ʻa e [fakaʻatuʻí], tuku ke ha ia ki he kakai fulipe.”—Filipai 4:​4, 5.

Ngaahi ʻAonga ʻo e Fakaʻatuʻí

ʻI he taimi ʻokú ke fakaʻatuʻi ai ʻi hoʻo ngaahi ʻamanakí pea fakaʻehiʻehi mei he anga fakahaohaoa fakamamahiʻi-kita mo ikunaʻi-kitá, ʻokú ke maʻu tonu ai ʻa e ʻaonga pea pehē ki he niʻihi kehé. Ko hono ʻiloʻi hoʻo malava moʻoní ʻoku kau ki ai fakatouʻosi ʻa e moʻoni mo e fakaʻatuʻi fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ke loto ke faí. Manatuʻi, naʻe fakatupu kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau nofo ʻi he foʻi māmaní pea ke maʻu ʻa e fiemālie ʻi he ngāue mohu ʻuhinga ʻa ia ʻoku ʻaonga kiate kitautolu pea mo e niʻihi kehé.​—Senesi 2:​7-9.

Kapau kuó ke fiemaʻu ʻa e meʻa lahi meiate koe, ko e hā ʻoku ʻikai te ke hanga ai kia Sihova ʻi he lotú? Ko hono maʻu ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá te ne ʻomai kiate koe ʻa e nonga lahi. ʻOku ʻafioʻi ʻe Sihova hotau faʻungá mo e tuʻunga taʻehaohaoá, ko ia ʻoku ʻikai te ne taʻefakaʻatuʻi pe faingataʻa ke fakahōifuaʻi. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he tokotaha-tohi-sāmé kiate kitautolu: “Hange ʻoku fakaʻatuʻi ʻe ha tamai ʻa e fanau aʻana, pehe ʻoku fakaʻatuʻi ʻe Sihova ʻa e kakai ʻoku ʻapasia kiate ia. He ʻoku ne ʻilo ʻe ia hota anga; ʻoku ne manatu ai pe ko e efu pe kitaua.” (Sāme 103:​13, 14) He houngaʻia ē ʻoku lava ke hoko kiate kitautolú ʻi he feangainga ʻa e ʻOtuá ki he tangatá ʻi ha founga mohu meesi peheé! ʻOkú ne ʻafioʻi ʻa hotau ngaahi ngātangá, ka ʻoku lava ke tau hoko ʻo mahuʻinga ki heʻene ʻafio maí ʻi he tuʻunga ko e fānau ʻofeina.

ʻI he ʻikai tuli ki he anga fakahaohaoá, he fakapotopoto lahi ange ē ke fakatupulekina ʻa e ʻiloʻilo fakalaumālié mo ha fakakaukau mafamafatatau! ʻIkai ngata aí, ʻoku lava ke tau fakapapauʻi ʻe ʻikai lava ʻe ha taha ke taʻofi ʻa Sihova mei hono fakahoko ʻa ʻene taumuʻa ke hiki hake ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ki he haohaoa ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Ka ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e haohaoa fakaetangatá?

ʻOku Lelei Ange ʻa e Moʻui Haohaoá ʻi he Anga Fakahaohaoá

Ko e haohaoá ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ke hoko ko ha tokotaha tui ki he anga fakahaohaoá. Ko e faʻahinga kuo fakamonū ke nau nofo ʻi he Palataisi he foʻi māmaní ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻe ʻikai moʻoni ke nau hoko ko e faʻahinga ʻoku nau kounaʻi ha meʻa, mo māʻoniʻoni fakaekita. Ko e taha ʻo e ngaahi fiemaʻu ki he hao ʻi he mamahi lahí ko e houngaʻia fakamātoato ki he feilaulau huhuʻí, hangē ko ia naʻe fakahāhā ʻe he fuʻu kakai lahi fakavahaʻapuleʻanga ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻapositolo ko Sioné: “Ko hotau fakamoʻui ʻoku mei hotau ʻOtua, ʻa ia ʻoku ʻafio ʻi he taloni, pea mei he Lami.” (Fakahā 7:​9, 10, 14) Ko e kau hao kotoa ʻi he mamahi lahi ʻoku tuʻunuku maí te nau houngaʻia ʻi he loto-lelei ʻa Kalaisi ke pekia maʻanautolú pea mo e faʻahinga kotoa ʻoku nau ngāueʻi ʻenau tui kiate iá. Ko ʻene feilaulau ʻofá ʻoku fakatoka ai ʻa e makatuʻunga ki hono ʻomai ʻa e fakanonga taʻengata mei heʻenau ngaahi taʻehaohaoá mo e ngaahi vaivaiʻangá.​—Sione 3:​16; Loma 8:​21, 22.

