Skip to content

Skip to table of contents

‘Akoʻi Kinautolu ke Tauhi ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa pē Kuó U Fekau Atu Kiate Kimoutolú’

‘Akoʻi Kinautolu ke Tauhi ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa pē Kuó U Fekau Atu Kiate Kimoutolú’

‘Akoʻi Kinautolu ke Tauhi ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa pē Kuó U Fekau Atu Kiate Kimoutolú’

“Ko ia mou ō ʻo ngaohi ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ko e kau ākonga, . . . akoʻi kinautolu ke tauhi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kuó u fekau atu kiate kimoutolú.”​—MĀTIU 28:​19, 20NW.

1. Ko e hā ʻa e fetalanoaʻaki naʻe hoko ʻi he vahaʻa ʻo e ākonga ko Filipé pea mo ha tangata mei ʻItiopea?

 Ko e tangata mei ʻItiopeá naʻe fāifononga ki Selusalema. ʻI aí naʻá ne lotu ai ki he ʻOtua naʻá ne ʻofa aí, ʻa Sihova. Ngalingali, naʻá ne toe ʻofa ʻi he Folofola fakamānavaʻi ʻa e ʻOtuá. ʻI he lolotonga ʻo e foki ki ʻapi ʻi heʻene salioté, naʻá ne lau ha tatau ʻo e ngaahi tohi ʻa e palōfita ko ʻAiseá ʻi he taimi naʻe fakafetaulaki ai kiate ia ʻa Filipe, ko ha ākonga ʻa Kalaisi. Naʻe ʻeke ange ʻe Filipe ki he ʻItiopeá: “ʻOku ke ʻilo ʻa e ʻuhinga ʻo e meʻa ʻoku ke lau?” Naʻe tali mai ʻe he tangatá: “ʻO u ʻilo fēfē, taʻe ha taha ke ne fakahinohino au?” Naʻe hoko atu ʻa Filipe ʻo tokoni ki he tokotaha ako loto-moʻoni ko ʻeni ʻo e Tohi Tapú ke ne hoko ko ha ākonga ʻa Kalaisi.—Ngāue 8:​26-39.

2. (a) ʻI he ʻuhinga fē ʻoku mohu ʻuhinga ai ʻa e tali naʻe fai ʻe he ʻItiopeá? (e) Ko e hā ʻa e ongo fehuʻi ʻoku fekauʻaki mo e fekau ʻa Kalaisi ke ngaohi ākongá te tau lāulea ki aí?

2 ʻOku taau ke fakatokangaʻi ʻa e tali ʻa e ʻItiopeá. Naʻá ne pehē: ‘ʻO u ʻilo fēfē, taʻe ha taha ke ne fakahinohino au.’ ʻIo, naʻá ne fiemaʻu ha fakahinohino, ha taha ke ne tataki ia. Ko e fakamatalá ni ʻiate ia pē, ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo ha fakahinohino pau naʻe fakakau ʻe Sīsū ʻi heʻene fekau ke ngaohi ākongá. Ko e hā ʻa e fakahinohinó? Ke maʻu ʻa e talí, tau hoko atu angé ʻetau lāuleá ki he ngaahi lea ʻa Sīsū ʻoku hā ʻi he Mātiu vahe 28. Ko e kupu ki muʻá naʻe fakahanga ai ʻa e tokangá ki he ongo fehuʻi, ko e hā e ʻuhingá? mo e ko fē? Te tau lāulea leva he taimí ni ki he toe ongo fehuʻi ʻe ua ʻoku fekauʻaki mo e fekau ʻa Kalaisi ke ngaohi ākongá—ko e hā? mo e ʻafē?

“Akoʻi Kinautolu ke Tauhi ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē”

3. (a) ʻOku anga-fēfē ʻa e hoko ʻa ha taha ko ha ākonga ʻa Sīsū Kalaisi? (e) Ko e ngaohi ākongá ʻoku kau ki ai ʻa e akoʻi ʻo e hā?

