Skip to content

Skip to table of contents

Ko e “Tuʻutuʻuni ʻa Sihová” Heʻikai Taʻelavameʻa

Ko e “Tuʻutuʻuni ʻa Sihová” Heʻikai Taʻelavameʻa

Ko e “Tuʻutuʻuni ʻa Sihová” Heʻikai Taʻelavameʻa

“Tuku ke u lave ki he tuʻutuʻuni ʻa Sihová; kuó ne folofola mai kiate au: ‘Ko hoku foha koe . . . Kole mai kiate au, te u ʻoatu ʻa e ngaahi puleʻangá ko ho tofiʻa.’”​—SĀME 2:​7, 8NW.

1. Ko e hā ʻa e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá mo e taumuʻa ʻa e ngaahi puleʻangá?

ʻOKU ʻi ai ha taumuʻa ʻa Sihova ko e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá mo e māmaní. ʻOku maʻu foki ʻe he ngaahi puleʻangá ha taumuʻa. Ka he kehekehe ē ko e ongo taumuʻá ni! ʻOku totonu ke tau ʻamanekina ʻa e meʻá ni, he ʻoku folofola ʻa e ʻOtuá: “Hange ʻoku maʻolunga ʻa e langi ʻi mamani, pehe ʻoku maʻolunga hoku ngaahi ʻalunga ʻi he ngaahi ʻalunga ʻomoutolu, mo ʻeku ngaahi fakakaukau ʻi he ngaahi fakakaukau ʻamoutolu.” Ko e taumuʻa ʻa e ʻOtuá kuo pau ke fakahoko ia, he ʻokú ne hoko atu ʻo pehē: “Hange ʻoku hifo ʻa e ʻuha mo e sinou mei langi, ʻo ʻikai te ne foki ki ai, kaeʻoua ke ne fakaviviku ʻa e fonua, ʻo ngaohi ia ke fakatupu meʻa, mo laku muka mai; ʻo ʻoua foki ke ai ha tenga maʻa e tangata tutuʻi, mo ha meʻakai maʻa e fiekaia; ʻe pehe pe mo ʻeku lea ʻoku ʻalu atu mei hoku ngutu: ʻe ʻikai foki ngeʻesi mai, kaeʻoua ke ne fai ʻa e meʻa ne u loto ki ai, mo fakaaʻu ʻa e meʻa ne u fekau atu ai ia.”—Aisea 55:​9-11.

2, 3. Ko e hā ʻoku fakamahino mai ʻi he saame hono uá, ka ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi ʻoku malanga haké?

2 Ke fakahoko ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo ʻene Tuʻi Faka-Mīsaiá ʻoku hā mahino ia ʻi he saame hono uá. Ko hono tokotaha-faʻú, ʻa Tuʻi Tēvita ʻo ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, naʻe fakamānavaʻi ʻe he ʻOtuá ke ne tomuʻa tala ʻe ʻi ai ha taimi mahuʻinga ʻe maveuveu ai ʻa e ngaahi puleʻangá. Ko honau kau pulé te nau fakafepaki kia Sihova ko e ʻOtuá mo ʻene Tokotaha Paní. Kae kehe, naʻe toe hiva ʻa e tokotaha-tohi-sāmé: “Tuku ke u lave ki he tuʻutuʻuni ʻa Sihová; kuó ne folofola mai kiate au: ‘Ko hoku foha koe . . . Kole mai kiate au, te u ʻoatu ʻa e ngaahi puleʻangá ko ho tofiʻa pea ko e ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní ko hoʻo meʻa tonu.’”​—Sāme 2:​7, 8NW.

3 Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻe he “tuʻutuʻuni ʻa Sihová” ki he ngaahi puleʻangá? ʻOku anga-fēfē ʻene kaunga ki he faʻahinga ʻo e tangatá fakalūkufua? Ko hono moʻoní, ko e hā ʻa e kaunga ʻo e ngaahi meʻá ni ki he kotoa ʻo e kau lautohi manavahē-ʻOtua ʻo e saame hono uá?

Maveuveu ʻa e Ngaahi Puleʻangá

4. ʻE anga-fēfē haʻo fakanounou ʻa e ngaahi poini tefito ʻo e Sāme 2:​1, 2?

