Skip to content

Skip to table of contents

Manatuʻi ʻa e Faʻahinga ʻi he Ngāue Taimi-Kakató

Manatuʻi ʻa e Faʻahinga ʻi he Ngāue Taimi-Kakató

“ʻOku ʻikai ʻaupito te mau taʻemanatuʻi hoʻomou ngāue faitōnungá mo hoʻomou fakaongosia ʻofá.”—1 TES. 1:3.

1. Naʻe anga-fēfē ongoʻi ʻa Paula ʻo fekauʻaki mo e faʻahinga ʻoku nau ngāue mālohi ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí?

 NAʻE fakamahuʻingaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá hono fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻa ia naʻa nau ngāue mālohi ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí. Naʻá ne tohi: “ʻOku ʻikai ʻaupito te mau taʻemanatuʻi hoʻomou ngāue faitōnungá mo hoʻomou fakaongosia ʻofá pea mo hoʻomou kātaki koeʻuhi ko hoʻomou ʻamanaki ʻi hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ʻi he ʻao ʻo hotau ʻOtuá mo e Tamaí.” (1 Tes. 1:3) ʻOku toe manatuʻi mo fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa kotoa ʻoku fai ʻe heʻene kakaí ke tauhi kiate iá, ʻo tatau ai pē pe ʻoku lahi pe siʻi ʻa e meʻa ʻoku nau faí.—Hep. 6:10.

2. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

2 Fakatouʻosi ʻi he kuohilí mo e lolotongá ni, kuo fai ʻe he kau Kalisitiané ʻa e ngaahi feilaulau lahi koeʻuhí ke lava ʻo fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he ngāue ʻa Sihová. ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he meʻa naʻe fai ʻe he niʻihi ʻi he ʻuluaki senitulí ke ngāue ai kia Sihová. Te tau toe ako ki he meʻa ʻoku fai ʻe he kau sevāniti taimi-kakato he ʻaho ní, pea te tau sio ki he founga ʻe lava ke tau tokoni ai kia kinautolú.

KAU KALISITIANE ʻI HE ʻULUAKI SENITULÍ

3, 4. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻe niʻihi naʻe ngāue ai ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi he ʻuluaki senitulí kia Sihová? (e) Naʻe malava fēfē ke totongi ʻe he kau malanga ʻo e Puleʻangá ʻi he ʻuluaki senitulí ʻenau ngaahi fakamolé?

3 ʻI he hili pē ʻene papitaisó, naʻe kamata malanga ʻa Sīsū fekauʻaki mo e Puleʻangá, pea naʻá ne akoʻi ʻa e niʻihi kehé ke fai ʻa e ngāue tatau ko ení. (Luke 3:21-23; 4:14, 15, 43) Hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú, naʻe tataki ʻe heʻene kau ʻapositoló ʻa e ngāue fakamalangá pea naʻe tupu ai pē. (Ngā. 5:42; 6:7) Naʻe liʻaki ʻe he kau Kalisitiane ʻe niʻihi honau ngaahi ʻapí ke ngāue ko ha kau misinale. Ko e fakatātaá, naʻe malanga ʻa Filipe ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe ʻo Pālesitaine. (Ngā. 8:5, 40; 21:8) Ko Paula, ko ha misinale ʻe taha, naʻá ne malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ʻi he ngaahi fonua lahi ʻo mamaʻo mei hono ʻapí. (Ngā. 13:2-4; 14:26; 2 Kol. 1:19) Ko e niʻihi kehe, kau ai ʻa Maʻake, Luke mo Silivēnusi (Sailosi), naʻa nau hiki ʻa e ngaahi tohi ʻo e Tohi Tapú pe ngāue ko ha kau sekelitali ki he kau hiki Tohi Tapú. (1 Pita 5:12) Naʻe tokolahi ʻa e fanga tuofāfine naʻe ngāue fakataha mo e fanga tokoua ko iá. (Ngā. 18:26; Loma 16:1, 2) ʻI he Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Kalisi Kalisitiané, ʻoku tau lau ai fekauʻaki mo e ngaahi hokosia fakafiefia ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ko ení. Ko e ngaahi fakamatala ko ení ʻoku fakamanatu mai ai kia kitautolu ʻoku fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻa e ngāue ʻene kau sevānití pea tokanga mai ki heʻenau ngaahi fiemaʻú.

