1, 2. (a) Ko e hā ʻokú ke fakatuʻotuʻa atu ki ai ʻi he Palataisí? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.) (e) Ko e hā te ne ʻomai kia kitautolu ʻa e fiefia lahi tahá ʻi he māmani foʻoú?

 ʻOKU tau fakatuʻotuʻa moʻoni atu ki he “moʻui taʻengatá.” ʻOku fakamatalaʻi eni ʻe he ʻapositolo ko Paulá ko e “moʻui moʻoní.” (Lau ʻa e 1 Tīmote 6:12, 19.) Ki he tokolahi taha, ʻe ʻuhinga eni ki he moʻui taʻengata ʻi he Palataisi he māmaní. ʻOku faingataʻa ke sioloto atu ki he ʻā hake ʻoku tau ongoʻi moʻui lelei, fiefia mo fiemālie ʻi he pongipongi kotoa. (ʻAi. 35:5, 6) Fakakaukau ki he fiefia ʻo e feohi fakataha mo ho fāmilí mo e ngaahi kaumeʻá, kau ai ʻa e faʻahinga ʻe toetuʻu maí. (Sione 5:28, 29; Ngā. 24:15) Te ke maʻu ai ʻa e taimi ke ako ki he ngaahi ngāue foʻou pea hoko ʻo pōtoʻi ange ʻi hono fai ʻa e ngāue ʻokú ke saiʻia aí. Ko e fakatātaá, te ke malava ai ke ako lahi ange ki he saienisí. Pe te ke malava ke ako ai ki he founga ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻalea kehekehe pe founga ke palani ai hao ʻapi tonu.

² Neongo ʻoku tau fakatuʻotuʻa atu ki he kotoa ʻo e ngaahi meʻa lelei ko ení, ʻe ʻomai kia kitautolu ʻe he lotu kia Sihová ʻa e fiefia lahi tahá. Sioloto atu ki he moʻuí ʻi he taimi ʻe  fakamāʻoniʻoniʻi ai ʻe he kakai kotoa ʻa e huafa ʻo Sihová pea tali Ia ko honau Pule. (Māt. 6:9, 10) Te tau fiefia lahi ke sio ki he fonu ʻa e māmaní ʻi he kakai haohaoa, ʻo hangē pē ko ia naʻe fakataumuʻa ki ai ʻe he ʻOtuá. Pea fakakaukau atu ki he faingofua ange ʻa hono ʻai ke mālohi ange ʻetau kaumeʻa mo Sihová ʻi he faai atu ke tau hoko ʻo haohaoá!—Saame 73:28; Sēm. 4:8.

3. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau mateuteu he taimi ní?

³ ʻOku tau falala ʻe fai ʻe Sihova ʻa e kotoa ʻo e ngaahi meʻa fakaofo ko ení, koeʻuhí “ki he ʻOtuá ʻoku malava ʻa e meʻa kotoa pē.” (Māt. 19:25, 26) Kapau ʻoku tau loto ke moʻui taʻengata ʻi he māmani foʻoú, ko e taimi eni ke tau “piki maʻu” ai ki he moʻui taʻengatá. ʻOku tau ʻilo ʻoku vave ke hoko mai ʻa e ngataʻangá, ko ia kuo pau ke tau moʻui ʻi ha founga ʻoku fakahaaʻi ai ʻetau tatali ki he hoko mai ʻa e ngataʻangá ʻi ha faʻahinga taimi pē. ʻOku fiemaʻu ke tau fai ʻa e meʻa kotoa te tau malavá he taimí ni ke mateuteu ai ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú. Tau sio angé ki he founga ko iá.

4. ʻE lava fēfē ke tau mateuteu he taimí ni ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú? ʻOmai ha fakatātā.

⁴ ʻE lava fēfē ke tau mateuteu he taimí ni ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú? Kapau ʻoku tau fokotuʻutuʻu ke ʻalu ʻo nofo ʻi ha fonua kehe, te tau fai nai ha ngaahi meʻa ke mateuteu ai ki he moʻui ʻi he fonua ko iá. Ko e fakatātaá, te tau kamata nai ke ako ʻa e leá mo e ngaahi anga fakafonua ʻo e kakai ʻoku nofo aí. Te tau ʻahiʻahiʻi nai ʻenau meʻakaí. ʻI he founga meimei tatau, ʻe lava ke tau mateuteu he taimí ni ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú ʻaki hono fai ʻa e meʻa te tau malavá ke moʻui ʻo hangē pē kuo tau ʻosi ʻi aí. Tau sivisiviʻi angé ha ngaahi founga ʻe niʻihi ʻe lava ke tau fai ai ení.