4 ʻI he lave ki he ngāue ʻa e ngaahi puleʻangá mo honau kau pulé, ʻoku kamata ʻe he tokotaha-tohi-sāmé ʻene faʻú ʻaki ʻene hiva: “Ko e ha kuo futefute [pe maveuveu] ai ʻa e ngaahi kakai, pea ʻoku fakakaukau munoa ʻa e ngaahi matakali? He tuʻu mai ʻa e ngaahi tuʻi ʻo mamani, pea fakatahataha ʻa e houʻeiki ke puleakiʻi ʻa Sihova, pea mo e pani aʻana.”—Sāme 2:​1, 2. *

5, 6. Ko e hā ʻa e ‘meʻa munoa’ kuo “fakakaukau” ki ai ʻa e ngaahi matakalí?

5 Ko e hā ʻa e ‘meʻa munoa’ kuo “fakakaukau” ki ai ʻa e ngaahi matakali he ʻaho ní? ʻI he ʻikai ke tali ʻa e Tokotaha Pani ʻa e ʻOtuá—ʻa e Mīsaiá, pe Kalaisí—kuo hanganaki “fakakaukau,” pe fakalaulauloto ʻa e ngaahi puleʻangá ia ki he hokohoko atu honau mafaí tonu. Ko e ngaahi lea ko ʻeni ʻo e saame hono uá naʻe toe ʻi ai hano fakahoko ʻi he ʻuluaki senituli T.S., ʻi he taimi naʻe ngāue fakataha ai ʻa e kau maʻu mafai Siú mo e kau maʻu mafai Lomá ke tāmateʻi ʻa e Tuʻi-Fakanofo ʻa e ʻOtuá, ʻa Sīsū Kalaisi. Kae kehe, ko hono fakahoko lahi angé naʻe kamata ia ʻi he 1914 ʻi he taimi naʻe fokotuʻu ai ʻa Sīsū ko e Tuʻi fakahēvaní. Talu mei ai, kuo ʻikai ha kautaha fakapolitikale ia ʻe taha ʻi he māmaní kuó ne tali ʻa e Tuʻi fakanofo ʻa e ʻOtuá.

6 Ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa e ʻeke ʻe he tokotaha-tohi-sāmé ‘ko e hā ʻoku fakakaukau munoa ai ʻa e ngaahi matakalí’? Ko ʻenau taumuʻá ia ʻoku mūnoa; ʻoku taʻeʻaonga ia pea naʻe pau pē ke taʻelavameʻa. ʻOku ʻikai malava ke nau ʻomai ʻa e melinó mo e feongoongoí ki he māmani ko ʻení. Neongo ia, ʻoku nau fai ʻenau ngaahi ngāué ʻo aʻu ki he tuʻunga ʻo e fakafepaki ki he tuʻunga-pule fakaʻotuá. Ko hono moʻoní, kuo nau fai fāʻūtaha ha tuʻu fakafili pea fakatahataha ʻo fakafepaki ki he Fungani Māʻolungá mo ʻene Tokotaha Paní. He fakavalevale lahi ē!

Tuʻi Ikuna ʻa Sihová

7. ʻI ha lotu, naʻe anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻe he muʻaki kau muimui ʻo Sīsuú ʻa e Sāme 2:​1, 2?

7 Naʻe ngāueʻaki ʻe he kau muimui ʻo Sīsuú ʻa e ngaahi lea ʻo e Sāme 2:​1, 2 kiate ia. ʻI hono fakatangaʻi koeʻuhi ko ʻenau tuí, naʻa nau lotu: “ʻEī [Sihova], ko koe ne ngaohi ʻa e langi, mo e fonua, mo e tahi, mo e ngaahi meʻa kehekehe ʻoku ʻi ai. Ko koe ne folofola mai ʻi he Laumālie Māʻoniʻoni, mo e fofonga o ʻemau kui ko Tevita, ko hoʻo sevaniti, ʻo pehē, Ko e hā ʻoku futefute [pe maveuveu] ai ʻa Senitaile, mo fakakaukau mūnoa ʻa e ngaahi matakali? He tuʻu mai ʻa e ngaahi tuʻi ʻo māmani, pea fakatahataha ʻa e houʻeiki ke puleakiʻi ʻa e ʻEiki, pea mo ʻene Pani. He ʻoku moʻoni naʻe fakataha ʻi he kolo ni ʻa Helota [ʻAnitipasa] mo Ponito Pailato fakatouʻosi, kaeʻumaʻā ʻa Senitaile mo e ngaahi faʻahinga Isileli, ke nau fai ha meʻa ki hoʻo Sevaniti Tapu ko Sīsū, ʻa ia naʻa ke pani.” (Ngāue 4:​24-27; Luke 23:​1-12) * ʻIo, naʻe ʻi ai ha faʻufaʻufono kia Sīsū ko e sevāniti pani ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻuluaki senitulí. Kae kehe, naʻe toe ʻi ai hono fakahoko ʻo e saame ko ʻení ʻi ha laui senituli ki mui.

