Skip to content

Skip to table of contents

Founga ʻOku Akoʻi Ai ʻe he Kau Mātuʻá ʻa e Niʻihi Kehé ke Hoko ʻo Tāú

Founga ʻOku Akoʻi Ai ʻe he Kau Mātuʻá ʻa e Niʻihi Kehé ke Hoko ʻo Tāú

“Ko e ngaahi meʻa ko ia naʻá ke fanongo ai meiate aú . . . , tuku atu ʻa e ngaahi meʻá ni ki ha kau tangata faitōnunga.”—2 TĪM. 2:2.

1. (a) Ko e hā kuo ʻiloʻi maʻu pē ʻe he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e akoʻí, pea ʻoku anga-fēfē hono ngāueʻaki eni he ʻaho ní? (e) Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

 KUO ʻiloʻi maʻu pē ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá ko e akoʻí ʻe lavameʻa. Ko e fakatātaá, naʻe fokotuʻutuʻu lavameʻa ʻe ʻEpalame “ʻene kau tau” kuo akoʻí, ke fakahaofi ʻa Lote. (Sēn. 14:14-16) Ko e kau hiva ʻi he ʻaho ʻo Tuʻi Tēvitá “nae akoʻi” ke nau hiva fakahīkihiki kia Sihova. (1 Kal. 25:7PM) ʻI he ʻahó ni, kuo pau ke tau fakafepakiʻi ʻa Sētane mo hono māmaní. (ʻEf. 6:11-13) ʻOku tau toe ngāue mālohi ke fakahīkihikiʻi ʻa Sihova ʻaki hono tala ki he niʻihi kehé ʻa hono huafá. (Hep. 13:15, 16) Hangē ko e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻi he kuohilí, ke hoko ʻo lavameʻá, kuo pau ke akoʻi kitautolu. ʻI he fakatahaʻangá, kuo ʻoange ʻe Sihova ki he kau mātuʻá ʻa e fatongia ke akoʻi ʻa e niʻihi kehé. (2 Tīm. 2:2) Ko e hā ʻa e ngaahi founga kuo ngāueʻaki ʻe he kau mātuʻa ʻe niʻihi ke akoʻiʻaki ʻa e fanga tokouá ke nau tokangaʻi ʻa e kakai ʻa Sihová?

FAKAIVIMĀLOHIʻI E ʻOFA ʻA E TOKOTAHA AKÓ KIA SIHOVÁ

2. Ki muʻa ke akoʻi ha ngaahi pōtoʻi foʻou ki ha tokotaha ako, ko e hā ʻe loto nai ha mātuʻa ke ne faí, pea ko e hā hono ʻuhingá?

2 Ko ha mātuʻa ʻe lava ke fakahoa ki ha tokotaha ngoue. Ki muʻa ke tō ʻa e tengá, ʻe fiemaʻu nai ʻe ha tokotaha ngoue ke ne tānaki atu ha fafanga ki he kelekelé koeʻuhí ke tupu ʻa e ngoué mo moʻui lelei. ʻI ha founga meimei tatau, ki muʻa ke akoʻi ʻe ha mātuʻa ha ngaahi pōtoʻi foʻou ki ha tokotaha ako foʻou, te ne loto nai ke vahevahe ha ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻe tokoni ki he tokotaha akó ke ne mateuteu ke ngāueʻaki ʻa e meʻa ʻokú ne akó.—1 Tīm. 4:6.

3. (a) ʻE anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsū ʻi he Maʻake 12:29, 30 ki he fetalanoaʻaki mo ha tokotaha ako? (e) ʻE anga-fēfē kaunga nai ki ha tokotaha ako ʻa e lotu ʻa ha mātuʻa?

