Skip to content

Skip to table of contents

ʻOku ʻi Ai ha ʻAmanaki ki Heʻeku Ngaahi Kuí?

ʻOku ʻi Ai ha ʻAmanaki ki Heʻeku Ngaahi Kuí?

ʻI HE taimi ki muʻa atú, naʻe hā ai ha ʻuluʻi-kaveinga fakamānako ʻi he nusipepa Kōlea ko e The Chosun Ilbo. Naʻe ʻeke ai ʻo pehē: “‘Ko e Tokotaha Ongoongoa ko Shim Cheong,’ Naʻe ʻIkai Haʻane ʻIlo Fekauʻaki mo Sīsū—Naʻá Ne ʻAlu ki Heli?”

Naʻe fakatupu fakakaukau ʻa e ʻuluʻi-kaveingá koeʻuhí ko Shim Cheong ko ha kiʻi fefine ʻofeina ia ʻi he fananga ʻa e kau Kōleá ʻa ia naʻá ne feilaulauʻi ʻene moʻuí ke tokoni ki heʻene tamai naʻe kuí. Naʻe fakahīkihikiʻi ia ʻi ha ngaahi taʻu lahi. Ko e moʻoni, ʻi Kōlea, naʻe hoko ʻa Shim Cheong ko e faʻifaʻitakiʻanga ia ʻo e ʻofefine faitōnunga.

Ki he tokolahi, ko e fakakaukau ko ia fekauʻaki mo ha tokotaha pehē ke tauteaʻi ʻi he afi ʻo helí koeʻuhí pē naʻe ʻikai ko ha Kalisitiane ʻosi papitaiso ia, naʻe hā ngali taʻetotonu mo taʻefakaʻapaʻapa. Kae hili ko iá, naʻe hoko ʻa e talanoá ki muʻa fuoloa ia pea toki aʻu mai ʻa e pōpoaki fekauʻaki mo Kalaisí ki hono koló.

Naʻe kau ʻi he konga ko iá ha fakaʻekeʻeke ʻo ha faifekau. Naʻe ʻeke kiate ia pē ʻoku ʻave ki he afi ʻo helí ʻa e faʻahinga kotoa naʻe mate ʻoku teʻeki ʻi ai hanau faingamālie ke ako fekauʻaki mo Sīsuú. Ko e talí. “ʻOku ʻikai te mau ʻilo. ʻOku mau tui ʻoku pau pē ʻe ʻi ai ha founga ʻo e Tataki Fakaʻotua ki he [kakai ko iá].”

KO HA FIEMAʻU PAU KI HE FAKAMOʻUÍ

ʻOku pehē ʻe he The New Catholic Encyclopedia: “ʻOku mātuʻaki fiemaʻu ʻa e papitaisó ki he fakamoʻuí. Naʻe lea ʻa Kalaisi tonu ʻo pehē, ka ʻikai fanauʻi foʻou ha taha ʻaki ʻa e vaí mo e Laumālié, heʻikai lava ʻa e tokotahá ke hū ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá (Jn 3.5).” Koeʻuhi ko e meʻá ni, ʻoku tui ai ʻa e niʻihi ko e faʻahinga ʻoku nau mate ʻo ʻikai papitaisó ʻe lī kinautolu ki he afi ʻo helí pe faingataʻaʻia ʻi ha faʻahinga founga hili ʻa e maté.

Kae kehe, ʻoku ʻi ai ʻa e niʻihi tokolahi ʻoku nau fakakaukau ko e tui ko iá ʻoku taʻeʻuhinga. ʻOku laui miliona ʻa e kakai kuo nau mate ʻo ʻikai ha ʻilo fekauʻaki mo e Tohi Tapú. ʻOku nau tuha mo e faingataʻaʻia taʻengatá? Ko e hā ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú ʻo fekauʻaki mo e meʻá ni?

ʻAMANAKI ʻOKU TALAʻOFA MAI ʻI HE TOHI TAPÚ

ʻOku fakahaaʻi mahino ʻi he Tohi Tapú ʻoku ʻikai tukunoaʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e kakai ʻoku nau moʻui ʻo ʻikai maʻu ʻa e ʻilo ki heʻene ngaahi fiemaʻu paú. ʻI he Ngāue 17:30 ʻoku fakapapauʻi mai ai kiate kitautolu: “Kuo fakaʻatā pē ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi taimi ko ia ʻo e taʻeʻilo peheé.” Ko e hā leva ʻa e ʻamanaki ʻoku ʻomai ʻe he Tohi Tapú maʻá e faʻahinga naʻa nau mate ʻo ʻikai ha faingamālie ke ako ai fekauʻaki mo e ʻOtuá?

Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e talaʻofa ʻa Sīsū: “Te ke ʻi Palataisi mo au”?

ʻE lava ke maʻu ʻa e talí ʻi he meʻa naʻe tala ange ʻe Sīsū ki he taha ʻi he ongo faihia naʻe mate ʻi hono tafaʻakí. Naʻe pehē ange ʻe he tangatá kiate ia: “Manatuʻi au ʻi hoʻo hoko ki ho Puleʻangá.” Ko e hā ʻa e tali ʻa Sīsuú? “ʻOku ou tala moʻoni atu kiate koe ʻi he ʻahó ni, Te ke ʻi Palataisi mo au.”—Luke 23:39-43.

Naʻe talaʻofa ʻe Sīsū ki he tangata ko iá ʻe hū ki hēvani? ʻIkai. Naʻe teʻeki ai ke “fanauʻi foʻou” ʻa e tangata ko iá mei he vaí mo e laumālié, ko ha fiemaʻu tefito ia kae lava ke hū ki he Puleʻanga ʻo hēvaní. (Sione 3:3-6) ʻI hono kehé, naʻe talaʻofa ʻe Sīsū ki he tokotaha faihiá te ne toe moʻui mai ʻi Palataisi. Koeʻuhí ko ha Siu ia, ngalingali naʻá ne lāuʻilo ki he Palataisi fakamāmaní—ko e ngoue ʻo ʻĪteni—naʻe fakamatalaʻi ʻi he ʻuluaki tohi ʻi he Tohi Tapú. (Sēnesi 2:8) Naʻe ʻoange ʻe he talaʻofa ʻa Sīsuú kiate ia ha ʻamanaki papau ʻo e toetuʻu ki he Palataisí ʻi he taimi ʻe toe fakafoʻou ai ʻa e māmaní.

Ko e moʻoni, ʻoku talaʻofa ʻa e Tohi Tapú ʻe ʻi ai “ʻa e toetuʻu fakatouʻosi ʻa e māʻoniʻoní mo e taʻemāʻoniʻoní.” (Ngāue 24:15) Ko e kau “taʻemāʻoniʻoní” ko e faʻahinga ia ʻoku ʻikai ke nau aʻusia ʻa e ngaahi tuʻunga māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá koeʻuhí naʻe ʻikai haʻanau ʻilo ʻe taha ki he finangalo ʻo e ʻOtuá. ʻE fokotuʻu hake ʻe Sīsū ʻa e tokotaha faihia taʻemāʻoniʻoni naʻe talanoa mo iá, pea pehē ki he laui miliona, ngalingali ko e piliona, ʻo e faʻahinga naʻa nau mate ʻo ʻikai ha ʻilo ʻe taha ki he ʻOtuá. ʻI he Palataisi leva he māmaní, ʻe akoʻi ai kinautolu fekauʻaki mo e ngaahi fiemaʻu pau ʻa e ʻOtuá, pea te nau maʻu ai ʻa e faingamālie ke fakamoʻoniʻi ʻoku nau ʻofa ki he ʻOtuá ʻaki ʻenau talangofua ki heʻene ngaahi fekaú.

ʻI HE TAIMI ʻE TOETUʻU AI ʻA E TAʻEMĀʻONIʻONÍ

ʻI he taimi ʻe toetuʻu ai ʻa e kau taʻemāʻoniʻoní, ʻe fakamāuʻi kinautolu fakatuʻunga ʻi heʻenau ngaahi ngāue ʻi he kuohilí? ʻIkai. ʻOku pehē ʻi he Loma 6:7: “Ko ia kuo maté kuo ʻatā ia mei heʻene angahalá.” Ko e kau taʻemāʻoniʻoní te nau totongi ʻenau angahalá ʻi heʻenau maté. Ko ia ai, ʻe fakamāuʻi kinautolu ʻo fakatuʻunga ʻi he meʻa te nau fai hili ʻenau toetuʻú, kae ʻikai ko e meʻa naʻa nau fai ʻi he taʻeʻilo ki he ʻOtuá ki muʻa pea nau maté. ʻE anga-fēfē ʻenau maʻu ʻaongá?