8. ʻOku anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻa e Sāme 2:3 ki he ngaahi puleʻanga ʻo e ʻaho ní?

8 ʻI he taimi naʻe maʻu ai ʻe ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá ha tuʻi fakaetangata, hangē ko Tēvitá, naʻe fakatahataha ʻa e ngaahi puleʻanga panganí mo e kau pulé ʻo fakafepaki ki he ʻOtuá mo ʻene tokotaha pani kuo fakanofó. Kae fēfē ʻa hotau taimí? Ko e ngaahi puleʻanga ʻi he ʻaho ní ʻoku ʻikai te nau loto ke fai ki he ngaahi fiemaʻu ʻa Sihova pea mo e Mīsaiá. Ko ia ai, ʻoku fakahaaʻi ʻa ʻenau pehē: “Tau motuhi ʻa e ngaahi haʻi ʻanaua, ʻo liʻaki meiate kitautolu ʻena ngaahi kafa.” (Sāme 2:3) Ko ha ngaahi fakangatangata pē ʻoku fokotuʻu ʻe he ʻOtuá mo ʻene Tokotaha Paní ʻe fakafepakiʻi ia ʻe he kau pulé mo e ngaahi puleʻangá. Ko hono moʻoní, ko ha faʻahinga feinga pē ke motuhi ʻa e ngaahi haʻi ko iá mo liʻaki ʻa e ngaahi kafa ko iá ʻe kulanoa ia.

Manukia Kinautolu ʻe Sihova

9, 10. Ko e hā ʻoku manukia ai ʻe Sihova ʻa e ngaahi puleʻangá?

9 ʻOku ʻikai ke hohaʻa ʻa Sihova ia ʻo fekauʻaki mo ha faʻahinga feinga pē ʻa e kau pule fakaepuleʻangá ke fokotuʻu ʻenau tuʻunga-pule pē ʻa kinautolú. ʻOku hoko atu ʻa e saame hono uá: “Kata pe ia ʻoku ʻafio ʻi langi, manukia kinautolu ʻe Atonai.” (Sāme 2:4) ʻOku hoko atu ʻa e ʻOtuá ia ki heʻene taumuʻá he ko e koto taʻeʻaonga ʻa e kau pule ia ko ʻení. ʻOkú ne kata ʻi heʻenau fiematamuʻá mo manukia kinautolu. Tuku ke nau pōlepole fekauʻaki mo e meʻa ʻoku nau palani ke faí. Kia Sihova ko ha kataʻiʻanga kinautolu. ʻOkú ne kata ʻi heʻenau fakafepaki koto kulanoá.

10 ʻI ha toe feituʻu kehe ʻi heʻene ngaahi sāmé, ʻoku lave ai ʻa Tēvita ki he kau tangata mo e ngaahi puleʻanga fakafilí ʻo ne hiva: “Ko koe, Sihova Elohimi Sapaoti ʻa e ʻOtua ʻo Isileli, oʻi ke aʻahi kotoa ʻa e hiteni: ʻoua te ke mamaeʻi ha toko taha ʻi he kau kovi ʻoku lavaki. ʻOku nau foki efiafi, ʻoku nau kalou hange ha kuli, ʻoku nau foli takai ki he kolo ni. ʻOi! ʻa e puʻaki ʻe honau ngutu na; ta ko honau loungutu ko e ʻainga heleta: ‘Ko ia ai pe, he ko hai ʻoku ongona?’ Ka ko koe, ʻEiki, ʻoku ke kata kiate kinautolu na; ʻoku ke manukia ʻa e hiteni kotoa.” (Sāme 59:​5-8) ʻOku kata ʻa Sihova ʻi he pōlepole mo e puputuʻu ʻa e ngaahi puleʻangá ʻi honau ʻalunga fakafepaki fakasesele kiate iá.