4 Naʻe malava fēfē ke totongi ʻe he kau malanga ʻo e Puleʻangá ʻi he ʻuluaki senitulí ʻenau ngaahi fakamolé? Naʻe ʻikai ke nau kounaʻi honau fanga tokouá ke tokoniʻi kinautolu, ko ia ʻi he taimi ʻe niʻihi naʻa nau ngāue konga-taimi. (1 Kol. 9:11-15) Ka naʻa nau tali ʻa e tokoní. Naʻe fakaafeʻi kinautolu ki he ngaahi houa kai, ʻoange ha feituʻu ke nau nofo ai pe tokoniʻi kinautolu ʻi he ngaahi founga kehe. Ko e faʻahinga taautahá pea pehē foki ki he kotoa ʻo e fakatahaʻangá naʻa nau loto ke tokoniʻi kinautolu.—Lau ʻa e Ngāue 16:14, 15; Filipai 4:15-18.

KAU SEVĀNITI TAIMI-KAKATO ʻI HE ʻAHO NÍ

5. Ko e hā naʻe leaʻaki ʻe ha ongo meʻa mali ʻo fekauʻaki mo ʻena moʻui ʻi he ngāue taimi-kakató?

5 ʻI he ʻahó ni foki, ʻoku ngāue mālohi ʻa e tokolahi ke ngāue taimi-kakato kia Sihova ʻi he ngaahi founga kehekehe. (Sio ki he puha “ Tafaʻaki Kehekehe ʻo e Ngāue Taimi-Kakató.”) ʻOku anga-fēfē ʻenau ongoʻi fekauʻaki mo e faʻahinga moʻui kuo nau filí? ʻE fakalototoʻa kiate koe kapau te ke ʻeke ki he niʻihi ho fanga tokoua mo e fanga tuofāfiné ʻa e fehuʻi ko ení. Ko ha tokoua ʻe taha kuó ne ngāue ko ha tāimuʻa tuʻumaʻu, tāimuʻa makehe, misinale, pea ko ha mēmipa ʻo e fāmili Pēteli ʻi ha fonua muli. ʻOkú ne pehē: “ʻOku ou ongoʻi ko e hū ki he ngāue taimi-kakató ko e taha ia ʻo e ngaahi fili lelei taha kuo faifai ange ʻo u fakahokó. ʻI hoku taʻu 18, naʻá ku fāinga mo hono fai ha fili ʻi he ako ʻunivēsití, ko ha ngāue fakamāmani taimi-kakato mo e tāimuʻá. Kuo fakahaaʻi mai ʻi he hokosiá ʻoku ʻikai fakangaloʻi ʻe Sihova ʻa e ngaahi feilaulau ʻokú ke fai ke ngāue taimi-kakato kiate iá. Kuo malava ke u ngāueʻaki ha talēniti pe ko ha malava pē kuo ʻomai ʻe Sihova kiate au ʻi he ngaahi founga naʻe ʻikai ʻaupito mei malava ʻo kapau naʻá ku fili ha ngāue fakamāmani.” ʻOku pehē ʻe hono uaifí: “Ko e vāhenga-ngāue kotoa pē kuó ne tokoniʻi au ke tupulaki. Kuó ma ongoʻi maʻu pē ʻa e maluʻi mo e tataki ʻa Sihová pea ʻi he ngaahi founga naʻe ʻikai ʻaupito mei hoko kapau naʻá ma nofo pē ʻi homa kiʻi tuʻunga fakafiemālié. ʻOku ou fakamālō kia Sihova ʻi he ʻaho kotoa ki heʻema moʻui ʻi he ngāue taimi-kakató.” Te ke saiʻia ke ongoʻi pehē fekauʻaki mo hoʻo moʻuí?

6. ʻOku anga-fēfē ongoʻi ʻa Sihova fekauʻaki mo ʻetau ngāue kiate iá?

