1, 2. Kumbi tikambiskanengi fumbu nili, nanga nchifukwa wuli?

KUMBI mukuto pamwenga kuyirwa? Asani mwe pa nthengwa, kumbi mukondwa pamwenga mukumana ndi masuzgu ngakulu? Kumbi mwaleka kwanjana nge mo mwachitiyanga kali? Kumbi mujaliya kukunthiyapu m’malu mwakuti mukondwengi? Asani ndi viyo, ndikuti mukondwa cha chifukwa sonu muyanjana nge mo mwachitiyanga kali cha. Nge Mkhristu, mukhumbisiska kuti nthengwa yinu yitumbikengi Yehova, Chiuta yo mutanja. Mbuneneska nadi kuti vo mukumana navu vingakuchitiskani kuti mudandawulengi ndipuso musuzgikengi maŵanaŵanu. Chinanga kuti ve viyo, lekani kudandawula.

² Mazuŵa nganu, pe so mabanja ngachikhristu ngo ngatenda umampha kweni kali ngakumananga ndi masuzgu. Yiwu angusaniya nthowa zakumaliskiya masuzgu ngawu. Namwiso mungakondwa ndi nthengwa yinu. Kumbi mungachita wuli?

3, 4. Kumbi kwanja Chiuta kungawovya wuli kuti munthurumi ndi munthukazi ayanjanengi? Konkhoskani chakuyeruzgiyapu.

³ Imwi ndi yo mukutorana nayu mungayanjana ukongwa asani mosi mutesesa kwanja Chiuta. Nchifukwa wuli tikamba viyo? Tiyeni tiwoni chakuyeruzgiyapu ichi: Tiyeruzgiyi kuti muwona phiri litali. Munthurumi wama kuseri kwa phiri lo ndipu munthukazi wama kuseri linyaki. Wosi atamba kukwera phiri lo. Pa nyengu yo atamba ŵaka kukwera, pakati pawu pe mtunda utali ukongwa kuti akumani. Kweni asani weyosi wafwiyapu kuti wafiki pachanya, kamana ndi kamana mtunda  wo wengapu utuŵa umana. Kumbi chakuyeruzgiyapu ichi ching’anamuwanji?

⁴ Phamphu lo mwenalu pakuteŵete Yehova ndi mtima wosi, lingayanana ndi phamphu lo munthu wangaŵa nalu pakukwera phiri. Chifukwa chakuti mutanja Yehova, tingakamba kuti mutesesa kukwera phiri. Kweni asani imwi ndi yo mukutorana nayu chanju chinu chimala, ndikuti mukwera phiri lo kuseri ndi kuseri. Kumbi nchinthu wuli cho chingachitika asani mulutirizga kukwera phiri? Mbuneneska kuti pa nyengu yo mutamba ŵaka kukwera, mtunda uja utali ukongwa pakati pinu. Chinanga kuti vingaŵa viyo, asani muchita phamphu kuti mundere kufupi ndi Chiuta vo vingayanana ndi kuchita phamphu pakukwera phiri, muyanjanengi ukongwa ndi yo mukutorana nayu. Tingakamba kuti, kwanja Chiuta ndiku kungakuwovyani  kuti muyanjanengi ndi yo mukutorana nayu. Kumbi mungachita wuli venivi?

5. (a) Kumbi nthowa yimoza yo munthu wangayanjiya Yehova kweniso yo wakutorana nayu ndi niyi? (b) Kumbi Yehova watiyiwona wuli nthengwa?

⁵ Mosi mukhumbika kuvwiya ulongozgi wo usanirika m’Mazu ngaku Chiuta pa nkhani ya nthengwa ndipu venivi viwovyengi kuti muyanjengi Yehova ndipuso yo mukutorana nayu. (Sumu 25:4; Yesaya 48:17, 18) Ŵanaŵaniyani ulongozgi wo Paulo wangulemba. Iyu wangukamba kuti: “Nthengwa yiŵi yaulemu mwaku wosi.” (Ŵahebere 13:4) Kumbi fundu yeniyi ying’anamuwanji? Mazu ngakuti “ulemu,” ngang’anamuwa chinthu cho munthu watichiyanja ndipuso cho watichiwona kuti nchakuzirwa. Umu ndimu Yehova watiyiwone nthengwa. Iyu watiyiwona kuti njakuzirwa.