11. Ko e hā ʻe hokó ʻi he feinga ʻa e ngaahi puleʻangá ke fakafepakiʻi ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá?

11 ʻOku fakaivimālohiʻi ʻe he ngaahi lea ʻo e Sāme 2 ʻa ʻetau tui ʻoku malava ke fakaleleiʻi ʻe he ʻOtuá ha faʻahinga palopalema pē. ʻOku malava ke tau tuipau ʻokú ne fakahoko maʻu pē hono finangaló pea heʻikai ʻaupito te ne liʻaki ʻene kau sevāniti mateakí. (Sāme 94:14) Ko ia ai, ko e hā ʻe hokó ʻi hono fai ʻe he ngaahi puleʻangá ʻa e ngaahi feinga ke fakafepakiʻi ʻa e taumuʻa ʻa Sihová? Fakatatau ki he saame ko ʻení, ko e ʻOtuá ʻe “folofola ia ki ai ʻi heʻene ʻita,” ʻo hangē ko e ʻuʻulu mai ʻa ha fuʻu mana fakailifiá. ʻIkai ngata aí, “ʻi heʻene houhau,” ʻo hangē ko ha tapa lahi mai ʻa ha ʻuhilá, “ʻoku ne ʻai ke nau ilifia.”—Sāme 2:5.

Fakanofo e Tuʻi ʻa e ʻOtuá

12. Ko e hā ʻa e fakanofo-tuʻi ʻoku ngāueʻaki ki ai ʻa e Sāme 2:6?

12 Ko e meʻa hono hoko ʻoku folofolaʻaki ʻe Sihova ʻo fakafou ʻi he tokotaha-tohi-sāmé ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻene fakahohaʻasi ʻa e ngaahi puleʻangá. ʻOku fanongonongo ʻe he ʻOtuá: “Ka kuo u fakanofo ʻeku tuʻi aʻaku, ʻi funga Saione ko ʻeku moʻunga tapu.” (Sāme 2:6) Ko Moʻunga Saioné ko ha foʻi māʻolunga ia ʻi Selusalema ʻa ia naʻe fakanofo ai ʻa Tēvita ko e tuʻi ki ʻIsileli kātoa. Ka ʻe ʻikai ke ʻafio ʻa e Tuʻi Faka-Mīsaiá ia ʻi ha taloni ʻi he kolo ko iá pe ʻi ha feituʻu kehe ʻi he māmaní. Ko hono moʻoní, kuo ʻosi fakanofo ʻe Sihova ia ʻa Sīsū Kalaisi ko ʻene Tuʻi Faka-Mīsaia kuo filí ʻi he Moʻunga Saione fakahēvani.Fakahā 14:1.

13. Ko e hā ʻa e fuakava naʻe fai ʻe Sihova mo hono ʻAló?

13 ʻOku folofola mai ʻa e Tuʻi Faka-Mīsaiá he taimí ni. ʻOkú ne pehē: “Tuku ke u lave ki he tuʻutuʻuni ʻa Sihová [ʻa ia kuó ne fai mo hono ʻAló ha fuakava ki he Puleʻangá]; kuó ne [Sihova ko e ʻOtuá] folofola mai kiate au: ‘Ko hoku foha koe; ko Au, he ʻahó ni, kuó u hoko ko hoʻo tamai.’” (Sāme 2:​7NW) Naʻe lave ʻa Kalaisi ki he fuakava Puleʻangá ʻi heʻene tala ki heʻene kau ʻapositoló: “Ko kimoutolu ia kuo nofoʻi maʻu mo au ʻi hoku ngaahi ʻahiʻahi. Pea ko au ʻoku ou tuʻutuʻuni [pe fuakava] ha puleʻanga moʻomoutolu, ʻo hange ko e tuʻutuʻuni [pe fuakava] ha puleʻanga moʻoku ʻe heʻeku ʻEiki.”—Luke 22:​28, 29.