3 Ko e hā kuo pau ke tau akoʻi ke tokoniʻi ai ʻa e niʻihi kehé ke nau hoko ko ha kau ākonga ʻa Kalaisi? Naʻe fekauʻi ʻe Sīsū hono kau muimuí: “Ko ia mou ō ʻo ngaohi ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ko e kau ākonga, ʻo papitaiso kinautolu ʻi he huafa ʻo e Tamai mo e ʻAlo mo e laumālie māʻoniʻoní, ʻo akoʻi kinautolu ke tauhi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kuó u fekau atu kiate kimoutolú.” (Mātiu 28:​19, 20NW) Ko ia, kuo pau ke tau akoʻi ʻa e ngaahi meʻa naʻe fekau mai ʻe Kalaisí. * Kae kehe, ko e hā ʻe malava ke tokoni ke fakapapauʻi ai ko ha taha ʻoku akoʻi ki ai ʻa e ngaahi fekau ʻa Sīsuú ʻe ʻikai ngata pē ʻi heʻene hoko ko ha ākongá ka ke toe hokohoko pehē ai pē? Ko e poini tefito ʻe taha ʻoku hā ia ʻi he ngaahi foʻi lea filifili lelei ʻa Sīsuú. Fakatokangaʻi, naʻe ʻikai te ne pehē pē: ‘Akoʻi kiate kinautolu ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kuó u fekau atu kiate kimoutolú.’ Ka, naʻá ne pehē: “Akoʻi kinautolu ke tauhi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kuó u fekau atu kiate kimoutolú.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Mātiu 19:17) ʻOku fakahuʻunga ia ki he hā?

4. (a) Ko e hā ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e tauhi ʻo ha fekau? (e) Fakatātaaʻi ʻa e founga ʻo ʻetau akoʻi ha taha ke ne tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa Kalaisí.

4 Ke tauhi ha fekau ʻoku ʻuhingá ke “fakatatau ʻete tōʻongá” ki ha fekau—ke talangofua ki ai pe tauhi ia. Ko ia ai, ʻoku fēfē ʻetau akoʻi ha taha ke ne tauhi, pe talangofua ki he ngaahi meʻa naʻe fekau mai ʻe Kalaisí? Sai, fakakaukau atu ki he founga ʻoku akoʻi ai ʻe ha faiako fakaʻuli ʻene kau akó ke nau tauhi ʻa e ngaahi lao ʻo e halá. ʻOku akoʻi nai ʻe he faiakó ʻene kau akó ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻo e halá lolotonga ʻa e ʻi ha loki ako. Kae kehe, ke akoʻi ʻene kau akó ki he founga ke talangofua ai ki he ngaahi tuʻutuʻuni ko iá, kuo pau ke ne tataki ʻa e kau akó ʻi heʻenau fakaʻuli tonu ʻi he halá pea ngāue mālohi ke ngāueʻaki ʻa e meʻa kuo nau akó. ʻOku pehē pē, ʻi he taimi ʻoku tau ako ai ʻa e Tohi Tapú mo e kakaí, ʻoku tau akoʻi kiate kinautolu ʻa e ngaahi fekau ʻa Kalaisí. Kae kehe, ʻoku toe fiemaʻu ke tau tataki ʻa e kau akó ʻi heʻenau feinga ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakahinohino ʻa Kalaisí ʻi heʻenau moʻui fakaʻahó pea ʻi he ngāue fakafaifekaú. (Sione 14:15; 1 Sione 2:3) Ko ia, ko hono fakahoko kakato ʻa e fekau ʻa Kalaisi ke ngaohi ākongá ʻoku fiemaʻu ke tau fakatou hoko ko e kau faiako mo e kau fakahinohino. ʻI he founga ko iá, ʻoku tau faʻifaʻitaki ai ki he faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu ʻe Sīsuú pea ʻe Sihová tonu.—Sāme 48:14; Fakahā 7:17.

5. Ko e hā nai ʻoku toumoua ai ha taha ʻoku tau ako Tohi Tapu mo ia ke talangofua ki he fekau ʻa Kalaisi ke ngaohi ākongá?

