MUNTHU munyaki wa ku New York (U.S.A.) wangukamba kuti: “Mwana wangu Jonathan wanguluta kuchiwona anyaki ku malu nganyaki kutaliku kamanavi ndi kwidu. Muwolu wangu Valentina wakhumbanga cha kuti iyu walutengi kweniko. Iyu wachitanga mantha ndi unandi wa magalimotu mu msewu. Kweni Jonathan wayanjanga kunozga vipangizu vamagesi ndipu anyaki wo wachezanga nawu ŵenga ndi shopu yo yamuwovyanga kuti wakayeseriyengi kunozga vinthu. Ini ndenga ku nyumba kwidu ku Manhattan ku New York. Muwolu wangu wanguluta kuchiwona abali ŵaki ku Puerto Rico. Ndingukamba chamumtima kuti, ‘Jonathan we pafupi kuza sonu.’ Pavuli paki belu la pachisasa lati lamba, ndinguti: ‘Watenere kuti ndiyu nadi.’ Kweni wenga iyu cha. Ŵenga wapolisi ndi akovya ŵanthu asani kwachitika ngozi. Wapolisi wangundifumba kuti: ‘Kumbi mungayiŵanika layisensi iyi?’ Ndipu ini ndingumuka kuti ‘Hinya, nja mwana wangu Jonathan.’ Ndipu iyu wanguti ‘Pepani, taza ndi nkhani yakupaska chitima. Kwachitika ngozi, ndipu . . . mwana winu, . . . mwana winu watayika.’ Ndati ndavwa ivi ndingukamba kuti, ‘vingachitika cha!’ Nkhani yakupaska chitima iyi yinguchitiska kuti tije ndi chilonda cho chechendapole limu mu mitima yidu, chinanga kuti pajumpha vyaka vinandi.”

 Da munyaki wa ku Barcelona ku Spain, wangulemba kuti, “Mu vyaka va m’ma 1960 banja lidu lenga lalikondwa. Tengapu ini, muwolu wangu María, ndi ŵana ŵidu ŵatatu, David wa vyaka 13, Paquito wa vyaka 11, ndi Isabel wa vyaka 9.

“Zuŵa linyaki mu chaka cha 1963 mu mwezi wa March, Paquito wanguwe kusukulu wachidandawula kuti mutu utimupweteka ukongwa. Pakwamba taziŵanga cha cho chingwambisa mutu uwu kweni pavuli paki tinguchiziŵa. Ndipu pati pajumpha maora ngatatu wangufwa. Nthenda yakutuwa ndopa muwongu ndiyu yingumutole ku nyifwa.

“Pajumpha vyaka 30 kutuwa pa nyengu yo Paquito wakutayikiya. Kweni mpaka sonu vechekutiŵaŵa kuti iyu wakutisiya. Asani mwana wafwa, vingachitika cha kuti apapi aleki kujivwa kuti ataya chinthu chinyaki chakukhumbika ukongwa, chinanga kuti pangajumpha nyengu yitali wuli pamwenga chinanga angaja ndi ŵana anyaki anandi wuli.”

 Vakuchitika viŵi ivi, va apapi wo ŵana ŵawu akutayika, vilongo urwirwi ukulu wo apapi atuŵa nawu kwa nyengu yitali asani mwana wafwa. Dokotala munyaki wanguneneska pakulemba kuti: “Nyifwa ya mwana njakupweteka ukongwa kuruska nyifwa ya munthu mura chifukwa chakuti mwana ndiyu watenere kuja wakumaliya kufwa. . . . Nyifwa ya mwana yidumuwa vinthu vosi vo banja latingi lizikondwengi navu kunthazi, nge maubali [kuja ndi mwana, mukumwana, azuku], vakuchitika va pa umoyu waki . . . vo watingi wazikondwengi navu.” Munthukazi weyosi yo wafyoka nthumbu nayu waja ndi chitima changeti chenichi.

