Skip to content

Skip to table of contents

Moʻui ʻi he Taimi ʻo e Tohi Tapú​—Ko e Tangata Toutai

Moʻui ʻi he Taimi ʻo e Tohi Tapú​—Ko e Tangata Toutai

Moʻui ʻi he Taimi ʻo e Tohi Tapú​—Ko e Tangata Toutai

“ʻI heʻene ʻaʻeva atu ʻi he veʻe Tahi Kālelí, naʻá ne sio ai [ʻa Sīsū] ki ha ongo tautehina, ko Saimone, ʻa ia ʻoku ui ko Pitá, pea mo ʻAnitelū, ko hono tokouá, ʻoku fai ʻena lī kupenga ʻi tahi, he ko e ongo tangata toutai kinaua. Peá ne pehē kiate kinaua: ‘Mo muimui ʻiate au, pea te u ngaohi kimoua ko e ongo toutai tangata.’”—MĀTIU 4:18, 19.

KO E iká, toutaí, mo e kau tangata toutaí ʻoku faʻa lave ki ai ʻi he ngaahi fakamatala Kōsipelí. Ko hono moʻoní, naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ha ngaahi talanoa fakatātā ʻo fekauʻaki mo e toutaí. Pea ʻoku ʻikai ha ofo ai! Naʻá ne fakamoleki ʻa hono taimi lahi ʻi he faiako ʻo ofi pē, pe ʻi he ngaahi matāʻutoʻuta ʻo e Tahi Kālelí. (Mātiu 4:13; 13:1, 2; Maʻake 3:7, 8) Ko e anovai melie fakaʻofoʻofa ko ení ʻoku maile nai ʻe 13 (kilomita ʻe 20.92) ʻa hono lōloá pea maile ʻe 7 (kilomita ʻe 11.27) ʻa hono fālahí. Ko e tokolahi ʻo e kau ʻapositolo ʻe toko fitu ʻa Sīsuú—ʻa Pita, ʻAnitelū, Sēmisi, Sione, Filipe, Tōmasi mo Nātanielá—ko e kau tangata toutai nai kinautolu.—Sione 21:2, 3.

Naʻe fēfē nai ʻa e hoko ko ha tangata toutai ʻi he ʻaho ʻo Sīsuú? Ko e hā ʻoku ʻikai ke kiʻi fai ai ha ako fekauʻaki mo e kau tangatá ni pea mo ʻenau ngāué? ʻE fakalolotoʻi ai hoʻo houngaʻia ki he kau ʻapositoló pea fakalahi ai ʻa hoʻo mahinoʻi ʻo e ngaahi ngāue mo e ngaahi talanoa fakatātā ʻa Sīsuú. ʻUluakí, fakakaukau atu angé ki he anga ʻo e ngāue ʻi he Tahi Kālelí.

“Naʻe Hoko ha Fuʻu Houtuʻu ʻi he Tahí”

Ko e Tahi Kālelí ʻoku lele ʻo afe pea foki ʻi ha teleʻa mavaeua, ko hono fukahi vaí ʻoku fute nai ʻe 690 (mita ʻe 210) ʻi lalo ʻi he fukahi tahí. ʻOku lele ʻa e ngaahi tahake makamaka ʻi he tafaʻaki ʻo hono ngaahi matāʻutoʻutá, pea ki he tokelaú, ʻoku mahiki ai ki he ʻataá ʻa e fuʻu Moʻunga Heamoní. ʻI he faʻahitaʻu momokó, ko e ngaahi havili momoko ʻīʻií ʻokú ne langaʻi ʻa e hou ʻi heʻene peauʻia. ʻI he faʻahitaʻu māfaná, ʻoku kāpui ʻe he ʻea velá ʻa e fukahi vaí. ʻI he ʻikai loko fakatokangaʻí, ʻoku haʻulu fakafokifā hifo ʻa e ngaahi afā mālohi mei he ʻotu moʻunga takatakaí ʻo tō ʻa honau haʻahaʻá ki he kau kauvaka ʻoku nau folau tahí. Ko Sīsū mo ʻene kau ākongá naʻe maʻu kinautolu ʻi ha afā hangē tofu pē ko iá.—Mātiu 8:23-27.

Ko e kau tangata toutaí naʻa nau folau ʻi ha ngaahi vaka papa ʻa ia ʻoku fakafuofua naʻe fute ʻe 27 (mita ʻe 8.27) ʻa hono lōloá pea fute ʻe 7.5 (mita ʻe 2.3) ʻa hono konga fālahi tahá. Ko e lahi ʻo ʻenau ngaahi vaká naʻe ʻi ai hono fanā mo ha toitoiʻanga hangē ha lokí ʻi lao ʻi he muiʻi vaká. (Maʻake 4:35-41) Ko e ngaahi vaka lele tuai ko eni mo mālohí naʻa nau matuʻuaki ʻa e mālohi ʻo e ngaahi matangí ʻa ia naʻe teke ai ʻa e laá mo e fanaá ki he tafaʻaki ʻe taha lolotonga ia ʻoku toho ha mamafa ʻo ha kupenga ʻi he tafaʻaki ʻe tahá.