5 Ko hono akoʻi ʻa e niʻihi kehé ke tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa Sīsuú ʻoku kau ai ʻa hono tokoniʻi kinautolu ke nau tokanga ki he fekau ke ngaohi ākongá. Ko ha ngāue faingataʻa nai ʻeni ki he niʻihi ʻoku tau ako Tohi Tapu mo iá. Neongo kapau ko ha kau mēmipa longomoʻui kinautolu ki muʻa ʻo ha siasi ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, ʻoku ngalingali naʻe ʻikai ke teitei akoʻi kinautolu ia ʻe heʻenau kau faiako fakalotu ki muʻá ke nau ō ʻo ngaohi ākonga. ʻOku fakahā moʻoni ʻe he kau taki lotu ʻe niʻihi ko e taimi ko ia ʻoku hoko mai ai ke akoʻi ʻenau tākangá ke ngāue fakaʻevangelioó, ʻoku taʻemalava fakaʻaufuli ia ʻe he ngaahi siasi ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané. ʻI he fakamatala ki he fekau ʻa Sīsū ke ō ki he māmaní pea tokoniʻi ʻa e faʻahinga kakai kotoa pē ke nau hoko ko e kau ākongá, naʻe pehē ʻe he mataotao Tohi Tapu ia ko John R. W. Stott: “Ko ʻetau taʻemalava ke talangofua ki he ʻuhinga ʻo e fekau ko ʻení ʻa e vaivaiʻanga lahi taha ʻo e kau Kalisitiane ʻevangeliō ʻi he malaʻe ʻo e ngāue fakaʻevangeliō ʻi he ʻaho ní.” Naʻá ne tānaki atu: “ʻOku tau hehema ke fanongonongo ʻetau pōpoakí mei he mamaʻó. ʻOku tau hā he taimi ʻe niʻihi ʻo hangē ha kakai ʻoku tuʻu mei he matātahi malú ʻo kaila ʻaki ha faleʻi ki ha kau tangata melemo. ʻOku ʻikai te tau tūʻulu atu ke fakahaofi kinautolu. ʻOku tau ilifia naʻa tau viviku.”

6. (a) ʻI hono tokoniʻi ha tokotaha ako Tohi Tapu, ʻe lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Filipé? (e) ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻetau tokangá ʻi he taimi ʻoku kamata ai ʻetau tokotaha ako Tohi Tapú ke kau ʻi he ngāue fakamalangá?

6 Kapau ko e tokotaha ko ia ʻoku tau ako Tohi Tapu mo iá naʻe kau ki muʻa ki ha lotu ʻa ia ko hono kau mēmipá, hangē ko e laú, ʻoku nau “ilifia naʻa nau viviku,” ko ha pole nai ia kiate ia ke ne ikunaʻi ʻene ilifia ki he vaí, pea talangofua ki he fekau ʻa Kalaisi ke ngaohi ākongá. Te ne fiemaʻu ʻa e tokoni. Ko ia, ʻoku fiemaʻu ke tau kātaki ʻi heʻetau ʻoange kiate ia ʻa e faʻahinga fakahinohino mo e tataki ʻokú ne fakalolotoʻi ʻene mahinó pea ueʻi ia ke ne fai ha meʻá, ʻo hangē tofu pē ko hono fakamaama ʻe he ngaahi akonaki ʻa Filipé ʻa e ʻItiopeá pea ueʻi ai ia ke ne papitaisó. (Sione 16:13; Ngāue 8:​35-38) Tānaki atu ki ai, ko ʻetau holi ke akoʻi ʻa e kau ako Tohi Tapú ke nau tauhi ʻa e fekau ke ngaohi ākongá ʻoku ueʻi ai kitautolu ke tau ʻi honau tafaʻakí ke fakahinohinoʻi kinautolu ʻi he taimi te nau fuofua laka ai ʻi he ngāue fakamalanga ʻo e Puleʻangá.—Koheleti 4:​9, 10; Luke 6:40.

“Ngaahi Meʻa Kotoa Pē”

7. Ko hono akoʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau ‘tauhi ʻa e ngaahi meʻa kotoa peé’ ʻoku kau ai ʻa e akoʻi kiate kinautolu ʻa e ongo fekau ko e hā?

7 ʻOku ʻikai te tau fakangatangata pē kitautolu ki hono akoʻi ʻo e kau ākonga foʻoú ke nau ngaohi ākongá. Naʻe fakahinohino mai ʻe Sīsū kiate kitautolu ke akoʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau “tauhi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē” naʻá ne fekau maí. ʻOku kau moʻoni ki ai ʻa e ongo fekau lahi tahá—ke ʻofa ki he ʻOtuá pea ke ʻofa ki he kaungāʻapí. (Mātiu 22:​37-39) ʻE anga-fēfē nai hano akoʻi ha ākonga foʻou ke ne tauhi ʻa e ongo fekau ko iá?