3 ʻOku mahuʻinga ke mahinoʻi ʻa e anga ʻo e kaunga ʻa e moʻoní ki he fakakaukau mo e ongoʻi ʻa e tokotaha akó. Ke fai iá, te ke ʻeke ange nai ʻa e anga ʻo e kaunga ʻene fakatapui kia Sihová ki heʻene ngaahi fili ʻi he moʻuí. ʻE lava ke taki atu ʻa e fehuʻi ko iá ki ha fetalanoaʻaki fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke tau tauhi ai kia Sihova ʻaki hotau lotó kotoa. (Lau ʻa e Maʻake 12:29, 30.) ʻE aʻu nai ʻo ke loto ke lotu mo e tokouá ʻo kole kia Sihova ke ne ʻoange kiate ia ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻoku fiemaʻu ki heʻene akó. ʻI he fanongo ʻa e tokouá ʻokú ke lotu maʻaná, ngalingali ʻe fakalototoʻaʻi ai ia ke ne fai ha meʻa lahi ange!

4. (a) ʻOmai ha fakatātā ʻo e ngaahi fakamatala Fakatohitapu ʻe lava ke tokoni ki ha tokotaha ako ke ne fakalakalaka. (e) Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻoku totonu ke maʻu ʻe he kau mātuʻá ʻi hono akoʻi ʻa e niʻihi kehé?

4 ʻI hoʻo kamata ʻa e akoʻí, ʻoku lelei ke ke lāulea ki he ngaahi fakamatala Fakatohitapu te ne tokoniʻi ʻa e tokotaha akó ke ne sio ki he mahuʻinga ʻo e hoko ʻo fie tokoni, falalaʻanga mo anga-fakatōkilaló. (1 Tuʻi 19:19-21; Nehe. 7:2; 13:13; Ngā. 18:24-26) Ko e ngaahi ʻulungaanga ko ení ʻoku mahuʻinga ia ki he tokotaha akó ʻo hangē ko e fafangá ki he kelekelé. ʻE tokoni ia ki he tokotaha akó ke ne tupu, ʻa ia, ke ne fakalakalaka vave ange. ʻOku pehē ʻe Jean-Claude, ko ha mātuʻa mei Falanisē, ko ʻene taumuʻa ʻi hono fai ʻo e akoʻí ke tokoniʻi ha tokotaha ako ke ne fai ha ngaahi fili fakapotopoto ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú. ʻOkú ne pehē: “ʻOku ou kumi ha faingamālie ʻe lava ai ke ma lau fakataha ha konga Tohi Tapu ke ‘fakaʻa ʻa e mata’ ʻo e tokotaha akó ki he ‘meʻa fakaofo’ ʻoku maʻu ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá.” (Saame 119:18) Ko e hā ʻa e ngaahi founga kehe ke fakaivimālohiʻi ai ha tokotaha ako?

FOKOTUʻU HA TAUMUʻA PEA ʻOANGE MO E ʻUHINGÁ

5. (a) ʻOku mahuʻinga fēfē ʻa e talanoa mo ha tokotaha ako fekauʻaki mo e ngaahi taumuʻa ʻi he ngāue ʻa Sihová? (e) Ko e hā ʻoku totonu ai ke akoʻi ʻe he kau mātuʻá ʻa e faʻahinga kei siʻí? (Sio ki he fakamatala ʻi laló.)

5 ʻEke ki ha tokotaha ako ʻa ʻene ngaahi taumuʻa ʻi he ngāue ʻa Sihová. Kapau ʻoku ʻikai haʻane taumuʻa, tokoniʻi ia ke ne fokotuʻu ha taumuʻa ʻe lava ke ne aʻusia. Hoko ʻo loto-māfana ʻi hono tala ange kiate ia ha taumuʻa naʻá ke fokotuʻu mo e ongoʻi fiefia ʻi hoʻo aʻusia iá. Ko e founga ko ení ʻoku faingofua kae ola lelei. Ko Victor, ko ha mātuʻa pea ko e tāimuʻa ʻi ʻAfilika, ʻokú ne pehē: “ʻI heʻeku kei siʻí, naʻe ʻeke mai ʻe ha mātuʻa ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo ʻeku ngaahi taumuʻá. Ko e ngaahi fehuʻi ko iá naʻe tokoni ia kiate au ke u kamata fakakaukau fakamātoato fekauʻaki mo ʻeku ngāue fakafaifekaú.” ʻOku pehē ʻe he kau mātuʻa taukeí ʻoku mahuʻinga ke akoʻi ʻa e fanga tokouá lolotonga ʻenau kei siʻí, mahalo ʻi honau taʻu hongofulu tupu siʻí. ʻE lava ke ke ʻoange kia kinautolu ha ngāue ʻi he fakatahaʻangá ʻo fakatatau ki honau taʻú. Kapau ʻoku akoʻi ʻa e fanga tokouá lolotonga ʻenau kei siʻí, ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ke nofoʻaki tokangataha ki heʻenau ngaahi taumuʻá he ko ʻenau motuʻa angé ʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fakahohaʻa lahi.—Lau ʻa e Saame 71:5, 17. *