ʻE tatau mo e hā ʻa e moʻui haohaoá? ʻI he ʻikai ha feʻauʻauhi mo ha taumuʻa siokitá, ko e ʻofa mo e anga-lelei ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá te ne ʻai ʻa e moʻuí ke mahuʻinga, ʻo fakangata ʻa e loto-moʻuá mo e māʻulalo ʻa e tokaʻi-kitá. Ka, ko e moʻui haohaoá, ʻe ʻikai ke fakapipiko pe fakahela. Ko e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻoku ʻikai ke tokonaki mai ai ʻa e ngaahi fakaikiiki kotoa pē fekauʻaki mo e Palataisí ka ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e faʻahinga moʻui ʻoku lava ke tau ʻamanekiná: “Te nau langa fale, ʻo nofo ai; pea te nau to ngouevaine, pea kai hono fua. ʻE ʻikai te nau langa, kae nofo ai ha taha kehe; ʻe ʻikai te nau to, kae kai ʻe ha taha kehe: he hange ko e fuoloa ʻo ha ʻakau ʻe pehe ʻa e fuoloa ʻa hoku kakai; pea ko ʻeku fanga pele te nau ʻosiki ʻa e ngaue ʻa honau nima. ʻE ʻikai te nau fakaongosia noa, pea ʻe ʻikai te nau fakatupu fanau ke fakapoongi.”—Aisea 65:​21-23 (Isaia, PM).

ʻI he ʻikai ke fifili fekauʻaki mo e faʻahinga fakafiefia, ngaahi fale faiʻanga fakatau, tekinolosia, pe meʻalele ʻe tokonaki mai ʻe he Puleʻangá, fakaʻuta atu kiate koe ʻokú ke fiefia ʻi hono fakahoko ʻo e ngaahi leá ni: “Ko e ulofi mo e lami te na kaikai fakataha, pea ko e laione te ne kai kauʻi koane hange ko e pulu: pea ko e ngata—ko e efu ʻene meʻakai aʻana. ʻE ʻikai te nau fai ha maumau, pea ʻe ʻikai te nau fai ha fakaʻauha ʻi he kotoa o ʻeku moʻunga tapu—ko e folofola ia ʻa Sihova.” (Aisea 65:25) He kehekehe moʻoni ʻe ʻi ai ʻa e moʻui haohaoá mei he meʻa ʻokú ke ʻilo ʻi he ʻaho ní! Kapau te ke hoko ko e taha ʻo e faʻahinga ʻoku lau ʻoku taau ke moʻui he taimi ko iá, te ke maʻu ʻa e ʻuhinga ke tuipau ai ko hoʻo Tamai fakahēvani ʻofá te ne mahuʻingaʻia ʻiate koe pea mo ho fāmilí. “Tuʻu foki ʻi he ʻEiki [“Sihova,” NW] hoʻo manako, pea te ne ʻatu ʻa e ngaahi kole ʻa ho loto.”—Sāme 37:4.

Ko e moʻui haohaoá ʻoku ʻikai ko ha misi pē. Ko e taumuʻa ʻofa ʻa Sihova fekauʻaki mo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻe fakahoko kakato. Ko koe mo ho fāmilí ʻe lava ke mou ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga ʻa ia ʻe fokotuʻu hake ki he haohaoa fakaetangatá pea moʻui taʻengata ʻi he māmani foʻou ʻa e ʻOtuá. ʻOku tomuʻa tala ʻe he Tohitapú: “Ko haʻa fai totonu te nau maʻu ʻa e fonua, pea te nau nofo ai ʻo tuputupuʻa.”—Sāme 37:29.

[Fakatātā ʻi he peesi 6]

ʻOku lava ke tau fakaleleiʻi ʻa e founga ʻo ʻetau vakai kiate kitautolu mo e niʻihi kehé, ʻo fakaʻehiʻehi mei he anga fakahaohaoá pe tokanga ki he fakaikiikí

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko e hā ʻoku ʻikai te ke fakakaukauloto atu ai kiate koe ʻokú ke ʻosi fiefia ʻi he ngaahi tuʻunga melino mo māʻoniʻoni ʻi he Palataisí?