Skip to content

Skip to table of contents

‘Mou Ō ʻo Ngaohi Ākonga’

‘Mou Ō ʻo Ngaohi Ākonga’

‘Mou Ō ʻo Ngaohi Ākonga’

“Kuo tuku kiate au ʻa e mafai kotoa pē ʻi hēvani pea ʻi he māmaní. Ko ia mou ō ʻo ngaohi . . . ākonga.”​—MĀTIU 28:​18, 19NW.

1, 2. (a) Ko e hā ʻa e ngāue naʻe vaheʻi ʻe Sīsū ki hono kau muimuí? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ngaahi fekau ʻa Sīsuú te tau lāulea ki aí?

 KO HA ʻaho faʻahitaʻu failau ia ʻi ʻIsileli ʻi he 33 T.S., pea naʻe fakatahataha ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú ʻi ha moʻunga ʻi Kāleli. Ko honau ʻeiki kuo toetuʻú naʻe teu ke ne hāʻele hake ki hēvani, ka ki muʻa hení naʻe ʻi ai ʻa e meʻa mahuʻinga ke ne tala kiate kinautolu. Naʻe maʻu ʻe Sīsū ha ngāue ke vaheʻi kiate kinautolu. Ko e hā ʻa e ngafa ko iá? Naʻe anga-fēfē ʻa e tali ki ai ʻa ʻene kau ākongá? Pea ʻoku anga-fēfē ʻa e kaunga ʻa e ngāue ko iá kiate kitautolu ʻi he ʻaho ní?

2 Ko e meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú ʻoku lēkooti ia ʻi he Mātiu 28:​18-20 (NW): “Kuo tuku kiate au ʻa e mafai kotoa pē ʻi hēvani pea ʻi he māmaní. Ko ia mou ō ʻo ngaohi ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ko e kau ākonga, ʻo papitaiso kinautolu ʻi he huafa ʻo e Tamai mo e ʻAlo mo e laumālie māʻoniʻoni, ʻo akoʻi kinautolu ke tauhi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kuó u fekau atu kiate kimoutolú. Pea, vakai! ʻoku ou ʻiate kimoutolu ʻi he ngaahi ʻaho kotoa pē ʻo aʻu ki he fakaʻosiʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻá.” Naʻe lea ʻa Sīsū ʻo kau ki he “mafai kotoa pē,” “ngaahi puleʻanga kotoa pē,” “ngaahi meʻa kotoa pē” mo e “ngaahi ʻaho kotoa pē.” Ko ʻene ngaahi fekaú ʻa ia ʻoku kau ki ai ʻa e ngaahi kupuʻi lea kotoa ʻe fā ko iá ʻoku langaʻi hake ai ʻa e ngaahi fehuʻi mahuʻinga, ʻa ia ʻe lava ke fakanounouʻi ʻi he pehē, ko e hā e ʻuhingá? ko fē? ko e hā? mo e ʻafē? Tau lāulea tahataha ange ki he ngaahi fehuʻí. *

“Kuo Tuku Kiate Au ʻa e Mafai Kotoa Pē”

3. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau talangofua ki he fekau ke ngaohi ākongá?

3 ʻUluakí, ko e hā e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke tau talangofua ki he fekau ke ngaohi ākongá? Naʻe fakahā ʻe Sīsū: “Kuo tuku kiate au ʻa e mafai kotoa pē ʻi hēvani pea ʻi he māmaní. Ko ia mou ō ʻo ngaohi . . . ākonga.” Ko e foʻi lea “ko ia” ʻoku tuhu ia ki he ʻuhinga lahi ʻoku totonu ai ke tau talangofua ki he fekau ko ʻení. ʻOku peheé koeʻuhi ko Sīsū, ʻa e tokotaha naʻá ne ʻomai ʻa e fekaú, ʻokú ne maʻu ʻa e “mafai kotoa pē.” ʻOku lahi fēfē hono mafaí?

4. (a) ʻOku lahi fēfē ʻa e mafai ʻo Sīsuú? (e) ʻOku totonu ke fēfē hono hanga ʻe heʻetau mahinoʻi ʻa e mafai ʻo Sīsuú ʻo tākiekina ʻetau fakakaukau ki he fekau ke ngaohi ākongá?

4 ʻOku maʻu ʻe Sīsū ʻa e mafai ki heʻene fakatahaʻangá, pea talu mei he 1914 kuó ne maʻu ʻa e mafai ki he Puleʻanga toki fokotuʻu foʻou ʻo e ʻOtuá. (Kolose 1:13; Fakahā 11:15) Ko ia ʻa e ʻāngelo-pulé pea ʻi heʻene peheé ʻoku ʻi he malumalu ʻo hono mafaí ha kau tau fakahēvani ʻo e kau ʻāngelo ʻe laui teau miliona. (1 Tesalonaika 4:16; 1 Pita 3:22; Fakahā 19:​14-16) Kuo fakamafaiʻi ia ʻe heʻene Tamaí ke ne fakaʻauha “ʻa e pule kotoa pe mo e tuʻunga kotoa pe mo e malohi” ʻa ia ʻoku fakafepaki ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni māʻoniʻoní. (1 Kolinito 15:​24-26; Efeso 1:​20-23) ʻOku ʻikai fakangatangata pē ʻa e mafai ʻo Sīsuú ki he kau moʻuí. ʻOkú ne toe hoko ko e “Fakamāu ʻo e kau moʻui mo e kau pekia” pea maʻu mo e mālohi kuo foaki ange ʻe he ʻOtuá ke ne fokotuʻu hake ʻa e faʻahinga kuo nau mohe ʻi he maté. (Ngāue 10:42; Sione 5:​26-28) Ko hono moʻoní, ko ha fekau ʻoku ʻomai ʻe he Tokotaha kuo tuku ki ai ha fuʻu mafai kāfakafa peheé ʻoku totonu ke fakakaukau ki ai ko e meʻa mahuʻinga māʻolunga tahá ia. Ko ia ai, ʻoku tau talangofua anga-fakaʻapaʻapa mo loto-lelei ki he fekau ʻa Kalaisi ke ‘ō ʻo ngaohi ākongá.’

