Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Ngaahi Mana ʻa Sīsuú—Ko e Hā ʻe Lava Ke Ke Akó?

Ko e Ngaahi Mana ʻa Sīsuú—Ko e Hā ʻe Lava Ke Ke Akó?

Ko e Ngaahi Mana ʻa Sīsuú—Ko e Hā ʻe Lava Ke Ke Akó?

TE KE ʻohovale nai ke ʻiloʻi ko e ngaahi fakamatala ʻi he Tohi Tapú fekauʻaki mo e moʻui ʻa Sīsū ʻi he māmaní naʻe ʻikai ʻaupito ke ngāueʻaki ai ʻa e muʻaki foʻi lea ki he “maná.” Ko e foʻi lea faka-Kalisi ko e (dyʹna·mis) naʻe liliu he taimi ʻe niʻihi ko e “maná” ʻoku ʻuhinga fakafoʻileá ko e “mālohi.” (Luke 8:​46) ʻOku toe lava foki ke fakalea ia ko e “mafai” pe “ngaahi ngāue mālohi.” (Mātiu 11:​20NW; 25:15) Fakatatau ki ha mataotao ʻe taha, ko e foʻi lea faka-Kalisi ko ení ʻoku “fakamamafaʻi ai ʻa e fuʻu ngāue kāfakafa kuo faí, kae tautefito ki he mālohi ʻa ia naʻe fakahoko ʻakí. ʻOku fakamatalaʻi ʻa e meʻa naʻe hokó ko e ngāue ia ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá.”

Ko e foʻi lea faka-Kalisi ʻe taha ko e (teʹras) ʻoku faʻa fakalea ia ko e “fakamelomelo” pe “meʻa fakaofo.” (Sione 4:​48; Ngāue 2:​19NW) Ko e kupuʻi lea ko ení ʻokú ne fakamamafaʻi ʻa e ola ʻo e vakai ʻa e kau mamatá. ʻI he taimi lahi, naʻe ofo mo fakatumutumu ʻa e fuʻu kakaí mo e kau ākongá ʻi he ngaahi ngāue mālohi ʻa Sīsuú.​—Maake 2:​12; 4:​41; 6:​51; Luke 9:​43.

Ko ha foʻi lea faka-Kalisi hono tolu ko e (se·meiʹon) ʻi heʻene ʻuhinga ki he ngaahi mana ʻa Sīsuú ʻokú ne fakahaaʻi ha “fakaʻilonga.” ʻOku “fakahangataha ia ki he ʻuhinga loloto ange ʻo e maná,” ko e lau ia ʻa e mataotao ko Robert Deffinbaugh. ʻOkú ne tānaki mai: “Ko ha fakaʻilonga ko ha mana ia ʻa ia ʻokú ne fakahaaʻi ha moʻoni fekauʻaki mo hotau ʻEiki ko Sīsuú.”

Fakahala pe ko e Mālohi Foaki Fakaʻotua?

ʻOku ʻikai ke fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi mana ʻa Sīsuú ko ha ngaahi kākā pe ko e ngaahi fakahala naʻe faʻufaʻu ke fakafiefiaʻi ʻaki ʻa e kakaí. Ko e ngaahi fakahāhā ia ʻo e “māfimafi ʻo e ʻOtua,” hangē ko ia ʻi he tuʻunga ʻo ha tamasiʻi ʻa ia naʻe kapusi mei ai ʻe Sīsū ha tēmeniō. (Luke 9:​37-43) ʻE faingataʻa ʻa e ngaahi ngāue mālohi peheé ki he ʻOtua Māfimafi-Aoniú—ʻa e Tokotaha ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ʻoku “lahi hono ngaahi ivi”? (Aisea 40:26) ʻIkai ʻaupito!

ʻOku lave ʻa e ngaahi fakamatala Kōsipelí ki ha mana nai ʻe 35 ʻa Sīsū. Ka ko e lahi fakakātoa ʻo ʻene ngaahi maná ʻoku ʻikai ke fakahaaʻi ia. Hangē ko ení, ʻoku fakamatala ʻi he Mātiu 14:14: “Naʻa ne ʻilo [ʻe Sīsū] ai ha fuʻu kakai lahi; pea naʻe langa hono fatu ʻi he ʻofa kiate kinautolu, pea ne fakamoʻui ʻenau kau mahaki.” ʻOku ʻikai ke tala mai kia kitautolu pe ko e kau mahaki ʻe toko fiha naʻá ne fakamoʻui he taimi ko iá.

