Skip to content

Skip to table of contents

Ako mei he Talanoa Fakatātā Fekauʻaki mo e Talēnití

Ako mei he Talanoa Fakatātā Fekauʻaki mo e Talēnití

“Naʻá ne ʻoange ki he tokotaha ʻa e talēniti ʻe nima, pea ua ki he tokotaha, pea taha ki he tokotaha.”—MĀT. 25:15.

1, 2. Ko e hā naʻe tala ange ai ʻe Sīsū ʻa e pealapeli fekauʻaki mo e talēnití?

 NAʻE tala ange ʻe Sīsū ʻa e pealapeli fekauʻaki mo e talēnití ke fakamahino ki hono kau muimui paní ʻa honau fatongiá. Ka ko e pealapelí ʻoku kaunga ia ki he kotoa ʻo e kau ākonga ʻa Sīsuú. Ko ia pe ʻoku tau ʻamanaki ke moʻui ʻi hēvani pe ʻi he māmaní, ʻoku fiemaʻu ke tau mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e pealapeli ko ení.

2 Ko fē taimi naʻe tala ange ai ʻe Sīsū ʻa e pealapelí? Naʻe fai ia lolotonga ʻene ʻoange ki heʻene kau ākongá ha fakaʻilonga ʻe fakahaaʻi ai ʻene hoko ko ha Tuʻí pea ko e taimi ʻo e ngataʻangá kuo kamata. (Māt. 24:3) Ko ia ko e pealapeli fekauʻaki mo e talēnití ko e konga ia ʻo e fakaʻilonga ko iá pea kuo fakahoko ia ʻi hotau taimí.

3. Ko e hā ʻoku tau ako mei he ngaahi pealapeli ʻi he Mātiu vahe 24 mo e 25?

3 ʻI he taimi naʻe tala ange ai ʻe Sīsū ʻa e pealapeli fekauʻaki mo e talēnití, naʻá ne tala ange mo e pealapeli kehe ʻe tolu ʻa ia ko e toe konga ia ʻo e fakaʻilonga ʻo e taimi ʻo e ngataʻangá. ʻOku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi pealapeli kotoa ko ení ʻa e ngaahi ʻulungaanga makehe kuo pau ke maʻu ʻe hono kau muimuí. ʻE lava ke tau lau ʻa e ngaahi pealapeli ko ení ʻi he Mātiu 24:45 ki he 25:46. Ko e ʻuluaki pealapelí ʻoku fekauʻaki ia mo e tamaioʻeiki anga-tonú, ko e kiʻi kulupu tokosiʻi ʻo e kau pani ʻa ia ʻoku nau maʻu ʻa e fatongia ke akoʻi ʻa e kakai ʻa Sihová. ʻOku fiemaʻu ke nau hoko ʻo faitōnunga mo poto. a Ko e pealapeli hokó ʻoku fekauʻaki ia mo e kau tāupoʻou ʻe toko hongofulú. ʻI aí, naʻe fakatokanga ʻa Sīsū ki he kotoa ʻo e kau paní ʻe fiemaʻu ke nau mateuteu mo faʻa leʻo koeʻuhí heʻikai ke nau ʻilo ʻa e ʻaho pe houa te ne haʻu aí. b Hokó, naʻe tala ange ʻe Sīsū ʻa e pealapeli fekauʻaki mo e talēnití ke akoʻi ʻa e kotoa ʻo e kau paní ʻe fiemaʻu ke nau ngāue mālohi ʻi hono fakahoko honau ngaahi fatongia faka-Kalisitiané. Pea naʻe tala ange leva ʻe Sīsū ʻa e pealapeli fekauʻaki mo e fanga sipí mo e fanga kosí, ʻa ia ʻoku fakahangataha ia ki he faʻahinga te nau maʻu ʻa e ʻamanaki ke moʻui ʻi he māmaní. Naʻá ne fakamamafaʻi kuo pau ke nau mateaki pea fai ʻa e kotoa te nau malavá ke tokoniʻi hono fanga tokoua paní. c Ko e kupu ko ení ʻe fakamatalaʻi ai ʻa e ʻuhinga ʻo e pealapeli fekauʻaki mo e talēnití.