5. (a) Naʻe anga-fēfē ʻa e talangofua ʻa Pita ki he lea ʻa Sīsuú? (e) Ko e hā ʻa e tāpuaki naʻe iku atu ki ai ʻa e talangofua ʻa Pita ki he fakahinohino ʻa Sīsuú?

5 ʻI he kamataʻanga ʻo ʻene ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní, naʻe akoʻi ai ʻe Sīsū ʻene kau ākongá ʻi ha founga fakaofo ʻa ia ko hono ʻiloʻi hono mafaí pea talangofua ki heʻene ngaahi fekaú ʻe iku atu ai ki he ngaahi tāpuaki. ʻI he taimi ʻe taha naʻá ne tala ai kia Pita, ʻa ia ko ha tangata toutai: “Tuku atu ki he moana, pea aʻau homou ngaahi kupenga ki ha ika.” Naʻe fakapapauʻi ʻe Pita naʻe ʻikai ha ika, ko ia naʻá ne tala ange kia Sīsū: “ʻEī, ko e pō katoa mo ʻemau ngangau, ʻo ʻikai maʻu ha mataʻi ika.” Kae kehe, naʻe tānaki anga-fakatōkilalo atu ʻe Pita: “Ka ʻi hoʻo meʻa te u aʻau pe ʻa e kupenga.” ʻI he hili ʻa e talangofua ʻa Pita ki he fekau ʻa Kalaisí, naʻá ne maʻu “ha fuʻu takanga ika.” ʻI he ongoʻi moʻutāfuʻuá, ne “hinga atu [ʻa Pita] ki he tui ʻo Sīsū, ʻo ne pehē, Meʻa atu, ʻEiki, mei hoku vaka, he ko e tangata angahala au.” Ka naʻe tali ange ʻe Sīsū: “ʻOua ʻe manavahē; mei he taimi ni te ke pō tangata.” (Luke 5:​1-10; Mātiu 4:18) Ko e hā ʻoku tau ako mei he fakamatala ko iá?

6. (a) Ko e hā ʻoku fakatātaaʻi ʻe he fakamatala fekauʻaki mo e haʻo ika fakaemaná ʻi he fekauʻaki mo e faʻahinga talangofua ʻoku fiemaʻu ʻe Sīsuú? (e) ʻE lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kia Sīsū?

6 Naʻe ʻoange ʻe Sīsū kia Pita, ʻAnitelū, mo e kau ʻapositolo kehé ʻa e ngāue ke “hoko ko e [kau] toutai tangata,” ʻo ʻikai ki muʻa, ka ʻi he hili ʻenau fai ʻa e fuʻu haʻo ika fakaʻohovale ko ʻení. (Maake 1:​16, 17) ʻOku hā mahino, naʻe ʻikai ke fiemaʻu ʻe Sīsū ha talangofua noa pē. Naʻá ne ʻoange ki he kau tangatá ha ʻuhinga fakatupu tuipau ki he ʻuhinga ʻoku totonu ke nau talangofua ai kiate iá. Hangē ko e talangofua ki he fekau ʻa Sīsū ke tuku hifo ʻenau kupengá ʻo iku ai ki ha ngaahi ola fakatupu moʻutāfuʻuá, ʻoku pehē pē ʻa e talangofua ki he fekau ʻa Sīsū ke ‘pō tangatá’ ʻe iku ia ki he ngaahi tāpuaki lahi. ʻI he tui kakató, naʻe tali ʻe he kau ʻapositoló. ʻOku fakaʻosiʻaki ʻa e fakamatalá: “Kuo nau ʻomi ʻa e ongo vaka ki ʻuta, naʻa nau liʻaki kotoa pe ʻo muimui kiate ia.” (Luke 5:11) ʻI he ʻahó ni, ʻi heʻetau fakalototoʻaʻi ʻa e niʻihi kehé ke kau ki he ngāue ʻo e ngaohi ākongá, ʻoku tau faʻifaʻitaki ai kia Sīsū. ʻOku ʻikai ke tau fiemaʻu ke fai pē ʻe he kakaí ʻa e meʻa ʻoku tau tala atu kiate kinautolú, ka ʻoku tau ʻoatu kiate kinautolu ʻa e ngaahi ʻuhinga fakatupu tuipau ke talangofua ai ki he fekau ʻa Kalaisí.