5, 6. ʻE anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he talangofua ki he tataki mei he kautaha ʻa Sihová ke tau mateuteu ai ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú?

⁵ ʻI he māmani ko ení, ʻoku loto ʻa Sētane ke fakakaukau ʻa e kakaí ʻe lava ke nau fai ha meʻa pē ʻoku nau saiʻia aí. ʻOku ongoʻi ʻe he tokolahi ʻoku mahuʻinga ke nau tauʻatāina pea ʻikai fiemaʻu ke talangofua ki he ʻOtuá. Ko e hā ʻa e nunuʻá? Ko e faingataʻaʻia mo e mamahi lahi. (Sel. 10:23) Ka ko Sihová ko e Tokotaha-Pule anga-ʻofa. He lelei lahi ē ko e moʻui ʻi he māmani foʻoú ʻi he taimi ʻe talangofua ai kiate ia ʻa e tokotaha kotoa!

⁶ ʻI he māmani foʻoú, te tau fiefia ke muimui ki he tataki mei he kautaha ʻa Sihová ke tokoni ki hono ʻai ʻa e māmani ko ení ko ha palataisi fakaʻofoʻofa pea tokoni ki hono akoʻi ʻa e faʻahinga ʻe toetuʻu maí. ʻE ʻi ai ʻa e ngāue lahi meia Sihova maʻa kitautolu. Kae fēfē kapau ʻoku kole mai ʻe he faʻahinga ʻoku takimuʻá ke tau fai ha meʻa ʻoku ʻikai ke tau saiʻia moʻoni ai? Te tau talangofua ki ai? Te tau fai hotau lelei tahá ke fakahoko mo fiefia ʻi he ngāue ko iá? Ke mateuteu ki he moʻui taʻengata ʻi he māmani foʻoú, ʻoku fiemaʻu ke tau talangofua he taimí ni ki he tataki mei he kautaha ʻa Sihová.

7, 8. (a) Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau ngāue fakataha mo e faʻahinga ʻoku takimuʻá? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi liliu kuo hokosia ʻe he kau Kalisitiane ʻe niʻihi? (f) Ko e hā ʻe lava ke tau fakapapauʻi ʻi he māmani foʻoú?

⁷ Kapau ʻoku tau loto ke mateuteu ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú, ʻoku fiemaʻu ke tau ako ke hoko ʻo fiemālie pē pea fengāueʻaki fakataha mo e kautaha ʻa Sihová. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi ʻoku ʻomai ai ha ngāue foʻou kia kitautolu, ʻoku tau loto-lelei ke ngāue fakataha pea fai hotau lelei tahá ke hoko ʻo fiefia mo fiemālie. Kapau ʻoku tau ako ke ngāue fakataha mo e faʻahinga ʻoku takimuʻa he taimi ní, ʻe ngalingali te tau fai ʻa e meʻa tatau ʻi he māmani foʻoú. (Lau ʻa e Hepelū 13:17.) ʻI he taimi naʻe hū atu ai ʻa e  kau ʻIsilelí ki he Fonua ʻo e Talaʻofá, naʻe vaheʻi kia kinautolu ʻa e feituʻu ke nau nofo ai. (Nōm. 26:52-56; Sios. 14:1, 2) ʻOku ʻikai ke ʻilo ʻe he tokotaha taki taha ʻo kitautolu ʻa e feituʻu ʻe vaheʻi nai ke tau nofo ai ʻi he māmani foʻoú. Ka ʻo kapau te tau ako ke ngāue fakataha, te tau hoko ʻo fiefia ke fai ʻa e finangalo ʻo Sihová ʻi ha feituʻu pē ʻoku tau nofo ai.

