Skip to content

Skip to table of contents

Fehuʻi mei he Kau Lautohí

Fehuʻi mei he Kau Lautohí

Ko e hā ʻe fai ke tokoni ki he fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku kovi ʻaupito kia kinautolu ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí?

Ko ha taha pē ʻoku kovi kiate ia ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí ʻokú ne fehangahangai mo ha pole faingataʻa. Ngalingali, ʻoku ʻikai ke nau lava ʻo mapuleʻi ʻenau eʻa ki he ngaahi meʻa fakanamulelei ʻi he fetaulaki fakaʻaho mo e kau solá. Neongo ia, kuo ʻeke ʻe he niʻihi pe ʻe malava ke kole ki he fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ke fakaʻehiʻehi mei hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí ʻi he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, ʻasemipilií mo e fakataha-lahí.

Ko hono moʻoní, heʻikai loto moʻoni ha Kalisitiane ke ʻai ke faingataʻa ki ha tokotaha ke maʻu ʻa e ngaahi fakatahataha faka-Kalisitiané. Ko kitautolu kotoa ʻoku tau fiemaʻu ʻa e fakalototoʻa ʻoku tokonaki mai ʻi heʻetau ngaahi fakatahá. (Hep. 10:24, 25) Ko ia ai, ko ha taha ʻoku kovi ʻaupito kiate ia ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí ʻo taʻofi ai ia mei hono maʻu ʻa e fakatahá te ne loto nai ke lāulea ki ai mo e kau mātuʻá. Lolotonga ʻe ʻikai Fakatohitapu pe feʻungamālie ke ʻai ha ngaahi lao fekauʻaki mo hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí ʻe he faʻahinga ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi fakatahá, ko e kau mātuʻá ʻe malava nai ke nau ʻomai ha fakamatala ke tokoni ki he kau mēmipa ʻi he fakatahaʻangá ke mahinoʻi ʻa e tuʻunga ʻoku fehangahangai mo e niʻihi kehé. Makatuʻunga ʻi he ngaahi tuʻungá, ko e kau mātuʻá ʻe lava ke nau fili ke lāulea ki he fakamatala kuo pulusi ki muʻa ʻi ha fiemaʻu fakalotofonua lolotonga ʻa e Fakataha Ngāué, pe ʻe lava ke nau fili ke fai ha fanongonongo fakapotopoto fekauʻaki mo e kaveingá. Kae kehe, heʻikai lava ke toutou fanongonongo ʻe he kau mātuʻá ʻa e meʻá ni. ʻI heʻetau ngaahi fakatahá, ʻe ʻi ai maʻu pē ʻa e kakai foʻou mahuʻingaʻia mo e kau ʻaʻahi ʻoku ʻikai ke nau ʻilo ʻa e palopalemá, pea ʻoku tau loto ke ʻai kinautolu ke nau ongoʻi talitali lelei. ʻOku ʻikai totonu ke ongoʻi mā ha taha koeʻuhí ko ʻene ngāueʻaki feʻunga ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí.

Kapau ʻoku hoko ʻa e palopalemá pea fakaʻatā ʻe he ngaahi tuʻunga fakalotofonuá, ʻe malava nai ki he kulupu ʻo e kau mātuʻá ke fokotuʻutuʻu ki he faʻahinga ʻoku kovi kia kinautolu ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí ke nau nofo ʻi ha feituʻu mavahe pē ʻi he Fale Fakatahaʻangá. Ko e fakatātaá, ʻe ʻi ai nai ha loki fakataha ʻoku ʻi ai ha meʻa fakaongo leʻo-lahi ʻe lava ke nau nofo ai koeʻuhi ke maʻu ʻaonga mei he ngaahi fakatahá. Kapau heʻikai lava ke fakaleleiʻi pea ʻoku kei kovi pē ki ha niʻihi, ʻe lava ke hiki ʻe he fakatahaʻangá ʻa e ngaahi fakatahá ki he faʻahinga ko ení pe fokotuʻutuʻu ke nau fanongo ki he fakatahá ʻi he telefoní, ʻo hangē kuo fai ki he niʻihi ʻoku ʻikai malava ke mavahe mei ʻapí.

ʻI he ngaahi taʻu ki mui ní, kuo fakalototoʻaʻi ʻe he Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻa e fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ke fakahāhā ʻa e tokanga makehe ki he meʻá ni ʻi hono maʻu ʻa e fakataha-lahi fakavahefonuá. ʻI he vakai ko e lahi taha ʻo e ngaahi fakataha-lahí ʻoku fai ia ʻi he feituʻu ʻoku mapunipuni ʻa ia ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e mīsini ʻea fakamokomoko, kuo kole ki he kau maʻu fakatahá ke fakasiʻisiʻi ʻenau ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakanamulelei namu mālohi ʻi he ngaahi fakataha ko ení. Kuo fai ʻa e tokanga makehe tautefito ki he fakataha-lahi fakavahefonuá, koeʻuhí ʻoku ʻikai malava ke tokonaki ha feituʻu mavahe ʻo ʻikai ngāueʻaki ai ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí ʻi he fale ʻoku ngāueʻakí. Kae kehe, naʻe ʻikai ʻaupito fakataumuʻa ʻa e fakahinohino ko ení ke hoko ko ha lao ki he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá pea ʻoku ʻikai totonu ke fakaʻuhingaʻi pehē.