Ko e ngaahi ngāue mālohi peheé naʻe tefito ai ʻa e taukaveʻi ʻe Sīsū ko e ʻAlo ia ʻo e ʻOtuá, ko e Mīsaia naʻe talaʻofá. ʻOku fakahaaʻi moʻoni ʻe he Tohi Tapú ko e mālohi foaki faka-ʻOtuá naʻá ne fakamafeia ʻa Sīsū ke ne fakahoko ʻa e ngaahi maná. Naʻe lave ʻa e ʻapositolo ko Pitá kia Sīsū “ko e tangata ia naʻe fakamoʻoni maʻana mei he ʻOtua kiate kimoutolu, ʻaki ha ngaahi mana [pe ngaahi ngāue mālohi] mo e ngaahi meʻa fakaofo mo e ngaahi fakaʻilonga, ʻa ia ne fai ʻiate ia ʻe he ʻOtua ʻi homou lotolotonga, ʻo hange ko ia ʻoku mou lāuʻilo ki ai.” (Ngāue 2:22) ʻI he taimi ʻe taha, naʻe fakahaaʻi ai ʻe Pita naʻe “pani ia [ʻa Sīsū] ʻe he ʻOtua ʻaki ʻa e Laumālie Maʻoniʻoni, mo e mafai ʻo e mana: pea ʻalu atu ia mo ngaue ʻaonga, mo ne faitoʻo ʻa kinautolu ʻoku fakapopulaʻi ʻe he Tevolo; he naʻe kau maʻu pē mo ia ʻa e ʻOtua.”—Ngāue 10:​37, 38.

Ko e ngaahi mana ʻa Sīsuú naʻe fehokotaki ia mo ʻene pōpoakí. ʻOku fakahaaʻi ʻe he Maake 1:​21-​27 ʻa e tali ʻa e fuʻu kakaí ki he akonaki ʻa Sīsuú pea ki he taha ʻo ʻene ngaahi maná. ʻOku pehē ʻi he Maake 1:​22 ko e fuʻu kakaí naʻe “toʻoa honau loto ʻi he anga o ʻene [faiakó],” pea ʻoku fakahaaʻi ʻi he Maake vahe 1, veesi 27 naʻe “ofo” ʻa e kakaí ʻi heʻene kapusi ha tēmeniō. Fakatouʻosi ʻa e ngaahi ngāue mālohi ʻa Sīsuú mo ʻene pōpoakí naʻe ʻomai ai ʻa e fakamoʻoni ko ia ʻa e Mīsaia naʻe talaʻofá.

Naʻe ʻikai ke taukaveʻi pē ʻe Sīsū ko ia ʻa e Mīsaiá; ʻi he ʻalu fakataha mo ʻene ngaahi leá pea mo ʻene ngaahi ngāue kehé, ko e mālohi foaki faka-ʻOtua naʻe hā ʻi heʻene ngaahi maná naʻe ʻomai ai ʻa e fakamoʻoni ʻo hono tuʻunga faka-Mīsaiá. ʻI he taimi naʻe malanga hake ai ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo hono ngafá pea mo hono fekauʻí, naʻe tali loto-toʻa ʻa Sīsū: “Ko ʻeku fakamoʻoni aʻaku ko e toko taha ʻoku lahi ʻia Sione [Papitaiso]: he ko e ngaahi ngaue naʻe tuku mai ʻe he Tamai ke u lava, ʻio, ʻa e ngaahi ngaue pe kó é ʻa ia ʻoku ou fai, ʻoku nau fakamoʻoni kiate au, kuo fekau mai au ʻe he Tamai.”—Sione 5:36.

Ngaahi Fakamoʻoni ʻo e Alafalalaʻanga

Ko e hā ʻoku lava ai ke tau fakapapauʻi ko e ngaahi mana ʻa Sīsuú naʻe moʻoni mo alafalalaʻangá? Fakakaukau angé ki he niʻihi ʻo e ngaahi fakamoʻoni ʻo ʻene alafalalaʻangá.

ʻI hono fakahoko ʻene ngaahi ngāue mālohí, naʻe ʻikai ʻaupito ke tohoakiʻi ʻe Sīsū ʻa e tokangá kiate ia. Naʻá ne fakapapauʻi ko e ola ʻo ha mana pē ke maʻu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e ongoongoleleí mo e lāngilangí. Hangē ko ení, ki muʻa ke ne fakamoʻui ha tangata kui, naʻe fakamamafaʻi ai ʻe Sīsū ko e fakamoʻuí ʻe fakahoko ia “koeʻuhi ke fakaeʻa ʻiate ia ʻa e ngaahi ngāue ʻa e ʻOtua.”—Sione 9:​1-3; 11:​1-4.

