Skip to content

Skip to table of contents

Fanongonongo ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he Ngaahi ʻOtu Motu ʻo Fisí

Fanongonongo ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he Ngaahi ʻOtu Motu ʻo Fisí

Ko Kitauá ko e Haʻa Tui

Fanongonongo ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he Ngaahi ʻOtu Motu ʻo Fisí

NAʻE lea ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he taimi ʻe taha ʻo fekauʻaki mo e ongo hala ʻe ua. Ko e taha ʻoku ʻatā pea ʻoku fakatau ki he mate. Pea ko e taha ʻoku ʻefiʻefi ka ʻoku fakatau ia ki he moʻui. (Mātiu 7:​13, 14) Ke fakaivia ʻa e kakaí ke nau fili ʻa e hala totonú, naʻe fakataumuʻa ʻe Sihova ko e ʻOtuá ke malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá ʻi he foʻi māmaní kotoa. (Mātiu 24:14) Ko ia ai, ko e kakaí ʻi he feituʻu kotoa ʻoku nau fanongo ki he pōpoaki ʻo e Puleʻangá, pea ʻoku fili ʻe he niʻihi ʻa e moʻuí ʻaki ʻenau hoko “ko e haʻa tui ai pe ke maʻu mai hota laumalie.” (Hepelu 10:39) ʻOku mau fakaafeʻi atu koe ke ke lau ʻa e fili ki he moʻuí naʻe fai ʻe he niʻihi ʻi Fisí pea mo e ngaahi ʻotu motu ofi kehe ʻo e Pasifiki Sauté.

Naʻa Nau Falala kia Sihova

Ko Mere naʻe kei hoko ia ko ha taʻahine ako ʻi he taimi naʻá ne fuofua fanongo ai ki he pōpoaki ʻo e Puleʻangá ʻi he 1964. Koeʻuhí ko ʻene nofo mavahe ʻi ha motu mamaʻó, naʻe siʻi ai ʻa ʻene fetuʻutaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ka neongo ia, naʻe faifai atu pē ʻo malava ke ne maʻu ha ʻilo totonu ʻo e Tohitapú. ʻI he aʻu mai ki he taimi ko iá, naʻá ne mali ai mo ha tangata ʻa ia ko ha ʻeiki ia ʻi hono koló. Ko hono ola ʻo e fili ʻa Mere ke moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú, naʻe ngaohikoviʻi ia ʻe hono husepānití pea mo hono ngaahi kāingá, pea naʻe fehiʻanekinaʻi ia ʻe he kakai ʻo e koló. Ka neongo ia, naʻá ne papitaiso ʻi he 1991.

Hili ha taimi nounou mei ai, ko e husepāniti ʻo Mere, ʻa Josua, naʻe molū hifo ʻa ʻene fakakaukaú pea aʻu ʻo kamata ke kau ʻi he ngaahi talanoa faka-Tohitapu naʻe fai ʻe Mere mo ʻena fānaú. Naʻe taʻofi ai ʻe Josua ʻa ʻene kau ki he Siasi Metotisí. Neongo ia, ʻi hono tuʻunga ko ha ʻeikí, naʻá ne kei sea pē ʻi he ngaahi fakataha fakauike ʻa e koló. Naʻe taʻemateaki ʻa Josua, ʻi he anga ʻo e vakai ʻa e kakai ʻo e koló, he ko e Siasi Metotisí ko ha konga tefito ia ʻo e moʻui fakakolo ʻa e kakai Fisí. Ko ia ai, naʻe fakalotoʻi ʻe he faifekau ʻo e feituʻú ʻa Josua ke toe foki ki heʻene lotu ki muʻá.

Naʻe fakahaaʻi loto-toʻa ʻe Josua ko ia mo hono fāmilí kuo nau fai ʻa ʻenau filí pea kuo nau fakapapauʻi ke lotu kia Sihova ko e ʻOtuá “i he laumalie moe mooni.” (Sione 4:​24PM) ʻI ha fakataha ki mui ai ʻa e koló, naʻe tuʻutuʻuni ai ʻe he ʻeiki māʻolunga tahá ke mavahe mei he koló ʻa Josua mo hono fāmilí ʻi he tuʻunga ko e kau liʻekina. Naʻe tuku ange ʻa e ʻaho ʻe fitu ke nau mavahe ai mei he motú pea mo honau falé, kelekelé, mo e ngaahi ngoueʻangá—ʻio, ʻa ʻenau maʻuʻanga moʻuí kotoa.