6 Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai malava ʻa e niʻihi ke ngāue taimi-kakato ʻi he taimi ko ení ka ʻoku nau fai ʻa e meʻa kotoa te nau malavá maʻa Sihova. ʻOku tau ʻilo ko ʻenau ngāué ʻoku mahuʻinga ia kiate ia. Ko e fakatātaá, ʻi he Filimone 1-3, naʻe tala ai ʻe Paula hono ʻofa ki he kotoa ʻo e fanga tokoua ʻi he fakatahaʻanga ʻi Kolosé pea lave ki he niʻihi ʻaki honau hingoá. (Lau.) Naʻe fakamahuʻingaʻi ʻe Paula ʻenau ngāue mālohí, pea pehē foki kia Sihova. ʻI he founga tatau, ʻoku fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa ʻokú ke fai ʻi heʻene ngāué. Neongo ia, ko e hā ʻe lava ke ke fai ke poupouʻi ai ʻa e kau sevāniti taimi-kakató?

NGAAHI FOUNGA ʻE LAVA KE TAU TOKONI AI KI HE KAU TĀIMUʻÁ

7, 8. Ko e hā ʻoku kau ki he ngāue tāimuʻá, pea ʻe lava fēfē ke tokoni ʻa e niʻihi ʻi he fakatahaʻangá ki he kau tāimuʻá?

7 Hangē ko e kau malanga faivelenga ʻi he ʻuluaki senitulí, ʻoku fakalototoʻaʻi lahi ʻaupito ʻe he kau tāimuʻa ʻi he ʻaho ní ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku fakamoleki ʻe he tokolahi ʻa e houa ʻe 70 he māhina taki taha ʻi he malangá. ʻE lava fēfē ke ke tokoni kia kinautolu?

8 Naʻe pehē ʻe ha tuofefine tāimuʻa ko Shari: “ʻOku hā mālohi ʻa e kau tāimuʻá, ʻi heʻenau ʻalu ʻi he malangá ʻi he ʻaho kotoa. Neongo ia, ʻoku nau fiemaʻu ʻa e fakalototoʻa.” (Loma 1:11, 12) Naʻe fakamatala ha tuofefine ʻe taha ʻa ia kuó ne tāimuʻa ʻi he ngaahi taʻu lahi fekauʻaki mo e kau tāimuʻa ʻi heʻene fakatahaʻangá: “ʻOku nau ngāue mālohi mo taʻemālōlō. ʻI he taimi ʻoku tala ange ai ʻe he niʻihi ke ʻave kinautolu ʻi he malangá, fakaafeʻi ki ha houa kai, ʻoange ha kiʻi sēniti ʻutu pe ko ha toe tokoni fakapaʻanga kehe, ʻoku nau houngaʻia ai. ʻOku fakahaaʻi ai kia kinautolu ʻokú ke tokanga moʻoni.”

9, 10. Ko e hā kuo fai ʻe he niʻihi ke tokoni ki he kau tāimuʻa ʻi heʻenau fakatahaʻangá?

9 Ko e founga ʻe taha ʻe lava ke tau tokoni ai ki he kau tāimuʻá ko e ngāue mo kinautolu ʻi he ngāue fakafaifekaú. Naʻe pehē ʻe ha ongo tuofefine tāimuʻa ʻokú na fiemaʻu ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine tokolahi ange ke ngāue mo ia lolotonga ʻa e uiké pea mo e hoʻataá. Ko ha tuofefine ʻe taha ʻoku ngāue he taimí ni ʻi he Pēteli ʻi Brooklyn ʻokú ne manatuʻi ʻa e tokoni naʻá ne maʻu lolotonga ʻene ngāue tāimuʻá. ʻOkú ne pehē: “Naʻe pehē ʻe he tuofefine ʻe taha ʻa ia naʻe ʻi ai ʻene kā, ‘Ko e taimi pē te ke hala ai ha hoa ngāue, tā mai kiate au, pea te u ʻalu mo koe ʻi he malangá.’ Naʻá ne tokoniʻi moʻoni ʻeku ngāue tāimuʻá.” ʻOku pehē ʻe Shari: “Hili ʻa e malangá, ko e kau tāimuʻa teʻeki malí ʻoku nau faʻa toe toko taha pē. Te ke fakaafeʻi nai ʻa e fanga tokoua pe fanga tuofāfine teʻeki malí ki hoʻo lotu fakafāmilí ʻi he taimi ki he taimi. Ko e fakakau kinautolu ʻi he ngaahi ngāue kehé ʻe toe tokoniʻi ai kinautolu ke nau hanganaki mālohi.”

