Skip to content

Skip to table of contents

Hokohoko Ngāueʻaki Hoʻo Mafai Fakaefakakaukaú

Hokohoko Ngāueʻaki Hoʻo Mafai Fakaefakakaukaú

Hokohoko Ngāueʻaki Hoʻo Mafai Fakaefakakaukaú

KO HA meʻa fakafiefia ia ke sio ki ha tokotaha fakamālohisino pōtoʻi ʻi heʻene ngaahi ngaʻunu fakatoʻoaloto mo vavé! ʻOku fakaʻaiʻai ʻe he Tohi Tapú ʻa e kau Kalisitiané ke nau akoʻi ʻenau mafai fakaefakakaukaú ʻo hangē pē ko hono akoʻi ia tonu ʻe he tokotaha fakamālohisinó.

ʻI heʻene faitohi ki he kau Hepeluú, naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Ko e meʻakai fefeká ʻoku maʻá e kakai matuʻotuʻá, ʻa kinautolu ʻa ia fakafou ʻi hono ngāueʻakí ko ʻenau ngaahi mafai fakaefakakaukaú [ʻUhingá, ko e “ngaahi ʻōkani ongoʻangá.”] kuo akoʻi ai [hangē ha tokotaha fakamālohisinó] ke nau fakafaikehekeheʻi fakatouʻosi ʻa e tonú mo e halá.” (Hep. 5:14NW, fkm. ʻi laló) Ko e hā naʻe ekinaki ai ʻa Paula ki he kau Kalisitiane Hepeluú ke nau ngāueʻaki ʻenau mafai fakaefakakaukaú ʻo hangē ko hono ngāueʻaki ʻe ha tokotaha fakamālohisino kuo akoʻi ʻa hono ngaahi uouá? ʻE lava fēfē ke tau akoʻi ʻetau mafai fakaefakakaukaú?

“Naʻe Totonu Ke Mou Faiako”

ʻI hono fakamatalaʻi ʻa e tuʻunga ʻo Sīsū ko ha “Taulaʻeiki-lahi ʻi he ʻalunga ʻo Melikiseteki,” naʻe tohi ʻe Paula: “ʻOku lahi ʻemau fakamatala ke fai ki ai [Sīsū], pea faingataʻa hono fakaʻuhinga; koeʻuhi ko hoʻomou hoko ko e kau ongongataʻa. He neongo naʻe totonu ke mou faiako, koeʻuhi ko hoʻomou fuoloa, ka ko homou tāu ʻeni ke toe ako kiate kimoutolu ʻe ha taha ʻa e motuʻalea ʻo e ngaahi elemeniti ʻo e folofola ʻa e ʻOtua. ʻIo, kuo mou hoko ko ha kakai ʻoku tuha mo ha huʻakau pe, ʻo ʻikai mo e meʻakai malohi” pe fefeka.—Hep. 5:10-12.

ʻOku hā mahino, naʻe ʻikai ke laka ki muʻa ʻi he mahinó ʻa e kau Kalisitiane Siu ʻe niʻihi ʻi he ʻuluaki senitulí pea naʻe ʻikai lava ke nau fai ha fakalakalaka fakalaumālie. Ko e fakatātaá, naʻe faingataʻa kia kinautolu ke tali ʻa e mahino fakautuutu fekauʻaki mo e Laó pea mo e kamú. (Ng. 15:1, 2, 27-29; Kal. 2:11-14; 6:12, 13) Naʻe faingataʻa ki he niʻihi ke liʻaki ʻa e ngaahi tōʻonga tukufakaholo naʻe felāveʻi mo e Sāpate fakauiké pea mo e ʻAho Fakalelei fakataʻú. (Kol. 2:16, 17; Hep. 9:1-14) Ko ia naʻe fakalototoʻaʻi ai ʻe Paula kinautolu ke akoʻi ʻenau mafai fakaefakakaukaú ke nau malava ʻo fakafaikehekeheʻi ʻa e tonú mei he halá pea tala ange ke nau “tutui atu ki he matuʻotuʻá.” (Hep. 6:1, 2NW) Ko ʻene ekinakí ʻoku pau naʻe ueʻi ai ʻa e faʻahinga pau ke nau fakakaukau ki he anga ʻo ʻenau ngāueʻaki ʻenau mafai fakaefakakaukaú pea ʻoku ngalingali naʻe tokoniʻi ai kinautolu ke nau fai ha fakalakalaka fakalaumālie. Fēfē kitautolu?