14. Ko e hā ʻoku malava ai ke pehē ʻoku maʻu ʻe Sīsū ʻa e totonu taʻealafakakikihiʻi ki he tuʻunga-tuʻí?

14 Hangē ko ia naʻe tomuʻa tala ʻi he Sāme 2:​7, naʻe fakahaaʻi ʻe Sihova ʻa Sīsū ko Hono ʻAló ʻi hono papitaisó pea ʻi hono fokotuʻu hake ia ki he moʻui laumālié. (Maake 1:​9-11; Loma 1:4; Hepelu 1:5; 5:5) ʻIo, ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga fakahēvaní ko e ʻAlo tofu-pē-taha-ne-fakatupu ʻo e ʻOtuá. (Sione 3:16) ʻI he tuʻunga ko e hako fakatuʻi ʻo Tuʻi Tēvitá, naʻe maʻu ai ʻe Sīsū ʻa e totonu taʻealafakakikihiʻi ki he tuʻunga-tuʻí. (2 Samiuela 7:​4-17; Mātiu 1:​6, 16) Fakatatau ki he saame ko ʻení, ʻoku tala ʻe he ʻOtuá ki hono ʻAló: “Kole mai kiate au, te u ʻoatu ʻa e ngaahi puleʻangá ko ho tofiʻa pea ko e ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní ko hoʻo meʻa tonu.”—Sāme 2:​8NW.

15. Ko e hā ʻoku kole ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi puleʻangá ke hoko ko hono tofiʻá?

15 Ko e Tuʻí—ʻa e ʻAlo tonu ʻo e ʻOtuá—ʻokú ne maʻu ʻa e tuʻunga ofi taha kia Sihová. Ko Sīsuú ko e tokotaha ʻosi ʻahiʻahiʻi, mateaki mo alafalalaʻanga ia ʻa Sihová. ʻIkai ngata aí, ʻoku maʻu ʻe Sīsū ʻa e tofiʻa ko e ʻUluaki-Fakatupu ʻa e ʻOtuá. Ko e moʻoni, ko Sīsū Kalaisí “ko e Imisi ia ʻo e ʻOtua ko e Taʻehamai, ko e ʻUluaki ia naʻe fakatupu, ko e Kimuʻa ʻi he meʻa kotoa pe kuo ngaohi.” (Kolose 1:15) Ko e meʻa pē naʻe fiemaʻu ke ne faí ko e kole, pea ko e ʻOtuá leva te ne ‘ʻoange kiate ia ʻa e ngaahi puleʻangá ko hono tofiʻa pea ko e ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní ko ʻene meʻa tonu.’ ʻOku fai ʻe Sīsū ʻa e kole ko ʻení ʻi he tuʻunga ko ʻene ‘fiefiaagá oku i he fānau ae tagatá’ pea koeʻuhi ko ʻene holi vēkeveke ke fakahoko ʻa e finangalo ʻo ʻene Tamai fakahēvaní ki he māmaní mo e faʻahinga ʻo e tangatá.—Palovepi 8:​30, 31PM.

Ko e Tuʻutuʻuni ʻa Sihova ki he Ngaahi Puleʻangá

16, 17. Fakatatau ki he Sāme 2:​9, ko e hā ʻoku tuku tauhi mai ki he ngaahi puleʻangá?

16 Koeʻuhi ʻoku lolotonga fakahoko ʻa e saame hono uá he taimí ni, ʻi he lolotonga ʻo e ʻi ai taʻehāmai ʻa Sīsū Kalaisí, ko e hā ʻoku tuku tauhi mai ki he ngaahi puleʻangá? ʻE vavé ni ke fakahoko ʻe he Tuʻí ʻa e fanongonongo ʻa e ʻOtuá: “Te ke laiki kinautolu [ʻa e ngaahi puleʻangá] ʻaki ʻa e sepita ukamea te ke haveʻi kinautolu hange ha ipu ʻumea.”—Sāme 2:9.