Ngaahi ʻUhinga Fakatupu Tuipau mo e Ngaahi Fakaueʻiloto Totonu

7, 8. (a) Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi ʻuhinga Fakatohitapu ki he ngāue fakamalanga ʻo e Puleʻangá mo e ngaohi ākongá? (e) Ko e hā ʻa e konga Tohi Tapu ʻoku tautefito ʻene ueʻi koe ke ke hokohoko atu ʻi he ngāue fakamalangá? (Sio foki ki he fakamatala ʻi laló.)

7 Koeʻuhi ʻoku tau lāuʻilo ki he mafai ʻo Kalaisí, ʻoku tau kau ai ʻi he ngāue fakamalanga ʻo e Puleʻangá mo e ngaohi-ākongá. Ko e hā mo ha toe ngaahi ʻuhinga Fakatohitapu kehe ki hono fai ʻo e ngāue ko iá ʻe malava ke tau ʻoatu ki he faʻahinga ko ia ʻoku tau loto ke fakaʻaiʻai ki he ngaahi ngāue leleí? Fakakaukau angé ki he ngaahi fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe he Kau Fakamoʻoni loto-tōnunga ʻe niʻihi mei he ngaahi fonua kehekehe, pea fakatokangaʻi ʻa e anga ʻo hono poupouʻi ʻe he ngaahi konga Tohi Tapú ʻenau ngaahi fakamatalá.

8 Ko Roy, naʻe papitaiso ʻi he 1951: “ʻI he taimi naʻá ku fakatapui ai au kia Sihová, naʻá ku palōmesi ke tauhi maʻu pē kiate ia. ʻOku ou loto ke u tauhi ʻeku leá.” (Sāme 50:14; Mātiu 5:37) Ko Heather, naʻe papitaiso ʻi he 1962: “ʻI he taimi ʻoku ou fakakaukau ai ki he kotoa ʻo e meʻa kuo fai ʻe Sihova maʻakú, ʻoku ou loto ke fakahāhā kiate ia ʻeku houngaʻiá ʻaki ʻa e tauhi loto-tōnunga kiate ia.” (Sāme 9:​1, 9-11; Kolose 3:15) Ko Hannelore, naʻe papitaiso ʻi he 1954: “ʻI he taimi taki taha ʻoku tau ʻi he ngāue fakafaifekaú aí, ʻoku poupouʻi kitautolu ʻe ha kau ʻāngelo—ko ha monū lahi ē!” (Ngāue 10:​30-33; Fakahā 14:​6, 7) Ko Honor, naʻe papitaiso ʻi he 1969: “ʻI he hoko mai ʻa e taimi ʻo e fakamaau ʻa Sihová, ʻoku ʻikai te u loto ke ʻi ai ha taha ʻi hoku kaungāʻapí ʻe malava ke ne tukuakiʻi ʻa Sihova mo ʻene Kau Fakamoʻoní ki hano liʻaki ia ʻo ne pehē, ‘Naʻe ʻikai ʻaupito te u maʻu ha fakatokanga!’” (Isikeli 2:5; 3:​17-19; Loma 10:​16, 18) Ko Claudio, naʻe papitaiso ʻi he 1974: “ʻI he taimi ʻoku tau malanga aí, ʻoku tau ʻi he ‘malumalu ʻo e vakai mai ʻa e ʻOtuá’ pea ‘kau fakataha mo Kalaisi.’ Sioloto atu ā ki ai! Lolotonga ʻo ʻetau ʻi he ngāue fakafaifekaú, ʻoku tau feʻao ai mo hotau ongo Kaumeʻa lelei tahá.”—2 Kolinito 2:17. *

9. (a) Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻe he fakamatala ki he meʻa naʻe hoko ʻi he toutai ʻa Pita mo e kau ʻapositolo kehé ʻo fekauʻaki mo e fakaueʻiloto totonu ki he talangofua kia Kalaisí? (e) Ko e hā ʻa e fakaueʻiloto totonu ki he talangofua ki he ʻOtuá mo Kalaisi ʻi he ʻaho ní, pea ko e hā hono ʻuhingá?

9 Ko e fakamatala fekauʻaki mo e haʻo ika fakaofó ʻokú ne toe fakahaaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo hono maʻu ʻa e fakaueʻiloto totonu ki he talangofua kia Kalaisí—ʻa e ʻofá. ʻI he pehē ʻe Pita, ‘Meʻa atu, mei hoku vaká, he ko e tangata angahala aú,’ naʻe ʻikai ke mavahe ʻa Sīsū ia, pea naʻe ʻikai te ne fakahalaiaʻi ʻe ia ʻa Pita ki ha faʻahinga angahala. (Luke 5:8) Naʻe aʻu ʻo ʻikai fakaangaʻi ʻe Sīsū ʻa Pita heʻene kōlenga kiate ia ke ne mavahé. ʻI hono kehé, naʻe tali anga-ʻofa ange ʻe Sīsū: “ʻOua ʻe manavahē.” Ko ha manavahē taʻetotonu, ne mei hoko ia ko ha fakaueʻiloto hala ki he talangofua kia Kalaisí. ʻI hono kehé, naʻe tala ange ʻe Sīsū kia Pita ko ia mo hono ngaahi takangá te nau hoko ʻo ʻaonga ʻaupito ʻi he tuʻunga ko e kau toutai tangata. ʻI he ʻahó ni, ʻoku pehē pē ʻa e ʻikai te tau ngāueʻaki ʻa e manavahē pe ngaahi ongoʻi taʻepau meimei tatau, hangē ko e halaiá pe maá, ke fakamālohiʻi ʻaki ʻa e niʻihi kehé ke nau talangofua kia Kalaisi. Ko e talangofua pē ʻaki ʻa e kotoa ʻo e laumālié ʻo makatuʻunga ʻi he ʻofa ki he ʻOtuá mo Kalaisí ʻokú ne ʻai ʻa e loto ʻo Sihová ke fiefiá.—Mātiu 22:37.

