Munthu munyaki wangumuwisa pasi Annette, kweni iyu waziŵanga cha cho chachitikanga. Iyu wangukamba kuti, “Ndinguyesesa kulimbana nayu. Ndingudaliza mpaka mazu ngangudoda. Ndamututuzanga, kumupafuwa ndipuso ndamukwaluwanga ndi njoŵi. Pavuli paki ndinguvwa kuti wandigwaza ndi chimayi. Yapa ndingumaliya limu nthazi.”

Asani ivi vingachitikiya imwi, kumbi mungachita wuli?

Ziŵani kuti namwi vingakuchitikiyani venivi chinanga kuti mungaja akunozeka pamwenga kuja masu asani mutenda usiku. Bayibolu likamba kuti: “Wo atchimbiya ukongwa ndi nyengu zosi cha awina, pamwenga wo ŵe ndi zeru ndi nyengu zosi cha vinthu vitiŵayende umampha chifukwa nyengu ndi vinthu vamabuchibuchi viwiya weyosi.”—Wakutaula 9:11.

Achinyamata anandi atiŵakolere ŵanthu achilendu. Anyaki atiŵakolere ŵanthu wo atiŵaziŵa umampha pamwenga achibali ŵawu. Pa nyengu yo Natalie wenga ndi vyaka 10, munthu munyaki yo wajanga pafupi ndi nyumba yawu wangumukolere. Iyu wangukamba kuti, “Ndinguchita soni kweniso ndinguchita mantha ukongwa mwakuti ndingukambiya munthu weyosi cha.”

Annette weche kujimba mulandu chifukwa cha vo vingumuchitikiya. Iyu wakamba kuti: “Nyengu zosi ndikumbuka vo vingundichitikiya zuŵa leniliya. Ndiwona kuti ndakhumbikanga kuyesesa kulimbana nayu kuti wandisiyi. Kweni wati wandigwaza ndinguchita mantha ukongwa ndipu nthazi zingundimaliya. Palivi so chinyaki cho ndatingi ndichitengi. Kweni ndiwona nge kuti ndakhumbikanga kuyesesa mbwenu kuchitapu kanthu kuti ndilimbani nayu.”

Natalie nayu weche kujimba mulandu chifukwa cha vo vingumuchitikiya. Iyu wakamba kuti: “Ndakhumbikanga cha kumugomeza ukongwa. Apapi ŵangu angundikambiya kuti asani ndiluta kuchiseŵe kwa anyangu, ndilutengi ndi muku wangu, kweni ndavwiyanga cha. Ndipu ndiwona kuti ndingumupasa mwaŵi kuti wandikolere. Vo ndinguchita vingukwasa ukongwa banja lidu ndipu ndiwona nge kuti ndini ndinguchitisa kuti banja lidu lisuziki maŵanaŵanu. Ndeche kusuzika ukongwa maŵanaŵanu.”

Asani namwi mutuvwa nge mo Annette ndi Natalie avwiya, ziŵani kuti munthu yo amukolere wakhumbiya dala cha kuti ŵanthu amukolere. Ŵanthu anyaki awona nge kuti wo akolere anyawu ananga cha ndipu akamba kuti anyamata akhumbika kuchita venivo ndipuso kuti munthu yo amukolere, nayu so wakhumbanga. Kweni palivi yo wangakhumba kuti ŵanthu amukolere. Asani namwi akukukoleriyanipu, ziŵani kuti suzu ndimwi cha.

Chinanga kuti kuŵerenga mazu ngakuti “suzu ndimwi cha” nkhupusu, kweni kugomeza kuti suzu ndimwi nadi cha, kungaja kwakusuza. Ŵanthu anyaki atondeka kukambiyaku anyawu mo avwiya ndipu ivi vichitisa kuti asuzikengi maŵanaŵanu chifukwa cha kujimba mulandu ndi vo vikuŵachitikiya. Kumbi ndiyani yo wangasuzika ukongwa asani mungaja waka cheti, imwi pamwenga munthu yo wangukukoleriyani? Ziŵani kuti imwi ndimwi mutenere kuchitapu kanthu.

Bayibolu likamba kuti munthu wakugomezeka Jobu wati wakumana ndi masuzu ngakulu wangukamba kuti: “Ndikambengi za masuzu ngangu.” (Jobu 10:1) Namwi so mungayanduwa ukongwa asani mungakambiya anyinu vo vakuchitikiyani. Kukambiya munthu yo mutimugomeza kungakuwovyani kuti muzomelezi vo vinguchitika ndipuso kuti muleki kusuzika ukongwa maŵanaŵanu.