17 Ko e ngaahi sēpita ʻa e ngaahi tuʻi ʻo e kuonga muʻá naʻe hoko ko e ngaahi fakaʻilonga ʻo e mafai fakatuʻí. Ko e ngaahi sēpita ʻe niʻihi naʻe ngaohi mei he ukameá, hangē ko ia ʻoku lau ki ai ʻi he saame ko ʻení. Ko e lea fakaefakatātā naʻe ngāueʻaki hení ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e tuʻunga faingofua ʻa ia ʻe fakaʻauha ai ʻe Kalaisi ko e Tuʻí ʻa e ngaahi puleʻangá. Ko ha taaʻi mālohi ʻaki ha sēpita ukamea te ne laiki ai ha ipu ʻumea ʻa ha tufunga ipu, ʻo haveʻi ʻosiʻosingamālie ia.

18, 19. Ke maʻu ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá, ko e hā ʻe fiemaʻu ki he ngaahi tuʻi ʻo e māmaní ke nau faí?

18 Kuo pau ke sio tonu ʻa e kau taki fakapuleʻangá ki ha laiki fakaefakaʻauha pehē? ʻIkai, ʻoku kōlenga ʻa e tokotaha-tohi-sāmé kiate kinautolu ʻaki ʻa e ngaahi leá ni: “Ko eni, ʻa e ngaahi tuʻi, mou poto muʻa; tali akonaki, ʻa e kau fakamāu ʻo e fonua.” (Sāme 2:10) ʻOku kole ki he ngaahi tuʻí ke nau tokanga ʻaupito, ke ngāueʻaki ʻa e potó. ʻOku totonu ke nau fakakaukau atu ki he koto kulanoa ʻa ʻenau ngaahi palaní, ʻo kehe ʻaupito ia mei he meʻa ʻe fai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ke ʻaonga ki he faʻahinga ʻo e tangatá.

19 Ke maʻu ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá, ʻe fiemaʻu ki he ngaahi tuʻi ʻo māmaní ke liliu honau ʻalungá. ʻOku enginaki kiate kinautolu ke “tauhi ʻa Sihova mo e manavahe, ʻo fiefia tetetete pe.” (Sāme 2:11) Fēfē kapau te nau fai ʻa e ngāue ko iá? ʻI he ʻikai ke hoko ʻo maveuveu, pe fakakaukau hohaʻatuʻú, ʻe malava ke nau fiefia ʻi he ngaahi ʻamanaki ʻe fokotuʻu ʻe he Tuʻi Faka-Mīsaiá ʻi honau ʻaó. ʻE fiemaʻu ki he kau pule ʻo e māmaní ke nau liʻaki ʻa e pōlepole mo e ʻafungi ʻoku nau fakahāhā ʻi honau tuʻunga-pulé. ʻIkai ngata aí, ʻe pau ke nau liliu ʻo ʻoua ʻe toe toloi pea ngāueʻaki ʻa e potó ʻi he fekauʻaki mo e tuʻunga māʻolunga ange taʻefakatataua ʻo e tuʻunga-pule ʻo Sihová pea mo e mālohi taʻealafakafepakiʻi ʻo e ʻOtuá pea mo ʻene Tuʻi Faka-Mīsaiá.

“ʻUma ki he ʻAlo”

20, 21. Ko e hā ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e “ʻuma ki he ʻAlo”?

20 ʻOku fakaaʻu atu leva ʻe he Sāme 2 ha fakaafe faimeesi ki he kau pule ʻo e ngaahi puleʻangá. ʻI he ʻikai ke fakatahataha fakataha ʻo fakafepakí, ʻoku faleʻi kiate kinautolu: “ʻUma ki he ʻAlo naʻa ne ʻita [ʻa Sihova ko e ʻOtuá], pea mou ʻauha ʻi he hala: he ko e kemo kuo kohu hake ʻene ʻita.” (Sāme 2:12a) ʻOku totonu ke talangofua ki he ʻEiki Hau ko Sihová ʻi he taimi ʻokú ne ʻomai ai ha tuʻutuʻuní. ʻI hono fokotuʻu ʻe he ʻOtuá hono ʻAló ki he taloní, naʻe ʻosi totonu ki he kau pule ia ʻo e māmaní ke nau tuku ʻa e “fakakaukau munoa.” Naʻe ʻosi totonu ke nau ʻilo leva ki he Tuʻí pea fai kiate ia ʻa e talangofua kakato.