⁸ Sioloto atu ki he lāngilangi ʻo e ngāue ʻi he māmani foʻou ʻa e ʻOtuá he malumalu ʻo e pule ʻa e Puleʻangá! ʻI he ʻuhinga ko ení, te tau fiefia ai ke ngāue fakataha mo e kautaha ʻa Sihová he taimí ni pea fai ha meʻa pē ʻoku vaheʻi mai ke tau fai. Neongo ia ʻi he taimi ʻe niʻihi, ʻe liliu nai ʻetau ngāué. Ko e fakatātaá, ko e kau Pēteli ʻe niʻihi ʻi ʻAmelika kuo toe vaheʻi ki he ngāue fakamalangá. Pea koeʻuhi ko honau taʻumotuʻá pe ngaahi tuʻunga kehe, kuo vaheʻi ai ʻa e kau ʻovasia fefonongaʻaki ʻe niʻihi ke hoko ko e kau tāimuʻa makehe. ʻOku nau fiefia ʻi heʻenau vāhenga-ngāue foʻoú, pea ʻoku tāpuakiʻi kinautolu ʻe Sihova. Kapau ʻoku tau lotu ʻo kole ʻa e tokoni ʻa Sihová, fai ʻa e kotoa te tau malavá ke tauhi kiate ia, pea ako ke fiemālie pē ʻi ha vāhenga-ngāue kuo ʻomai kia kitautolu, te tau hoko ai ʻo fiefia pea ʻe tāpuakiʻi kitautolu ʻe Sihova. (Lau ʻa e Palōveepi 10:22.) Fēfē kapau ʻi he māmani foʻoú, te tau saiʻia ke nofo ʻi ha feituʻu ʻe taha kae kole mai ʻe he kautaha ʻa Sihová ke tau hiki ki ha feituʻu kehe? ʻI he taimi ko iá, ʻe ʻikai mahuʻinga ia pe ko fē ʻa e feituʻu te tau nofo aí pe meʻa te tau faí. Te tau houngaʻia pē ʻi heʻetau moʻui ʻi he māmani foʻoú.—Nehe. 8:10.

9, 10. (a) Ko e hā ʻe fiemaʻu nai ai ke tau hoko ʻo kātaki ʻi he māmani foʻoú? (e) ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻoku tau kātaki ʻi he taimí ni?

⁹ ʻI he māmani foʻoú, ʻe fiemaʻu nai ke tau hoko ʻo kātaki ʻi he taimi ʻe niʻihi. Ko e fakatātaá, ʻoku tau fanongo nai ʻoku fiefia lahi ʻa e kakai ʻe niʻihi koeʻuhi kuo toetuʻu mai honau ngaahi kāingá mo e ngaahi kaumeʻá. Kae kehe, kuo pau nai ke tau tatali ki he toetuʻu mai hotau ngaahi ʻofaʻanga kuo maté. Kapau ʻe hoko ia, te tau fiefia mo e niʻihi kehé pea hoko ʻo kātaki? (Loma 12:15) Kapau te tau ako ke tatali anga-kātaki kia Sihova ke fakahoko ʻene ngaahi talaʻofá he taimí ni, ʻe tokoniʻi ai kitautolu ke tau hoko ʻo kātaki ʻi he taimi ko iá.—Koh. 7:8.

¹⁰ ʻE lava ke tau toe mateuteu ki he māmani foʻoú ʻi heʻetau hoko ʻo kātaki ʻi he taimi ʻoku tau maʻu ai ʻa e ngaahi fakatonutonu ki heʻetau mahinoʻi ʻa e moʻoni Fakatohitapú. ʻOku tau ako ʻa e fakamatala foʻou ko ení, pea hoko ʻo kātaki kapau ʻoku ʻikai ke tau mahinoʻi kakato ia? Kapau ko ia, ʻi he māmani foʻoú, ʻe faingofua ange ai ke tau hoko ʻo kātaki ʻi he taimi kotoa ʻoku ʻomai ai ʻe Sihova ʻa e ngaahi fakahinohino foʻoú.—Pal. 4:18; Sione 16:12.

11. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau ako ke fakamolemoleʻi ʻa e niʻihi kehé he taimi ní, pea ʻe anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he meʻá ni ʻi he māmani foʻoú?