Fakamatalaʻi ki ha tokoua ʻa e ʻuhinga ʻoku fiemaʻu ai ke ne fai ʻa e ngāue kuó ke vaheʻi angé, pea fakaongoongoleleiʻi ʻene ngaahi feingá (Sio ki he palakalafi 5-8)

6. Ko e hā ʻa e founga mahuʻinga naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ke akoʻiʻaki ʻa e niʻihi kehé?

6 Ke ueʻi ʻa e tokotaha akó ke ngāue, kuo pau ke ke fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono tala ange pē kiate ia ʻa e meʻa ke faí. Kuo pau ke ke toe fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke fai iá. Ko e Faiako Lahí, ʻa Sīsū, naʻá ne tala ange ki heʻene kau ʻapositoló ke malanga. Ka naʻá ne muʻaki ʻoange ʻa e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke nau talangofuá. Naʻá ne pehē: “Kuo tuku kiate au ʻa e mafai kotoa pē ʻi hēvani mo māmani. Ko ia ai, mou ō ʻo ngaohi ko e kau ākonga ʻa e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē.” (Māt. 28:18, 19) ʻE lava fēfē ke ke faʻifaʻitaki ki he founga faiako ʻa Sīsuú?

7, 8. (a) ʻE lava fēfē ke faʻifaʻitaki ʻa e kau mātuʻa he ʻaho ní ki he founga faiako ʻa Sīsuú? (e) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakaongoongoleleiʻi ha tokotaha ako? (f) Ko e hā ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻe lava ke tokoni ki he kau mātuʻá ʻi hono akoʻi ʻa e niʻihi kehé? (Sio ki he puha “ Founga ke Akoʻi Ai ʻa e Niʻihi Kehé.”)

7 ʻI hoʻo kole ki ha tokoua ke ne fai ha ngāue, fakamatalaʻi ange mei he Tohi Tapú ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngāue ko ení. ʻI he fai peheé, ʻokú ke akoʻi ai ia ke ne fai ʻa e ngaahi meʻá koeʻuhí ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻo ʻikai ko ha ngaahi lao pē. Ko e fakatātaá, kapau ʻokú ke kole ange ki ha tokoua ke tauhi ke maʻa mo malu ʻa e hūʻanga ki he Fale Fakatahaʻangá, te ke fakahaaʻi ange kiate ia ʻa e Taitusi 2:10. Fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe ʻai ai ʻe heʻene ngāué ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá ke fakamānako angé. Pehē foki, tala ange ki he tokotaha akó ke ne fakakaukau ki he kau taʻumotuʻa ʻi he fakatahaʻangá mo e anga hono tokoniʻi kinautolu ʻe hono fai ʻa e ngāue ko ení. Ko ha fetalanoaʻaki peheni ʻe tokoni ai ke akoʻi ia ke ne fakakaukau lahi ange ki he kakaí kae ʻikai ko e ngaahi laó. ʻI heʻene sio ki he maʻu ʻaonga ʻa e fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné mei heʻene ngāué, te ne ongoʻi fiefia koeʻuhí ʻokú ne ngāue maʻá e niʻihi kehé.

8 ʻIkai ko ia pē, fakapapauʻi ke fakaongoongoleleiʻi ʻa e tokotaha akó ʻi heʻene ngāueʻaki hoʻo ngaahi fokotuʻú. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fai iá? Hangē pē ko e tokoni ʻa e vaí ki ha fuʻu ʻakau ke tupu ʻo moʻui leleí, ko hono fakaongoongoleleiʻi ha tokotaha ako ʻe tokoniʻi ai ia ke ne fai ha fakalakalaka ʻi heʻene ngāue kia Sihová.—Fakafehoanaki mo e Mātiu 3:17.