21 Ko e hā ʻoku totonu ai ke nau “ʻuma ki he ʻAlo”? ʻI he taimi naʻe faʻu ai ʻa e saame ko ʻení, ko e ʻumá ko ha kupuʻi lea ia ʻo e anga-fakakaumeʻa pea naʻe ngāueʻaki ia ke talitali lelei ha kau ʻaʻahi ki hoto ʻapí, ʻa ia naʻe malava ke nau fiefia ai ʻi he anga-talitali kakaí. Naʻe toe malava ke hoko ʻa e ʻumá ko ha tōʻonga ʻo e mateaki, pe faitōnunga. (1 Samiuela 10:1) ʻI he veesi ko ʻeni ʻo e saame hono uá, ʻoku fekauʻi ai ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi puleʻangá ke nau ʻuma, pe talitali lelei ʻa hono ʻAló ʻi hono tuʻunga ko e Tuʻi paní.

22. Ko e hā ʻa e fakatokanga ʻoku totonu ke tokanga ki ai ʻa e kau pule ʻo e ngaahi puleʻangá?

22 Ko e faʻahinga ʻoku nau fakafisi ke tali ʻa e mafai ʻo e Tuʻi fili ʻa e ʻOtuá ʻoku nau taʻetokaʻi ʻa Sihova. ʻOku nau fakaʻikaiʻi ʻa e tuʻunga-hau fakaleveleva ʻo Sihova ko e ʻOtuá mo hono mafai pea mo ʻene malava ke fili ʻa e Tuʻi ʻa ia ko e pule lelei taha ia ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻE ʻiloʻi ʻe he kau pule ʻo e ngaahi puleʻangá ʻe hoko fakafokifā mai kiate kinautolu ʻa e houhau ʻa e ʻOtuá, ʻi he taimi te nau feinga ai ke fakahoko ʻenau ngaahi palaní. “Ko e kemo kuo kohu hake ʻene ʻita,” pe puho vave ʻo taʻealafakafepakiʻi. ʻOku totonu ki he kau pule fakaepuleʻangá ke nau tali loto-houngaʻia ʻa e fakatokangá ni pea ngāue ʻo fehoanaki mo ia. Ko hono fai iá ʻe maʻu ai ʻa e moʻuí.

23. Ko e hā ʻoku kei taimi ki he faʻahinga tāutaha ke nau faí?

23 ʻOku fakaʻosiʻaki ʻe he saame fakaetulamá ni: “Monuʻia ka ko e kakai kuo hufanga kiate ia [Sihova]!” (Sāme 2:12e) ʻOku kei taimi pē ki he faʻahinga tāutahá ke kumi ki he maluʻangá. ʻOku tatau pē ʻo aʻu ki he kau pule fakatāutaha ʻa ia kuo nau poupou ki he ngaahi palani ʻa e ngaahi puleʻangá. ʻOku malava ke nau hola kia Sihova, ʻa ia ʻokú ne tokonaki mai ʻa e hūfangaʻanga ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa e Puleʻangá. Ka kuo pau ke nau fai ʻeni ki muʻa ke haveki ʻe he Puleʻanga Faka-Mīsaiá ʻa e ngaahi puleʻanga fakafepakí.

24. ʻOku malava fēfē ke tau moʻui ʻi ha moʻui fiemālie ange naʻa mo e ʻi he māmani faingataʻá ni?