Naʻe fakaʻuli pōtoʻi ʻe he kau tangatá ʻa e vaká ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi fohe naʻe fokotuʻu ʻi he ongo tafaʻakí fakatouʻosi. Ko ha kau kauvaka naʻe kau nai ki ai ʻa e kau tangata toutai ʻe toko ono pe tokolahi ange. (Maʻake 1:20) Tānaki atu ki ai, ʻoku ngalingali naʻe fakaheka ʻi he ngaahi vaká ʻa e naunau mo e ngaahi meʻa hangē ko ha lā tupenu (1), maea (2), ngaahi fohe (3), ko ha taula maka (4), ngaahi vala māfana mōmoa (5), ngaahi tokonaki meʻakai (Maʻake 8:14) (6), ngaahi kato (7), ko ha pilo (Maʻake 4:38) (8), mo ha kupenga (9). Naʻe toe fakaheka foki ai ʻa e ngaahi ʻuto lahi ange (10), pea pehē ki he ngaahi meʻa fakamamafa (11), ngaahi meʻangāue monomono (12), mo e ngaahi tūhulu (13).

“Naʻa Nau Maʻu Ai ha Fuʻu Potanga Ika Lahi Fau”

ʻI he ʻahó ni, hangē ko ia ʻi he ʻuluaki senitulí, ko e ngaahi feituʻu toutai maʻu lahi taha ʻi he Tahi Kālelí ʻoku tuʻu ia ʻo ofi ki he ngaahi ngutuʻi matavai mo e vaitafe lahi ʻoku tafe mai ki he tahí. ʻI he ngaahi feituʻu ko ení, ko e ngaahi veveveveʻi vesitapoló ʻoku ʻalu ia ki he tahí pea tohoakiʻi mai ai ʻa e iká. Ke maʻu ʻenau iká, ʻoku faʻa ngāue he poʻulí ʻa e kau tangata toutai ʻi he ʻaho ʻo Sīsuú, ʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi tūhulú. ʻI he taimi ʻe taha, naʻe toutai ai ʻa e niʻihi ʻo e kau ākonga ʻa Sīsuú ʻi he poó kotoa ʻo ʻikai lavameʻa. Ka ʻi he ʻaho hono hokó, ʻi he fakahinohino ʻa Sīsuú, naʻa nau toe tuku hifo ai ʻa honau ngaahi kupengá pea naʻe maʻu ʻa e ika lahi ʻaupito ʻo meimei ngoto ai ʻa honau ongo vaká.—Luke 5:6, 7.

ʻI he taimi ʻe niʻihi naʻe folau ai ʻa e kau tangata toutaí ki he tahi lolotó. ʻI he ngaahi feituʻu faiʻanga toutaí, naʻe ngāue ai ʻa e ongo vaka ʻe ua ko ha timi. Naʻe falō ʻe he kau tangatá ha kupenga ʻi he vahaʻa ʻo e ongo vaká; pea naʻe ʻaʻalo mālohi leva ʻa e kau kauvaká ki he ongo tafaʻaki fehangahangaí, ʻo tuku ange atu ʻa e kupengá ʻi heʻenau takatakaiʻi ʻa e iká. Naʻe kakato hono takatakaiʻi ʻe he ongo vaká, pea naʻe mapuni ʻa e tauhelé. Naʻe lī atu leva ʻe he kau tangata toutaí ʻa e ngaahi maea naʻe fakapipiki ki he ngaahi tuliki ʻo e kupengá, ʻo toho mai ʻa e meʻa naʻe maʻú ki he vaká. Ko e kupengá naʻe laka hake nai ia ʻi he fute ʻe 100 (mita ʻe 30) ʻa hono lōloá pea fute nai ʻe 8 (mita ʻe 2.44) ʻa hono tuku hifo ki laló, ʻo lahi feʻunga ke tauheleʻi fakakātoa ai ha fuʻu potanga ika. Ko e tapa ki ʻolungá naʻe fakamaʻanu ʻaki ia ʻa e ngaahi ʻuto, pea ko e fakavaʻé naʻe fokotuʻu ai ha ngaahi meʻa fakamamafa. Naʻe lī ʻe he kau tangata toutaí ʻa honau kupengá, pea toutou toho leva ia, ʻo laulau houa.