ʻOANGE ʻE HA TANGATA KI HEʻENE KAU TAMAIOʻEIKÍ HA PAʻANGA LAHI

4, 5. Ko hai ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e tangata ʻi he pealapelí, pea ko e hā ʻa e talēniti?

4 Lau ʻa e Mātiu 25:14-30. ʻI he pealapeli fekauʻaki mo e talēnití, naʻe talanoa ai ʻa Sīsū ki ha tangata naʻá ne fai ha fononga. ʻI ha pealapeli meimei tatau, naʻe lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo ha tangata naʻá ne fononga ke hoko ko ha tuʻi. d (Luke 19:12) Kuo pehē ʻi heʻetau ʻū tohí ʻi he ngaahi taʻu lahi ko e tangata ko eni ʻi he ongo pealapelí ʻoku ʻuhinga ia kia Sīsū, ʻa ia naʻá ne ʻalu hake ki hēvani ʻi he taʻu 33. Ka naʻe ʻikai ke hoko leva ʻa Sīsū ko ha Tuʻi ʻi he taimi naʻá ne ʻalu hake ai ki hēvaní. Naʻá ne tatali kae ʻoua ke aʻu ki he 1914, ʻi he taimi ʻe tuku ai hono ngaahi filí “ko hano tuʻunga-vaʻe.”—Hep. 10:12, 13.

5 Naʻe pehē ʻe Sīsū naʻe ʻi ai ʻa e talēniti ʻe valu ʻa e tangata ʻi he pealapelí. Ko e fuʻu paʻanga lahi ia. e Ki muʻa ke ʻalu ʻa e tangatá, naʻá ne ʻoange ʻa e paʻanga ko ení ki heʻene kau tamaioʻeikí. Naʻá ne tala ange kia kinautolu ke ngāueʻaki ia ke maʻu haʻane paʻanga lahi ange. Hangē pē ko e mātuʻaki mahuʻinga ʻa e paʻangá ki he tangata ko iá, naʻe ʻi ai ʻa e meʻa naʻe mātuʻaki mahuʻinga kia Sīsū. Ko e hā ia? Ko e ngāue naʻá ne fai lolotonga ʻene ʻi he māmaní.

6, 7. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e talēnití?

6 Ko e ngāue fakamalangá naʻe mātuʻaki mahuʻinga kia Sīsū. Ko e ola ʻene ngāue fakamalangá, naʻe hoko ʻa e tokolahi ko ʻene kau ākonga. (Lau ʻa e Luke 4:43.) Ka naʻá ne ʻiloʻi naʻe ʻi ai ʻa e ngāue lahi ange ke fai pea ʻe tali ʻe he kakai tokolahi ange ʻa e ongoongo leleí. Ko hono moʻoní, naʻá ne tala ange ki heʻene kau ākongá: “Hanga hake homou matá ʻo vakai atu ki he ngaahi ngoué, ʻoku nau hina ki he utu-taʻú.” (Sione 4:35-38) Ko ha tokotaha ngoue lelei heʻikai ke ne liʻaki ha ngoue naʻe teu ke utu. Naʻe maʻu ʻe Sīsū ʻa e fakakaukau tatau. Ko ia ki muʻa pē ke ne foki ki hēvaní, naʻe fekauʻi ʻe Sīsū hono kau muimuí: ‘Ko ia ai, mou ō ʻo ngaohi ākonga.’ (Māt. 28:18-20) ʻI he foungá ni, naʻe ʻoange ai ʻe Sīsū kia kinautolu ha koloa mahuʻinga, ʻa e fatongia mahuʻinga ke malangá.—2 Kol. 4:7.

7 Hangē ko e tangata naʻá ne ʻoange ʻene paʻangá ki heʻene kau tamaioʻeikí, naʻe ʻoange ʻe Sīsū ki hono kau muimui paní ʻa e ngāue ʻo e ngaohi ākongá. (Māt. 25:14) Ko ia ʻoku ʻuhinga ʻa e talēnití ki he fatongia ke malanga mo ngaohi ākongá.