6. Kumbi ulongozgi waku Paulo wakukwaskana ndi nthengwa we ndi fundu wuli, nanga nchifukwa wuli tikhumbika kuyikumbuka?

⁶ Mbuneneska kuti nge ateŵeti aku Chiuta, imwi ndi munthu yo mukutorana nayu muziŵa kuti nthengwa nchinthu chakuzirwa ukongwa ndipuso chakupaturika. Yehova ndiyu wakwambiska nthengwa. (Ŵerengani Mateyu 19:4-6.) Asani mukumana ndi masuzgu m’nthengwa yinu, kuziŵa ŵaka kuti nthengwa yitenere kupaskika ulemu, nchifukwa chakukwana cha chakuti chikuchitiskeni kuti muyanjanengi ndipuso mutumbikanengi. Kumbi nchinthu wuli cho chingakuwovyani kuti muyanjanengi ndi kutumbikana? Wonani mwakuphwere mo Paulo wangukonkhoske fundu yeniyi pa nkhani yakulongo ulemu. Iyu wangukamba kuti ‘nthengwa ndi ulemu’ cha, kweni wangukamba kuti, ‘nthengwa yiŵi yaulemu.’ Paulo wakambanga ŵaka vo wanguwona cha kweni wakambanga vo ŵanthu atenere kuchita. * Kuziŵa umampha vo Paulo  wakambanga kungakuwovyani kuti muyambi so kutumbika yo mukutorana nayu. Nchifukwa wuli mutenere kuchita viyo?

7. (a) Kumbi ndi marangu nanga nga m’Malemba ngo tivwiya, nanga nchifukwa wuli? (b) Kumbi tiyanduwa wuli chifukwa chakuvwiya?

⁷ Ŵanaŵaniyani mo muwone marangu nganyaki ngakutuliya m’Bayibolo, nge dangu lakuti sambizani mitundu yosi pamwenga lakuti tiwunganengi pamoza. (Mateyu 28:19; Ŵahebere 10:24, 25) Kukamba uneneska, kuvwiya marangu ngenanga nyengu zinyaki kungaja kwakusuzga. Nyengu zinyaki ŵanthu wo mutiŵapharazgiya akondwa cha ndi uthenga wamampha ndipuso panyaki chifukwa chakuti muvuka ndi nchitu yo mugwira, vingachitiska kuti kuje kwakusuzga kuluta ku mawunganu ngachikhristu. Chinanga kuti ve viyo, mulutirizga mbwenu kupharazga uthenga wa Ufumu ndi kusanirika pa maunganu ngachikhristu. Palivi yo wangakukanizgani chinanga wangaŵa Satana. Nchifukwa wuli tikamba viyo? Tivwiya marangu ngaku Yehova chifukwa chakuti titimwanja. (1 Yohane 5:3) Nanga muyanduwa wuli? Kupharazga ndipuso kuwungana kutikupaskani chimangu m‘mtima ndipuso likondwa chifukwa muziŵa kuti muchita khumbu laku Chiuta. Ndipu venivi vitikuchitiskani kuti mulutirizgi kuja akukho. (Nehemiya 8:10) Kumbi tisambiranji penapa?

8, 9. (a) Kumbi nchinthu wuli cho chingatovya kuvwiya ulongozgi wakuti titumbikengi nthengwa, nanga nchifukwa wuli? (b) Kumbi tikambiskanengi fundu ziŵi nizi?

⁸ Chinanga kuti mukumana ndi masuzgu, kwanja kwinu Chiuta ndiku kutikuchitiskani kuti muvwiyengi dangu lakuti mupharazgengi ndipuso muwunganengi. Mwakuyana ŵaka, kwanja kwinu Yehova kungakuchitiskani kuti muvwiyengi ulongozgi wa m’Malemba wakuti, “Nthengwa [yinu] yiŵi yaulemu,” chinanga kuti kuchita viyo kungawoneka kwakusuzga. (Ŵahebere 13:4; Sumu 18:29; Wakutaula 5:4) Kweniso nge mo musaniriya vitumbiku kutuliya kwaku Chiuta chifukwa chakuchita phamphu pakupharazga kweniso kuwungana ndi anyinu, Yehova wakutumbikeningi so asani muyesesa kutumbika nthengwa yinu.—1 Ŵatesalonika 1:3; Ŵahebere 6:10.