ʻI he ʻikai hangē ko e kau fakahalá, kau faimaná mo e kau fakamoʻui mahaki ʻi he tuí, naʻe ʻikai ʻaupito ke ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e fakamohé, founga kākā, ngaahi fakaʻaliʻali fakaholomamata, ngaahi laulau fakafaimana pe ko ha ngaahi ouau fakaueʻiloto. Naʻe ʻikai te ne ngāueʻaki ʻa e tui fakafaʻahikehé pe ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakatātā fakalotú. Fakatokangaʻi ange ʻa e founga anga-fakanānā ʻa ia naʻe fakamoʻui ai ʻe Sīsū ha ongo tangata kui. ʻI he “langa ʻa e fatu ʻo Sisu ʻi he ʻofa,” ko e lau ia ʻa e fakamatalá, naʻá ne “alasi hona ngāhi foʻi mata: pea na ʻā leva, ʻo na muimui kiate ia.” (Mātiu 20:​29-​34) Naʻe ʻikai kau ki ai ha ouau, kātoanga pe fakaʻaliʻali fiehā. Naʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻa ʻene ngaahi ngāue fakaemaná ke ʻilo ʻe he kakaí, ʻo faʻa fai ia ʻi he ʻao ʻo e kau fakamoʻoni siotonu tokolahi. Naʻe ʻikai te ne ngāueʻaki ha faʻahinga maama makehe, ʻū naunau pe fakaʻaliʻali ʻi ha siteisi. ʻI hono kehé, ko e ngaahi mana ʻoku pehē ʻoku moʻoni ʻi onopōní ʻoku ʻikai faʻa lava ke fakamoʻoniʻi fakaetohi ia.​—Maake 5:​24-​29; Luke 7:​11-​15.

Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e tui ʻa e faʻahinga ko ia naʻa nau maʻu ʻaonga mei heʻene ngaahi maná. Ka ko e taʻetui ʻa ha tokotahá naʻe ʻikai ke taʻofi ai ʻa Sīsū ia mei heʻene fakahoko ha maná. Lolotonga ʻo ʻene ʻi Kāpaneume ʻi Kālelí, “naʻa nau ʻoange kiate ia ʻa e tokolahi naʻe ʻāvea; ʻo ne kapusi ʻa e ngāhi faʻahikehe ʻaki ha lea pē, pea ne fakamoʻui mo kinautolu kotoa pē naʻe puke.”—Fakaʻītali ʻamautolu; Mātiu 8:16.

Ko e ngaahi mana ʻa Sīsuú naʻe fakahoko ia ke fakatōliʻa ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaesino moʻoni ʻa e kakaí, ʻo ʻikai koeʻuhí ke fakafiemālieʻi ha fieʻilo ʻa ha taha. (Maake 10:​46-​52; Luke 23:8) Pea naʻe ʻikai ʻaupito ke fakahoko ʻe Sīsū ʻa e ngaahi maná koeʻuhi ke ne maʻu ai ha tupu fakafoʻituitui ʻi ha faʻahinga founga.​—Mātiu 4:​2-4; 10:8.

Fēfē ʻa e Ngaahi Fakamatala Kōsipelí?

Ko e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e ngaahi mana ʻa Sīsuú kuo tuku mai ia kia kitautolu fakafou ʻi he ngaahi peesi ʻo e faaʻi Kōsipelí. ʻOku ʻi ai ha ngaahi ʻuhinga ke falala ai ki he ngaahi fakamatalá ni ʻi heʻetau sivisiviʻi ʻa e tuʻunga alafalalaʻanga ʻo e ngaahi mana naʻe tuku kia Sīsuú? ʻIo, ʻoku ʻi ai.

Hangē ko ia kuo ʻosi fakahāʻí, ko e ngaahi mana ʻa Sīsuú naʻe fakahoko ia ʻi he kakaí, ʻi he ʻao ʻo e kau fakamoʻoni siotonu tokolahi. Ko e muʻaki ngaahi Kōsipelí naʻe hiki ia ʻi ha taimi ʻa ia naʻe kei moʻui ai ʻa e tokolahi taha ʻo e kau fakamoʻoni siotonu ko iá. ʻI he fekauʻaki mo e faitotonu ʻa e kau hiki Kōsipelí, ko e tohi The Miracles and the Resurrection ʻoku pehē ai: “Ke tukuakiʻi ʻa e kau hiki kōsipelí ki hono fufū taʻefakaʻatuʻi ʻa e moʻoni fakahisitōliá ʻi ha ʻotu talanoa ʻo ha mana tokua ʻi he taumuʻa ke fakamafola ʻa e tui fakalotú ko ha tukuakiʻi taʻetotonu fakaʻaufuli ia. . . . Naʻe pau ke nau hoko ko e kau hiki lēkooti faitotonu.”

