Skip to content

Skip to table of contents

ʻE Lava ke ʻI Ai ha ʻUhinga Lahi Ange ki Hoʻo Moʻuí?

ʻE Lava ke ʻI Ai ha ʻUhinga Lahi Ange ki Hoʻo Moʻuí?

ʻE Lava ke ʻI Ai ha ʻUhinga Lahi Ange ki Hoʻo Moʻuí?

KO E mahuʻinga moʻoní ʻoku ʻikai ko ia ko ē ʻoku faʻa fakahaá. Ko e lauʻi paʻanga pepa lahi taha naʻe tuku mai ʻi he ʻIunaite Seteté ʻoku ʻi ai hono mahuʻinga ʻoku hā ko e $10,000. Ka, ko e pepa ko ia ʻoku paaki mei aí ko hono mahuʻingá ʻoku lau sēniti siʻi pē.

Kuó ke teitei fifili pe ʻe lava ke ʻomai ʻe he fanga kiʻi lauʻipepa ʻoku siʻi ʻa e mahuʻinga ʻoku kau ki aí ha ʻuhinga moʻoni ki hoʻo moʻuí? ʻOku fakakaukau ʻa e kakai tokolahi te nau malava. ʻOku ngāue poʻuli mo e ʻaho ʻa e laui miliona koeʻuhi ke maʻu ai ʻa e paʻanga lahi taha ʻe malava ke nau maʻú. ʻI he taimi ʻe niʻihi ko e tuli ki he paʻangá ʻoku ʻuhinga iá ko hono feilaulauʻi ʻenau moʻui leleí, ko honau ngaahi kaumeʻá, pea naʻa mo honau fāmilí. Ko e hā hono ikuʻangá? ʻE lava ʻe he paʻangá​—pe ko e meʻa ʻoku tau fakatau mai ʻakí​—ʻo ʻomai ha fiemālie moʻoni mo tuʻuloa?

Fakatatau ki he kau fekumí, ko e lahi ange ʻo ʻetau kumi ʻa e fiemālie makatuʻunga ʻi he ngaahi koloa fakamatelié, ko e siʻi ange ia ʻa e ngalingali te tau maʻu iá. Ko e faʻu-tohi ko Alfie Kohn ʻokú ne fakaʻosiʻaki ko e “fiemālié ʻoku ʻikai ko ha meʻa pē ia ke fakatau atu. . . . Ko e kakai ko ia ʻoku hoko ʻa e koloaʻiá ko e meʻa muʻomuʻa ia ʻi he moʻuí ʻoku nau hehema ki hono aʻusia ha tuʻunga faikehe ʻo e loto-moʻuá mo e loto-mafasiá pea pehē ki ha tuʻunga māʻulalo ange fakalūkufua ʻo e fiefiá.”​—International Herald Tribune.

Neongo ʻoku ʻiloʻi nai ʻe he kau fekumí ʻoku fiemaʻu ʻi ha moʻui mohu ʻuhinga ha meʻa kehe mei he paʻangá, ʻoku ʻikai ke fakakaukau pehē ʻa e kakai tokolahi. ʻOku ʻikai ʻaupito ke fakaʻohovale eni, koeʻuhi he ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau nofo ʻi he ngaahi fonua Hihifó kuo nafui ʻaki nai ai kinautolu ʻe ha ngaahi tuʻuaki ʻoku aʻu ki he 3,000 ʻi he ʻaho. Pe ko e ngaahi meʻá ni ko e tuʻuaki ʻo e ngaahi kaá pe lolé, ko e foʻi fakakaukau tefitó ko eni: ‘Fakatau ʻa e koloa ko ení, pea te ke fiefia ange ai.’

Ko e hā ʻa e ola ʻo e pouaki taʻefakavaivai ʻo e ngaahi meʻa fakamatelié? He ko ē ʻoku faʻa tukunoaʻi ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié! Fakatatau ki ha līpooti ʻi ha makasini Newsweek, ko e ʻālekipīsope ʻo Cologne, Siamané, naʻá ne talaki ki muí ni ʻo pehē “ʻi hotau sōsaietí, ʻoku ʻikai ke kei hoko ai ʻa e ʻOtuá ko ha tuʻunga-lea.”

Mahalo pē kuó ke līʻoa ʻa e meimei kotoa ʻo ho iví ʻi he ngāue ki he moʻuí. Mahalo pē ʻokú ke ongoʻi ʻoku siʻi ho taimí ke fai ai ha toe meʻa kehe. Kae kehe, ʻi he taimi ki he taimi, te ke ongoʻi nai ʻoku pau pē ʻoku ʻi ai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he moʻuí ʻi he lele taʻehanongataʻanga fakaongosiá kae ʻoua kuo taʻofi ia ʻe ho tuʻunga moʻui leleí pe ko ho taʻumotuʻá.

ʻE lava ʻe he tokanga lahi ange ki he ngaahi meʻa fakalaumālié ʻo ʻoatu kiate koe ha fiemālie lahi ange? Ko e hā ʻa e meʻa te ne ʻoatu ha ʻuhinga lahi ange ki hoʻo moʻuí?