8. Neongo naʻe maʻu ʻe he tamaioʻeiki taki taha ʻa e paʻanga lahi kehekehe, ko e hā naʻe ʻamanekina ʻe he ʻeikí?

8 Naʻe pehē ʻe Sīsū naʻe ʻoange ʻe he ʻeikí ʻa e talēniti ʻe nima ki he tamaioʻeiki ʻuluakí, talēniti ʻe ua ki he tamaioʻeiki hono uá pea talēniti ʻe taha ki he tamaioʻeiki hono tolú. (Māt. 25:15) Naʻe ʻoange ʻe he ʻeikí ki he tamaioʻeiki taki taha ʻa e paʻanga lahi kehekehe, ka naʻá ne ʻamanekina kinautolu kotoa ke fai honau lelei tahá ke ngāueʻi mai ha paʻanga lahi ange maʻana. ʻI he founga tatau, naʻe ʻamanekina ʻe Sīsū hono kau muimui paní ke fai honau lelei tahá ʻi he ngāue fakamalangá. (Māt. 22:37; Kol. 3:23) ʻI he Penitekosi ʻo e taʻu 33, naʻe kamata ʻa e kau muimui ʻo Sīsuú ke ngaohi ko e kau ākonga ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē. Pea ʻi he taimi ʻoku tau lau ai ʻa e tohi Tohi Tapu ʻa Ngāué, ʻoku tau vakai māʻalaʻala ai ki he anga ʻo ʻenau ngāue mālohí. fNgā. 6:7; 12:24; 19:20.

NGĀUEʻAKI ʻE HE KAU TAMAIOʻEIKÍ ʻA E TALĒNITÍ ʻI HE TAIMI ʻO E NGATAʻANGÁ

9. (a) Ko e hā naʻe fai ʻe he ongo tamaioʻeiki faitōnungá ki he paʻangá, pea ko e hā ʻoku tau ako mei aí? (e) Ko e hā kuo pau ke fai ʻe he faʻahinga ʻoku nau ʻamanaki ke moʻui ʻi he māmaní?

9 Ko e ongo tamaioʻeiki ʻuluakí, ʻa ia naʻá na ngāueʻaki lelei ʻa e paʻanga hona ʻeikí, ʻoku ʻuhinga ia ki he fanga tokoua mo e fanga tuofāfine pani faitōnunga lolotonga ʻa e taimi ʻo e ngataʻangá. Tautautefito talu mei he 1919, kuo nau fai honau lelei tahá ʻi he ngāue fakamalangá. ʻI he pealapelí, ko e ongo tamaioʻeikí taki taha naʻá na maʻu ʻa e paʻanga lahi kehekehe, ka ʻoku ʻikai ʻuhinga eni ia ʻoku ʻi ai ha kulupu kehekehe ʻe ua ʻo e kau pani faitōnungá. Naʻe fakatou ngāue mālohi ʻa e ongo tamaioʻeikí pea liunga ua ʻena paʻangá. Ka ko e kau paní pē kuo pau ke nau ngāue mālohi ʻi he ngāue fakamalangá mo e faiakó? ʻIkai. Ko e pealapeli ʻa Sīsū fekauʻaki mo e fanga sipí mo e fanga kosí ʻoku akoʻi mai ai ko e faʻahinga ʻoku nau ʻamanaki ke moʻui taʻengata ʻi he māmaní kuo pau ke nau tokoni ki hono fanga tokoua paní ʻi he ngāue fakamalangá pea mateaki kia kinautolu. ʻOku nau ongoʻi ko ha lāngilangi ia ke tokoni kia kinautolu. ʻIo, ko e kakai ʻa Sihová ko e “tākanga ʻe taha,” pea ʻoku nau ngāue mālohi kotoa ke malanga mo ngaohi ākonga.—Sione 10:16.

10. Ko e hā ʻa e konga ʻe taha ʻo e fakaʻilongá ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻoku tau moʻui ʻi he taimi ʻo e ngataʻangá?

