Skip to content

Skip to table of contents

Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí

Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí

Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí

ʻI he fakamaama ʻo e ngaahi fekau ʻa e Tohitapú ʻo fekauʻaki mo hono ngāueʻaki totonu ʻo e totó, ʻoku anga-fēfē ʻa e vakai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he ngaahi founga fakafaitoʻo ʻo hono ngāueʻaki hoto totó?

ʻI he lelei ange ke ʻoua ʻe fai pē ʻa e filí ʻo makatuʻunga ʻi he saiʻia fakafoʻituituí pe ko ha fakahinohino fakafaitoʻo, ʻoku totonu ke fakakaukau fakamātoato ʻa e Kalisitiane taki taha ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú. Ko ha meʻa ia ʻi he vahaʻa ʻoʻona mo Sihová.

Ko Sihova, ʻa e tokotaha ʻoku tau moʻuaʻaki ki ai ʻetau moʻuí, ʻokú ne tuʻutuʻuni mai ʻo pehē ʻoku ʻikai totonu ke kai ʻa e totó. (Senesi 9:​3, 4) ʻI he Lao ki ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, naʻe fakangatangata ai ʻe he ʻOtuá ʻa hono ngāueʻaki ʻo e totó koeʻuhi ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e moʻuí. Naʻá ne tuʻutuʻuni: “Ko e moʻui ʻa e kakano ʻoku ʻi he toto: pea kuo u tuku ia maʻamoutolu ki he olita, ke faiʻaki ʻa e fakalelei maʻa hoʻomou moʻui.” Fēfē kapau naʻe tāmateʻi ʻe ha tangata ha manu ke ne kai? Naʻe pehē ʻe he ʻOtuá: “Te ne lilingi ʻa e toto, ʻo uʻufiʻaki ʻa e efu.” * (Livitiko 17:​11, 13) Naʻe toutou fai ʻe Sihova ʻa e fekau ko ʻení. (Teutalonome 12:​16, 24; 15:23) ʻOku pehē ʻe he Soncino Chumash faka-Siú: “Naʻe pau ke ʻoua ʻe tauhi ʻa e totó, ka naʻe lau ia ʻoku taʻefeʻunga ke kai ʻaki hono lilingi atu ia ki he kelekelé.” Naʻe ʻikai ha ʻIsileli ia ʻe feʻungamālie ki ai ke ne tauhi, pea ngāueʻaki ʻa e toto ʻo ha toe meʻamoʻui ʻe taha, ʻa ia ko ʻene moʻuí ʻoku ʻa e ʻOtuá.

Ko e ngafa ko ia ke tauhi ʻa e Lao ʻa Mōsesé naʻe ngata ia ʻi he taimi naʻe pekia ai ʻa e Mīsaiá. Ka, ko e vakai ʻa e ʻOtuá ki he toputapu ʻo e totó ʻoku kei tuʻu pē ia. ʻI hono ueʻi ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá, naʻe fakahinohino ai ʻa e kau ʻapositoló ki he kau Kalisitiané ke nau ‘fakaʻehiʻehi mei he totó.’ Naʻe ʻikai ʻuhinga ia ke fakamaʻamaʻaʻi ʻa e fekau ko iá. Naʻe mahuʻinga fakaeʻulungaanga tatau pē ia mo e fakaʻehiʻehi mei he fehokotaki fakasino taʻetāú pe tonó. (Ngāue 15:​28, 29; 21:25) ʻI he taimi naʻe hoko ai ʻo failahia ʻa hono foaki mo huhu ʻa e totó ʻi he senituli hono 20, naʻe mahinoʻi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ko e tōʻonga ko ʻení ʻoku fepaki ia mo e Folofola ʻa e ʻOtuá. *

ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻe fakalotoʻi ai ʻe ha toketā ha tokotaha mahaki ke ne tānaki mai hono toto ʻoʻoná ʻi ha ngaahi uike ki muʻa he tafá (preoperative autologous blood donation, pe PAD) koeʻuhi ka ʻi ai ha fiemaʻu ʻe malanga hake, ʻe lava ke ne huhu ki he tokotaha mahakí ʻa hono toto pē ʻoʻona naʻe tauhí. Kae kehe, ko e tānaki, tauhi, mo hono huhu pehē ʻo e totó ʻoku fepaki fakahangatonu ia mo e meʻa naʻe leaʻaki ʻi he Livitikó mo e Teutalonomé. Kuo pau ke ʻoua ʻe tauhi ʻa e totó; kuo pau ke lilingi atu ia—hangē ko e laú, ke fakafoki ki he ʻOtuá. Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai kei mālohi he taimí ni ʻa e Lao ʻa Mōsesé. Ka neongo ia, ʻoku ʻapasia ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe fakakau ai ʻe he ʻOtuá, pea ʻoku nau fakapapauʻi ke ‘fakaʻehiʻehi mei he totó.’ Ko ia ai, ʻoku ʻikai te tau foaki toto, pea ʻoku ʻikai te tau tauhi ke toki huhu mai hotau totó ʻa ē ʻoku totonu ke ‘lilingi atú.’ ʻOku fepaki ʻa e tōʻonga ia ko iá mo e lao ʻa e ʻOtuá.

Ko e ngaahi founga kehé pe ngaahi sivi ʻoku kau ai ha toto ʻo ha tokotaha tāutaha ʻoku ʻikai ke fuʻu māʻalaʻala haʻane fepaki ʻaʻana mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e ʻOtuá kuo fakahāʻí. Hangē ko ʻení, kuo fakaʻatā ʻe he kau Kalisitiane tokolahi ha konga ʻo honau totó ke toʻo ki hano sivi pe ʻanalaiso, ʻa ia ʻi he hili pē iá pea liʻaki atu leva ʻa e meʻa ia ko iá. ʻOku toe fokotuʻu mai nai ʻa e ngaahi founga ʻoku fihi lahi ange ʻo fekauʻaki mo hoto totó.

Ko e fakatātaá, ʻi he lolotonga ʻo ha ngāue fakaetafa ʻe niʻihi, ʻoku afeʻi nai ha konga ʻo e totó mei he sinó ʻi ha foʻi ngāue ʻoku ui ko e hemotilūsoni. Ko e toto ʻoku kei toe ʻi he tokotaha mahakí ʻoku huʻi ia. Ki mui aí, ko hono toto ko ia ʻoku tafe takai ʻi tuʻá ʻoku foki fakahangatonu ia kiate ia, ʻo ʻai ai ʻa e lahi ʻo hono totó ke ofi ange ki he tuʻunga totonú. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e toto ko ia ʻoku tafe atu ki ha mataʻilaveá ʻoku maʻu nai ia ʻo sivi koeʻuhi ke toe fakafoki ʻa e fanga kiʻi sela kulokulá ki he tokotaha mahakí; ʻoku ui ʻeni ko e fakahaofi sela. ʻI ha foʻi ngāue kehe, ʻoku ʻoatu fakahangatonu nai ai ʻa e totó ki ha mīsini ʻokú ne hoko atu fakataimi ha ngāue ʻoku anga-maheni ʻaki hono fai ʻe he ngaahi ʻōkani ʻo e sinó (ko e fakatātaá, ko e mafú, ngaahi maʻamaʻá, pe ngaahi kofuuá). ʻOku toki fakafoki leva ʻa e toto mei he mīsiní ki he tokotaha mahakí. ʻI he toe ngaahi founga kehe, ʻoku afeʻi nai ai ʻa e totó ki ha meʻa vahevahe (mīsini vahevahe) koeʻuhi ke malava ʻo toʻo ha ngaahi konga ʻo ia ʻoku taʻeʻaonga pe uesia. Pe ko e taumuʻá nai ke fakamavaheʻi ha konga ʻo e totó ʻo ngāueʻaki ia ʻi ha feituʻu kehe ʻi he sinó. ʻOku toe ʻi ai ʻa e ngaahi sivi ʻa ia ʻoku toʻo ai ha toto lahi koeʻuhi ke fakaʻilongaʻi ia pe ko hono tuifio ia mo ha faitoʻo, ʻa ia ʻe toki fakafoki ki he tokotaha mahakí.