10 Ko e tuofefine ʻe taha kuó ne ʻi he ngāue taimi-kakató ʻi he meimei taʻu ʻe 50 naʻá ne fai ʻa e fakamatala ko ení fekauʻaki mo e tokoni naʻá ne maʻu mo e fanga tuofāfine teʻeki mali kehé: “Ko ʻemau kau mātuʻá naʻa nau ʻaʻahi meimei fakamāhina ua ki he kau tāimuʻá. Naʻa nau ʻeke fekauʻaki mo ʻemau moʻui leleí mo e ngāue fakamāmaní pea vakaiʻi pe ʻoku ʻi ai ha faʻahinga meʻa ʻoku mau tokanga ki ai. ʻOku nau ʻuhingaʻi moʻoni ia. Naʻa nau ʻaʻahi mai ki homau ngaahi ʻapaatimení koeʻuhí ke lava ke nau sio pe ʻoku mau fiemaʻu tokoni.” Ko e kau mātuʻa ko ení mo e niʻihi kehe hangē ko kinautolú ʻoku nau muimui ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ʻOnesifoló. Naʻe pau ke ne tokangaʻi hono fāmilí, ka naʻá ne fai foki mo e tokoni ki he fiemaʻu ʻa Paulá.—2 Tīm. 1:18.

11. Ko e hā ʻoku kau ʻi he ngāue tāimuʻa makehé?

11 Ko e tafaʻaki ʻe taha ʻo e ngāue taimi-kakató ko e ngāue tāimuʻa makehé. Ko e kau tāimuʻa makehe tokolahi ʻoku nau fakamoleki ʻa e houa nai ʻe 130 ʻi he māhina taki taha ʻi he malaʻe malangá. ʻOku nau toe femoʻuekina ʻaupito ʻi he ngaahi ngāue kehe ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku ʻoange ʻe he ʻōfisi vaʻá kia kinautolu ha kiʻi paʻanga feʻunga he māhina taki taha koeʻuhí ʻoku siʻi pe ʻikai hanau taimi ke ngāue fakamāmani. Ko e poupou ko ení ʻoku tokoni ia ki he kau tāimuʻa makehé ke totongi ʻenau ngaahi fakamole tefitó, pea fakaʻatā ai kinautolu ke ngāueʻaki ʻa e lahi taha honau taimí ʻi he ngāue fakafaifekaú.

12. ʻE lava fēfē ke tokoni ʻa e kau mātuʻá mo e niʻihi kehé ki he kau tāimuʻa makehé?

12 Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke tokoni ai ki he kau tāimuʻa makehé? Ko ha mātuʻa ʻe taha ʻoku ngāue ʻi ha ʻōfisi vaʻa pea kuó ne talanoa mo e kau tāimuʻa makehe tokolahi ʻokú ne pehē: “ʻOku fiemaʻu ki he kau mātuʻá ke talanoa kia kinautolu, ke ʻiloʻi honau ngaahi tuʻungá, pea fakapapauʻi leva ʻa e founga ʻe lava ke nau tokoniʻi ai kinautolú. ʻOku pehē ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻe niʻihi ko e kau tāimuʻa makehé ʻoku tokangaʻi lelei ʻaupito koeʻuhí ʻoku nau maʻu ha kiʻi paʻanga, ka ko e fanga tokoua fakalotofonuá ʻe lava ke nau tokoniʻi kinautolu ʻi he ngaahi founga lahi.” Pea hangē pē ko e kau tāimuʻa tuʻumaʻú, ko e kau tāimuʻa makehé ʻoku nau houngaʻia ʻi he taimi ʻoku ngāue fakataha ai ʻa e fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné mo kinautolu ʻi he malaʻe malangá. ʻE lava ke ke ngāue mo kinautolu?