10 ʻOku ʻamanekina ʻe Sīsū ʻa e kotoa hono kau muimuí ke ngāue mālohi ke ngaohi ha kau ākonga tokolahi lahi ange. Ko e meʻa ia naʻe fai ʻe heʻene kau ākongá ʻi he ʻuluaki senitulí. ʻI he taimi ko eni ʻo e ngataʻangá, ʻa ia ʻoku fakahoko ai ʻa e pealapeli ʻa Sīsū fekauʻaki mo e talēnití, ʻoku fai ʻe hono kau muimuí ʻa e ngāue ko ení? ʻIo, kuo ʻikai ha toe taimi ki muʻa ʻoku tokolahi fau ai ʻa e kakai ʻoku nau fanongo ki he ongoongo leleí pea hoko ko e kau ākongá! Koeʻuhi ko e ngāue mālohi ʻoku fakahoko ʻe he kotoa ʻo e kau muimui ʻo Sīsuú, ʻoku papitaiso ai ʻa e kakai ʻe laui kilu ʻi he taʻu taki taha. Pea ʻoku nau kau foki mo kinautolu ʻi he ngāue fakamalangá. Ko e kotoa ʻo e ngāue ko ení mo e ngaahi ola leleí ʻoku fakahaaʻi māʻalaʻala ai ko e ngāue fakamalangá ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e fakaʻilonga naʻe ʻomai ʻe Sīsū fekauʻaki mo e taimi ʻo e ngataʻangá. ʻOku ʻikai ha veiveiua, ʻoku hōifua ʻa Sīsū ki heʻene kau ngāué!

Kuo ʻoange ʻe Sīsū ki heʻene kau sevānití ha koloa mahuʻinga, ko e fatongia mahuʻinga ke malangá (Sio ki he palakalafi 10)

ʻE HAʻU FAKAKŪ ʻA E ʻEIKÍ?

11. ʻOku tau ʻilo fēfē ʻe haʻu ʻa Sīsū ʻi he lolotonga ʻa e fuʻu mamahi lahí?

11 Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Hili ha taimi fuoloa mei ai, naʻe haʻu ʻa e ʻeiki ʻo e kau tamaioʻeiki ko iá ʻo fakamāʻopoʻopo ʻa e ngaahi meʻa fakapaʻangá mo kinautolu.” (Māt. 25:19) Ko e ʻEikí, ʻa Sīsū, te ne fakahoko eni ʻi he ofi ki he ngataʻanga ʻo e fuʻu mamahi lahí. ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi iá? ʻI heʻene kikite ʻi he Mātiu vahe 24 mo e 25, naʻe lave tuʻo lahi ai ʻa Sīsū ki heʻene haʻú. Ko e fakatātaá, naʻá ne pehē ko e kakaí “te nau mamata ki he Foha ʻo e tangatá ʻokú ne haʻu ʻi he ngaahi ʻao ʻo e langí.” ʻOku lave eni ki he taimi ʻi he lolotonga ʻa e fuʻu mamahi lahí ʻe fakamāuʻi ai ʻe Sīsū ʻa e kakaí. Naʻá ne toe fakatokanga ki hono kau muimui te nau moʻui ʻi he taimi ʻo e ngataʻangá ke nau faʻa leʻo. Naʻá ne pehē: “ʻOku ʻikai te mou ʻiloʻi pe ko fē ʻa e ʻaho ʻe haʻu ai ʻa homou ʻEikí” pea “ʻI ha houa ʻa ia ʻe ʻikai te mou fakakaukau atu ai ko iá, ʻe haʻu ai ʻa e Foha ʻo e tangatá ia.” (Māt. 24:30, 42, 44) Ko ia ʻi he pealapeli fekauʻaki mo e talēnití, naʻe toe lave ai ʻa Sīsū ki he taimi ko ia te ne haʻu ai ke fakamāuʻi ʻa e kakaí pea fakaʻauha ʻa e māmani ʻo Sētané. g

12, 13. (a) Ko e hā naʻe tala ange ʻe he ʻeikí ki he ongo tamaioʻeikí, pea ko e hā hono ʻuhingá? (e) Ko fē taimi ʻe maʻu ai ʻe he kau paní honau silaʻi fakaʻosí? (Sio foki ki he puha “ Fakamāuʻi ʻOku Nau Taau ʻi Heʻenau Maté.”) (f) Ko e hā ʻa e pale ʻe maʻu ʻe he faʻahinga ʻoku nau poupouʻi ʻa e kau paní?