Ngāueʻaki Hoʻo Mafai Fakaefakakaukaú

ʻE lava fēfē ke tau ngāueʻaki ʻetau mafai fakaefakakaukaú koeʻuhi ke hoko ai ʻo matuʻotuʻa fakalaumālie? “Fakafou ʻi hono ngāueʻakí,” ko e lau ia ʻa Paulá. ʻI he hangē ko e kau fakamālohisinó, ʻa ia ʻoku akoʻi fakafou ʻi hono ngāueʻaki ʻa honau uouá mo e sinó ke fakahoko ha ngaʻunu fakatoʻoaloto mo faingataʻá, ʻoku totonu ke tau ngāueʻaki ʻetau mafai fakaefakakaukaú ke ne fakafaikehekeheʻi fakatouʻosi ʻa e tonú mo e halá.

“Ko hono ngāueʻakí ʻa e meʻa lelei taha ʻe lava ke ke fai ki ho ʻutó,” ko e lau ia ʻa John Ratey, ko ha palōfesa ʻi he uesia fakaʻatamaí ʻi ha kilīniki ʻi he Akoʻanga Fakafaitoʻo ko Harvard. Fakatatau ki he lau ʻa Gene Cohen, ko e talēkita ʻo e Senitā ki he Taʻumotuʻá, Moʻui Leleí mo e Anga ʻo e Nofo ʻa e Tangatá ʻi he ʻUnivēsiti George Washington, “ʻi he taimi ʻoku tau ngāue lahi ʻaki ai hotau ʻutó, ʻoku faʻu ʻe he sela ʻutó ʻa e fanga kiʻi sela neave foʻou, ʻa ia ʻoku iku ai ʻo lahi ʻa e fanga kiʻi sinepí, pe fehokotakiʻangá.”

ʻOku fakapotopoto leva ke tau ngāueʻaki ʻetau mafai fakaefakakaukaú pea fakalahi ʻetau ʻilo ki he Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻI he fai peheé, te tau mateuteu lelei ange ai ke fai ʻa e ‘finangalo haohaoa ʻo e ʻOtuá.’—Loma 12:1, 2.

Fakatupulekina ha Holi ki he “Meʻakai Fefeka”

Kapau ʻoku tau holi ke “tutui atu ki he matuʻotuʻá,” ʻoku fiemaʻu ke tau ʻeke hifo kia kitautolu: ‘ʻOku ou fakalakalaka ʻi heʻeku mahinoʻi ʻa e moʻoni Fakatohitapú? ʻOku vakai mai ʻa e niʻihi kehé ko ha tokotaha matuʻotuʻa fakalaumālie au?’ ʻOku fiefia ha faʻē ke fafangaʻaki ʻene kiʻi valevalé ʻa e huʻakau mo e meʻakai pēpē he lolotonga ʻene kei pēpeé. Kae sioloto atu ki heʻene hohaʻá kapau ʻe faai atu e ngaahi taʻú ʻoku ʻikai pē kai meʻakai fefeka ʻa e kiʻi tamá. ʻI ha founga meimei tatau, ʻoku tau fiefia ke sio ki ha tokotaha ʻoku tau ako Tohi Tapu mo ia ʻokú ne fai ha fakalakalaka ʻo aʻu ki he tuʻunga ʻo e fakatapuí mo e papitaisó. Kae kehe, fēfē kapau ʻoku ʻikai malava ʻa e tokotahá ke fai ha fakalakalaka fakalaumālie ʻi he ʻosi ʻa e akó? ʻIkai ʻe hoko ia ko e meʻa fakalotosiʻi? (1 Kol. 3:1-4) ʻOku ʻamanaki ʻa e faiakó ko e ākonga foʻoú te ne toe hoko ʻi he taimi totonu ko ha faiako.

