Skip to content

Skip to table of contents

Hōloa ʻa e Ngaahi Tuʻunga Lelei Fakaeʻulungāngá

Hōloa ʻa e Ngaahi Tuʻunga Lelei Fakaeʻulungāngá

Hōloa ʻa e Ngaahi Tuʻunga Lelei Fakaeʻulungāngá

“KO E faʻahinga meʻa ko iá naʻe ʻikai ke faʻa hoko ia,” ko e lau ia ʻa Helmut Schmidt, ko e sekelitali seniale ia ki muʻa ʻo Siamané. Naʻá ne fakahaaʻi mamahi ʻa e ngaahi keisi ki muí ni ʻo e taʻefaitotonu mataʻāʻā ʻa e kau ʻōfisa fakapuleʻangá ʻa ia naʻe tuʻu ʻi he ngaahi ʻuluʻi ongoongó. “Kuo mole ʻa e ngaahi tuʻunga fakaeʻulungāngá fakafou ʻi he mānumanú,” ko ʻene leá ia.

ʻE loto-tatau mo ia ʻa e tokolahi. Ko e ngaahi tuʻunga lelei fakaeʻulungaanga ko ia ʻoku makatuʻunga ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá, ko e Tohitapú, pea kuo fuoloa hono talilahiá ko ha tataki ki he meʻa ʻoku tonú mo ia ʻoku halá, ʻoku tekeʻi ia ki he tafaʻakí. ʻOku hoko ʻo pehē naʻa mo e ʻi he ngaahi fonua ʻoku taku ʻoku nau fekauʻaki mo e lotu faka-Kalisitiané.

ʻOku Mahuʻinga ʻa e Tuʻunga Fakaeʻulungaanga ʻi he Tohitapú?

Ko e tuʻunga fakaeʻulungaanga ʻoku makatuʻunga ʻi he ngaahi akonaki ʻa e Tohitapú ʻoku kau ki ai ʻa e faitotonu mo e anga-tonu. Ka, ko e manimó, fakameleʻí, mo e kākaá ʻoku mafolalahia. Ko e The Times ʻo Lonitoní ʻoku līpooti ai ʻo pehē ko e kau fakatotolo ʻe niʻihi “ʻoku taku ʻo pehē kuo nau kaihaʻasi ʻi he taimi taki taha ʻo aʻu ki he £100,000 ki hono toe tufaki atu ʻa e ngaahi faitoʻo kona tapu ne ʻosi faʻaó pe fakamoleki ʻa e fakamoʻoni fekauʻaki mo e faʻahinga tefito ʻi he kautaha faihiá.” ʻOku pehē ko e kākā ʻi ʻAositulia ʻi he ngāue maluʻí ʻoku hoko ia ko ha tōʻonga failahia. Pea ʻi Siamane naʻe ofo ʻa e sōsaieti fakasaienisí ʻi hono maʻu ki muí ni ʻe he kau fakatotoló ʻa e “taha ʻo e ngaahi keisi fakamā taha ʻo e kākā ʻi he saienisí ʻi Siamane.” Ko ha palōfesa, ko ha “sitā ʻi he lotolotonga ʻo e kau ako ki he kēnisí ʻi Siamané,” naʻe tukuakiʻi ia ki hono fai ha fakamatala loi pe ki hono faʻu ha fakamatala loi ʻi ha tuʻunga lahi.

Ko e tuʻunga fakaeʻulungaanga ʻoku makatuʻunga ʻi he Tohitapú ʻoku toe kau ki ai ʻa e loto-tōnunga ʻi he nofo malí, ʻa ia ʻoku ʻuhingá ke hoko ko ha vahaʻangatae tuʻuloa. Ka ko e tokolahi fakautuutu ʻo e ngaahi hoa malí ʻoku nau iku ki ha vete ʻi he fakamaauʻangá. Ko e nusipepa Katolika ko e Christ in der Gegenwart (Ko e Toʻutangata Kalisitiané) ʻoku līpooti ai “naʻa mo Suisalani ‘piki ki he tukufakaholó,’ ʻoku fakaʻau ke lahi ange ai ʻa e movete ʻo e ngaahi nofo malí.” ʻI he ʻotu Netalení, ko e peseti ʻe 33 ʻo e ngaahi nofo malí kotoa ʻoku iku ia ki he vete. Ko ha fefine naʻá ne fakatokangaʻi ʻa e ngaahi liliu fakasōsiale ʻi Siamane ʻi he ngaahi taʻu siʻi kuo maliu atú naʻá ne tohi ʻo fekauʻaki mo ʻene hohaʻá: “ʻOku fai ʻa e vakai he taimí ni ki he nofo malí ko e ākenga-motuʻa pea ʻosi hono taimí. ʻOku ʻikai ke kei mali ʻa e kakaí mo ha hoa ki he kotoa ʻo e moʻuí.”

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku fakakaukau ʻa e laui miliona ki he ngaahi tuʻunga fakaeʻulungaanga ʻoku akoʻi ʻi he Tohitapú ʻoku falalaʻanga pea mahuʻinga ki he moʻui ʻi hotau māmani fakaeonopōní. Ko ha ongo meʻa mali ʻokú na nofo ʻi he kauʻāfonua ʻo Suisalani mo Siamané naʻá na ʻiloʻi ko e ako ke moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi ʻulungaanga faka-Tohitapú naʻá ne ʻai kinaua ke na toe fiefia ange. ʻI he anga ʻo ʻena fakakaukaú, “ʻoku ʻi ai ʻa e tataki pē ʻe taha ki he tafaʻaki kotoa ʻo e moʻuí. Ko e tataki ko iá ko e Tohitapú.”

Ko e hā hoʻo fakakaukaú? ʻE lava ke ngāue ʻa e Tohitapú ko ha tataki mahuʻinga? ʻOku ʻaonga ʻi he ʻahó ni ʻa e tuʻunga fakaeʻulungaanga ʻoku makatuʻunga ʻi he Tohitapú?