8. Fakatātaaʻi ʻa e founga ʻe lava nai ke akoʻi ai ki ha ākonga foʻou ʻa e fekau ke fakahāhā ʻa e ʻofá.

8 Toe fakakaukau angé ki he fakatātā fekauʻaki mo e tokotaha ako fakaʻulí. ʻI he fakaʻuli atu ʻa e tokotaha akó ʻi he halá fakataha mo e faiakó ʻi hono tafaʻakí, ʻoku ako ai ʻa e tokotaha akó ʻo ʻikai ngata pē ʻi he fanongo ki heʻene faiakó ka ʻi he toe sio foki ki he kau fakaʻuli kehé. Hangē ko ʻení, ʻe tuhu nai ʻa e faiakó ki ha fakaʻuli ʻokú ne fakaʻatā anga-ʻofa ha tokotaha ʻe taha ke ne fakalaka hake ʻo muʻomuʻa ʻiate ia ʻi he halá; pe ko ha fakaʻuli ʻokú ne anga-ʻaʻapa ʻo timi hifo ʻa e ulo lahi ʻene kaá koeʻuhi ke ʻoua te ne fakapopongiʻi ʻa e fakaʻuli ʻo e meʻalele ʻoku haʻú; pe ko ha fakaʻuli ʻokú ne loto-lelei ke fai ha tokoni ki ha maheni ʻoku maumau ʻene meʻalelé. ʻOku akoʻi ʻe he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga peheé ha ngaahi lēsoni mahuʻinga ki he tokotaha akó ʻa ia ʻe lava ke ne ngāueʻaki ʻi he taimi ʻokú ne fakaʻuli aí. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko ha ākonga foʻou ʻokú ne fononga atu ʻi he hala ki he moʻuí ʻokú ne ako ʻo ʻikai ngata pē mei heʻene faiakó kae toe pehē foki mei he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻokú ne sio ai ʻi he fakatahaʻangá.—Mātiu 7:​13, 14.

9. ʻE anga-fēfē ʻa e ako ʻa ha ākonga foʻou ki he meʻa ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e pehē ke tauhi ʻa e fekau ke fakahāhā ʻa e ʻofá?

9 Hangē ko ʻení, ʻoku sio nai ha tokotaha ako Tohi Tapu ki ha mātuʻa taʻehoa ʻokú ne fakamuʻomuʻa ʻa e feinga lahi ke haʻu ki he Fale Fakatahaʻangá ʻo tataki mai ki ai ʻene fānau īkí. ʻOkú ne sio nai ki ha tokotaha loto-mafasia ʻoku haʻu faitōnunga ki he ngaahi fakatahá neongo ʻene fāinga mo e loto-mafasiá, ko ha uitou taʻumotuʻa ʻokú ne ʻave ha faʻahinga taʻumotuʻa ange ki he fakataha taki taha ʻa e fakatahaʻangá, pe ko ha taʻu hongofulu tupu ʻoku kau ʻi hono fakamaʻa ʻa e Fale Fakatahaʻangá. ʻOku fakatokangaʻi nai ʻe he tokotaha ako Tohi Tapú ha tokotaha mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá ʻoku takimuʻa loto-tōnunga ʻi he malaʻe ngāué neongo ʻa e lahi hono ngaahi fatongia ʻi he fakatahaʻangá. ʻOkú ne fetaulaki nai mo ha Fakamoʻoni ʻoku faingataʻaʻia fakasino mo nofo ʻapi pē ka ko ha matavai ia ʻo e fakalototoʻa fakalaumālie ki he faʻahinga kotoa ʻoku ʻaʻahi kiate iá. ʻOku sio nai ʻa e tokotaha akó ki ha ongo meʻa ʻokú na fai ha ngaahi feʻunuʻaki lahi ʻaupito ʻi heʻena moʻuí koeʻuhi ke na ngāue ʻi he tuʻunga ko e ongo tauhi ʻo ʻena ongo mātuʻa taʻumotuʻá. ʻI he sio ki he kau Kalisitiane anga-ʻofa, tokoni lahi mo ala falalaʻanga peheé, ʻoku ako ai ʻa e ākonga foʻoú mei he faʻifaʻitakiʻangá ki he meʻa ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e pehē ke talangofua ki he fekau ʻa Kalaisi ke ʻofa ki he ʻOtuá mo e kaungāʻapí, tautefito ki he ngaahi kaungātuí. (Palovepi 24:32; Sione 13:35; Kaletia 6:10; 1 Timote 5:​4, 8; 1 Pita 5:​2, 3) ʻI he foungá ni, ʻe malava ai ʻa e mēmipa taki taha ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiané—pea ʻoku totonu—ke hoko ko ha faiako mo ha tokotaha fakahinohino.—Mātiu 5:16.