FOUNGA ʻE LAVA KE TAU TOKONI AI KI HE KAU ʻOVASIA FEFONONGAʻAKÍ

13, 14. (a) Ko e hā ʻoku totonu ke tau manatuʻi fekauʻaki mo e kau ʻovasia sēketí mo honau ngaahi uaifí? (e) Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke tokoni ai ki he faʻahinga ʻoku nau ngāue fefonongaʻakí?

13 Ko e kau ʻovasia sēketí mo honau ngaahi uaifí ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taukei kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e tui mālohi pea ʻomai kia kitautolu ʻa e fakalototoʻa. Ka kuo pau ke ʻoua ʻe ngalo ʻia kitautolu ʻoku nau fiemaʻu foki mo kinautolu ha fakalototoʻa. ʻOku nau toe fiemaʻu foki ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfiné ke ngāue fakataha mo kinautolu ʻi he ngāue fakafaifekaú. Pea ʻoku nau houngaʻia ʻi he taimi ʻoku fakaafeʻi ai ʻe he fanga tokouá kinautolu ke nau fai fakataha ha ngaahi meʻa fakafiemālie, fakafiefia pe fakamānako. ʻI he taimi ʻoku ʻi falemahaki ai ʻa e kau ʻovasia fefonongaʻakí pe ko honau ngaahi uaifí pe fakaakeake mei ha puke, ʻe lava ke tau tokoni kia kinautolu ʻaki ʻa e ʻaʻahi ki ai pea tokangaʻi ʻenau ngaahi fiemaʻú. Ko Luke, “ko e toketā ʻofeiná,” naʻá ne tokangaʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa Paula mo e niʻihi kehe ʻa ia naʻa nau fononga ke ʻaʻahi ki he ngaahi fakatahaʻanga kehekehe.—Kol. 4:14; Ngā. 20:5–21:18.

14 Ko e kau ʻovasia fefonongaʻakí mo honau ngaahi uaifí ʻoku nau fiemaʻu ʻa e ʻofa mo e fakalototoʻa ʻa e ngaahi kaungāmeʻa vāofí. Naʻe tohi ʻe ha ʻovasia sēketi ʻe taha: “ʻOku ʻiloʻi nai ʻe hoku ngaahi kaungāmeʻá ʻa e taimi ʻoku ou fiemaʻu ai ha fakalototoʻá. ʻOku nau ʻeke mai ʻa e ngaahi fehuʻi fakapotopoto, pea ʻoku tokoni eni kiate au ke talanoa fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻokú ne fakahohaʻasi aú. ʻI he hoko pē ko e kau fanongo leleí, ʻoku nau tokoni lahi.” ʻOku houngaʻia ʻaupito ʻa e kau ʻovasia sēketí ʻi he taimi ʻoku mahuʻingaʻia loto-moʻoni ai ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfiné ʻia kinautolu pea hoko ko honau ngaahi kaungāmeʻa moʻoní.

POUPOUʻI ʻA E KAU MĒMIPA ʻO E FĀMILI PĒTELÍ

15, 16. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngāue ʻoku fai ʻe he faʻahinga ʻoku ngāue ʻi Pēteli mo e ngaahi Holo ʻAsemipilií, pea ʻe lava fēfē ke tau tokoni kia kinautolu?

15 Ko e faʻahinga ʻoku nau ngāue ʻi Pēteli mo e ngaahi Holo ʻAsemipilií ʻoku nau fai ʻa e ngāue mātuʻaki mahuʻinga ʻoku poupouʻi ai ʻa hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí. Kapau ʻoku ʻi ai ha kau Pēteli ʻi hoʻo fakatahaʻangá pe ʻi ho sēketí, ʻe lava fēfē ke ke manatuʻi kinautolu?