ʻI hono ngāueʻaki ʻetau mafai fakaefakakaukaú ke fakaʻuhinga ʻi he ngaahi meʻá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e fakalaulauloto, pea ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e feinga. (Sāme 1:1-3) Kuo pau ke ʻoua te tau fakaʻatā ʻa e fakahohaʻá—hangē ko e sio televīsoné pe fai e ngaahi meʻa ʻoku tau manako aí, ʻa ia ʻoku ʻikai fiemaʻu ki ai ha ngāueʻaki lahi ʻo e ʻatamaí—ke ne taʻofi ʻa e fakalaulauloto ki he ngaahi meʻa mahuʻingá. Koeʻuhi ke fakatupulekina ʻetau malava fakaefakakaukaú, ʻoku fiemaʻu ke tau maʻu pea fakahoko ha holi ke ako ʻa e Tohi Tapú mo e ʻū tohi ʻa e “tamaioeiki agatonu mo boto.” (Mt. 24:45-47PM) Tānaki atu ki ha polokalama tuʻumaʻu ʻo e lau Tohi Tapu fakafoʻituituí, ʻoku mahuʻinga ke tau vaheʻi ha taimi ki he Lotu Fakafāmilí pea ki he ako fakamākukanga ʻo e ngaahi kaveinga Fakatohitapú.

Ko Jerónimo, ko ha ʻovasia fefonongaʻaki ia ʻi Mekisikou, ʻokú ne pehē ʻokú ne ako ʻa e ʻīsiu taki taha ʻo e Taua Leʻo ʻi heʻene aʻú mai pē. ʻOkú ne toe vaheʻi ʻa e taimi ke ako fakataha ai mo hono uaifí. ʻOku pehē ʻe Jerónimo, “ʻI homa tuʻunga ko e ongo meʻa malí ʻokú ma tōʻongaʻaki ʻa e lau Tohi Tapu fakataha ʻi he ʻaho kotoa pē, pea ʻokú ma ngāueʻaki ʻa e ngaahi tohi tokoni hangē ko e polosiua ‘Good Land.’” ʻOku pehē ʻe ha Kalisitiane ko Ronald ʻokú ne tauhi maʻu pē ki he lau Tohi Tapu ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku toe ʻi ai foki mo ʻene taimi ako fakafoʻituitui ʻe ua ke fakakakato ʻi ha vahaʻa taimi pau. “Ko e ongo ako ko ení ʻokú ne ʻai au ke u fakatuʻotuʻa atu ki hoku taimi ako hoko maí,” ko e lau ia ʻa Ronald.

Fēfē kitautolu? ʻOku tau vaheʻi ha taimi feʻunga ki he ako Tohi Tapú mo e fakalaulauloto ki he Folofola ʻa e ʻOtuá? ʻOku tau ngāueʻaki ʻetau mafai fakaefakakaukaú pea maʻu ʻa e taukei ʻi hono fai ʻo e ngaahi filí fakatatau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú? (Pal. 2:1-7) ʻOfa ke hoko ko ʻetau taumuʻá ia ke hoko ko e faʻahinga matuʻotuʻa fakalaumālie, kuo faitāpuekina ʻaki ʻa e ʻilo mo e poto kuo maʻu ʻe he faʻahinga ko ia kuo akoʻi ʻa ʻenau mafai fakaefakakaukaú ke nau fakafaikehekeheʻi fakatouʻosi ʻa e tonú mo e halá!

[Fakatātā ʻi he peesi 23]

ʻOku tau ʻai ke ngāue ʻetau mafai fakaefakakaukaú “fakafou ʻi hono ngāueʻakí”