“Ngaohi ʻa e Kakai ʻo e Ngaahi Puleʻanga Kotoa Pē ko e Kau Ākonga”

10. (a) Ko e hā ʻa e fakaikiiki fekauʻaki mo e fekau ʻa Sīsū ke ngaohi ākongá naʻe hoko ai ha pole lahi ki heʻene kau ākongá? (e) Naʻe anga-fēfē ʻa e tali ʻa e kau ākongá ki he fekau ʻa Sīsuú?

10 Ko e fehuʻi leva hono ua ʻoku malanga hake ʻi he fekauʻaki mo e fekau ʻa Kalaisí, Ko fē ʻoku totonu ke fakahoko ai ʻa e ngāue ngaohi-ākonga ko ʻení? Naʻe tala ʻe Sīsū ki hono kau muimuí: “Ngaohi ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ko e kau ākonga.” Ki muʻa ʻi he taimi ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú, naʻe talitali lelei ai ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻangá kapau naʻa nau haʻu ki ʻIsileli ke tauhi kia Sihova. (1 Tuʻi 8:​41-43) Naʻe malanga ʻa Sīsū tonu ʻo tautefito ki he kau Siu totonú, ka ʻi he taimi ko ʻení naʻá ne tala ki hono kau muimuí ke nau ō ki he kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē. Ko hono moʻoní, ko e ngaahi feituʻu toutaí, pe feituʻu ngāue fakamalanga ʻo ʻene kau ākongá, naʻe fakangatangata ia ki ha kiʻi “konga tahi” siʻisiʻi—ko e kau Siu totonú—ka naʻe vave ke fakakau atu ki ai ʻa e “tahi” fakakātoa ko e faʻahinga ʻo e tangatá. Neongo naʻe hoko ʻi he liliú ni ha pole ki he kau ākongá, naʻa nau talangofua loto-lelei ki he fakahinohino ʻa Sīsuú. Siʻi hifo he taʻu ʻe 30 hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú, naʻe malava ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ke ne tohi ʻo pehē ko e ongoongo leleí ne malangaʻaki ia ʻo ʻikai ki he kau Siú pē ka ki he “meʻa moʻui kotoa pe ʻi he lalo langi.”—Kolose 1:23.

11. Ko e hā ʻa e fakalahi ʻo e ‘ngaahi feituʻu toutaí’ kuo hoko talu mei he kamata ʻo e senituli hono 20?

11 ʻI he ngaahi taimi ki muí ni ʻaupito maí, kuo mātā ai ha fakalahi meimei tatau ʻo e feituʻu ngāue fakamalangá. ʻI he kamataʻanga ʻo e senituli hono 20, ko e ‘ngaahi feituʻu toutaí’ naʻe ʻi he ngaahi fonua siʻi pē. Neongo ia, ko e kau muimui ʻo Kalaisi ʻi he taimi ko iá naʻa nau faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e kau Kalisitiane ʻo e ʻuluaki senitulí ʻo fakalahi loto-vēkeveke atu ʻa e feituʻu ko ia naʻa nau malanga aí. (Loma 15:20) ʻI he aʻu mai ki he kamata ʻo e 1930 tupú, naʻa nau ngaohi ākonga ai ʻi he ngaahi fonua nai ʻe teau. ʻI he ʻahó ni, ko ʻetau ‘ngaahi feituʻu toutaí’ kuo fakalahi atu ia ki he ngaahi fonua ʻe 235.—Maake 13:10.

“Mei he Ngaahi Lea Kehekehe”