ʻOku kehekehe nai ʻa e ngaahi fakaikiikí, pea ʻoku pau ʻe fokotuʻu ʻa e ngaahi founga foʻou ia, ngaahi faitoʻo, mo e ngaahi sivi. ʻOku ʻikai ko hotau fatongia ia ʻo kitautolu ke tau ʻanalaiso ʻa e tuʻunga kehekehe taki taha pea ʻoatu ai ha fili. Kuo pau ke fai pē ʻe ha Kalisitiane ʻa e fili pē ʻaʻana tonu pe ʻe anga-fēfē ʻa e ngāue ʻe fai ki hono toto ʻoʻoná ʻi he ʻalunga ʻo ha founga fakaetafa, sivi fakafaitoʻo, pe ko e faitoʻo lolotongá. ʻI ha taimi ki muʻa, ʻoku totonu ke ne maʻu ai mei he toketaá pe ko ha tokotaha ngāue fakafaitoʻo ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa fekauʻaki mo e meʻa ʻe fai nai ʻaki hono totó he lolotonga ʻa e foʻi ngāue ʻoku faí. Kuo pau leva ke ne toki fili ʻo fakatatau ki he meʻa ʻoku fakaʻatā ia ki ai ʻe hono konisēnisí. (Sio ki he kiʻi puhá.)

ʻOku totonu ke manatuʻi ʻe he kau Kalisitiané ʻa ʻenau fakatapui ki he ʻOtuá pea mo honau ngafa ‘ke ʻofa kiate ia ʻaki ʻa e kotoa ʻo honau lotó, mo e kotoa ʻo honau laumālié, mo e kotoa ʻo honau iví, mo e kotoa ʻo honau ʻatamaí.’ (Luke 10:27) ʻI he ʻikai hangē ko e tokolahi taha ʻi he māmaní, ʻoku mātuʻaki koloaʻaki ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová honau vahaʻangatae lelei mo e ʻOtuá. ʻOku naʻinaʻi mai ʻa e Tokotaha-Foaki Moʻuí ki he faʻahinga kotoa ke nau falala ki he taʻataʻa ʻo Sīsū naʻe lilingí. ʻOku tau lau: “ʻA ia, ʻi heʻetau ʻiate ia [Sīsū Kalaisi], ʻoku tau maʻu ni ʻa e huhuʻi, ko e meʻa ʻi hono taʻataʻa, ko e fakamolemole o ʻetau ngaahi angahala.”—Efeso 1:7.

[Fakamatala ʻi lalo]

^ pal. 4 ʻOku tohi ʻe palōfesa Frank H. Gorman: “Ko hono lilingi atu ʻo e totó ʻoku mahinoʻi lelei tahá ko ha foʻi ngāue ia ʻo e loto-ʻapasia ʻa ia ʻokú ne fakahāhaaʻi ʻa e ʻapasia ki he moʻui ʻa e monumanú, pea pehē foki ki he ʻapasia ki he ʻOtuá, ʻa ia naʻá ne fakatupu mo hokohoko atu hono tokangaʻi ʻa e moʻui ko iá.”

^ pal. 5 Ko e The Watchtower ʻo Siulai 1, 1951, naʻe tali ai ʻa e ngaahi fehuʻi tefito fekauʻaki mo e tuʻunga-lea ko ʻení, ʻo fakahaaʻi ai ʻa e ʻuhinga ʻoku ʻikai feʻungamālie ai ke huhu mo foaki ʻa e totó.

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 31]

NGAAHI FEHUʻI KE ʻEKE HIFO KIATE KOE

Kapau ʻe afeʻi ki tuʻa mei hoku sinó ha konga ʻo hoku totó pea aʻu ʻo kiʻi taʻofi ʻi ha kiʻi taimi ʻa e tafe takai ko iá, ʻe fakaʻatā au ʻe hoku konisēnisí ke u vakai ki he toto ko ʻení ʻoku kei hoko pē ko ha konga ʻoʻoku, ʻo ʻikai fiemaʻu ia ke ‘lilingi atu ki he kelekelé’?

ʻE hohaʻa ʻa hoku konisēnisi kuo akoʻi mei he Tohitapú kapau ʻoku lolotonga fai ha sivi pe ngāue fakafaitoʻo pea naʻe toʻo ai ha konga ʻo hoku totó, ʻo kiʻi liliu, pea fakafoki fakahangatonu ki hoku sinó?