 ⁹ Kumbi mungachita wuli kuti nthengwa yinu yije yaulemu? Mukhumbika kukhwecha jalidu lo lingananga nthengwa yinu. Kweniso mukhumbika kuyesesa kuchitapu kanthu kuti nthengwa yinu yije yakukho.

10, 11. (a) Kumbi ndi jalidu wuli lo liyuyuwa nthengwa? (b) Kumbi ndi fumbu nili lo tingafumba yo tikutorana nayu?

¹⁰ Munthukazi munyaki wachikhristu wangukamba kuti: “Ndiromba kwaku Yehova kuti wandipaski nthazi kuti ndikunthiyepu.” Kukunthiyapu vinthu wuli? Iyu wangukamba kuti: “Murumu wangu walongolo nani umampha cha. Iyu watindinyoza, ndipu watanja kukamba mazu ngakuti: ‘Ndiwi mphingu!’ ndipuso kuti ‘Ndilivi nawi nchitu!’ Mazu yanga ngakundisiliya mabamba m’mtima wangu chinanga kuti mabamba ngo ngawoneka cha.” Kunyozana m’banja nge mo munthukazi uyu wakambiya, ndi nkhani yikulu ukongwa.

¹¹ Nchakuchitiska chitima ukongwa asani m’banja lachikhristu munthurumi pamwenga munthukazi wakamba mazu ngakunyoza munyaki ngo ngangamuchitiska kuti waje ndi vilonda m’mtima vo vingatondeka kupo liŵi. Mbuneneska kuti nthengwa yo ŵanthu anyozana, yija yambula ulemu. Kumbi nthengwa yinu ye ndi suzgu yeniyi? Nthowa yimoza yo mungaziŵiya nkhufumba munthu yo mukutorana nayu kuti: “Kumbi asani ndilongoro nawi utuvwa wuli?” Asani yo mukutorana nayu wakamba kuti kanandi mazu ngo mukamba ngatimupweteka mtima, mbwenu mutenere kuyesesa kusintha jalidu linu ndi chilatu chakuti mukambiskanengi umampha.—Ŵagalatia 5:15; ŵerengani Ŵaefesu 4:31.

12. Kumbi kusopa kwa munthu kungaja wuli kwa ŵaka pa masu paku Chiuta?

¹² Ziŵani kuti mo mugwiriskiya nchitu lilimi linu m’nthengwa, vingakwaska ubwezi winu ndi Yehova. Bayibolo likamba kuti: “Asani munthu wajipima kuti ngwakusopa, wambula kutintha [kuko] lilimi laki kweni wakufuvya [wapusika]  mtima waki, chisopa chaku mweniyo nchaŵaka.” (Yakobe 1:26) Vo mulongoro vikoliyana ndi kusopa kwinu. Bayibolo likoliyana cha ndi fundu yakuti vo munthu wangachita kunyumba vambula kukhumbika ukongwa, chikulu asani munthu yo wakamba kuti wateŵete Chiuta. Lekani kujipusika. Iyi ndi nkhani yikulu ukongwa. (Ŵerengani 1 Petro 3:7.) Chinanga kuti mungaja ndi zeru pamwenga phamphu kweni asani munyoze dala munthu yo mukutolana nayu ndikwesa mutiyitumbika cha nthengwa, ndipu Chiuta wangawona kuti kusopa kwinu nkhwaŵaka.