12. Ko e hā ʻa e pole ʻoku fakaeʻa mai ʻe he kikite ʻoku hā ʻi he Sakalaia 8:23?

12 Ko e ngaohi ākonga ʻi he ngaahi puleʻanga kotoa peé ko ha pole ia ʻo ʻikai ʻi he tuʻunga fakasiokālafí pē kae toe pehē foki ki he tuʻunga fakaeleá. Fakafou ʻi he palōfita ko Sākalaiá, naʻe tomuʻa tala ai ʻe Sihova: “ʻI he taimi ko ia tokua, ʻe puke ʻe ha tuʻunga tangata ʻe toko hongofulu, mei he ngaahi lea kehekehe ʻo e ngaahi puleʻanga, ʻio te nau puke ki he kapaʻi kofu ʻo ha tangata Siu, heʻenau pehe, Te tau ō mo kimoutolu; he kuo mau fanongo ʻoku ʻiate kimoutolu ʻa e ʻOtua.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Sakalaia 8:23) ʻI he fakahoko lahi ange ʻo e kikite ko ʻení, ko e “tangata Siu” ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e toenga ʻo e kau Kalisitiane paní, lolotonga ia ko e “tuʻunga tangata ʻe toko hongofulu” ʻoku nau fakafofongaʻi ʻa e “fuʻu kakai lahi.” * (Fakahā 7:​9, 10; Kaletia 6:16) Ko e fuʻu kakai lahi ko ʻeni ʻo e kau ākonga ʻa Kalaisí ʻe maʻu ia ʻi he ngaahi puleʻanga lahi, pea hangē ko ia naʻe tohi ʻe Sākalaiá, te nau lea ʻi he ngaahi lea lahi. ʻOku fakatātaaʻi ʻe he hisitōlia ʻi onopooni ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá ʻa e tafaʻaki ko ia ʻo e tuʻunga-ākongá? ʻIo, ʻoku pehē.

13. (a) Ko e hā ʻa e fakalakalaka fekauʻaki mo e ngaahi leá kuo hoko ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi onopōní? (e) Kuo anga-fēfē ʻa e tali ʻa e kalasi tamaioʻeiki anga-tonú ki he tupulaki ko ʻeni ʻa e fiemaʻu ki he meʻakai fakalaumālié ʻi he ngaahi lea kehekehé? (Fakakau ai ʻa e puha “Ngaahi Tohi ki he Kau Kuí.”)

13 ʻI he 1950 ko e toko 3 nai mei he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻe toko 5 kotoa pē ʻi māmani lahi ko ʻenau lea tuʻufonuá ko e lea faka-Pilitāniá. ʻI he aʻu mai ki he 1980 naʻe liliu ai ʻa e tuʻungá ia ki he toko 2 nai mei he toko 5, pea ʻi he ʻahó ni ko e lea tuʻufonua pē ʻa e toko 1 mei he Kau Fakamoʻoni ʻe toko 5 kotoa pē ko e lea faka-Pilitāniá. Kuo anga-fēfē ʻa e tali ʻa e kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ki he liliu fakaelea ko ʻení? ʻAki hono tokonaki mai ʻa e meʻakai fakalaumālié ʻi he toe ngaahi lea lahi ange. (Mātiu 24:​45PM) Hangē ko ʻení, ʻi he 1950 naʻe pulusi ai ʻetau ʻū tohí ʻi he ngaahi lea ʻe 90, ka ʻi he ʻahó ni kuo mahiki hake ʻa e fika ia ko iá ki he meimei 400. Kuo ʻi ai ha ola ʻo e tokanga fakautuutu ko ʻeni ki he kakai ʻo e ngaahi kulupu lea kehekehé? ʻIo! ʻOku fakaʻavalisi ko ha kakai ʻe toko 5,000 nai ‘mei he ngaahi lea kotoa pē’ ʻoku nau hoko ko e kau ākonga ʻa Kalaisi ʻi he uike taki taha ʻo e taʻú! (Fakahā 7:9) Pea ʻoku hokohoko atu ʻa e tupú. ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi ʻoku ʻomai ai ʻe he “ngaahi kupenga” ha fuʻu haʻo lahi ʻaupito!—Luke 5:6; Sione 21:6.

Ko ha Ngāue Fakafaifekau Fakafiemālie—ʻE Lava Ke Ke Kau ki Ai?

14. ʻE anga-fēfē nai haʻatau tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻi hotau feituʻú ʻoku nau lea ʻi ha lea mulí? (Fakakau ai ʻa e puha “Lea Fakaʻilongá mo e Ngaohi Ākongá.”)

14 ʻI he ngaahi fonua lahi ʻo e Hihifó, ko e tūʻuta ki ai ʻa e kau muli nofo hili atú kuó ne ʻomai ʻa e pole ki he ngaohi ākonga ʻi he kakai ʻo e ‘ngaahi lea kotoa pē’ ʻi he fonua ʻo ha taha. (Fakahā 14:6) ʻE malava fēfē ke tau tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻi hotau vāhenga-ngāué ʻoku nau lea ʻi ha lea kehe ia mei haʻatautolú? (1 Timote 2:4) ʻI he lea fakaefakatātaá, ʻe lava ke tau ngāueʻaki ʻa e naunau toutai totonú. Tuʻuaki ki he faʻahinga tāutaha peheé ʻa e tohi ʻi he lea ʻoku nau lea aí. Kapau ʻoku malava, fokotuʻutuʻu ki ha tokotaha Fakamoʻoni ʻokú ne lea ʻi heʻenau leá ke ʻaʻahi kiate kinautolu. (Ngāue 22:2) ʻOku faingofua ange he taimí ni hono fai ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu ko ʻení, koeʻuhi kuo ako ʻa e Kau Fakamoʻoni tokolahi ke lea ʻi ha lea kehe mei heʻenau leá tonu koeʻuhi ke tokoni ki he kau mulí ke nau hoko ko e kau ākonga ʻa Kalaisi. ʻOku fakahā ʻe he ngaahi līpōtí ko e tokoni ʻi he founga ko ʻení ko ha hokosia fakafiemālie ia.