FAINGATAʻA KEHE

9. (a) Ko e hā ʻoku faingataʻa nai ai ki he kau mātuʻa ʻi he ngaahi fonua tuʻumālie ʻe niʻihi ke akoʻi ʻa e niʻihi kehé? (e) Ko e hā ʻoku ʻikai ai ke muʻomuʻa ʻa e ngāue ki he ʻOtuá ʻi he moʻui ʻa e fanga tokoua kei siʻi ange ʻe niʻihi?

9 ʻOku ʻiloʻi ʻe he kau mātuʻa ʻi he ngaahi fonua tuʻumālié ʻoku faingataʻa nai ke fakalototoʻaʻi ʻa e fanga tokoua ʻosi papitaiso ʻi honau taʻu 20 tupú pe 30 tupú ke fai ha meʻa lahi ange ʻi he fakatahaʻangá. ʻOku tala mai ʻe he kau mātuʻa taukei ʻi he fonua nai ʻe 20 ʻa e ʻuhinga ʻoku nau tui ai ʻoku ʻikai fai ʻe he fanga tokoua kei siʻi ʻe niʻihi ʻa e meʻa lahi ange ʻi he fakatahaʻangá. Naʻe pehē ʻe he tokolahi taha ʻo kinautolu ʻi he taimi ʻoku kei siʻi ai ʻa e fanga tokoua ʻe niʻihi, naʻe ʻikai ke fakalototoʻaʻi kinautolu ʻe heʻenau ngaahi mātuʻá ke fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ʻi he ngāue ʻa Sihová. Pea ʻi he taimi ʻoku loto ai ʻa e fanga tokoua kei siʻi ʻe niʻihi ke fai ha meʻa lahi angé, ʻoku fakalototoʻaʻi kinautolu ʻe heʻenau ngaahi mātuʻá ke fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ʻi he ako māʻolunga angé pe ko ha ngāue ʻi he māmaní! Ko ia ko e ngāue ki he ʻOtuá naʻe ʻikai ʻaupito ke muʻomuʻa ia ʻi heʻenau moʻuí.—Māt. 10:24.

10, 11. (a) ʻE anga-fēfē nai hano tokoniʻi māmālie ʻe ha mātuʻa ha tokoua ke liliu ʻa e anga ʻene fakakaukaú? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi konga Tohi Tapu ʻe lava ke ngāueʻaki ʻe ha mātuʻa ke fakalototoʻaʻi ʻaki ha tokoua, pea ko e hā hono ʻuhingá? (Sio ki he fakamatala ʻi laló.)

10 Kapau ʻoku ʻikai fuʻu loko mahuʻingaʻia ha tokoua ʻi hono fai ha meʻa lahi ange ʻi he fakatahaʻangá, ʻe fiemaʻu ha ngāue lahi mo ha kātaki ke liliu ʻa e anga ʻene fakakaukaú, ka ʻe lava ke hoko ia. ʻE lava ʻe ha tokotaha ngoue ke tokoni ki he tupu hangatonu ha fuʻu ʻakau ʻaki hono ofeʻi māmālie ʻa e sino ʻo e ʻakaú. ʻI ha founga meimei tatau, ʻe lava ke ke tokoni māmālie ki ha tokoua ke ne sio ʻoku fiemaʻu ke liliu ʻene fakakaukau fekauʻaki mo hono tali ha fatongia lahi ange ʻi he fakatahaʻangá. Kae anga-fēfē?