Naʻe tokoni leva ʻa e fanga tokoua fakalaumālie mei ha motu ʻe taha kia Josua mo hono fāmilí, ʻo tokoniʻi kinautolu ʻaki ha nofoʻanga ke nau nofo ai mo ha kelekele ke nau ngoue ai. Ko Josua mo hono foha lahí kuó na papitaiso he taimí ni, pea ko e foha ʻe taha ʻoku ngāue ia ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaiso ʻo e ongoongo leleí. Naʻe toki hū ʻa Mere ki muí ni ʻo hoko ko ha tāimuʻa tuʻumaʻu (ko ha tokotaha fanongonongo taimi-kakato ʻo e Puleʻangá). Ko ʻenau fili ke tauhi kia Sihová naʻe iku ia ki ha mole ʻo e tuʻungá mo e ngaahi koloa fakamatelié, kae hangē ko e ʻapositolo ko Paulá, ʻoku nau lau ia ko e koto launoa ʻi he fakahoa atu ki he meʻa kuo nau maʻú.—Filipai 3:8.

Ko ha Fili ʻOku Kau ki Ai ʻa e Konisēnisí

Ko e fili ke muimui ki ha konisēnisi kuo akoʻi mei he Tohitapú ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e tui mo e loto-toʻa. Ko e tuʻunga tofu pē ʻeni ʻo e tokotaha toki papitaiso foʻou ko Suraang, ko ha finemui ʻoku nofo ʻi Tarawa, ko e taha ʻi he ngaahi ʻotu motu ʻo Kilipasí. Naʻe kole ʻe Suraang ha ngofua ke fakaʻatā ia mei he tafaʻaki ʻe taha ʻo ʻene ngāué ʻi he tuʻunga ko e neesi ʻi he falemahakí. Ko ʻene kolé naʻe ʻikai ke tali lelei ia ʻo iku ai ki hano ʻave ia ke ne tokangaʻi ʻa e senitā fakafaitoʻo siʻisiʻí ʻi ha motu mavahe ʻa ia ne fakamavaheʻi ai ia mei he niʻihi kehe ʻi heʻene tuí.

ʻI he motu ko iá ʻoku tōʻonga ʻaki ai ʻe he kau haʻu foʻou kotoa pē ke nau fai ha feilaulau ki he “laumālie” ʻo e feituʻú. ʻOku tui ʻa e kakaí ko e ʻikai ke fai peheé ʻe iku ki he mate. Koeʻuhi naʻe fakafisi ʻa Suraang ke fakaʻatā ʻa e tōʻonga ko ʻeni ʻo e tauhi ʻaitolí ke fakahoko maʻana pea mo ʻene faʻahí, naʻe tatali ʻa e kakai ʻo e koló ke noʻouʻa ia ʻe he laumālie kuo fakaʻitaʻí. ʻI he ʻikai hoko ha kovi kia Suraang pe ko ʻene faʻahí, naʻá ne maʻu ai ʻa e ngaahi faingamālie lahi ke fai ha fakamoʻoni lelei.

Ka, ko e ʻahiʻahiʻi ʻo Suraang naʻe teʻeki ke ʻosi ia. Ko e niʻihi ʻo e kau talavou ʻo e motu ko iá ʻoku nau fakakaukau ko ha pole ia ke fakataueleʻi ʻa e kau finemui ʻoku ʻaʻahi atú. Kae kehe, naʻe talitekeʻi ʻe Suraang ʻa ʻenau fakaofiofi fakamahení pea tauhi ʻene mateaki-angatonu ki he ʻOtuá. Ko hono moʻoní, naʻe malava ke ne ngāue ko ha tāimuʻa tuʻumaʻu, neongo naʻe mateuteu ia ke ngāue ʻi he tuʻunga ko ha neesi houa ʻe 24 ʻi he ʻaho.