15, 16. (a) Ko e hā ʻa e ongo fakatātā ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku fakafiefia ke tokoni ki he faʻahinga ʻoku lea ʻi ha lea mulí? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ngāue ʻi ha malaʻe lea mulí te tau fakakaukau nai ki ai?

15 Fakakaukau angé ki he ongo fakatātā ʻe ua mei Netaleni, ʻa ia ʻoku fakahoko ai ʻa e ngāue fakamalanga fokotuʻutuʻu maau ʻo e Puleʻangá ʻi he ngaahi lea ʻe 34. Naʻe pole ha ongo meʻa Fakamoʻoni ke na ō ʻo ngaohi ākonga ʻi he lotolotonga ʻo e kau muli lea faka-Pōlani nofo hili maí. Naʻe mātuʻaki lahi fakaʻulia ʻa e tali ki heʻena ngaahi feingá ʻo ongoʻi ai ʻe he husepānití ʻa hono ueʻi ia ke ne fakasiʻisiʻi ʻene ngāue fakamāmaní koeʻuhi kae toe maʻu mai mo ha foʻi ʻaho ʻe taha ʻo e uiké ke ako Tohi Tapu ai mo e faʻahinga naʻa nau fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻiá. ʻIkai ke fuoloa, naʻe fakahoko ai ʻe he ongo meʻá ʻo laka hake he ngaahi ako Tohi Tapu ʻe 20 ʻi he uike taki taha. Naʻá na fakamatala: “ʻOku ʻai kimaua ʻe heʻema ngāue fakafaifekaú ke ma fiefia ʻaupito.” ʻOku tautefito ʻa e fiefia ʻa e kau ngaohi-ākongá ʻi he taimi ʻoku ueʻi ai ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau fanongo ki he ngaahi moʻoni ʻo e Tohi Tapú ʻi heʻenau leá tonu ke nau fakahāhā ʻa e houngaʻiá. Hangē ko ʻení, ʻi he lolotonga ʻo ha fakataha naʻe fai ʻi he lea faka-Vietinemí, naʻe tuʻu hake ai ha tangataʻeiki ʻo kole ki ha ngofua ke ne lea. ʻI he loʻimataʻiá, naʻá ne tala ange ki he Kau Fakamoʻoní: “Fakamālō atu ki he ngaahi feinga ʻoku mou fai ke ako ʻeku lea faingataʻá. ʻOku ou mātuʻaki houngaʻia ke ako ʻa e ngaahi meʻa fakaofo lahi mei he Tohi Tapú ʻi hoku taʻumotuʻá.”

16 Ko ia ai, ʻoku ʻikai ha ofo ʻi he ongoʻi fiemālie lahi ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau ngāue ʻi he ngaahi fakatahaʻanga lea-mulí. Naʻe pehē ʻe ha ongo meʻa mei Pilitānia: “Ko e ngāue fakafaifekau ʻi he malaʻe lea-mulí ko e taha ia ʻo e faʻahinga ngāue fakalotomāfana taha kuó ma hokosia he lolotonga ʻa e taʻu ʻe 40 ʻo e ngāue ʻo e Puleʻangá.” ʻE lava ke ke feʻunuʻaki ho ngaahi tuʻungá kae lava ke ke kau ʻi he ngāue fakafaifekau fakaueʻilotó ni? Kapau ʻokú ke kei ʻalu ki he akó, ʻe lava ke ke ako ki ha lea muli ʻi he teuteu atu ki he faʻahinga ngāue fakafaifekau ko ʻení? Ko hono fai iá te ke iku atu nai ai ki ha founga moʻui fakafiemālie mo fonu tāpuaki. (Palovepi 10:22) Ko e hā ʻoku ʻikai ke ke talanoa ai ki he meʻá ni mo hoʻo ongo mātuʻá?

ʻAi ke Kehekehe ʻEtau Ngaahi Foungá

17. ʻE lava fēfē nai ke tau aʻu ki ha kakai tokolahi ange ʻi he feituʻu ngāue ʻo ʻetau fakatahaʻangá?

17 Ko e meʻa ʻoku ala mahinó, ʻoku ʻikai ke hanga ʻe he ngaahi tuʻungá ʻo fakaʻatā ʻa e tokolahi taha ʻo kitautolú ke tau lī atu ʻetau ‘ngaahi kupengá’ ʻi he ngaahi feituʻu mulí. Kae kehe, te tau malava nai ke aʻu ki ha kakai tokolahi ange ia ʻi heʻetau malava ʻi he taimí ni ʻi he feituʻu ngāue ʻo ʻetau fakatahaʻangá tonu. Anga-fēfē? ʻAki hono ʻai ke kehekehe, ʻo ʻikai ko ʻetau pōpoakí, ka ko ʻetau ngaahi foungá. ʻI he ngaahi feituʻu lahi ʻoku tupulaki ai ʻa e tokolahi ʻo e kakai ʻoku nau nofo ʻi he ngaahi fale leʻohi lahi. ʻOku tokolahi mo e faʻahinga kehe ʻoku ʻikai ke ʻi ʻapi ʻi he taimi ʻoku tau uiui atu ai ʻi he lolotonga ʻetau ngāue fakafaifekau fale-ki-he-falé. Ko ia ai, ʻe fiemaʻu nai ke tau lī atu ʻetau ‘ngaahi kupengá’ ʻi he ngaahi taimi kehekehe pea ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe. ʻOku tau faʻifaʻitaki ai kia Sīsū. Naʻá ne ʻiloʻi ʻa e ngaahi founga ke talanoa ai ki he kakaí ʻi he ngaahi fokotuʻutuʻu kehekehe.—Mātiu 9:9; Luke 19:​1-10; Sione 4:​6-15.