ʻI he ngaahi vai ʻoku ʻikai loko lolotó, naʻe faʻa ngāueʻaki ai ʻe ha timi ʻo e kau tangata toutaí ha founga kehe. Naʻe ʻave ʻe ha vaka ʻa e ngataʻanga ʻe taha ʻo e kupenga tohó mei he matātahí ki tahi pea ʻalu takai ʻo foki mai ki he matāʻutoʻutá, ʻo haʻo ai ʻa e fanga iká. Ko e kau tangata ʻi he matāʻutoʻutá naʻa nau toho leva ʻa e kupengá, ʻo huaʻi ʻa e meʻa ʻoku maʻú ki he matātahí, pea fili fakafaʻahinga ai ʻa e iká. Naʻa nau tuku ʻa e ngaahi ika leleí ʻi he ngaahi ʻaiʻanga meʻá. Naʻe fakatau foʻou atu ʻa e ika ʻe niʻihi ʻi he feituʻú. Ko e lahi tahá naʻe fakamōmoa mo fakamāsima pe pīkaleʻi, ʻo faʻo ʻi he ngaahi ʻaiʻanga meʻa ʻumea, pea ʻave ki Selusalema pe ko e ngaahi fonua mulí. Ko e ngaahi meʻamoʻui ʻikai hanau ʻuno pe kapongá, hangē ko e toké, naʻe vakai ki ai ʻoku taʻemaʻa pea naʻe liʻaki ia. (Livitiko 11:9-12) Naʻe lave ʻa Sīsū ki he founga toutai ko ení ʻi he taimi naʻá ne fakatatau ai ʻa e “Puleʻanga ʻo hēvaní” ki ha kupenga toho pea ko e faʻahinga kehekehe ʻo e iká ki he kakai leleí mo e kakai koví.—Mātiu 13:47-50.

Ko ha tangata naʻe toutai toko taha naʻá ne ngāueʻaki nai ha afo ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi mātaʻu polonise kuo fakamounu. Pe naʻe lava ke ne ngāueʻaki ha kiʻi kupenga sili. Ke lī ʻa e kupengá, naʻá ne aʻa ki he vaí, puke ʻa e kupengá, pea lī leva ʻo mavahe mei hono sinó. Ko e kupenga fuopotopotó naʻe mafola atu, ʻo tō ki he vaí, pea ngoto hifo leva. Kapau naʻe monūʻia ʻa e tangata toutaí, naʻe maʻu ʻi he kupengá ha fanga kiʻi ika ʻi heʻene toho mai ʻaki ʻa e maea ʻi loto mālié.

Ko e ngaahi kupengá naʻe totongi mamafa pea naʻe fiemaʻu ʻa e ngāue mālohi ke tokangaʻi ʻaki ia, ko ia naʻe tokanga ʻa e kau tangatá ʻi hono ngāueʻaki iá. Ko e lahi ʻo e taimi ʻo ha tangata toutai naʻe fakamoleki ia ʻi hono pena, fō, mo tauaki ʻa e ngaahi kupengá—ko e ngaahi ngāue ia naʻá ne fai ʻi he ʻosi ʻa e ō kotoa pē ʻo toutaí. (Luke 5:2) Ko e ʻapositolo ko Sēmisí mo hono tokoua ko Sioné naʻá na tangutu ʻi hona vaká ʻo pena hona ngaahi kupengá ʻi he taimi naʻe fakaafeʻi ai kinaua ʻe Sīsū ke na muimui ʻiate iá.—Maʻake 1:19.

Naʻe kau ʻi he ngaahi faʻahinga ʻo e ika naʻe toutaiʻi ʻe he kau tangata toutai ʻi he ʻuluaki senitulí ʻa e lāpila lahi fakaʻulia. Ko e faʻahinga kehekehe ko eni ʻo e lāpilá ʻa e meʻakai tuʻumaʻu ʻa e kakai tokolahi taha ʻi Kālelí pea ʻoku ngalingali naʻe kai ʻe Sīsū ʻa e ika ifo ko ení. ʻOku lava ke pehē ko e lāpila ne fakamōmoa mo fakamāsima naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsuú ʻi heʻene fakahoko ʻa e mana ko hono fafanga ʻo e laui afe ʻaki ʻa e mataʻi ika ʻe ua. (Mātiu 14:16, 17; Luke 24:41-43) Ko e faʻahinga tatau ko eni ʻo e iká ʻoku faʻa lele mo faʻapuku ʻa hono ʻuhikí. Kae kehe, ʻi he taimi ʻoku ʻikai faʻapuku ai ʻa hono ʻuhikí, ʻokú ne faʻapuku nai ha foʻi maka, pe ʻoku aʻu nai ʻo ne ʻohake ha foʻi koini ngingila ʻoku lī ʻi he kilisitahí.—Mātiu 17:27.

ʻI he ʻuluaki senitulí, ko e kau tangata toutai lavameʻá naʻa nau kātaki, ngāue mālohi, pea loto-lelei ke kātekina ʻa e faingataʻá ʻi he tuli ki ha pale ʻoku ʻaonga. Ko e faʻahinga ko ia naʻa nau tali ʻa e fakaafe ʻa Sīsū ke kau fakataha mo ia ʻi he ngāue ngaohi-ākongá naʻa nau fiemaʻu tatau ʻa e ngaahi ʻulungaanga peheé kapau naʻe fiemaʻu ke nau hoko ko e kau “toutai tangata” ola lelei.—Mātiu 28:19, 20.

[Fakatātā ʻi he peesi 13]

(Sio ki he tohí)