11 ʻOku fiemaʻu ʻa e taimi ke ke hoko ai ʻo kaumeʻa mo e tokouá. ʻAi ia ke ne ʻiloʻi ʻoku fiemaʻu ia ʻe he fakatahaʻangá. Pea ʻi he faai atu ʻa e taimí, tangutu hifo ʻo fakaʻuhinga mo ia ʻi he ngaahi konga Tohi Tapu ʻe lava ke ne tokoniʻi ia ke fakakaukau fekauʻaki mo ʻene fakatapui kia Sihová. (Koh. 5:4; ʻAi. 6:8; Māt. 6:24, 33; Luke 9:57-62; 1 Kol. 15:58; 2 Kol. 5:15; 13:5) Feinga ke aʻu ki hono lotó ʻaki hono ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení: ‘Ko e hā hoʻo palōmesi kia Sihova ʻi he taimi naʻá ke fakatapui ai hoʻo moʻuí kiate iá? ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e ongoʻi ʻa Sihova ʻi he taimi naʻá ke papitaiso aí?’ (Pal. 27:11) ‘Naʻe fēfē ongoʻi ʻa Sētané?’ (1 Pita 5:8) Ko e ngaahi konga Tohi Tapu ko iá ʻe lava ke mātuʻaki mālohi pea ʻe lava ke maongo loloto ki he loto ʻo ha tokoua.—Lau ʻa e Hepelū 4:12. *

KAU AKO, FAKAMOʻONIʻI HOʻOMOU FAITŌNUNGÁ

12, 13. (a) Ko e hā ʻa e fakakaukau naʻe fakahāhā ʻe ʻIlaisa ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha akó? (e) Naʻe anga-fēfē hono fakapaleʻi ʻe Sihova ʻa ʻIlaisa ʻi heʻene faitōnungá?

12 Fanga tokoua kei siʻi, ʻoku fiemaʻu ʻe he fakatahaʻangá hoʻomou tokoní! Ko e hā ʻa e fakakaukau ʻe tokoni kia kimoutolu ke mou lavameʻa ai ʻi hoʻomou ngāue kia Sihová? Ke maʻu ʻa e talí, tau lāulea angé ki he ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻi he moʻui ʻa ha tokotaha ako ʻi he kuohilí, ko ʻIlaisa.

13 ʻI he taʻu nai ʻe 3,000 kuohilí, naʻe kole ʻe he palōfita ko ʻIlaisiaá ʻa e talavou ko ʻIlaisá ke hoko ko hono tokoni. Naʻe tali leva ia ʻe ʻIlaisa pea fakahoko faitōnunga ʻa e ngāue māʻulalo maʻá e palōfitá. (2 Tuʻi 3:11) Naʻe akoʻi ʻe ʻIlaisiā ʻa ʻIlaisa ʻi he taʻu nai ʻe ono. Pea ʻi he ʻamanaki ke ʻosi ʻa e ngāue ʻa ʻIlaisiā ʻi ʻIsilelí, naʻe tala ange ʻe he palōfitá ki hono tokoní heʻikai ke ne toe ngāue ange. Ka naʻe tala ange tuʻo tolu ʻe ʻIlaisa: ‘Heʻikai haʻaku liʻaki koe.’ Naʻá ne fakapapauʻi ke nofo mo ʻene faiakó ʻi he fuoloa taha ʻe ala lavá. Pea naʻe fakapaleʻi ʻe Sihova ʻa e mateaki mo e faitōnunga ʻa ʻIlaisá ʻaki hono ʻai ia ke sio ki hono ʻohake ʻa ʻIlaisiā ʻe ha ʻahiohio.—2 Tuʻi 2:1-12.

14. (a) ʻE lava fēfē ke faʻifaʻitaki ʻa e kau ako he ʻaho ní kia ʻIlaisa? (e) Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ke faitōnunga ha tokotaha ako?

14 ʻI he tuʻunga ko ha tokotaha akó, ʻe lava fēfē ke ke faʻifaʻitaki kia ʻIlaisa? Vave ke tali ʻa e ngāué, naʻa mo e ngaahi ngāue māʻulaló. Manatuʻi ko hoʻo faiakó ko ho kaumeʻa. Tala ange ʻokú ke houngaʻia ʻi he meʻa ʻokú ne fai maʻaú, pea fakahaaʻi ange ʻokú ke loto ke hokohoko atu hoʻo ako meiate iá. Ko e mahuʻinga tahá, faitōnunga ʻi hono fai hoʻo ngāué. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻI hoʻo fakamoʻoniʻi ʻokú ke faitōnunga mo alafalalaʻangá, ʻe lava ke tuipau ʻa e kau mātuʻá ʻoku loto ʻa Sihova ke ke maʻu ha fatongia lahi ange ʻi he fakatahaʻangá.—Saame 101:6; lau ʻa e 2 Tīmote 2:2.