Hili ʻa e toetuʻú, ʻe maʻu ai ʻe he kau taʻemāʻoniʻoní ʻa e faingamālie ke ako ki he ngaahi lao ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ʻe fakahā ʻi he taimi ʻe fakaava ai ʻa e takainga tohi fakaefakatātaá. ʻE toki fakamāuʻi leva kinautolu “ʻo fakatatau ki heʻenau ngaahi ngāué,” pe naʻa nau talangofua ki he ngaahi lao ʻa e ʻOtuá pe ʻikai. (Fakahā 20:12, 13) Ko e ʻuluaki faingamālie moʻoni eni ki he tokolahi ʻo e kau taʻemāʻoniʻoní, ke nau maʻu ʻa e moʻui taʻengata ʻi he māmaní ʻaki ʻa e ako mo fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá.

Ko hono akoʻi ko ia ʻa e Tohi Tapú ʻe tokoniʻi ai ʻa e tokolahi ke nau toe maʻu ʻa e tui ki he ʻOtuá. Ko e taha ʻo kinautolu ko Yeong Sug. Naʻe ʻohake ia ʻi ha fāmili naʻe mālohi ʻi he Katoliká. Ko e niʻihi ʻi hono fāmilí naʻa nau pātele. ʻI heʻene fakaʻamu ke hoko ko ha tāupoʻoú, naʻá ne hū ai ki ha nofoʻanga tāupoʻou. Ki mui ai, naʻá ne mavahe koeʻuhí naʻá ne ongoʻi loto-mamahi ʻi heʻene sio ki he meʻa naʻe hoko aí. Ko e meʻa naʻe fakalahi ʻakí, ko e ʻikai ke ne tali ʻa e tokāteline ʻo e afi ʻo helí koeʻuhí naʻá ne ongoʻi ko hono fakamamahiʻi ʻo e kakaí ʻi he afi ko helí ʻoku taʻetotonu pe taʻeʻofa ia.

Naʻe fakahaaʻi ange leva ʻe he taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová kia Yeong Sug ʻa e ngaahi lea ko eni mei he Tohi Tapú: “Ko e kau moʻui ʻoku nau ʻilo ai pe te nau pekia: ka ko e kau pekia ʻoku ʻikai te nau ʻilo ha momoʻi meʻa, pea ʻoku ʻikai te nau kei sio totongi.” (Koheleti 9:5) Naʻe tokoniʻi ia ʻe he tokotaha Fakamoʻoní ke ne ʻiloʻi ʻoku ʻikai fakamamahiʻi ʻene ngaahi kuí ʻi ha afi ʻo heli. ʻI hono kehé, ʻoku nau mohe pē ʻi he maté, ʻo tatali ai ki ha toetuʻu.

ʻI hono ʻiloʻi ʻoku tokolahi ʻa e kakai ʻoku teʻeki ai ke nau fanongo ki he moʻoni mei he Tohi Tapú, naʻe maongo ki he loto ʻo Yeong Sug ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsū ʻoku maʻu ʻi he Mātiu 24:14: “Ko e ongoongo lelei ko ʻeni ʻo e Puleʻangá ʻe malangaʻi ia ʻi he kotoa ʻo e māmani kuo nofoʻí ko ha fakamoʻoni ki he ngaahi puleʻanga kotoa pē, pea ʻe toki hoko mai leva ʻa e ngataʻangá.” ʻOkú ne kau atu ʻi he ʻahó ni ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí pea vahevahe ki he niʻihi kehé ʻa e ngaahi ʻamanaki fakaofo makatuʻunga ʻi he Tohi Tapú.

“ʻOKU ʻIKAI KE FILIFILIMĀNAKO ʻA E ʻOTUÁ”

ʻOku tala mai ʻe he Tohi Tapú kiate kitautolu “ʻOku ʻikai ke filifilimānako ʻa e ʻOtuá, ka ʻi he puleʻanga kotoa pē, ko e tangata ko ia ʻoku manavahē kiate ia mo fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, ʻokú ne tali ia.” (Ngāue 10:34, 35) Ko e fakamaau totonu haohaoa eni ʻoku lava ke tau ʻamanekina mei he ʻOtuá, ʻa ia ʻokú ne “manako ki he totonu, mo e fakamāu lelei.”—Saame 33:5.