16 ʻI heʻenau ʻuluaki aʻu ki Pētelí, te nau ongoʻi taʻelata nai pe ʻofa ki honau fāmili mo e ngaahi kaungāmeʻa ʻi honau feituʻú. Ko e kau Pēteli foʻou ko ení ʻoku nau houngaʻia ʻi he taimi ʻoku fakamaheni ai kia kinautolu ʻa e niʻihi kehe ʻi Pētelí mo e fakatahaʻangá pea hoko ko honau ngaahi kaungāmeʻá. (Mk. 10:29, 30) Ko e taimi-tēpile ngāue totonu ʻa e Pētelí ʻoku fakaʻatā ai ʻa e kau Pētelí ke maʻu ʻa e ngaahi fakatahá pea ʻalu ʻi he malaʻe malangá ʻi he uike taki taha. Ka ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻi ai nai ʻa e ngaahi ngāue lahi ange ʻa e kau Pētelí. ʻOku lelei ki he ngaahi fakatahaʻangá ke nau mahinoʻi eni pea fakahāhā ʻoku nau fakamahuʻingaʻi ʻa e ngāue ʻoku fai ʻe he kau Pētelí.—Lau ʻa e 1 Tesalonaika 2:9.

TOKONIʻI ʻA E KAU SEVĀNITI TAIMI-KAKATO ʻI HE NGAAHI FONUA MULÍ

17, 18. Ko e hā ʻa e ngaahi vāhenga-ngāue ʻoku maʻu ʻe he kau sevāniti taimi-kakato ʻi he ngaahi fonua mulí?

17 Ko e kau sevāniti taimi-kakato ʻe niʻihi ʻoku nau tali ha vāhenga-ngāue ki ha fonua kehe. Kuo pau nai ke nau kai ʻa e ngaahi meʻakai foʻou, ako ha lea foʻou pea feʻunuʻaki ki he ngaahi anga fakafonua foʻou mo ha founga moʻui foʻou. Ko e hā ʻa e vāhenga-ngāue ʻoku maʻu ʻe he kau sevāniti taimi-kakato ʻi he ngaahi fonua mulí?

18 Ko e niʻihi ko e kau misinale pea fakamoleki ʻa e lahi taha honau taimí ʻi he malaʻe malangá. Ko e kau malanga mo e kau faiako pōtoʻi kinautolu, pea ʻoku nau vahevahe ʻa e meʻa kuo nau akó mo e niʻihi kehe ʻi heʻenau fakatahaʻangá. ʻOku tokonaki ʻe he ʻōfisi vaʻá maʻá e kau misinalé ha feituʻu feʻunga ke nofo ai mo ha kiʻi paʻanga ke tokoni ki hono totongi ʻenau ngaahi fakamole tefitó. Ko e niʻihi ʻoku vaheʻi ki he ngaahi fonua mulí ke ngāue ʻi ha ngaahi vaʻa pe ke tokoni ki hono langa ʻa e ngaahi ʻōfisi vaʻa, ngaahi ʻōfisi liliu lea tuʻu mavahe, ngaahi Holo ʻAsemipilií pe ngaahi Fale Fakatahaʻangá. Ko e ʻōfisi vaʻá pe ko e fanga tokoua fakalotofonuá ʻoku nau tokonaki ʻenau ngaahi fiemaʻú, hangē ko e meʻakai mo ha feituʻu ke nofo ai. Hangē ko e fāmili Pētelí, ko e kau ngāue pole ʻi he langa ko ení ʻoku nau maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá pea ʻalu ʻi he malaʻe malangá. ʻOku maʻu ʻaonga ʻa e ngaahi fakatahaʻangá mei he taukei ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ko ení.

19. ʻE lava fēfē ke ke tokoni ki he kau sevāniti taimi-kakato ʻa ia kuo nau haʻu ke ngāue ʻi ho fonuá?

19 ʻE lava fēfē ke ke tokoni ki he kau sevāniti taimi-kakato ʻa ia kuo nau haʻu ke ngāue ʻi ho fonuá? Manatuʻi ʻi he taimi te nau ʻuluaki aʻu mai aí, heʻikai nai ke nau anga ki he niʻihi ʻo e ngaahi meʻakai fakalotofonuá. Ko ia ʻi he taimi te ke fakaafeʻi ai kinautolu ki ha houa kai, ʻe lava ke ke ʻeke ange kia kinautolu pe te nau fie ʻahiʻahiʻi ha meʻa foʻou pe ʻoku ʻi ia ha meʻa ʻoku ʻikai ke nau saiʻia ke kai. ʻI he taimi ʻoku nau feinga ai ke ako hoʻo leá mo e anga fakafonua ho fonuá, heʻikai ke nau mahinoʻi leva ia. Ko ia hoko ʻo anga-kātaki pea tokoniʻi anga-ʻofa kinautolu. ʻOku nau loto ke ako!