13. Kumbi munthurumi pamwenga munthukazi wangapwetekeska wuli mtima wa munthu yo wakutorana nayu?

¹³ Ŵanthu akutorana atenere so kuphwere kuti aleki kupweteka mtima wa munyawu mwambula kuziŵa. Ŵanaŵaniyani vakuyeruzgiyapu viŵi ivi: Muzichi munyaki yo walera yija ŵana wambiyana foni pafupipafupi ndi m’bali yo we ndi banja kuti wamufumbi ulongozgi, ndipu yiwu akambiskana pa foni kwa nyengu yitali. M’bali wambula kuto waluta kuchipharazga ndi muzichi wakuyirwa sabata yeyosi, yiwu aja nyengu yitali ŵe m’upharazgi. M’bali yo we ndi banja kweniso muzichi yo we pa nthengwa m’vakuyeruzgiyapu ivi angaja kuti ŵe ndi maŵanaŵanu ngamampha, kweni kumbi vo yiwu achita vingakwaska wuli ŵanthu wo akutorana nawu? Muzichi munyaki yo vinthu va nge ivi vikumuchitikiyapu wangukamba kuti: “Kuziŵa kuti murumu wangu waja nyengu yitali ndi muzichi munyaki mumpingu vitindipweteka ukongwa. Ivi vitindichitiska kuti ndijiwonengi kuti nde wambula kukhumbika.”

14. (a) Kumbi ndi udindu wuli wo we pa lemba la Chiyambo 2:24? (b) Kumbi ndi mafumbu nanga ngo titenere kujifumba?

¹⁴ Mphakuvwika kuti muzichi uyu ndipuso ŵanthu anyaki wo akumana ndi va nge ivi, apwetekeka mtima ukongwa. Wo achita viyo, azerezga ulongozgi wakukhumbika ukongwa wakuti: ‘Munthurumi wasiya awiski ndi anyina ndi watijibatika ku muwolu waki.’ (Chiyambo 2:24) Mbuneneska kuti munthurumi ndi munthukazi asani atorana atenere mbwenu kutumbika apapi ŵawu, kweni Chiuta wakupaska munthurumi ndi munthukazi  udindu ukulu wakuphweriyana. Mwakuyana ŵaka, chinanga kuti Akhristu akhumbika kwanja abali ndi azichi ŵawu m’mpingu, kweni udindu ukulu wo ŵe nawu, nkhwanja munthu yo akutorana nayu. Ndichu chifukwa chaki Akhristu akutorana atenere cha kuchezanga nyengu yitali pamwenga kuyanjana mwakujumpha mwesu ndi Akhristu anyawu, ukongwa asani mbanthurumi pamwenga anthukazi anyawu cha. Kuchita viyo kungachitiska kuti m’nthengwa muje masuzgu. Kumbi  venivi ndivu vitimbanyizga nthengwa yinu? Jifumbeni kuti, ‘Kumbi murumu wangu pamwenga muwolu wangu ndicheza nayu, ndivwisiya vo wakamba ndipuso nditimulongo chanju cho nditenere kumulongo?’

15. Mwakukoliyana ndi lemba la Mateyu 5:28, nchifukwa wuli Akhristu akuto pamwenga akuyirwa atenere cha kuchezanga mwambula kwenere ndi munthu yo ndi munthurumi pamwenga munthukazi munyawu cha?

¹⁵ Kukamba uneneska, Akhristu akuto pamwenga akuyirwa wo atanja kucheza mwambula kwenere ndi ŵanthu wo mbarumu ŵawu pamwenga awolu ŵawu cha, angachita vinthu vambula kwenere. Vakuchitiska chitima kuti Akhristu anyaki akutorana ayamba kukopeka ndi ŵanthu wo aziŵiliyana nawu ukongwa. (Mateyu 5:28) Venivi vachitiska kuti anyaki achiti jalidu liheni lo liyuyuwa nthengwa. Ŵanaŵaniyani vo wakutumika Paulo wangukamba pa nkhani iyi.

16. Kumbi Paulo wakupereka ulongozgi wuli wakukwaskana ndi nthengwa?

¹⁶ Paulo wati wapereka ŵaka ulongozgi wakuti “nthengwa yiŵi yaulemu,” wangutcheŵeska kuti: “Chita [cha ŵanthu akutorana, NW] chiŵi chikhovu [chambula kufipiskika]: chifukwa areŵi ndi arowozi [ayaya] waŵayeruzgengi Chiuta.” (Ŵahebere 13:4) Paulo wangugwiriskiya nchitu mazu ngakuti “chita” cha ŵanthu akutorana, kung’anamuwa kugonana. Kugonana kuja kwambula kufipiskika asani kuchitika m’nthengwa pe. Mwaviyo, Akhristu atenere kuvwiya ulongozgi wakuti: “Kondwani ndi munthukazi wa unyamata winu.”—Nthanthi 5:18.

