Skip to content

Skip to table of contents

Ko e Hā ʻa e Taumuʻa ʻo e Moʻuí?

Ko e Hā ʻa e Taumuʻa ʻo e Moʻuí?

Ko e Hā ʻa e Taumuʻa ʻo e Moʻuí?

KO E HĀ ʻOKU MAHUʻINGA AI ʻA E TALÍ? ʻOku kau ʻi he meʻa fakamamahi taha ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e fakakaukau ko ia ko e moʻuí ʻoku ʻikai hano ʻuhinga, ʻo ʻikai hano taumuʻá. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko ha tokotaha ʻokú ne maʻu ha taumuʻa mahino ʻi he moʻuí ʻoku lava ke ne matuʻuaki ʻa e faingataʻá. Ko Viktor E. Frankl, ko ha toketā neave ia pea naʻá ne hao ʻi he Tāmate Fakatokolahí, naʻá ne tohi: “ʻOku halaʻatā ha meʻa ʻi he māmaní, ʻoku ou loto-lahi ke leaʻaki, te ne tokoniʻi ola lelei ha taha ke ne hao naʻa mo e ʻi he ngaahi tuʻunga kovi tahá, ka ko e ʻiloʻi ʻoku ʻi ai ha taumuʻa ʻo ʻete moʻuí.”

Kae kehe, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi fakakaukau lahi mo fepakipaki ʻi he kaveinga ko ení. ʻOku fakakaukau ʻa e tokolahi ko e fatongia ia ʻo ha tokotaha ke ne fakapapauʻi ʻiate ia pē ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí. ʻI hono kehé, ko e niʻihi ʻoku nau tui ki he ʻevalūsioó ʻoku nau akoʻi ʻoku ʻikai ha ʻuhinga moʻoni ia ʻo e moʻuí.

Neongo ia, ko hono moʻoní, ko e founga tonu taha ke ʻiloʻi ai ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí ko e ako mei he Tokotaha Foaki-Moʻuí, ʻa Sihova ko e ʻOtuá. Fakakaukau angé ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe heʻene Folofolá ʻo kau ki he kaveingá.

Meʻa ʻOku Leaʻaki ʻe he Tohi Tapú

ʻOku akoʻi ʻe he Tohi Tapú ko Sihova ko e ʻOtuá naʻe ʻi ai ʻene taumuʻa papau ki he tangatá mo e fefiné ʻi he taimi naʻá ne fakatupu ai kinauá. Naʻe ʻoange ʻe Sihova ʻa e fekau ko ení ki heʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá.

Senesi 1:28. “Mo fakatupu, mo fakatokolahi, mo fakafonu ʻa mamani, pea ikuna ia: pea mo pule ki he ika ʻo e tahi, mo e manupuna ʻo e langi, pea mo e meʻa moʻui kotoa pe ʻoku totolo ʻi he fonua.”

Naʻe fakataumuʻa ʻe he ʻOtuá kia ʻĀtama mo ʻIvi mo ʻena fānaú ke nau ʻai ʻa e foʻi māmaní kotoa ke hoko ko ha palataisi. Naʻe ʻikai te ne fakataumuʻa ke tupu hake ʻa e tangatá ʻo motuʻa pea mate; pea naʻe ʻikai te ne loto ke maumauʻi ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e ʻātakaí. Kae kehe, koeʻuhi ko e ngaahi fili kovi naʻe fai heʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá, kuo tau maʻu tukufakaholo ai ʻa e angahalá mo e maté. (Senesi 3:2-6; Loma 5:12) Naʻa mo ia, kuo ʻikai liliu ʻa e taumuʻa ʻa Sihová. Kuo vavé ni ke hoko ʻa e māmaní ko ha palataisi.—Aisea 55:10, 11.

Naʻe fakatupu kitautolu ʻe Sihova fakataha mo e malava fakaesino mo fakaʻatamai ke fakahoko ʻa ʻene taumuʻá. Naʻe ʻikai te ne fakatupu kitautolu ke tau moʻui ʻo ʻatā meiate ia. Fakatokangaʻi ange ʻa e anga hono fakamatalaʻi kiate kitautolu ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi kupu Fakatohitapu hokó.

Koheleti 12:13 (PM). “Ke tau fanogo ki he fakaoji oe gaahi mea ni kotoabe: Ke ke manavahe ki he Otua, bea ke fai ki he ene gaahi fekau: he oku katoa i he mea ni ae gaue totonu ae tagata.”

Maika 6:8 (NW). “Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku kole ʻe Sihova meiate koé ka ko e ngāueʻaki ʻa e fakamaau totonú pea ke ʻofa ʻi he anga-leleí pea ke hoko ʻo anga-fakanānā ʻi he ʻaʻeva mo ho ʻOtuá?”

Mātiu 22:37-39 (PM). “Ke ke ofa kia Jihova ko ho Otua aki ho laumalie kotoa, mo hoo moui kotoa, mo ho loto kotoa. Koe uluaki bea koe lahi ia oe fekau. Bea ko hono ua oku tatau mo ia, Ke ke ofa ki ho kaugaabi o hage be ko koe.”

Founga ʻo Hono ʻOmai ʻe he Tali ʻa e Tohi Tapú ʻa e Nongá

Ke ngāue lelei ha faʻahinga mīsini fihi pē, kuo pau ke ngāueʻaki ia ʻo fakatatau ki hono taumuʻá pea ʻi he founga naʻe fakataumuʻa ki ai ʻe hono tokotaha-ngaohí. ʻI he founga tatau, kapau ʻoku fiemaʻu ke tau fakaʻehiʻehi mei hono ʻai ke hoko ha maumau kiate kitautolu—fakalaumālie, fakaʻatamai, fakaeongo pe fakaesino—ʻoku fiemaʻu ke tau ngāueʻaki ʻetau moʻuí ʻi he founga naʻe fakataumuʻa ki ai ʻe hotau Tokotaha-Ngaohí. Fakakaukau angé ki he lava ʻi hono ʻiloʻi ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ke ʻomai kiate kitautolu ʻa e nonga ʻi he ngaahi tafaʻaki hono hoko ʻo e moʻuí.