Munthukazi munyaki yo murumu waki wakutayika wanguti: “Murumu wangu Russell, wagwiranga nchitu yakovya ŵanthu akutama ku Pacific pa nyengu ya Nkhondu Yachiŵi ya Charu Chosi. Iyu wanguwona ndi kupozomoka nkhondu zakofya ukongwa. Pavuli paki wanguwere ku United States ko wanguja umoyu wachimangu. Ndipu wanguzija yumoza wa Akaboni aku Yehova. Wati wafika vyaka va pakati pa 60 ndi 65, wangwamba kuwoneka kuti wenga ndi suzgu la mtima. Wayesesanga kugwira nchitu zakupambanapambana. Kweni zuŵa linyaki mu July 1988, wangusuzgika ukongwa ndi nthenda ya mtima ndipu wangufwa. Nyifwa yaki yingundipweteka ukongwa. Ndingulayilana nayu cha. Iyu wenga murumu wangu waka pe cha. Kweni wenga mubwezi wangu wapamtima. Tingujaliya limoza kwa vyaka 40. Vinguwoneka kuti sonu ndijengi ndija.”

Vakuchitika ivi vimanavi waka pa masuzgu nganandi ngo mabanja ngakumana nangu zuŵa lelosi pacharu chapasi. Nge po ŵanthu anandi achitima angakukambiyani, asani yo wafwa ndi mwana winu, murumu winu, muwolu winu, mpapi winu ndipuso mubwezi winu, vija nadi nge po wangukambiya wakulemba Bayibolo, Paulo kuti nyifwa ndi: “Wamawongu wakumariya.” Kanandi asani munthu walonde uthenga wachitima wazomerezga cha pakwamba ndipu wakamba kuti, “Vingachitika cha! Ndivwana cha.” Paja so vinthu vinyaki vo ŵanthu achita, nge mo tiwoniyengi.—1 Ŵakorinte 15:25, 26.

Kweni, techendakambiskani mo munthu wavwiya asani we ndi chitima, tiyeni timuki mafumbu ngakukhumbika yanga. Kumbi asani munthu wafwa ndiwu umaliru waki? Kumbi pe chilindizga chechosi chakuti tazamuwonana so ndi ŵanthu wo taŵayanjanga?

Wakulemba Bayibolo Paulo wangukamba kuti tazamufwatuka ku “wamawongu wakumariya,” nyifwa. Iyu wangulemba kuti: ‘Nyifwa yazamutuzgikapu.’ Ndipu “wamawongu wakumariya kwachiwayulika ndi nyifwa.” (1 Ŵakorinte 15:26) Nchifukwa wuli Paulo wangukamba mwakusimikizga viyo? Chifukwa chakuti wangusambizika ndi munthu yo wakuyuskika ku akufwa, Yesu Khristu. (Machitidu 9:3-19) Ndichu chifukwa chaki Paulo wangulemba so kuti: “Chifukwa mwakuti mu munthu [Adamu] yikuza nyifwa, mu munthu so [Yesu Khristu] chikuza chiyuska cha ŵakufwa. Chifukwa uli ndimo mwaku Adamu ŵafwiya wosi, viyo so mwaku Khristu wosi ŵasanduskikengi ŵamoyu.”—1 Ŵakorinte 15:21, 22.

Yesu wenga ndi chitima chikulu ukongwa wati wakumana ndi choko cha ku Naini ndipuso wati wawona mwana waki wakufwa. Nkhani ya m’Bayibolo iyi yititikambiya kuti: “Ndipu po wanguŵandika ku likomu la muzi wo [Naini], onani, wanyamulikiyanga kubwaru munthu wakufwa, mwana mhurwa wakuŵa yija ku nyina, ndi iyu wenga choko: ndipu mzinda ukuru wa muzi wenga pamoza nachu. Ndipu wachichiona Mbuya, wanguchichitiya chifundu, ndipu wanguchinene, ‘ungaliyanga.’ Ndipu wanguza, wangukwaska thupi; ndipu ŵakunyamuwa ŵanguma jo. Ndipu wanguti, ‘Jaha we, ndikunene yuka.’ Ndipu wakufwa yo wanguja songa, ndipu wangwamba kulongoro. Ndipu wangumpaska ku ŵanyina. Ndipu chopu [chitenthi] chinguŵako wosi,  ndipu ŵakankhuskanga Chiuta, ŵakuti, ‘Mchimi mura wayuka mwidu: ndipu, Chiuta walingiyapo [waŵanaŵaniya] pa khamu laki.’” Wonani mo Yesu wangulongole chitima, cho chingumuchitiska kuti wayuski mwana wa choko! Ivi vilongo vo vazamuchitika kunthazi.—Luka 7:12-16.