17. (a) Nchifukwa wuli Akhristu apambana ndi mo ŵanthu a m’charu ichi awone ureŵi? (b) Kumbi tingamuyezga wuli Jobu?

¹⁷ Ŵanthu wo agonana ndi munthu yo akutorana nayu cha, alongo kuti atumbika marangu ngaku Chiuta cha. Mbuneneska kuti ŵanthu anandi mazuŵa nganu awona kuti palivi suzgu kuchita ureŵi. Kaya ŵanthu anyaki atiyiwona wuli nkhani ya ureŵi, kweni venivi vingatimbanyizganga  cha mo Akhristu atiyiwone. Akhristu aziŵa kuti pakumaliya ‘areŵi ndi arowozi waŵayeruzgengi Chiuta.’ (Ŵahebere 10:31; 12:29) Mwaviyo, Akhristu auneneska azomerezga ulongozgi waku Yehova pa nkhani yeniyi. (Ŵerengani Ŵaroma 12:9.) Kumbukani vo Jobu wangukamba. Iyu wanguti: “Ndachita phanganu ndi masu ngangu.” (Jobu 31:1) Kuti Akhristu auneneska akhwechi vinthu vo vingaŵachitiska ureŵi, yiwu atimulereska mwakujumpha mwesu cha munthu yo ndi murumu wawu pamwenga muwolu wawu cha.—Wonani Fundu Zakukumaliya pamutu wakuti, “Vo Bayibolo Likamba pa Nkhani ya Kupatana ndi Kupatukana.”

18. (a) Kumbi Yehova watiyiwona wuli nkhani ya ureŵi? (b) Kumbi ureŵi ndi kusopa ngoza viyanana wuli?

¹⁸ Kumbi Yehova watiyiwona wuli nkhani ya ureŵi? Chilangulu chaku Mosese chititiwovya kuziŵa mo Yehova wawone nkhani yeniyi. Kali ku Yisraele, asani munthu wachita ureŵi ndipuso wasopa angoza wabayikanga. (Ŵalevi 20:2, 10) Kumbi kuchita ureŵi ndi kusopa ngoza viyanana wuli? Myisraele yo wasopanga ngoza waswanga phanganu laki ndi Yehova. Mwakuyana ŵaka, yo wachitanga ureŵi waswanga phanganu ndi munthu yo wakutorana nayu. Ŵanthu wosi ŵaŵi yaŵa ŵenga ambula kugomezgeka. (Chituwa 19:5, 6; Marangu 5:9; ŵerengani Malaki 2:14.) Mwaviyo, wosi ŵaŵi ŵenga aheni pa masu paku Yehova, Chiuta wakugomezgeka ndipuso wauneneska.—Sumu 33:4.

19. Kumbi nchinthu wuli cho chingawovya munthu kuti waleki kuchita ureŵi, nanga nchifukwa wuli?

¹⁹ Mbuneneska kuti Akhristu atende Chilangulu chaku Mosese cha. Kukumbuka kuti Ayisraele awonanga kuti ureŵi wenga ubudi ukulu, kungawovya Akhristu mazuŵa nganu kuti aleki kuchita ureŵi. Nchifukwa wuli tikamba viyo? Ŵanaŵaniyani chakuyeruzgiyapu ichi: Kumbi mungasere m’tchalitchi, kujikama ndi kuromba panthazi pa ngoza? Mungamuka kuti, ‘ndingachita cha!’ Kumbi asani mungapaskika ndalama zinandi mungazomera kuchita viyo? Mungamuka kuti, ‘chinanga nkhamanavi!’ Mbuneneska kuti kupusika  Yehova mwakusopa ngoza mbukazuzi ku Mkhristu wauneneska. Mwakuyana ŵaka, Akhristu atenere cha kuja ndi maŵanaŵanu ngakupusika Chiuta wawu Yehova kweniso kupusika yo akutorana nayu mwakuchita ureŵi, kwambula kuphwere kanthu chifukwa cho chingaŵachitiska kuti achiti ureŵi. (Sumu 51:1, 4; Ŵakolose 3:5) Tikhumba cha kuchita jalidu lo lingakondweska Satana ndi kuleka kutumbika Yehova ndipuso nthengwa yo njakupaturika.