FAKAʻAPAʻAPA KI HE KAU MĀTUʻA TAUKEÍ

15, 16. (a) ʻI he ngaahi founga fē naʻe fakahāhā ai ʻe ʻIlaisa ʻa e fakaʻapaʻapa ki heʻene faiakó? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.) (e) Ko e hā naʻe falala-pau ai ʻa e kau palōfita kehé kia ʻIlaisá?

15 Ko e fakamatala fekauʻaki mo ʻIlaisá ʻoku toe fakahaaʻi ai ʻoku mahuʻinga ki he fanga tokoua he ʻaho ní ke fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki he kau mātuʻa taukeí. Hili ʻa e ʻaʻahi ʻa ʻIlaisiā mo ʻIlaisa ki ha kulupu ʻo e kau palōfita ʻi Sielikoó, naʻe haʻu ha ongo tangata ki he Vaitafe Sioataní. Pea “toʻo ʻe Ilaisia hono pulupulu, ʻo ne takai, ʻo ne taaʻi ʻaki ʻa e vai; pea mavaeua ia.” Naʻe kolosi atu ʻa e ongo tangatá ʻi Sioatani ʻi he mōmoá, pea naʻá na “ōō atu pe mo talanoa.” Naʻe fanongo lelei ʻaupito ʻa ʻIlaisa ki he meʻa kotoa naʻe leaʻaki ʻe heʻene faiakó pea hanganaki ako meiate ia. Naʻe ʻikai ʻaupito ongoʻi ʻe ʻIlaisa naʻá ne ʻiloʻi ʻa e meʻa kotoa. Naʻe ʻohake leva ʻa ʻIlaisiā ʻe ha ʻahiohio, pea naʻe foki ʻa ʻIlaisa ki he Vaitafe Sioataní. ʻI aí, naʻá ne taaʻi ʻa e vaí ʻaki ʻa e pulupulu ʻo ʻIlaisiaá mo ne pehē: “Ko e fe ʻa Sihova ko e ʻOtua ʻo Ilaisia?” Naʻe toe mavaeua leva ʻa e vaitafé.—2 Tuʻi 2:8-14.

16 Naʻá ke fakatokangaʻi ʻa e ʻuluaki mana ʻa ʻIlaisá naʻe tatau tofu pē mo e mana fakaʻosi ʻa ʻIlaisiaá? Ko e hā ʻoku akoʻi mai heni kia kitautolú? Neongo naʻe pule ʻa ʻIlaisa he taimi ko ení naʻe ʻikai ke ne ongoʻi ʻoku fiemaʻu ke ne fai ʻa e ngaahi meʻá ʻo kehe mei he founga naʻe fai ai ia ʻe ʻIlaisiaá. Ka, ʻi he faʻifaʻitaki ki he ngaahi founga ʻa ʻIlaisiaá, naʻe fakahaaʻi ʻe ʻIlaisa naʻá ne fakaʻapaʻapaʻi ʻene faiakó, ʻa ia naʻe tokoni ia ki he kau palōfita kehé ke nau falala-pau kia ʻIlaisa. (2 Tuʻi 2:15) Naʻe ngāue fakapalōfita ʻa ʻIlaisa ʻi he taʻu ʻe 60, pea naʻe ʻoange ʻe Sihova kiate ia ʻa e mālohi ke fakahokoʻaki ʻa e ngaahi mana lahi ange ʻi he mana naʻe fai ʻe ʻIlaisiaá. Ko e hā ʻa e lēsoni ki he kau ako he ʻaho ní?

17. (a) ʻE lava fēfē ke faʻifaʻitaki ʻa e kau ako he ʻaho ní ki he fakakaukau ʻa ʻIlaisá? (e) ʻI he faai mai ʻa e taimí, ʻe lava fēfē ke ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e kau ako faitōnungá?