¹¹ Ko e founga ʻe taha ʻe lava ai ke tau mateuteu ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú ko e ako ke fakamolemole. Lolotonga ʻa e Pule Taʻu ʻe Afe ʻa Kalaisí, ʻe ʻi ai ʻa e vahaʻa taimi ke hoko ai ʻa e tokotaha kotoa ʻo haohaoa. (Ngā. 24:15) ʻE lava ke tau feʻofaʻaki mo fefakamolemoleʻaki? Kapau te tau ako ke fakamolemoleʻi ʻa e niʻihi kehé pea maʻu ha vahaʻangatae lelei mo kinautolu he taimí ni, ʻe hoko ʻo faingofua ange ke tau fai pehē ʻi he māmani foʻoú.—Lau ʻa e Kolose 3:12-14.

12. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau mateuteu he taimí ni ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú?

¹² ʻI he māmani foʻoú, ʻe ʻikai nai ke tau maʻu maʻu pē ʻa e meʻa ʻoku tau loto ki aí, pe kuo pau nai ke tau tatali ki ai. ʻE fiemaʻu ke tau houngaʻia mo fiemālie pē ʻi he  tuʻunga te tau ʻi aí. Ko e moʻoni, te tau fiemaʻu ʻa e ngaahi ʻulungaanga tatau ʻoku akoʻi mai ʻe Sihova ke tau fakahāhā he taimi ní. Ko ia ʻi he ako ke fakahāhā he taimí ni ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ení, ʻoku tau fakamoʻoniʻi ai ʻoku moʻoni kia kitautolu ʻa e māmani foʻoú pea ʻoku tau mateuteu ki he moʻui taʻengatá. (Hep. 2:5; 11:1) Pehē foki, te tau fakahāhā ʻoku tau loto moʻoni ke moʻui ʻi ha māmani ʻoku talangofua ai ʻa e tokotaha kotoa kia Sihova.

13. Ko e hā te tau fakamuʻomuʻa ʻi heʻetau moʻuí ʻi he māmani foʻoú?

¹³ ʻI he māmani foʻoú, te tau maʻu ai ʻa e meʻa kotoa ʻoku tau fiemaʻu ke fiefia ai ʻi he moʻuí. Ka ko ʻetau fiefia lahi tahá ʻe maʻu ia mei hotau vahaʻangatae vāofi mo Sihová. (Māt. 5:3) Te tau hoko ʻo femoʻuekina ai ʻi he ngāue ʻa Sihová, pea te tau fiefia ʻi he tauhi kiate iá. (Saame 37:4) Ko ia ʻi he taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai he taimí ni ʻa Sihova ʻi heʻetau moʻuí, ʻoku tau mateuteu ai ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú.—Lau ʻa e Mātiu 6:19-21.

14. Ko e hā ʻa e ngaahi taumuʻa ʻi he ngāue ʻa Sihová ʻe lava ke fokotuʻu ʻe he toʻutupú?

¹⁴ ʻE lava fēfē ke tau fiefia lahi ange ʻi he tauhi kia Sihová? Ko e founga ʻe taha ko hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa. Kapau ʻokú ke kei siʻi, fakakaukau fakamātoato ki hono ngāueʻaki hoʻo moʻuí ke tauhi kia Sihova. Ko e hā ʻoku ʻikai te ke fekumi ai ʻi heʻetau ʻū tohí ki he ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e ngāue taimi-kakató? ʻE lava ke ke fokotuʻu ha taha ʻo e meʻá ni ko ha taumuʻa. a Talanoa ki he niʻihi kuo nau tauhi taimi-kakato kia Sihova ʻi he ngaahi taʻu lahi. Kapau te ke ngāueʻaki hoʻo moʻuí ke tauhi kia Sihova, te ke maʻu ai ʻa e ako ʻoku mahuʻingá. Ko e hokosia ko ení te ne tokoniʻi koe ke ke tauhi kia Sihova ʻi he māmani foʻoú.

15. Ko e hā ʻa e ngaahi taumuʻa ʻe niʻihi ʻe lava ke tau fokotuʻu ʻi he tauhi kia Sihová?

¹⁵ ʻOku lahi ʻa e ngaahi taumuʻa ʻe lava ke tau fokotuʻu ʻi heʻetau tauhi kia Sihová. Ko e fakatātaá, ʻe lava ke tau ʻai ko ha taumuʻa ia ke ako ha founga foʻou ʻi he ngāue fakafaifekaú. Pe ko e malava ke tau feinga ke mahinoʻi lelei ange ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú mo ako ʻa e founga ʻe lava ke tau ngāueʻaki ia ʻi heʻetau moʻuí. ʻE lava ke tau feinga ke fakaleleiʻi ʻetau lautohí pe ko ʻetau ngaahi kongá mo e ngaahi tali ʻi he fakatahá. Ko e poiní eni: ʻI hoʻo fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ʻi hoʻo tauhi kia Sihová, ʻe tokoniʻi ai koe ke ke faivelenga  ange mo mateuteu ki he moʻui ʻi he māmani foʻoú.