Yesu wanguchita chakuziziswa chambula kuluwika cha chiyuka pamasu pa ŵanthu. Ivi vingulongo kuti chiyuka cho Yesu wangukamba wechendayuski munthu uyu nchakusimikizgika kuti wazamuyuska ŵanthu pacharu, pasi pa “machanya ngafya.” Pa chakuchitika chenichi Yesu wangukamba kuti: “Mungarwitanga paku chenichi cha pakuti lituza ora lenilo wosi ŵamu miunda ŵakavwanga liu laki. Ndipu ŵakatuwangamu.”—Chivumbuzi 21:1, 3, 4; Yohane 5:28, 29; 2 Petro 3:13.

Petro pamoza ndi anyaki mwa ŵanthu 12 wo ayendanga ndi Yesu ndiwu anguwona chiyuka chaki. Yiwu anguwona Yesu yo wanguyuskika wachilongoro pa Nyanja ya Galile. Bayibolo lititikambiya kuti: “Yesu wanena nawu, ‘zani muzirauki [muziryi chakurya cha mulenji, NW].’ Kweni pengavi yumoza wa ŵasambizi wo wangwesa kumfumba, ‘Ndimwi ayani?’ chifukwa ŵanguziŵa kuti mba Mbuya. Wanguza Yesu ndipu wanguto chiŵandi kuŵapaska ndi somba viyo. Iyi ndi nyengu yachitatu sonu yo Yesu wangujirongo ku ŵasambizi wati wayuka ku ŵakufwa.”—Yohane 21:12-14.

Ndichu chifukwa chaki, Petro wangulemba mwakusimikizga kuti: “Warumbiki Chiuta Wiski wa Mbuyafwi Yesu Khristu, mweniyo kwakuyana ndi unandi wa lisungu laki wangutipapiya so ku chigomekezgu chamoyu mu chiyuka chaku Yesu Khristu ku ŵakufwa.”—1 Petro 1:3.

Wakutumika Paulo wangukonkhoska chigomezgu cho wenga nachu kuti: “Ndawakuvwaniya mwaku vosi kwakulingana ndi chilangulu cho, ndi mwaku vo valembeka ndi ŵamchimi; pakuŵa ndi chigomekezgu mwaku Chiuta, chenicho iwu nawu ŵeneku ŵalereze, kuti chiŵengepu chiyuka cha ŵarunji ndi ŵaziraurunji.”—Machitidu 24:14, 15.

Mwaviyo, ŵanthu anandi angaja ndi chigomezgu chakuti azamuwona so akwanjiwa ŵawu wo azamuja so ndi umoyu pacharu chapasi kweni pa nyengu yo vinthu vazamusintha ukongwa. Kumbi vinthu ivi ndi nivi? Vinandi vakukwaskana ndi chilindizga cha m’Bayibolo chakukamba va akwanjiwa ŵidu wo akutayika vikonkhoskekengi mu chigaŵa chakumaliya cha kabuku yaka, cho che ndi mutu wakuti “Chilindizga Chakusimikizgika cha Ŵanthu wo Akutayika.”

Kweni tiyeni tikambiskani dankha mafumbu ngo mungaŵa nangu asani mwe ndi chitima chifukwa cha nyifwa ya wakwanjiwa winu: Kumbi kulongo chitima mwanthowa iyi nkhwakwenere? Kumbi ndingachita wuli pa nyengu yachitima iyi? Kumbi ŵanthu anyaki angandiwovya wuli kuti chitima changu chimali? Kumbi ndingawovya wuli ŵanthu wo ŵe pa chitima? Kweniso kuruska vosi, Kumbi Bayibolo likambanji pa nkhani ya chilindizga cheneku chakukwaskana ndi akufwa? Kumbi ndazamuwonana so ndi akwanjiwa ŵangu? Ndazakuŵawone nunkhu?