Ko e kau fakafepaki Siu ʻo e lotu faka-Kalisitiané naʻe ʻikai ʻaupito te nau fakakikihiʻi ʻa e ngaahi ngāue mālohi naʻe fakamatalaʻi ʻi he ngaahi Kōsipelí. Naʻa nau fehuʻia pē ʻa e mālohi ʻa ia naʻe fakahoko ʻaki ʻa e ngaahi meʻá ni. (Maake 3:​22-​26) Pehē foki ʻa e ʻikai lava ʻe he kau fakaanga ki muí ke fakaʻikaiʻi lavameʻa ʻa e ngaahi mana ʻa Sīsuú. ʻI hono kehé, lolotonga ʻa e senituli ʻuluaki mo hono ua T.S., naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi lave ki he ngaahi ngāue fakaemana naʻe fakahoko ʻe Sīsuú. ʻOku hā mahino, ʻoku tau maʻu ʻa e ʻuhinga lelei ke vakai ai ki he ngaahi fakamatala Kōsipeli fekauʻaki mo ʻene ngaahi maná ʻoku alafalalaʻanga.

Ko e Tangata Naʻá Ne Fai ʻa e Ngaahi Maná

Ko hano sivisiviʻi ʻo e ngaahi mana ʻa Sīsuú ʻe taʻekakato ia kapau naʻe fakangatangata pē ki he ngaahi fakaʻuhinga totonu fekauʻaki mo honau tuʻunga alafalalaʻangá. ʻI hono fakamatalaʻi ʻa e ngaahi ngāue mālohi ʻa Sīsuú, ʻoku fakahaaʻi ai ʻe he ngaahi Kōsipelí ha tangata ʻo e ngaahi ongoʻi loloto mo e manavaʻofa taʻehanotatau, fakataha mo ha mahuʻingaʻia lahi ʻi he lelei ʻa e kaungā faʻahinga ʻo e tangatá.

Fakakaukau angé ki he tuʻunga ʻo ha kilia ʻa ia naʻe fakaofiofi atu kia Sīsū fakataha mo e kōlenga vavale: “Ka ne ke loto ke fai, te ke lava ke fakamaʻa au.” ‘ʻI he langa hono fatú ʻi he ʻofá,’ naʻe mafao atu ʻe Sīsū ʻa hono nimá ʻo ala ki he kiliá, ʻo ne pehē: “ʻOku ou loto pe; ke ke maʻa koe.” Naʻe moʻui ʻa e tangatá ʻi he taimi pē ko iá. (Maake 1:​40-42) Naʻe fakahāhā ai ʻe Sīsū ʻa e kaungāongoʻi ʻa ia naʻe ueʻi ai ia ke ne ngāueʻaki ʻa hono mālohi foaki faka-ʻOtua ke fakahoko ʻa e ngaahi maná.

Ko e hā naʻe hokó ʻi he taimi naʻe fetaulaki ai ʻa Sīsū mo e fononga mai ʻa ha putu mei he kolo ko Neiní? Ko e talavou naʻe maté ko e tama pē ia ʻe taha ʻa ha uitou. ʻI he “langa hono fatu ʻi he ʻofa” ki he fefiné, naʻe fakaofiofi atu ʻa Sīsū kiate ia ʻo ne pehē: “ʻOua ʻe tangi.” Naʻá ne fokotuʻu hake leva ʻa ʻene tamá ʻo ne toe moʻui.—Luke 7:​11-15.

Ko ha lēsoni fakafiemālie ʻa ia ʻe lava ke maʻu mei he ngaahi mana ʻa Sīsuú he naʻe “langa hono fatu ʻi he ʻofa” peá ne fai ʻa e ngaahi meʻa ke tokoniʻi ʻa e kakaí. Ka ko e ngaahi mana ko iá ʻoku ʻikai ko ha hisitōlia pē. “Ko Sisu Kalaisi ʻoku tatau ai pe he ʻaneafi, mo e ʻaho ni, ʻio, ʻo taʻengata,” ko e lau ia ʻa e Hepelu 13:8. ʻOkú ne pule he taimí ni ko e Tuʻi fakahēvani, ʻo ne mateuteu mo malava ke ngāueʻaki ʻa hono ngaahi mālohi fakaemana foaki faka-ʻOtuá ʻi ha tuʻunga lahi mamaʻo ange ʻi he meʻa ko ia naʻá ne fai ʻi he taimi naʻá ne ʻi māmani ai ko ha tangatá. Kuo vavé ni ke ngāueʻaki ia ʻe Sīsū ke fakamoʻui ʻa e faʻahinga talangofua ʻo e tangatá. ʻE fiefia ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke tokoniʻi koe ke ke ʻilo lahi ange fekauʻaki mo e ʻamanaki fakafiefia ko eni ki he kahaʻú.

[Fakatātā ʻi he peesi 4, 5]

Ko e ngaahi mana ʻa Sīsuú ko ha fakahāhā ia ʻo e “māfimafi ʻo e ʻOtua”

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko Sīsuú ko ha tangata ia ʻo e ngaahi ongoʻi loloto