12 ʻI he taimi naʻe foki mai ai ʻa e ʻeikí mei heʻene fonongá, naʻá ne ʻiloʻi ko e tamaioʻeiki mo e talēniti ʻe nimá kuó ne toe maʻu mo ha nima kehe pea ko e tamaioʻeiki mo e talēniti ʻe uá kuó ne toe maʻu mo ha ua kehe. Naʻe tala ange ʻe he ʻeikí kia kinaua taki taha: “Mālō e ngāue, tamaioʻeiki lelei mo faitōnunga! Naʻá ke faitōnunga ʻi ha ngaahi meʻa siʻi. Te u fakanofo koe ke ke tokangaʻi ha ngaahi meʻa lahi.” (Māt. 25:21, 23) Ko e hā ʻe fai ʻe he ʻEikí, ʻa Sīsū, ʻi heʻene haʻu ʻi he kahaʻú?

13 Ki muʻa pē ʻi he fuʻu mamahi lahí, ʻe fakahaaʻi ʻe he ʻOtuá ʻene hōifua fakaʻosí ki he kau pani ngāue mālohi ʻa ia te nau kei ʻi he māmaní ʻi he taimi ko iá. Ko honau silaʻi fakaʻosí eni. (Fkh. 7:1-3) Pea ki muʻa leva ʻi ʻĀmaketoné, ʻe fakapaleʻi ʻe Sīsū kinautolu ʻaki hono fokotuʻu hake ki hēvani. Kae fēfē ʻa e faʻahinga ʻoku nau ʻamanaki ke moʻui ʻi he māmaní ʻa ia ʻoku nau poupouʻi ʻa e kau paní ʻi he ngāue fakamalangá? ʻE fakamāuʻi kinautolu ko e fanga sipi. Pea ʻe fakapaleʻi kinautolu ke moʻui ʻi he māmaní ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.—Māt. 25:34.

TAMAIOʻEIKI FULIKIVANU MO FAKAPIKOPIKO

14, 15. Naʻe pehē ʻe Sīsū ʻe hoko ʻa e kau pani tokolahi ʻo fulikivanu mo fakapikopiko? Fakamatalaʻi.

14 ʻOku toe lave foki ʻa e pealapelí ki he tamaioʻeiki naʻe ʻi ai ʻene talēniti ʻe taha. Naʻe ʻikai ke ne ngāueʻaki ia ke maʻu ha paʻanga lahi ange ʻa hono ʻeikí pe fakahū ia ʻi he pangikeé ke maʻu ai ha tupu. Ka, naʻá ne tanu ʻa e paʻangá. Naʻe pehē ʻe he ʻeikí naʻe fulikivanu mo fakapikopiko ʻa e tamaioʻeikí. Naʻá ne toʻo ʻa e talēnití mei he tamaioʻeiki fulikivanú pea ʻave ia ki he tamaioʻeiki ʻuluakí. Pea naʻá ne lī leva ʻa e tamaioʻeiki fulikivanú “ki he fakapoʻulí,” pea naʻe tangi mamahi ai ʻa e tamaioʻeikí.—Māt. 25:24-30; Luke 19:22, 23.

