Skip to content

Skip to table of contents

Fakaʻapaʻapa ki he Tuʻunga Mafaí—Ko e Hā ʻOku Siʻi Aí?

Fakaʻapaʻapa ki he Tuʻunga Mafaí—Ko e Hā ʻOku Siʻi Aí?

Fakaʻapaʻapa ki he Tuʻunga Mafaí—Ko e Hā ʻOku Siʻi Aí?

“Ko e fakafepakiʻi ʻo e tuʻunga mafai kuo fokotuʻú, fakalotu mo fakaemāmani, fakasōsiale mo fakapolitikale, ʻi he tuʻunga ko ha meʻa kehe atu ʻi māmani lahí ʻe lau nai ʻi ha ʻaho ko e meʻa tuʻu-ki-muʻa ia ʻoku hoko ʻo e hongofuluʻi taʻu fakaʻosí.”

KUO mahili atu eni ʻa e ngaahi taʻu talu mei he 1960 tupú, ko e hongofuluʻi taʻu eni naʻe lave ki ai ʻa e faihisitōlia mo e filōsefa ko Hannah Arendt. ʻI he ʻahó ni, ko e fetōʻaki ʻa e taʻefakaʻapaʻapa ki he tuʻunga mafaí ʻoku faai ia ki he toe mālohi ange.

Ko e fakatātaá, ko ha līpooti ki muí ni ʻi he The Times ʻo Lonitoní ʻoku pehē ai: “ʻOku fakafisi ʻa e ngaahi mātuʻa ʻe niʻihi ke tali ʻa e tuʻunga mafai ʻo e faiakó ki he kiʻi tamá pea ʻi he taimi ko ia ʻoku fai ai ʻa e ngaahi feinga ke akonakiʻi ʻenau kiʻi tamá ʻoku nau lāunga.” ʻOku faʻa hoko, ʻi he taimi ko ia ʻoku akonakiʻi ai ʻenau fānaú ʻi he akoʻangá, ʻoku ō ki ai ʻa e ngaahi mātuʻá ʻo ʻikai ke fakamanamanaʻi pē ʻa e kau faiakó ka ke ʻohofi kinautolu.

Ko ha tokotaha-lea maʻá e Feohiʻanga Fakapuleʻanga ʻo e Kau Faiako Pule ʻi Pilitāniá ʻoku hiki ʻa ʻene fakamatala ʻo pehē: “ʻOku pehē ʻe he kakaí ‘ʻoku ou maʻu ʻa e ngaahi totonú,’ kae ʻikai pehē ‘ʻoku ou maʻu ʻa e ngaahi fatongiá.’” Tuku kehe ʻa e taʻemalava ke fakahūhū ki heʻenau fānaú ha fakaʻapaʻapa lelei ki he tuʻunga mafaí, ʻoku ʻikai ke fakatonutonu ʻe he ngaahi mātuʻa ia ʻe niʻihi ʻenau fānau īkí​—pea fakafisi ke tuku ke fai ia ʻe he niʻihi kehé. Ko e fānau ʻoku nau taukaveʻi ʻenau “ngaahi totonú” ʻoku fakaʻatā ke nau manukiʻi ʻa e tuʻunga mafai fakatouʻosi ʻo e ngaahi mātuʻá mo e kau faiakó, pea ko hono nunuʻá ʻoku lava ke tomuʻa tala​—“ko ha toʻutangata foʻou ʻoku ʻikai haʻanau fakaʻapaʻapa ki he tuʻunga mafaí pea siʻi ʻenau fakakaukau ki he tonú mo e halá,” ko e tohi ia ʻa e tokotaha faʻu-kōlomu ko Margarette Driscoll.

ʻI he kupu ʻo e makasini Time ko e “Toʻutangata Kuo Siva ʻEne ʻAmanakí” naʻe fakahaaʻi ai ʻa e ʻikai ke tākihalaʻi ʻa e toʻutupu Lūsia tokolahi ʻaki ʻenau lave ki ha tokotaha faʻu-hiva rap manakoa ʻa ia naʻá ne pehē: “ʻE malava fēfē ki ha tokotaha kuo fanauʻi mai ki he māmani ko ení, ʻa ia ʻoku halaʻatā ke tolonga fuoloa ai ha meʻa, pea halaʻatā ha meʻa ai ʻe lelei, ke falala ki he sōsaietí?” Ko e tokotaha ako ki he sōsialé ko Mikhail Topalov naʻá ne fakahaaʻi ʻa ʻene fakamoʻoni ki he fakakaukau ko ení: “Ko e kau leka ko ení ʻoku ʻikai te nau vale. Kuo nau sio ki hono kākaaʻi ʻenau ngaahi mātuʻá ʻe he puleʻangá, kuo nau sio ki he mole ʻa e paʻanga ʻenau ngaahi mātuʻá mo ʻenau ngaahi ngāué. ʻE lava ke tau ʻamanekina te nau fakaʻapaʻapa ki he tuʻunga mafaí?”

Kae kehe, ʻe hala ke fakaʻosiʻaki, ko e taʻefalala ki he tuʻunga mafaí ʻokú ne fakamatalaʻi pē ʻa e ʻulungaanga ʻo e toʻutangata kei talavou angé. ʻI he ʻahó ni, ko e kakai ʻo e ngaahi taʻumotuʻa kotoa ʻoku nau vakai ʻaki ʻa e taʻefalala, naʻa mo e fehiʻa ki ha faʻahinga tuʻunga mafai pē. ʻOku ʻuhinga ení ʻoku ʻikai ha tuʻunga mafai ia ʻe lava ke falala ki ai? Kapau ʻe ngāueʻi totonu, ko e tuʻunga mafaí, ʻoku fakamatalaʻi “ko e mālohi pe totonu ke puleʻi, fakamāuʻi, pe taʻofi ʻa e ngaahi ngāue ʻa e niʻihi kehé,” ʻe lava ke hoko ia ko ha mālohi ki he leleí. ʻE lava ke hoko ia ʻo ʻaonga fakatouʻosi ki he faʻahinga tāutahá pea ki he kakai ʻo e feituʻú. ʻE lāulea ʻi he kupu hoko maí ki he founga ʻo e hoko ʻa e meʻá ni.