20. Kumbi nchinthu wuli cho chichitika m’nthengwa zinyaki? Konkhoskani chakuyeruzgiyapu.

²⁰ Kusazgiyapu pakuleka jalidu lo liyuyuwa nthengwa, kumbi mungachita wuli kuti muyambi so kutumbika munthu yo mukutorana nayu? Kuti timuki fumbu lenili, tiyeruzgiyi nthengwa ndi nyumba. Kukambiskana mwachanju, kuchita vinthu mwakuŵanaŵaniyana ndipuso kukambiskana mwaulemu vije nge vinthu vakutoweske m’nyumba yinu. Asani mutanjana, nthengwa yinu yingaja nge nyumba yo mwaŵikamu vakutoweske kuti yiwonekengi umampha. Kweni asani chanju chinu chimala, vakutoweske navu vitchujuka kamanakamana ndipu nthengwa yinu yija yambula kukondweska nge nyumba yambula vinthu vakutoweske. Mtima wakukhumbiskiska kuvwiya dangu laku Chiuta lakuti “nthengwa yiŵi yaulemu,” ungakuchitiskani kuti munozgi vinthu m’banja linu. Kukamba uneneska, chinthu chakuzirwa ndipuso chaulemu chikhumbika kuchiphwere ndipuso kuchinozga. Kumbi mungachita wuli venivi? Mazu ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Nyumba yizengeka ndi zeru, ndipu ndi kuwamu yisungika; ndi chinjeru vipinda vizazika ndi uromba wosi wakuzirwa ndi wakukondweska.” (Nthanthi 24:3, 4) Ŵanaŵaniyani mo fundu yeniyi yingagwiriya nchitu m’nthengwa yinu.

21. Kumbi tingachita wuli kuti nthengwa yidu yije yakukho? (Wonani so bokosi lakuti, “ Kumbi Ndingachita Wuli Kuti Nthengwa Yangu Yije so Yakukondweska?”)

²¹ M’nthengwa yakukondweska muja vinthu vakuzirwa, nge chanju chauneneska, kopa Chiuta ndipuso chivwanu  chakukho. (Nthanthi 15:16, 17; 1 Petro 1:7) Vinthu ivi vichitiska kuti nthengwa yije yakukho. Kumbi vipinda vo vazumbulika pa lemba la nthanthi vizazika wuli ndi vinthu vakuzirwa? Vipinda ivi vizazika “ndi chinjeru.” Kukamba uneneska, asani munthurumi ndi munthukazi agwiriskiya nchitu chinjeru cha m’Bayibolo, asintha maŵanaŵanu ndipuso atamba kwanjana. (Ŵaroma 12:2; Ŵafilipi 1:9) Mwaviyo, asani imwi ndi munthu yo mukutorana nayu muchitiya vinthu limoza ndipuso mukambiskana fundu za m’Bayibolo nge lemba la zuŵa, nkhani za mu Chigongwi cha Alinda pamwenga Galamukani! zo zikwaskana ndi nthengwa, vija nge kuti mupenja vakutoweske nyumba yinu vamampha. Asani mutanja Yehova, vikuchitiskeningi kuti m’nthengwa yinu mugwiriskiyi nchitu ulongozgi wo mwasambira ndipu kuchita viyo kujengi nge kuti muŵika vakutoweske “vipinda” vo mwasaniya. Ivi vingachitiska kuti chanju cho mwenga nachu kali m’nthengwa yinu chiweliyemu.

22. Kumbi ndi likondwa wuli lo tingaŵa nalu asani titesesa kuchitapu kanthu kuti nthengwa yidu yije yakukho?

²² Mbuneneska kuti kuwezgiyamu vakutoweske m’nyumba kungato nyengu ndipuso kukhumbika phamphu. Kweni asani mutesesa kuchitapu kanthu, mujengi ndi likondwa pakuziŵa kuti muvwiya dangu la m’Bayibolo lakuti: ‘Pakulongorana ulemu jani pa nthazi.’ (Ŵaroma 12:10, NW; Sumu 147:11) Kuruska vosi, phamphu linu pakutumbika nthengwa yinu likuwovyeningi kuti mulutirizgi kuja m’chanju chaku Chiuta.