15 ʻI he taimi naʻe pehē ai ʻe Sīsū naʻe fulikivanu mo fakapikopiko ʻa e taha ʻi he tamaioʻeiki ʻe toko tolú, naʻe ʻikai ke ne ʻuhinga ko e vahe tolu ʻe taha ʻo e kau paní te nau hoko ʻo hangē ko e tamaioʻeiki ko iá. ʻOku tau ʻiloʻi eni ʻaki hono fakahoa ʻa e pealapeli ko ení mo e ongo pealapeli kehe ʻe ua. ʻI he pealapeli fekauʻaki mo e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó, naʻe lave ai ʻa Sīsū ki ha tamaioʻeiki kovi ʻa ia naʻá ne fakatangaʻi ʻa e kau tamaioʻeiki kehé. Naʻe ʻikai ʻuhinga ʻa Sīsū ia ko e niʻihi ʻi he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó te nau hoko ʻo kovi. Ka, naʻá ne fakatokanga ki he kau pani ko iá ʻoku totonu ke ʻoua te nau hoko ʻo hangē ko e tamaioʻeiki koví. Pea, ʻi he pealapeli fekauʻaki mo e kau tāupoʻou ʻe toko hongofulú, naʻe lave ʻa Sīsū ki he kau tāupoʻou vale ʻe toko nima. Naʻe ʻikai ke ne pehē ko e vaeua ʻo e kau paní te nau hoko ʻo vale. Ka, naʻe fakatokanga ʻa Sīsū fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko kapau naʻe ʻikai ke nau mateuteu mo faʻa leʻo. h ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi he pealapeli fekauʻaki mo e talēnití, naʻe ʻikai pehē ʻe Sīsū ia ko e tokolahi ʻo e kau paní ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí te nau hoko ʻo fulikivanu mo fakapikopiko. ʻIkai, naʻá ne fakatokanga ki he kau paní ke ʻoua te nau hoko ʻo hangē ko ha tamaioʻeiki fulikivanu ka ke hokohoko atu ʻa e ngāue mālohi ʻi he ngāue fakamalangá.—Māt. 25:16.

16. (a) Ko e hā ʻa e lēsoni ʻe ua ʻoku tau ako mei he pealapeli fekauʻaki mo e talēnití? (e) Kuo anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he kupu ko ení ke mahinoʻi ʻa e pealapeli fekauʻaki mo e talēnití? (Sio ki he puha “ ʻOku Totonu ke Fēfē ʻEtau Mahinoʻi ʻa e Pealapeli Fekauʻaki mo e Talēnití?”)

16 Ko e hā ʻa e lēsoni ʻe ua ʻoku tau ako mei he pealapeli fekauʻaki mo e talēnití? ʻUluakí, naʻe ʻoange ʻe Sīsū ki heʻene kau ākonga paní ha koloa mahuʻinga, ko e fatongia mahuʻinga ke malanga mo ngaohi ākongá. Uá, ʻoku ʻamanekina ʻe Sīsū ʻa e kotoa ʻo kitautolú ke tau ngāue mālohi ʻi he ngāue fakamalangá. Kapau te tau kātaki faitōnunga ʻi he ngāue ko ení pea nofoʻaki talangofua mo mateaki kia Sīsū, ʻe lava ke tau fakapapauʻi te ne fakapaleʻi kitautolu.—Māt. 25:21, 23, 34.

a Ko e Taua Leʻo, Siulai 15, 2013, peesi 21-22, palakalafi 8-10, ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó.

b Ko e kupu ki muʻa ʻi he makasini ko ení ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e kau tāupoʻoú.

c Ko e pealapeli fekauʻaki mo e fanga sipí mo e fanga kosí ʻoku fakamatalaʻi ia ʻi he polosiua Ngaahi Kupu ki he Ako, 1995, peesi 47-52, pea ʻi he kupu hoko ʻi he makasini ko ení.

e ʻI he taimi ʻo Sīsuú, ko e talēniti ʻe tahá ko e lahi ia ʻo e paʻanga naʻe maʻu ʻe ha tokotaha ngāue ʻi he taʻu ʻe 20.

f Hili pē ʻa e mate ʻa e kau ʻapositoló, naʻe mafola ʻa e tafoki ʻo fakafepaki ki he moʻoní ʻi he kotoa ʻo e fakatahaʻangá. ʻI he ngaahi senituli lahi, ko e meʻa siʻi pē naʻe fakahoko ʻi he ngāue fakamalangá. Ka ʻi he lolotonga ʻa e “utu-taʻú,” pe taimi ʻo e ngataʻangá, ko e ngāue fakamalangá ʻe toe kamata. (Māt. 13:24-30, 36-43) Sio ki he Taua Leʻo, Siulai 15, 2013, peesi 9-12.

g Sio ki he Taua Leʻo, Siulai 15, 2013, peesi 7-8, palakalafi 14-18.

h Sio ki he palakalafi 13 ʻo e kupu “Te Ke ‘Hanganaki Leʻo’?” ʻi he makasini ko ení.