18. Kuo anga-fēfē hono fakamoʻoniʻi ʻa e ola lelei ʻa e faifakamoʻoni ʻi he ngaahi fokotuʻutuʻu kehekehé? (Fakakau ai ʻa e puha “Ngaohi Ākonga ʻi he Kakai he Feituʻu Pisinisí.”)

18 ʻI he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻo e māmaní, ko e faifakamoʻoni ʻi ha feituʻu pē ʻe lava ke maʻu ki ai ʻa e kakaí ko ha founga mahuʻinga ia ʻo e ngaohi ākongá. Kuo fai ʻe he kau ngaohi-ākonga taukeí ha tokanga lahi ange ke faifakamoʻoni ʻi ha ngaahi feituʻu kehekehe. Tānaki atu ki he kau ʻi he ngāue fakafaifekau fale-ki-he-falé, ʻoku faifakamoʻoni ʻa e kau malangá he taimí ni ʻi he ngaahi malaʻe vakapuná, ʻi he ngaahi ʻōfisí, ʻi he ngaahi falekoloá, ʻi he ngaahi tauʻanga meʻalelé, ʻi he ngaahi tauʻanga pasí, ʻi he ngaahi hala puleʻangá, ʻi he ngaahi paʻaké, ʻi he ngaahi matātahí pea ʻi ha feituʻu pē. Ko ha Kau Fakamoʻoni tokolahi toki papitaiso foʻou ʻi Hauaiʻi naʻe ʻuluaki fetuʻutaki mo kinautolú ʻi he ngaahi feituʻu peheé. Ko hono ʻai ke kehekehe ʻetau ngaahi foungá ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ke tau fakahoko kakato ʻa e fekau ʻa Sīsū ke ngaohi ākongá.—1 Kolinito 9:​22, 23.

19. Ko e hā ʻa e ongo tafaʻaki ʻo e fekau ʻa Sīsū kiate kitautolú ʻe lāulea ki ai ʻi he kupu hoko maí?

19 Ko e ngāue ʻa Sīsū ke ngaohi ākongá naʻe kau ki ai ʻa e ngaahi fakaikiiki ʻo ʻikai ngata pē ʻi he fekauʻaki mo e ko e hā e ʻuhingá mo e ko fē ʻoku totonu ke tau fai ai ʻa e ngāue ko iá ka ʻoku toe fekauʻaki ia mo e ko e hā ʻoku totonu ke tau malangaʻí pea ko ʻafē ʻoku totonu ke tau hokohoko atu ai ke fai iá. Ko e ongo tafaʻaki ko ʻeni ʻo e fekau ʻa Sīsū kiate kitautolú ʻe lāulea ki ai ʻi he kupu hoko maí.

[Fakamatala ʻi lalo]

^ pal. 2 Te tau lāulea ki he ʻuluaki ongo fehuʻi ʻe uá ʻi he kupu ko ʻení. Ko e ua fakamuimuí ʻe lāulea ki ai ʻi he kupu hoko maí.

^ pal. 8 Ko e toe ngaahi ʻuhinga kehe ki he malangá ʻoku maʻu ia ʻi he Palovepi 10:5; Emosi 3:8; Mātiu 24:42; Maake 12:17; Loma 1:​14, 15.

^ pal. 12 Ki ha fakamatala lahi ange ki he ngaahi fakahoko ʻo e kikité ni, sio ki he Taua Leʻo, ʻo Mē 15, 2001, peesi 12 mo e Isaiah’s Prophecy​—Light for All Mankind, Voliume 2, peesi 408, naʻe pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.

ʻOkú Ke Manatuʻi?

• Ko e hā ʻa e ngaahi ʻuhinga pea ko e hā ʻa e fakaueʻiloto ʻoku tau kau ai ʻi he malangaʻi ʻo e Puleʻangá mo e ngaohi ākongá?

• Ko e hā hono lahi kuo fakahoko ai ʻe he kau sevāniti ʻa Sihova ʻi he ʻaho ní ʻa e fekau ʻa Sīsū ke ngaohi ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ko e kau ākongá?

• ʻE anga-fēfē nai ʻetau ʻai ke kehekehe ʻetau ‘founga toutaí,’ pea ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fai peheé?

[Fehuʻi ki he Ako]

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 10]

Ngaahi Tohi ki he Kau Kuí

Ko Albert ko ha tokotaha mātuʻa Kalisitiane mo e faifekau taimi-kakato ia ʻoku nofo ʻi he ʻIunaite Seteté. ʻOkú ne kui. ʻI hono ngāueʻaki ʻa e ʻū tohi Fakatohitapu ʻi he founga ki he kau kuí ʻoku tokoniʻi ai ia ke ola lelei ange ʻa ʻene ngāue fakafaifekaú, ʻo kau ai ʻene ngaahi ngāue ko e ʻovasia ngāué. ʻOku fēfē ʻene fakahoko ʻa ʻene ngāue ʻi he fakatahaʻangá?