Ki muʻa ʻi ha kātoanga kai naʻe fai ko e fakalāngilangi ʻo Suraang ʻi heʻene teuteu ke mavahe mei he motú, naʻe pehē ʻe he kau mātuʻa ʻo e koló ko ia ʻa e fuofua misinale moʻonia ke ʻaʻahi ange kiate kinautolú. Koeʻuhi ko ʻene tuʻumaʻu maʻá e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú, ko e niʻihi kehe ʻi he motu ko iá kuo nau tali lelei ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá.

Ngaahi Pole Fakaesino

Ko e tuʻu mavahe ʻa e ngaahi kolo ʻe niʻihi, ʻoku ʻuhinga iá ko e kakai ʻa Sihová kuo pau ke nau fai ʻa e feinga lahi ke kau ʻi he ngāue fakafaifekaú pea ke maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. Fakakaukau atu ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e Kau Fakamoʻoni papitaiso ʻe toko fā—ko ha tangata mo e kau fefine ʻe toko tolu—ʻa ia ʻoku nau fakamoleki ʻa e ngaahi houa ʻi he fefonongaʻakí ʻi he ʻalu pea mo e foki mei he ngaahi fakatahá. Ko ʻenau fonongá ʻoku kau ai ʻa e kolosi ʻi he vaitafe ʻe tolu ʻi he fononga taki taha. ʻI he taimi ʻoku māʻolunga ai ʻa e vaí, ʻoku tomuʻa kakau ʻa e tokouá ki he faʻahi ʻe tahá, ʻo ne toho ha fuʻu kulo feimeʻakai lahi ʻoku faʻo ai ʻenau ʻū kató, ʻū tohí, mo e ngaahi vala fakatahá. Hili iá, ʻokú ne toe kakau ʻo foki ke tokoni ki he fanga tuofāfine ʻe toko tolú.

Ko ha kiʻi kulupu ʻe taha, ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻi he motu mamaʻo ko Nonouti ʻi Kilipasi, ʻoku nau fetaulaki mo e ngaahi pole kehe ia. Ko e fale ʻa ia ʻoku nau fakataha aí ʻoku feʻunga ia mo e kakai pē ʻe toko fitu pe toko valu. Ko e niʻihi kehe leva ʻoku kau ki aí ʻoku nau tangutu mei tuʻa ʻo fakasio atu ʻi hono ngaahi holisi uaea ʻā moá. Ko e feituʻu faiʻanga fakatahá ʻoku eʻa kotoa ia ki he vakai mai ʻa e kakai kehe ʻo e koló ʻa ia ʻoku nau haʻu mo ʻalu ki honau ngaahi falelotu fakaholomamatá. Ko e moʻoni, ʻoku ʻiloʻi ʻe he kau sevāniti ʻa Sihová ko e kakaí, ʻikai ko e ngaahi langá, ʻa e meʻa ʻoku manakoa moʻoni mei he vakai mai ʻa e ʻOtuá. (Hakeai 2:7) Ko e tuofefine ʻosi papitaiso pē ʻe taha ʻi he motú ʻoku matuʻotuʻa ia pea ʻoku ʻikai lava ke lue mamaʻo. Ka, ʻoku tokoniʻi ia ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻe ha finemui, ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaiso ʻa ia ʻokú ne teke takai holo ia ʻi ha saliote. Ko ha houngaʻia ē ʻoku nau fakahāhaaʻi ki he moʻoní!

Ko e kau malanga laka hake ʻi he toko 2,100 ʻoku nau ngāue ʻi he ngaahi ʻotu motu ʻo Fisí ʻoku nau fakapapauʻi ke hokohoko atu ʻi hono fanongonongo ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Pea ʻoku nau loto-falala ʻe tokolahi ʻa e faʻahinga te nau hoko ʻamui “ko e haʻa tui ai pe ke maʻu mai hota laumalie.”

[Mape ʻi he peesi 8]

(Ki he fakamatala kuo fokotuʻú, sio ki he tohi)

ʻAositelēlia

Fisi