“ʻO Aʻu ki he Fakaʻosiʻosi ʻo e Fokotuʻutuʻu ʻo e Ngaahi Meʻá”

10. (a) Ko e hā hono lōloa te tau hokohoko atu ai ʻa e ngaohi ākongá? (e) Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū fekauʻaki mo hono fakahoko ʻo e ngaahi ngāue kuo vaheʻi maí?

10 ʻOku totonu ke hokohoko atu ʻetau ngaohi ākongá ʻo aʻu ki ʻafē? ʻI he kotoa ʻo e fakaʻosiʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻá. (Mātiu 28:20) Te tau malava ke fakahoko ʻa e tafaʻaki ko ʻeni ʻo e fekau ʻa Sīsuú? ʻI he tuʻunga ko ha fakatahaʻanga ʻi māmani lahí, ʻoku tau fakapapauʻi ke fai pehē. ʻI he ngaahi taʻu kuo maliu atú, ne tau foaki fiefia atu ai hotau taimí, iví mo e ngaahi koloá ke kumi ʻa e faʻahinga ʻoku “hehema totonu ki he moʻui taʻengatá.” (Ngāue 13:​48NW) ʻI he lolotongá ni, ʻoku fakamoleki atu ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ha ʻavalisi ko e ngaahi houa laka hake ʻi he tolu milioná ʻi he ʻaho taki taha ʻo e taʻú ʻi he ngāue fakamalanga ʻo e Puleʻangá mo e ngaohi-ākongá ʻi māmani lahi. ʻOku tau fai peheé koeʻuhi ʻoku tau muimui ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú. Naʻá ne pehē: “Ko ʻeku meʻakai e, ko e tuli ke fai ʻa e finangalo ʻo ia naʻa ne fekau mai au, pea ke fakaʻosi haʻána ngaue.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Sione 4:34) Ko ʻetau toe holi fakamātoató ia. (Sione 20:21) ʻOku tau loto ke tau fai ha meʻa ʻoku lahi ange ia ʻi hono kamata ʻo e ngāue ko ia kuo tuku mai kiate kitautolú; ʻoku tau fiemaʻu ke fakaʻosi ia.—Mātiu 24:13; Sione 17:4.

11. Ko e hā kuo hoko ki he niʻihi ʻo hotau fanga tokoua mo e fanga tuofāfine Kalisitiané, pea ko e hā ʻoku totonu ke tau ʻeke hifo kiate kitautolú?

11 Kae kehe, ʻoku fakamamahi ke sio ki he niʻihi ʻo hotau ngaahi kaungātuí kuo nau fakaʻaʻau ʻo vaivai fakalaumālie, pea hoko ai, ʻo māmālie hifo pe tuku ʻa hono fakahoko ʻa e fekau ʻa Kalaisi ke ngaohi ākongá. ʻOku ʻi ai ha founga ʻe lava ke tau tokoniʻi ai kinautolu ke toe fakafoʻou ʻenau feohi mo e fakatahaʻangá pea nau toe foki ʻo kau ʻi he ngaohi ākongá? (Loma 15:1; Hepelu 12:12) Ko e founga ʻa ia naʻe tokoniʻi ai ʻe Sīsū ʻene kau ʻapositoló ʻi heʻenau ʻi he tuʻunga vaivai fakataimí ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻa e meʻa ʻe lava ke tau fai ʻi he ʻaho ní.

Fakahāhā ʻa e Tokanga

12. (a) Ki muʻa pē pea pekia ʻa Sīsuú, ko e hā naʻe fai ʻe heʻene kau ʻapositoló? (e) Naʻe anga-fēfē ʻa e fakafeangai ʻa Sīsū ki heʻene kau ʻapositoló neongo ʻenau ʻosi fakahāhā ʻa e ngaahi vaivai lahi?

12 ʻI he ngataʻanga ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsū ʻi he māmaní, ʻi he taimi naʻe tuʻunuku mai ai ʻene pekiá, ko e kau ʻapositoló naʻa nau “liʻaki ia ʻo hola kotoa pē.” Hangē ko ia naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsuú, ne ‘vetekina kinautolu taki taha ki hono ʻapi tonu.’ (Maake 14:50; Sione 16:32) Naʻe anga-fēfē ʻa e fakafeangai ʻa Sīsū ki hono ngaahi takanga vaivai fakalaumālié? Taimi nounou pē hili ʻene toetuʻú, naʻe tala ange ʻe Sīsū ki he niʻihi ʻo hono kau muimuí: “ʻOua ʻe manavahe: mole pe ʻo fakaha ki siʻoku ngāhi tokoua ke nau, ʻalu ki Kaleli, pea ko e potu ko ia te nau mamata ai kiate au.” (Mātiu 28:10) Neongo naʻe fakahāhā ʻe he kau ʻapositoló ʻa e ngaahi vaivai lahi, naʻe kei ui pē kinautolu ʻe Sīsū ko “hoku ngāhi tokoua.” (Mātiu 12:49) Naʻe ʻikai te ne foʻi ʻiate kinautolu. ʻI he foungá ni, naʻe faimeesi mo faʻa fakamolemole ai ʻa Sīsū, ʻo hangē pē ko e faimeesi mo e faʻa fakamolemole ʻa Sihová. (2 Tuʻi 13:23) ʻE malava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kia Sīsū?

13. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau vakai ki he faʻahinga kuo nau fakaʻaʻau ʻo vaivai fakalaumālié?

13 ʻOku totonu ke tau tokanga loloto ki he faʻahinga ko ʻeni kuo nau māmālie hifo pe tuku ʻenau kau ki he ngāue fakafaifekaú. ʻOku tau kei manatuʻi ʻa e ngaahi ngāue ʻofa ʻa ia naʻe fakahoko ʻe he ngaahi kaungātui ko iá ʻi he kuohilí—ko e niʻihi ʻi he ngaahi hongofuluʻi taʻu nai. (Hepelu 6:10) ʻOku tau ongoʻi moʻoni ʻa e mole ʻo e feohi mo kinautolú. (Luke 15:​4-7; 1 Tesalonaika 2:17) Neongo ia, ʻe anga-fēfē nai ʻetau fakahāhā ʻetau tokanga kiate kinautolú?

14. ʻI he faʻifaʻitaki kia Sīsuú, ʻe malava fēfē ke tau tokoniʻi ha tokotaha vaivai?

14 Naʻe tala ʻe Sīsū ki he kau ʻapositolo loto-siʻí ke nau ʻalu ki Kāleli pea te nau mamata ai kiate ia. Ko hono moʻoní, naʻe fakaafeʻi kinautolu ʻe Sīsū ke nau maʻu ha fakataha makehe. (Mātiu 28:10) ʻOku meimei tatau pē ʻi he ʻahó ni, ʻoku tau fakalototoʻaʻi ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau vaivai fakalaumālié ke nau maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiané, pea ʻoku fiemaʻu nai ke tuʻo lahi ange ʻetau fakalototoʻaʻi kinautolu ke nau fai peheé. ʻI he tuʻunga ʻo e kau ʻapositoló, naʻe ola lelei ʻa e fakaafé, he “ko e kau Hongofulumataha ʻo e ako naʻa nau fononga ki Kaleli, ki he moʻunga ne tuʻutuʻuni ʻe Sisu kiate kinautolu.” (Mātiu 28:16) Ko ha fiefia lahi ē te tau ongoʻi ʻi he fai ʻe he faʻahinga vaivai angé ha tali meimei tatau ki heʻetau ngaahi fakaafe loto-māfaná pea toe foki ʻo maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané!—Luke 15:6.

15. ʻE malava fēfē ke tau muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú ʻi hono talitali lelei mai ʻa e faʻahinga vaivai ʻoku nau haʻu ki hotau feituʻu faiʻanga fakatahá?

15 ʻE anga-fēfē ʻetau talí ʻi he taimi ʻoku aʻu mai ai ha tokotaha Kalisitiane vaivai ki he Fale Fakatahaʻangá? Sai, ko e hā naʻe fai ʻe Sīsū ʻi heʻene sio ki heʻene kau ʻapositolo, ʻa ē ko ʻenau tuí naʻe vaivai fakataimí, ʻi he feituʻu naʻe vaheʻi ke nau fakataha ki aí? “Naʻe fakaofiofi atu ʻa Sīsū ʻo ne lea kiate kinautolu.” (Mātiu 28:​18NW) Naʻe ʻikai te ne sio fakamamaʻu kiate kinautolu mei he mamaʻó ka naʻá ne ʻalu atu kiate kinautolu. Sioloto atu ki he nonga lahi kuo pau naʻe ongoʻi ʻe he kau ʻapositoló ʻi he taimi naʻe tamuʻomuʻa ai ʻa Sīsū ʻi he meʻá ni! ʻOfa ke tau tamuʻomuʻa ʻo talitali loto-māfana ʻa e faʻahinga vaivai fakalaumālie ʻoku nau fai ʻa e feinga ke toe foki mai ki he fakatahaʻanga Kalisitiané.