17 ʻI he taimi ʻokú ke maʻu ai ha fatongia lahi ange ʻi he fakatahaʻangá, ʻoua te ke ongoʻi ʻoku fiemaʻu ke ke fai ʻa e ngaahi meʻá ʻi ha founga ʻoku kehe ʻaupito ia mei he founga naʻa nau fai ai ia ki muʻá. Manatuʻi, ko e ʻuhinga hono fai ʻa e ngaahi liliú koeʻuhí ko ha fiemaʻu ʻi he fakatahaʻangá pe koeʻuhí ko ha fakahinohino mei he kautaha ʻa Sihová. ʻOku totonu ke ʻoua te ke fai ha ngaahi liliu koeʻuhí pē ko hoʻo loto ki ai. ʻI he hokohoko atu ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi founga ʻa ʻIlaisiaá, naʻe tokoniʻi ʻe ʻIlaisa ʻa e kau palōfita kehé ke nau falala-pau ange peá ne fakahaaʻi ai ʻa e fakaʻapaʻapa ki heʻene faiakó. ʻI ha founga meimei tatau, kapau te ke hokohoko atu ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi founga makatuʻunga ʻi he Tohi Tapú ʻa hoʻo kau faiakó, ʻokú ke fakahaaʻi ai ʻa e fakaʻapaʻapa ki he kau mātuʻa taukeí, pea ko ho fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné te nau falala-pau atu. (Lau ʻa e 1 Kolinitō 4:17.) ʻI hoʻo taukei angé, te ke fai ʻa e ngaahi liliu ʻe lava ke tokoni ki he fakatahaʻangá ke muimui ʻi he kautaha ʻa Sihová, ʻa ia ʻoku ngaʻunu maʻu pē ki muʻá. Pea ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe Sihova ʻi he faai mai ʻa e taimí ke ke fai ʻa e ngāue lahi ange ʻi he ngāue ʻa hoʻo kau faiakó, ʻo hangē pē ko ʻene tokoniʻi ʻa ʻIlaisá.—Sione 14:12.

18. Ko e hā ʻoku fakavavevave ai ke akoʻi ʻa e fanga tokoua ʻi he ngaahi fakatahaʻangá?

18 ʻOku mau tui ʻe hanga ʻe he ngaahi fokotuʻu ʻi he kupu ko ení mo e kupu ki muʻá ʻo ueʻi ʻa e kau mātuʻa tokolahi ange ke vaheʻi ha taimi ke akoʻi ʻa e fanga tokouá. Pea ʻoku mau lotu ke tokolahi ange ʻa e fanga tokoua te nau loto-lelei ke ako pea ngāueʻaki ʻa e meʻa ʻoku nau akó koeʻuhi ke nau tokangaʻi ʻa e kakai ʻa Sihová. ʻE fakaivimālohiʻi heni ʻa e ngaahi fakatahaʻanga takatakai ʻi he māmaní pea ʻe tokoniʻi ai kitautolu taki taha ke nofoʻaki faitōnunga lolotonga ʻa e ngaahi taimi fakafiefia ʻoku hanga mai mei muʻá.

^ Kapau ʻoku fakahaaʻi ʻe ha tokoua kei siʻi ʻokú ne matuʻotuʻa mo anga-fakatōkilalo pea maʻu mo ha ngaahi ʻulungaanga ʻoku fiemaʻu ki he ngāue ʻi he fakatahaʻangá, ʻe fokotuʻu nai ʻe he kau mātuʻá ke fakanofo ia ko ha sevāniti fakafaifekau neongo ʻoku teʻeki ai ke ne taʻu 20.—1 Tīm. 3:8-10, 12; sio ki he Taua Leʻo ʻo Maʻasi 1, 1990, peesi 20.

^ ʻE lava ke ke lāulea ki he ngaahi poini ʻoku maʻu ʻi he Taua Leʻo ʻo ʻEpeleli 15, 2012, peesi 14-16, palakalafi 8-13; mo e Tauhi Kimoutolu ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá, vahe 16, palakalafi 1-3.