ʻI hono fokotuʻu ʻa e ngaahi meʻa muʻomuʻá, ʻoku līʻoa ai ʻe he tokolahi he ʻahó ni ʻenau moʻuí ki hono tānaki ʻo e koloá. Kae kehe, “ko kinautolu kuo pau honau loto ke koloaʻia, ʻoku nau to ki he ʻahiʻahi, mo e tauhele, mo e ngaahi holi kehekehe, ʻa ia ʻoku fakasesele,” ko e fakatokanga mai ia ʻa e Tohi Tapú.—1 Timote 6:9, 10.

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e faʻahinga ʻoku nau ako ke ʻofa ki he ʻOtuá kae ʻikai ki he paʻangá ʻoku nau maʻu ʻa e fakapulipuli ʻo e fiemālié. (1 Timote 6:7, 8) ʻOku nau mahinoʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e ngāue mālohí pea ʻiloʻi ʻoku ʻi ai honau fatongia ke tokonaki ki heʻenau ngaahi fiemaʻu fakaesinó. (Efeso 4:28) Ka ʻoku nau toe tokanga fakamātoato ki he ngaahi lea fakatokanga ʻa Sīsuú: “ʻOku ʻikai ke lava ʻe ha taha ke ne ʻeikiʻaki ha ʻeiki ʻe toko ua: he te ne fehiʻa ki he taha kae ʻofaʻi ʻa e taha, pe te ne piki ki he taha kae taʻetokaʻi ʻa e taha. ʻOku ʻikai te mou lava ke eikiʻaki ʻa e ʻOtua mo Koloa fakatouʻosi.”—Mātiu 6:24.

Ko ia ai, ʻi he ʻikai ʻai ʻa e ngāue paʻangá pe ko e tuli ki he koloá ko ʻenau meʻa muʻomuʻa tahá ia, ko e faʻahinga ʻoku ʻofa ki he ʻOtuá ʻoku nau ʻai hono fai ʻa hono finangaló ko e meʻa ia ʻoku nau tokanga tefito ki ai ʻi he moʻuí. ʻOku nau ʻiloʻi kapau ko ʻenau moʻuí ʻoku fakatefito ʻi hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻe tokangaʻi leva kinautolu ʻe Sihova ko e ʻOtuá. Ko hono moʻoní, ʻoku ueʻi ia ʻe Sihova tonu ke ne fai pehē.—Mātiu 6:25-33.

ʻI he feangainga mo e kakaí, ko e tokolahi ʻoku nau fakamuʻomuʻa pē kinautolu. ʻI he ʻahó ni, ʻoku ʻikai ha melino ʻi he māmaní, ko e ʻuhinga lahí pē koeʻuhi kuo hoko ʻa e kakai tokolahi ʻo “ʻofa kiate kinautolu pe, . . . taeʻofa-ki-hoʻota.” (2 Timote 3:2, 3) ʻi hono fakalotomamahiʻi pe taʻelototatau ha taha mo ʻenau fakakaukaú, ʻoku nau hoko ai ki he “lili mo e ʻita mo e feʻiohoʻaki mo e lauʻikovi.” (Efeso 4:31) ʻI he ʻikai ʻomai ha nongá, ko e taʻemapuleʻikita peheé ʻoku hoko pē ai ʻa e “fakalanga kē.”—Palovepi 15:18.

ʻI hono kehé, ko e faʻahinga ʻoku nau talangofua ki he fekau ʻa e ʻOtuá ke ʻofa ki honau kaungāʻapí ʻo hangē ko ʻenau ʻofa pē kiate kinautolú ʻoku nau ‘angaʻofa ʻi heʻenau feangaí, mo manavaʻofa, pea nau fefakamolemoleʻaki.’ (Efeso 4:32; Kolose 3:13) Naʻa mo e taimi ʻoku ʻikai anga-ʻofa ai kiate kinautolu ʻa e niʻihi kehé, ʻoku nau feinga ke faʻifaʻitaki kia Sīsū, ʻa ia ʻi hono leakoviá “naʻe ʻikai te ne tali ʻaki ha leakovi.” (1 Pita 2:23) ʻI he hangē ko Sīsuú, ʻoku nau mahinoʻi ʻoku ʻomai ʻa e fiemālie moʻoní ʻi he tauhi ki he niʻihi kehé, naʻa mo e faʻahinga ʻoku ʻikai nai te nau mahinoʻi ʻa e meʻa ʻoku fai maʻanautolú. (Mātiu 20:25-28; Sione 13:14, 15; Ngāue 20:35) ʻOku foaki ʻe he ʻOtua ko Sihová ʻa hono laumālié ki he faʻahinga ko ia ʻoku nau faʻifaʻitaki ki hono ʻAló, pea ko e laumālie ko ení ʻokú ne fakatupu ʻi heʻenau moʻuí ha ongoʻi melino moʻoni.—Kaletia 5:22.

Ko ia ʻoku lava fēfē ke uesia ʻe hoʻo vakai ki he kahaʻú ʻa hoʻo nongá?

[Fakamatala ʻi he peesi 6]

ʻOku fiemaʻu ʻe ha tokotaha ha taumuʻa papau ʻi he moʻuí

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

ʻOku akoʻi mai ʻe Sīsū ʻa e founga ke tau maʻu ai ʻa e nongá