16. (a) Ko e hā ʻoku malava ke tau ako mei he founga ʻo e fakafeangai ʻa Sīsū ki hono kau muimuí? (e) ʻE malava fēfē ke tau tapua atu ʻa e vakai ʻa Sīsuú ki he faʻahinga vaivai angé? (Sio ki he fakamatala ʻi laló.)

16 Ko e hā ʻa e toe meʻa naʻe fai ʻe Sīsuú? ʻUluakí, naʻá ne fai ha fanongonongo: “Kuo tuku kiate au ʻa e mafai kotoa pē.” Ko hono uá, naʻá ne ʻoange ha ngāue ke fai: “Ko ia mou ō ʻo ngaohi . . . ākonga.” Ko hono tolú, naʻá ne fai ha talaʻofa: “ʻOku ou ʻiate kimoutolu ʻe au ʻi he ngaahi ʻaho kotoa pē.” Ka naʻá ke fakatokangaʻi ʻa e meʻa naʻe ʻikai ke fai ʻe Sīsuú? Naʻe ʻikai te ne valokiʻi ʻa e kau ākongá ʻi heʻenau ngaahi tōnounoú mo e ngaahi veiveiuá. (Mātiu 28:17) Naʻe ola lelei ʻene fakafeangaí? ʻIo. Naʻe ʻikai ke fuoloa kuo toe fai ʻe he kau ʻapositoló ʻa e “akoʻi mo hono talaki ʻa e ongoongo lelei.” (Ngāue 5:​42NW) ʻI he muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsū ki he anga ʻo e vakai pea mo e anga ʻo e fakafeangai ki he faʻahinga vaivai angé, ʻe malava nai ke tau hokosia ha ngaahi ola fakalotomāfana meimei tatau ʻi heʻetau fakatahaʻanga fakalotofonuá. *​—Ngāue 20:35.

“ʻOku Ou ʻIate Kimoutolu ʻi he Ngaahi ʻAho Kotoa Pē”

17, 18. Ko e hā ʻa e ngaahi fakakaukau fakaivimālohi ʻoku ʻi he ngaahi lea ʻa Sīsū, “ʻoku ou ʻiate kimoutolu ʻi he ngaahi ʻaho kotoa pē”?

17 Ko e ngaahi foʻi lea fakaʻosi ʻo e fekau ʻa Sīsuú, “ʻoku ou ʻiate kimoutolu ʻi he ngaahi ʻaho kotoa pē,” ʻoku ʻi ai ha foʻi fakakaukau fakaivimālohi ai ki he faʻahinga kotoa ʻoku nau feinga ke fakahoko ʻa e fekau ʻa Kalaisi ke ngaohi ākongá. Tatau ai pē pe ko e hā ha fakafepaki ʻe fakahoko mai nai ʻe he ngaahi filí ki heʻetau ngāue fakamalanga ʻo e Puleʻangá pea tatau ai pē pe ko e hā ha ngaahi founga lauʻikovi loi te nau fai mai nai kiate kitautolu, ʻoku ʻikai ha ʻuhinga ke tau manavahē. Ko e hā hono ʻuhingá? Ko Sīsū, hotau Takí, ʻa ia ʻokú ne maʻu ʻa e ‘mafai kotoa pē ʻi hēvani pea ʻi he māmaní,’ ʻoku ʻiate kitautolu ke poupouʻi kitautolu.

18 Ko e talaʻofa ʻa Sīsū “ʻoku ou ʻiate kimoutolu ʻi he ngaahi ʻaho kotoa pē” ʻoku toe hoko ia ko ha matavai ʻo e fakafiemālie lahi. ʻI heʻetau feinga ke fakahoko ʻa e fekau ʻa Kalaisi ke ngaohi ākongá, ʻoku tau maʻu ai ʻo ʻikai ko e ngaahi ʻaho pē ʻo e fiefia ka ʻoku toe pehē ki he ngaahi ʻaho ʻo e mamahi. (2 Kalonikali 6:29) Ko e niʻihi ʻo kitautolu ʻoku tau fou atu ʻi he ngaahi taimi fakamamahi lolotonga ʻa e tengihia ʻi he mate ʻa ha siʻi tokotaha ʻofeina. (Senesi 23:2; Sione 11:​33-36) ʻOku fekuki ʻa e niʻihi kehe mo e taʻumotuʻá, ʻa e taimi ʻoku hoholo hifo ai ʻa e moʻuí mo e mālohí. (Koheleti 12:​1-6) Lolotonga iá ʻoku fehangahangai ʻa e niʻihi mo e ngaahi ʻaho ʻa ia ʻoku lōmekina ai kinautolu ʻe he ngaahi ongoʻi ʻo e loto-mafasiá. (1 Tesalonaika 5:14) Pea ko ha tokolahi fakautuutu ʻo kitautolu ʻoku tau fāinga mo e ngaahi faingataʻa fakaʻekonōmika. Ka neongo ia, neongo ʻa e ngaahi faingataʻa peheé, ʻoku tau lavameʻa ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú koeʻuhi ʻoku ʻiate kitautolu ʻa Sīsū “ʻi he ngaahi ʻaho kotoa pē,” ʻo kau ai ʻa e ngaahi ʻaho faingataʻa taha ʻo ʻetau moʻuí.—Mātiu 11:​28-30.

19. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi fakahinohino ʻoku ʻi he fekau ʻa Sīsū ke ngaohi ākongá? (e) Ko e hā ʻokú ne fakaivia kitautolu ke tau fakahoko ai ʻa e fekau ʻa Kalaisí?

19 Hangē ko ia kuo tau mātā ʻi heni mo e kupu ki muʻá, ko e fekau ʻa Sīsū ke ngaohi ākongá ʻoku kaunga ia ki he ngaahi tafaʻaki kotoa pē. Naʻe tala mai ʻe Sīsū ʻa e ʻuhinga mo e feituʻu ʻoku totonu ke tau fakahoko ai ʻene fekaú. Naʻá ne toe tala mai ʻa e meʻa ʻoku totonu ke tau akoʻí pea mo e fuoloa ʻo e taimi ʻoku totonu ke tau fai ai iá. Ko e moʻoni, ko hono fakahoko ʻa e fekau lahí ni ko ha pole ia. Ka ʻi hono pouaki kitautolu ʻe he mafai ʻo Kalaisí pea mo ʻene ʻi ai mo kitautolú, ʻoku malava ai ke tau fakahoko ia! ʻIkai ʻokú ke loto-tatau mo ia?

[Fakamatala ʻi lalo]

^ pal. 3 Ko ha maʻuʻanga fakamatala ʻe taha ʻoku fakahaaʻi ai naʻe pehē ʻe Sīsū, “ʻo papitaiso kinautolu . . . akoʻi kinautolu,” ʻikai ‘ko e papitaiso kinautolu mo akoʻi kinautolu.’ Ko ia ai, ko e fekau ke papitaiso pea ke akoʻí ʻoku “ʻikai ʻaupito . . . ko e ongo foʻi ngāué pē ia.” ʻI hono kehé, “ko e akoʻí ko ha foʻi ngāue hokohoko, ʻa ia ʻoku fakahoko hono konga ki muʻa ʻi he papitaisó . . . pea ko e konga ʻi he hili ʻa e papitaisó.”

^ pal. 16 Ko e fakamatala lahi ange ki he anga ʻo e vakai mo e tokoni ki he faʻahinga vaivai angé ʻoku maʻu ia ʻi he Taua Leʻo ʻo Fepueli 1, 2003, peesi 15-18.

ʻE Anga-Fēfē Haʻo Tali?

• ʻOku anga-fēfē ʻetau akoʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau tauhi ʻa e meʻa naʻe fekau mai ʻe Sīsuú?

• Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni ʻoku ako nai ʻe ha ākonga foʻou mei he niʻihi kehe ʻi he fakatahaʻangá?

• Ko e hā ʻoku malava ke tau fai ke tokoniʻi ʻa e faʻahinga ko ia kuo nau fakaʻaʻau ʻo vaivai fakalaumālié?

• Ko e hā ʻa e fakaivimālohi mo e fakafiemālie ʻoku tau maʻu mei he talaʻofa ʻa Sīsū “ʻoku ou ʻiate kimoutolu ʻi he ngaahi ʻaho kotoa pē”?

[Fehuʻi ki he Ako]

[Fakatātā ʻi he peesi 15]

ʻOku fiemaʻu ke tau fakatou hoko ko e kau faiako mo e kau fakahinohino

[Fakatātā ʻi he peesi 17]

ʻOku ako ʻe ha ākonga foʻou ʻa e ngaahi lēsoni mahuʻinga mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻoku fokotuʻu ʻe he niʻihi kehé