“Kuo ʻikai ʻaupito ke maʻu ha ʻovasia ngāue ola lelei ange ʻi heʻemau fakatahaʻangá ʻo laka ange ʻia Albert,” ko e lea ia ʻa James, ko e ʻovasia tauhí. Ko Albert ko e taha ia ʻo e kakai kui ʻe toko 5,000 nai ʻi he ʻIunaite Seteté, ʻa ia ʻi he faai mai ʻa e ngaahi taʻú, naʻá ne maʻu ʻa e ngaahi tohi Fakatohitapú ʻi he lea faka-Pilitāniá mo e faka-Sipeiní ʻi he founga ki he kau kuí. Ko hono moʻoní, ʻi he 1912 ʻo faai mai, kuo tokonaki ai ʻe he kalasi tamaioʻeiki anga-tonú ʻo laka hake ʻi he ngaahi tohi kehekehe ʻe teau ʻi he founga ki he kau kuí. ʻI hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi founga fakalakalaká, ʻoku lolotonga faʻu ʻe he ngaahi mīsini paaki ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ha ngaahi peesi ʻe laui miliona ʻi he taʻu taki taha ʻo laka hake ʻi he ngaahi lea ʻe hongofulu pea tufaki ʻeni ʻi he ngaahi fonua laka hake he 70. ʻOkú ke ʻiloʻi ha taha ʻe ʻaonga nai ki ai ʻa e ngaahi tohi Fakatohitapu kuo teuteu ki he kau kuí?

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 11]

Lea Fakaʻilongá mo e Ngaohi Ākongá

ʻOku laui afe ʻa e Kau Fakamoʻoni takatakai ʻi māmani lahi, kau ai ʻa e kau talavou faivelenga tokolahi, kuo nau ako ʻa e lea fakaʻilongá ke tokoniʻi ʻa e kakai tulí ke nau hoko ko ha kau ākonga ʻa Kalaisi. Ko hono olá, ʻi Pelēsila ʻataʻatā pē, ko e kau tuli ʻe toko 63 naʻe papitaiso ʻi ha taʻu ki muí ni mai pea ko e Kau Fakamoʻoni tuli ʻe toko 35 ʻi ai ʻoku nau lolotonga ngāue ko e kau ʻevangeliō taimi-kakato. ʻI māmani lahi, ʻoku laka hake ʻi he ngaahi fakatahaʻanga mo e ngaahi kulupu lea fakaʻilonga ʻe 1,200. Ko e sēketi lea fakaʻilonga pē taha ʻi Lūsiá, ʻi heʻene tuʻu fakasiokālafí, ʻa e sēketi lahi taha ʻi he māmaní, ʻoku kau ai ʻa Lūsia kotoa!

[Puha ʻi he peesi 12]

Ngaohi Ākonga ʻi he Kakai he Feituʻu Pisinisí

Lolotonga ʻa e ʻaʻahi ki he kakai pisinisí ʻi he ngaahi ʻōfisi ʻoku nau ngāue aí, naʻe fetaulaki ai ha Fakamoʻoni ʻi Hauaiʻi mo ha pule ʻo ha kautaha fefonongaʻaki. Neongo ʻa e femoʻuekiná, naʻe loto ʻa e tangatá ke ako ʻa e Tohi Tapú ʻi ha miniti ʻe 30 ʻi he uike ʻi hono ʻōfisí. ʻI he pongipongi Pulelulu kotoa pē, ʻokú ne tala ki heʻene kau ngāué ke ʻoua naʻa toe fakahohaʻasi ia ʻaki ha ngaahi telefoni mai peá ne fai leva ʻa e tokanga kakato ki he akó. Ko ha toe Fakamoʻoni ʻe taha ʻi Hauaiʻi ʻokú ne ako ʻa e Tohi Tapú tuʻo taha he uike mo e tokotaha ʻoku ʻoʻona ha fale ngaohi-sū. ʻOku fai pē ʻa e akó ʻi he funga kānita tonu ʻo e falekoloá. ʻI he taimi ʻoku hū atu ai ha kasitoma, ʻoku ʻunu ʻa e tokotaha Fakamoʻoní ki he tafaʻakí. ʻI he mavahe ʻa e kasitomá, ʻoku hoko atu leva ʻena akó.

Naʻe fai ʻa e fetuʻutaki fakatouʻosi mo e pulé pea mo e tokotaha ʻoku ʻoʻona ʻa e falekoloá koeʻuhi naʻe tomuʻa tuku atu ʻe he ongo Fakamoʻoní ʻena ‘ongo kupengá’ ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe. ʻE lava ke ke fakakaukau atu ki ha ngaahi feituʻu ʻi he feituʻu ngāue ʻa hoʻo fakatahaʻangá ʻe lava nai ke ke fetuʻutaki ai mo e kakai ʻoku faingataʻa ke maʻu atu ki ʻapí?

[Fakatātā ʻi he peesi 12]

ʻE lava ke ke ngāue ʻi ha malaʻe lea muli?