Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Ngaahi Mana ʻa Sīsuú—Moʻoni pe Loi?

Ko e Ngaahi Mana ʻa Sīsuú—Moʻoni pe Loi?

Ko e Ngaahi Mana ʻa Sīsuú—Moʻoni pe Loi?

“NAʻA nau ʻoange kiate ia [Sīsū Kalaisi] ʻa e tokolahi naʻe ʻāvea; ʻo ne kapusi ʻa e ngāhi faʻahikehe ʻaki ha lea pē, pea ne fakamoʻui mo kinautolu kotoa pē naʻe puke.” (Mātiu 8:​16) “Pea ne ʻā [ʻa Sīsū], ʻo ne lolomi ʻa e matangi, ʻo ne pehē ki he tahi, Longoā, ʻoua ʻe momoʻi ngu. Pea tālolo ʻa e matangi, pea hoko ha tofu lahi.” (Maake 4:39) Ko e hā hoʻo fakakaukau ki he ongo fakamatala ko ení? ʻOkú ke tui ʻokú na fakamatalaʻi ha meʻa fakahisitōlia moʻoni naʻe hoko, pe ʻokú ke ongoʻi ko e ongo talanoa fakaefakatātā pē ia, ko ha ongo fananga pē?

ʻOku fakahaaʻi ʻe he tokolahi he ʻahó ni ʻa e veiveiua lahi fekauʻaki mo e moʻoni fakahisitōlia ʻo e ngaahi mana ʻa Sīsuú. Ko e kuonga ko eni ʻo e meʻa-fakaʻata-fetuʻú mo e meʻa-fakaʻata-siemú, ʻo e fakatotolo ʻi he vavaá pea mo e ʻenisinia fakakēnisí, ʻoku hā ngali toumoua ai ke tali ʻa e ngaahi līpooti fekauʻaki mo e ngaahi ngāue fakaemaná pea mo e ngaahi meʻa ʻoku mahulu atu ʻi natulá.

ʻOku ongoʻi ʻe he niʻihi ko e ngaahi talanoa fekauʻaki mo e ngaahi maná ko e ngaahi fakakaukauloto pē pe ko e tuʻunga fakaefakatātā. Fakatatau ki he tokotaha-tohi ʻo ha tohi ʻoku taukaveʻi ai ʻokú ne fakatotoloʻi ʻa e Sīsū “moʻoní,” ko e ngaahi talanoa fekauʻaki mo e ngaahi mana ʻa Kalaisí ko e “ngaahi founga tuʻuaki” pē ke fakamafola atu ai ʻa e lotu faka-Kalisitiané.

ʻOku fakakaukau ʻa e niʻihi ki he ngaahi mana ʻa Sīsuú ko e foʻi kākā fakaʻaufuli. ʻOku fai he taimi ʻe niʻihi ʻa e tukuakiʻi ʻo e kākaá kia Sīsū tonu. Fakatatau kia Sasitini Maʻata ʻo e senituli hono ua T.S., ko e kau fakaangaʻi ʻo Sīsuú naʻe “aʻu ʻo nau ui ia ko ha tangata faimana pea ko ha tokotaha kākaaʻi ʻo e kakaí.” ʻOku pehē ʻe he niʻihi ko Sīsuú “naʻe ʻikai te ne fakahoko ʻene ngaahi maná ʻi he tuʻunga ko ha palōfita Siu, ka ko ha tangata faimana, ko ha tokotaha naʻe akoʻi ʻi he ngaahi temipale fakahītení.”

Fakaʻuhingaʻi ʻo e Taʻemalavá

Te ke ongoʻi nai ʻi mui ʻi he ngaahi veiveiua peheé, ʻoku ʻi ai ha ʻuhinga tefito ʻoku toumoua ai ʻa e kakaí ke tui ki he ngaahi maná. ʻOku mātuʻaki faingataʻa ʻaupito pē kia kinautolu, naʻa mo e taʻemalava, ke nau tali ʻa e fakakaukau ko ia ʻoku malava ha ngaahi mālohi mahulu atu ʻi natula ke fakahoko ha ngaahi mana. “ʻOku ʻikai ke hokonoa pē ʻa e ngaahi maná—ʻaupito,” ko e lau ia ʻa ha talavou naʻá ne taukaveʻi ko ha ʻakinositika ia. Naʻá ne lave leva ki he lea ʻa e filōsefa Sikotilani ko David Hume ʻi he senituli hono 18, ʻa ia naʻá ne tohi: “Ko e maná ko hano maumauʻi ia ʻa e ngaahi lao ʻo natulá.”

Kae kehe, ʻe tokanga ʻaupito ʻa e tokolahi fekauʻaki mo e pehē ʻoku taʻemalava ha meʻa ngalikehe. ʻOku ui ʻe he World Book Encyclopedia ʻa e maná “ko ha meʻa ʻa ia ʻoku ʻikai lava ke fakamatalaʻi fakafou ʻi he ngaahi lao ʻiloa ʻo natulá.” ʻI he fakamatala ʻuhinga ko iá, ko e fononga vavaá, fetuʻutaki tele-letioó mo e faifolau fakasatelaité naʻe mei hā ia ki he tokolahi tahá ko e “ngaahi mana” ʻi he senituli kuo maliu atú. Ko e moʻoni ʻoku taʻefakapotopoto ke pehē ko e ngaahi maná ʻoku taʻemalava koeʻuhi pē ko e ʻikai lava ke tau fakamatalaʻi ia ʻo makatuʻunga ʻi he ʻilo lolotongá.

Kapau te tau sivisiviʻi ʻa e niʻihi ʻo e fakamoʻoni Fakatohitapu felāveʻi mo e ngaahi mana naʻe tuku kia Sīsū Kalaisí, ko e hā te tau maʻu aí? Ko e ngaahi mana ʻa Sīsuú ko e moʻoni pe ko e loi?