24 Kapau ʻoku tau ako tōtōivi ʻa e ngaahi Konga Tohi Tapú pea ngāueʻaki ʻenau akonakí ʻi he moʻuí, ʻe malava ke tau moʻui ʻi ha moʻui fiemālie ange naʻa mo e taimí ni ʻi he māmani faingataʻa ko ʻení. Ko hono ngāueʻaki ʻa e akonaki Fakatohitapú ʻoku iku ai ki he ngaahi vā fakafāmili fiefia ange pea ʻataʻatā mei he ngaahi loto-moʻua mo e ngaahi manavahē lahi ʻoku toloto ʻi he māmani ko ʻení. Ko e muimui ʻi he ngaahi tataki ʻa e Tohi Tapú ʻoku ʻomai ai ʻa e loto-falala ʻoku tau fakahōifuaʻi ʻa e Tokotaha-Fakatupú. ʻOku ʻikai ha toe taha tuku kehe ʻa e Hau Fakalevelevá ʻoku malava ke ne ʻomai ha fakapapauʻi ʻo e “moʻui ko eni, pea mo ia ka hoko mai” ʻi he hili ʻene toʻo atu mei he māmaní ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau fakafepakiʻi ʻa e meʻa ʻoku totonú ʻaki hono talitekeʻi ʻa e pule ʻa e Puleʻangá.—1 Timote 4:8.

25. Koeʻuhi heʻikai malava ke taʻelavameʻa ʻa e “tuʻutuʻuni ʻa Sihová,” ko e hā ʻoku malava ke tau ʻamanekina ʻe hoko ʻi hotau taimí?

25 Heʻikai malava ke taʻelavameʻa ʻa e “tuʻutuʻuni ʻa Sihová.” ʻI hono tuʻunga ko hotau Tokotaha-Fakatupú, ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa ʻoku lelei taha ki he faʻahinga ʻo e tangatá pea te ne fakahoko ʻene taumuʻa ke tāpuakiʻi ʻa e faʻahinga talangofua ʻo e tangatá ʻaki ʻa e melino, fiemālie mo e maluʻanga tuʻuloa ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo hono ʻAlo ʻofaʻangá. ʻI he fekauʻaki mo hotau taimí, naʻe tohi ʻe he palōfita ko Tanielá: “ʻI he taimi ʻo e ngaahi tuʻi ko ia, ko e ʻOtua ʻo Langi te ne fokotuʻu ha puleʻanga ʻe ʻikai fulihi ʻo taʻengata; . . . ka te ne laiki mo fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga ko ia, kae tuʻu pe ia ʻo taʻengata.” (Taniela 2:44) Ko ia ai, ko hono moʻoní ko ha taimi fakavavevave ʻeni ke “ʻuma [ai] ki he ʻAlo” pea tauhi ʻa e ʻEiki Hau ko Sihová!

[Fakamatala ʻi lalo]

^ pal. 4 ʻI hono muʻaki fakahokó, ko Tuʻi Tēvita ʻa e tokotaha “pani,” pea ko e “ngaahi tuʻi ʻo mamani” ko e kau pule Filisitia naʻa nau fakatahatahaʻi ʻenau kau taú ke tuʻu kiate iá.

^ pal. 7 Ko e ngaahi konga tohi kehe ʻo e Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Kalisi Kalisitiané ʻoku toe fakahā ai ko Sīsū ʻa e Tokotaha Pani ʻa e ʻOtuá ʻoku lave ki ai ʻi he saame hono uá. ʻOku hā mahino ʻeni mei hano fakahoa ʻo e Sāme 2:7 ki he Ngāue 13:​32, 33 mo e Hepelu 1:5; 5:5. Sio foki ki he Sāme 2:9 mo e Fakahā 2:27.

ʻE Anga-Fēfē Haʻo Tali?

• Ko e hā ʻa e ‘meʻa munoa’ kuo ‘fakakaukau ki ai’ ʻa e ngaahi matakalí?

• Ko e hā ʻoku manukia ai ʻe Sihova ʻa e ngaahi puleʻangá?

• Ko e hā ʻa e tuʻutuʻuni ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi puleʻangá?

• Ko e hā ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e “ʻuma ki he ʻAlo”?

[Fehuʻi ki he Ako]

[Fakatātā ʻi he peesi 16]

Naʻe hiva ʻa Tēvita ʻo fekauʻaki mo e Tuʻi Faka-Mīsaia ikuná

[Fakatātā ʻi he peesi 17]

Naʻe faʻufaʻufono ʻa e kau pule mo e kakai ʻo ʻIsilelí kia Sīsū Kalaisi

[Fakatātā ʻi he peesi 18]

Kuo ʻosi fakanofo ʻa Kalaisi ko e Tuʻi ʻi Moʻunga Saione fakahēvani