20. ʻE lava fēfē ke tau tokoni ki he kau sevāniti taimi-kakató mo ʻenau ngaahi mātuʻá?

20 ʻI he faai mai e taimí, ko e kau sevāniti taimi-kakato ʻa ia ʻoku nau nofo ʻo mamaʻo mei ʻapí te nau fili nai ʻa e founga ke tokoni ai ki heʻenau ngaahi mātuʻa taʻumotuʻá. Kapau ko e ongo mātuʻá ko e ongo Fakamoʻoni, ʻokú na mātuʻaki loto moʻoni ke nofo ai pē ʻena fānaú ʻi honau vāhenga-ngāué. (3 Sio. 4) Ko e moʻoni, ko e kau sevāniti taimi-kakató te nau fai ʻa e meʻa kotoa te nau malavá ke tokangaʻi ʻenau ngaahi mātuʻá pea ʻaʻahi kia kinautolu ʻi he lahi taha ʻe ala lavá. Ka ko e faʻahinga ʻoku nau nofo ofi ki he ongo mātuʻá ʻe lava ke nau tokoni foki ki he kau sevāniti taimi-kakató. ʻE lava ke nau tala ange te nau tokanga ki he ongo mātuʻá kapau te nau fiemaʻu ha tokoni. ʻOku totonu ke ʻoua ʻe ngalo ʻia kitautolu ʻoku femoʻuekina ʻaupito ʻa e kau sevāniti taimi-kakató ʻi hono poupouʻi ʻa e ngāue fakamalangá, ʻa ia ko e ngāue mahuʻinga taha ia ʻi he māmaní he ʻahó ni. (Māt. 28:19, 20) ʻE lava ke ke manatuʻi ʻa e kau sevāniti taimi-kakató ʻaki hoʻo tokoni ki heʻenau ngaahi mātuʻá?

21. ʻOku anga-fēfē ongoʻi ʻa e kau sevāniti taimi-kakató fekauʻaki mo e tokoni mo e fakalototoʻa ʻoku fai ange ʻe he niʻihi kehé kia kinautolú?

21 Ko e kakai tokolahi ʻoku nau ngāue mālohi koeʻuhí ʻoku nau loto ke nau hoko ʻo tuʻumālie. Ka ko e faʻahinga ʻoku fili ke ngāue taimi-kakató ʻoku nau ngāue mālohi koeʻuhí ʻoku nau loto ke foaki honau lelei tahá kia Sihova pea tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé. Ko ia ʻoku nau houngaʻia ʻi ha tokoni pē ʻoku fai ange ʻe he niʻihi kehé. Ko ha tuofefine ʻoku ʻi he ngāue taimi-kakató pea hiki ʻo ngāue ʻi ha fonua kehe naʻá ne pehē, “Naʻa mo e kiʻi tohi ʻo e houngaʻia ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku fakakaukau atu kiate koe ʻa e niʻihi kehé pea ʻoku nau fiefia ʻi hoʻo ngāue ʻoku faí.”

22. ʻOku anga-fēfē hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo e ngāue taimi-kakató?

22 Ko e faʻahinga ʻi he ngāue taimi-kakató kuo nau fili ha founga moʻui ʻoku fakafiefia mo fakafiemālie moʻoni. Ko e founga moʻui lelei taha ia he ʻaho ní. ʻE lava ke ako ʻe he kau sevāniti taimi-kakató ʻa e ngaahi ʻulungaanga mo e ngaahi lēsoni ʻoku fiemaʻu he taimí ni pea ʻe fiemaʻu ʻi he māmani foʻoú. Ko e kotoa ʻo e kau sevāniti ʻa Sihová ʻoku vavé ni ke nau fai ʻa e ngāue ʻe fakafiemālie moʻoni ʻi he ʻaho kotoa. Tau hokohoko atu ke manatuʻi ʻa e ‘ngāue faitōnunga’ mo e ‘fakaongosia ʻofa’ ʻa e faʻahinga ʻi he ngāue taimi-kakató.—1 Tes. 1:3.