Annette nayu wanguwona kuti kuchita ivi nkhwakovya ukongwa. Iyu wangukamba kuti: “Ndingukambiya munyangu ndipu wangundichiska kuti ndikambiyeku ŵara anyaki mumpingu. Ndivu ndinguchita nadi. Yiwu angukambisana nani kwa maulendu nganandi ndipu angundikambiya fundu zakuchiska ukongwa kuti ndini cha ndingunangisa.”

Natalie wangukambiya apapi ŵaki vo vingumuchitikiya. Iyu wangukamba kuti “Angundiwovya ukongwa, ndipu angundichiska kuti ndiŵakonkhose mwakufwatuka. Ivi vingundiwovya kuti ndijengi mwakukondwa.”

Pempheru lingumuwovya so ukongwa Natalie. Iyu wangukamba kuti: “Kukambiya Yehova kungundiwovya ukongwa pa nyengu yo ndatondekanga kukambiyaku ŵanthu anyaki.” Asani ndipemphera, ndamukambiyanga vakukhosi vangu vosi. Ivi vingundiwovya ukongwa kuti ndisaniyi chimangu cha mumtima.”

Namwi so mungawona kuti pe “nyengu ya kuchiza.” (Wakutaula 3:3) Muyesesengi kuja ndi maŵanaŵanu ngamampha kweniso umoyu wanthazi. Mupumuwengi mwakukwana. Chinthu chakukhumbika ukongwa nkhugomeza Yehova, Chiuta yo watitipembuza.—2 Ŵakorinte 1:3, 4.

Asani ndimwi msungwana ndipu chibwezi chinu chitikuchichizani kuti muchiti vinthu viheni, mutenere kumukambiya mwanthazi kuti, “Kuchita venivo cha!” pamwenga, “Anditayi!” Mungawopanga cha kuti chibwezi chinu chimalengi. Asani wamalisa chibwezi chifukwa chakuti mungumukaniya kuchita vinthu vambula kwenere ndikuti ngwakwenere cha kuja nayu pa chibwezi! Mutenere kusaniya munthurumi wakwenele yo wangatumbika liŵavu linu kweniso fundu zinu.

“Pa nyengu yo ndenga ku sekondale, anyamata ayanjanga kundiguza sindiliya kumusana ndipu ayanjanga kundikambiya mazu ngabwekabweka. Iwu akambanga kuti, ndingavwa umampha ukongwa asani ndingagonana nawu.”—Coretta.

Kumbi muŵanaŵana kuti anyamata yaŵa

1. Amutizanga?

2. Amukopanga?

3. Akhumbanga kumukolere?

“Ndati ndakwera basi, munyamata munyaki wangwamba kulongoro vinthu vambula fundu ndi kwamba kundikwasakwasa muliŵavu. Ndingupinkhuwa janja laki ndi kumukambiya kuti wandileki. Kweni iyu wangundiwona nge kuti ndikuzgeta.”—Candice.

Kumbi muŵanaŵana kuti mnyamata uyu wamuchitanganji Candice?

1. Wamutizanga?

2. Wamukopanga?

3. Wakhumbanga kumukolere?

“Chaka chamala, mnyamata munyaki wayanjanga kundikambiya kuti tiluti kumalu nganyaki tikachezi chinanga kuti ini ndamukaniyanga. Nyengu zinyaki wandisisitanga mumanja. Ndamukanizanga kweni wavwanga cha. Pa nyengu yo ndamanganga nthambu za sapatu wangundiphamasa pamataku.”—Bethany.

Kumbi muwona kuti mnyamata uyu:

1. Wamutizanga?

2. Wamukopanga?

3. Wakhumbanga kumukolere?

C ndiyu ansala yaunenesa pa mafumbu ngosi ngatatu.

Kumbi kukopa munthu pamwenga kumutiza kupambana wuli ndi kukhumba kumukolere?

Kupambana chifukwa munthu yumoza ndiyu wachichiza munyaki kuti wamugoni. Ivi vichitika chinanga kuti munthu munyaki watimukaniya.

Kukolere munthu nkhwakofya chifukwa kungachitisa kuti munyaki wapwetekeki chifukwa cha kuchichizika.