Lolotonga ʻetau moʻui ʻi he fokotuʻutuʻu ko ení, ʻoku tau tofanga kotoa ʻi he ngaahi nunuʻa ʻo e taʻehaohaoa tukufakaholó. He houngaʻia ē ko kitautolu ʻi he ngaahi feinga ʻa e niʻihi kehé ke tokoni ki heʻetau faingataʻaʻiá! ʻE hoko ko ha feilaulau ki ha niʻihi ke fakaʻehiʻehi mei hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí koeʻuhí ke ʻai ke faingofua ki ha tokoua pe tuofefine ke maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. Ka, ʻe lava ke ueʻi kitautolu ʻe he ʻofá ke fai pehē.

ʻOku poupouʻi ʻe he ngaahi maʻuʻanga fakamatala fakamāmaní ʻa e ʻi ai ʻa Ponitō Pailató?

Ko e konga maka ko ení naʻe tohi tongi ai ʻa e hingoa ʻo Pailató ʻi he lea faka-Latiná

ʻOku ʻiloa ʻa Ponitō Pailato ki he kau lau Tohi Tapú koeʻuhí ko hono ngafa ʻi hono fakamāuʻi mo hono tāmateʻi ʻo Sīsuú. (Māt. 27:1, 2, 24-26) Neongo ia, ko hono hingoá ʻoku toe ʻasi ia ʻi ha toe ngaahi maʻuʻanga fakamatala fakahisitōlia. Fakatatau ki he The Anchor Bible Dictionary, ko e ngaahi faile ʻi he ngaahi maʻuʻanga fakamatala fakahisitōlia fakamāmaní ʻoku lave kiate ia “ʻo lahi ange mo fakaikiiki ange ia ʻi ha toe kōvana Loma ʻo Siutea.”

ʻOku toutou hā ʻa e hingoa ʻo Pailató ʻi he ngaahi tohi ʻa e faihisitōlia Siu ko Siosifasí, ʻa ia naʻá ne fakamatalaʻi ʻa e tafaʻaki tefito ʻe tolu fekauʻaki mo e faingataʻa naʻe fehangahangai mo Pailato lolotonga ʻene pule ʻi Siuteá. Naʻe tānaki atu ʻa e tafaʻaki hono faá ʻe he faihisitōlia Siu ko Filó. Ko e tokotaha hiki-tohi Loma ko Tasitusí, naʻá ne lēkooti ʻa e hisitōlia ʻo e kau ʻemipola Lomá, naʻá ne fakapapauʻi ko Ponitō Pailato naʻá ne tuʻutuʻuniʻi ke tāmateʻi ʻa Sīsū lolotonga ʻa e pule ʻa Taipiliō.

ʻI he 1961, ko e kau keli fakatotolo naʻa nau ngāue ʻi ha fale faiva Loma ʻi he kuonga muʻá ʻi Sesalia, ʻIsileli, naʻa nau maʻu ha konga maka ʻoku hā mahino ai ʻa e hingoa ʻo Pailató ʻi he lea faka-Latiná. Ko e tohi tongí (ʻoku ʻasi hení) ʻoku ʻikai kakato ka ʻoku pehē ko e muʻaki tohí ʻoku pehē ai: “Ki he ngaahi ʻotua lāngilangiʻiá ko e Tiberieum Ponitō Pailato (ko ení), ʻEiki ʻo Siutea, kuo fakatapui.” Ko e fale naʻe lave ki aí ngalingali ko ha temipale ia ke fakalāngilangiʻi ai ʻa e ʻEmipola Loma ko Taipilioó.

ʻOku fiemaʻu ki ha tuofefine ke ne tui ha pūlou ʻo kapau ʻokú ne fai ha ako Tohi Tapu ʻoku ʻi ai ha tokotaha malanga tangata?

ʻI ha “Fehuʻi mei he Kau Lautohí” naʻe pulusi ʻi he Taua Leʻo ʻo Siulai 15, 2002, naʻe fakahaaʻi ai ʻoku totonu ki ha tuofefine ke ne tui ha pūlou ʻo kapau ʻokú ne fai ha ako Tohi Tapu ʻoku ʻi ai ha tokotaha malanga tangata, tatau ai pē pe ʻokú ne papitaiso pe ʻikai. Ko ha fekumi lahi ange naʻe fai fekauʻaki mo e meʻá ni ʻoku feʻungamālie ai ke fai hano fakaleleiʻi ʻa e fakahinohino ko ení.

Kapau ʻoku ʻalu fakataha ha tokoua ʻosi papitaiso mo ha tuofefine ki ha ako Tohi Tapu ʻo fai ia ʻe he tuofefiné, ʻe fiemaʻu moʻoni ki he tuofefiné ke ne tui ha pūlou. ʻOkú ne fakahāhā ai ʻa e fakaʻapaʻapa ki he fokotuʻutuʻu ʻa Sihova fekauʻaki mo e tuʻunga-ʻulu ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané koeʻuhí ʻokú ne fakahoko ha ngafa ko e anga-mahení ko ha fatongia ia ʻo ha tokoua. (1 Kol. 11:5, 6, 10) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻe lava ke ne kole ki he tokouá ke ne fai ʻa e akó kapau ʻokú ne taau mo malava ke fakahoko ia.

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ʻe ʻalu fakataha ha tuofefine ki ha ako Tohi Tapu mo ha tokoua teʻeki papitaiso ʻa ia ʻoku ʻikai ko hano husepāniti, ʻoku ʻikai ko ha fiemaʻu Fakatohitapu ia ke ne tui ha pūlou. Kae kehe, ko e konisēnisi ʻo e fanga tuofāfine ʻe niʻihi ʻe ueʻi nai kinautolu ke tui ha pūlou naʻa mo e ʻi he ngaahi tuʻunga peheé.