16. Ko e hā ko e founga moʻui lelei tahá ai ʻa e tauhi kia Sihová?

¹⁶ ʻI heʻetau ngāueʻaki hotau taimí ke mateuteu ai ki he māmani foʻou ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau tō ai mei ha founga moʻui lelei ange ʻi he ʻahó ni? ʻIkai! Ko e tauhi kia Sihová ʻa e founga moʻui lelei tahá. ʻOku ʻikai ke tau tauhi kiate iá koeʻuhí ko hano fakamālohiʻi kitautolu ʻe ha taha ke fai pehē pe ko e hao moʻui atu pē ʻi he fuʻu mamahi lahí. ʻI heʻetau maʻu ʻa e vahaʻangatae lelei mo Sihová ʻe lelei ange ai ʻetau moʻuí pea tau fiefia ange. Ko e founga ia naʻá ne fakataumuʻa ke tau moʻui aí. Ko hono maʻu ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá mo ʻene tatakí ʻe lelei ange ai ʻetau moʻuí ʻi ha toe meʻa. (Lau ʻa e Saame 63:1-3.) ʻE lava ke tau ongoʻi kotoa ai ʻa e fiefia ʻoku maʻu mei he lotu kia Sihova ʻaki hotau lotó kotoa. ʻOku lava ke leaʻaki moʻoni ʻe he niʻihi kuo nau tauhi kiate ia ʻi he ngaahi taʻu lahi ko e founga moʻui lelei tahá eni.—Saame 1:1-3; ʻAi. 58:13, 14.

17. ʻE mahuʻinga fēfē ʻa e ngaahi meʻa fakafoʻituituí mo e fakafiefiá ʻi he Palataisí?

¹⁷ ʻI he Palataisí, te tau fiefia ai ʻi hono fakamoleki ha niʻihi hotau taimí ʻi he ngaahi meʻa fakafoʻituituí mo e fakafiefiá. He ko ē, ko Sihova ʻa e tokotaha naʻá ne fakatupu kitautolu fakataha mo e holi ke tau maʻu ʻa e fiefiá, pea ʻokú ne talaʻofa mai te ne “fakamakona ʻa e holi ʻa e meʻa moʻui kotoa.” (Saame 145:16; Koh. 2:24) ʻOku tau fiemaʻu ʻa e fakafiefia pea ʻoku tau fiemaʻu ke mālōlō, ka ʻe toe lahi ange ʻetau fiefiá ʻi heʻetau fakamuʻomuʻa hotau vahaʻangatae mo Sihová. ʻE pehē pē ʻi he māmani foʻoú. Ko ia ʻoku fakapotopoto ke tau “hanganaki fuofua kumi ki he Puleʻangá” pea tokangataha ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu mei he tauhi kia Sihová.—Māt. 6:33.

18. ʻE lava fēfē ke tau fakahaaʻi ʻoku tau mateuteu ke moʻui taʻengata ʻi Palataisi?

¹⁸ ʻI he māmani foʻoú, ʻe lelei ange ʻa e moʻuí ʻi ha meʻa pē ʻoku tau fakakaukau atu ki ai. ʻOfa ke tau fakahaaʻi ʻa e lahi ʻo ʻetau holi ke ʻi aí ʻaki ʻetau mateuteu he taimí ni ki he “moʻui moʻoní.” Tau fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻoku akoʻi mai ʻe Sihova ke tau fakahāhaá, pea ke tau malangaʻi faivelenga ʻa e ongoongo leleí. ʻOfa ke tau hokosia ʻa e fiefia ʻi hono fakamuʻomuʻa ʻi heʻetau moʻuí ʻa e lotu ʻa Sihová. ʻOku tau falala kakato ʻe fai ʻe Sihova ʻi he māmani foʻoú ʻa e meʻa kotoa kuó ne talaʻofá. Ko ia tau moʻui ʻo hangē pē kuo tau ʻosi ʻi aí!