1, 2. (a) Kumbi ndi masuzgu wuli ngo Paulo wangukumana nangu? (b) Kumbi ndi fumbu wuli lo lituza chifukwa cha vo Paulo wangupempha kuti wakawoneke so kwaku Kayisara?

 PAULO wenga weche mujeri ku Kayisareya. Vyaka viŵi kuvuli wati wawere ku Yudeya, Ayuda anguyesapu katatu kosi kuti amubayi. (Machi. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Kufika pa nyengu iyi, arwani ŵaki angutondeka kuti amubayi, kweni chiŵembu chawu chakukhumba kuti amubayi chingumaliya penapa pe cha. Paulo wati wawona kuti amuperekengi so mumanja mwa ŵanthu achiwawa, wangukambiya Fesito Nduna ya Aroma kuti: “Ndipempha kuti mulandu uwu wakawuwoni so Kayisara!”​−Machi. 25:11.

² Kumbi Yehova wangukoliyana nangu maŵanaŵanu ngaku Paulo ngakuti wakawoneke kwa fumu ya Aroma? Kwamuka kwa fumbu lenili nkhwakukhumbika ukongwa kwaku isi tichitiya ukaboni mwakukwana vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta mazuŵa nganu ngakumaliya. Tikhumbika kuziŵa asani vo Paulo wanguchita vingaja nthowa yamampha kwaku isi “pakuvikiliya ndi kujalikiska mwadangu uthenga wamampha.”​—Afi. 1:7.

3, 4. (a) Ntchifukwa wuli Ayuda akhumbanga kuti Paulo waluti ku Yerusalemu, nanga wangupona wuli ku nyifwa? (b) Kumbi Yehova watiŵawovya wuli ateŵeti ŵaki mazuŵa nganu nge mo wanguchitiya ndi Paulo?

³ Fesito wanguluta ku Yerusalemu pati pajumpha mazuŵa ngatatu kutuliya po wangujaliya nduna ya Aroma ku Yudeya. a Ŵara ŵa asembi kweniso Ayuda wo ŵenga akuzirwa angumukonkhoske milandu yakofya yo amumbanga Paulo. Yiwu aziŵanga kuti nduna yasonu yeniyi yakhumbikanga kuchita vinthu mwachimangu ukongwa ndi ŵanthu akuzirwa ŵenaŵa kweniso Ayuda wosi. Mwaviyo, yiwu angumupempha Fesito kuti waluti ndi Paulo ku Yerusalemu kuti ndiku wakayeruzgikiyi. Kweni uwu wenga uryarya chifukwa yiwu akhumbanga kuti akamubayiyi panthowa Paulo pakutuwa ku Kayisareya kuluta ku Yerusalemu. Kweni Fesito wangukana vo angumupempha ndipu wangukamba kuti: “Ŵanthu amaudindu pakati pinu alutiyi nani limoza [ku Kayisareya] kuti akamumbi mulandu asani munthu uyu ngwakunanga nadi.” (Machi. 25:5) Yapa napu Paulo wangupona lakukumbakumba.

⁴ Yehova wanguwovya Paulo mumasuzgu ngaki ngosi kuziya mwa Ambuya Yesu  Khristu. Kumbukani kuti Yesu wangukambiya wakutumika mwenuyu mu chiwona kuti: “Khwima mtima!” (Machi. 23:11) Mazuŵa nganu napu, ateŵeti aku Chiuta akumana ndi masuzgu ngakupambanapambana kweniso awofyezeka. Mbuneneska kuti Yehova watitivikiliya ku masuzgu ngosi cha, kweni watitipaska nthazi ndipuso zeru kuti tikunthiyepu. Mwaviyo, nyengu zosi titenere kuthemba “nthazi yakujumpha yo tituŵa nayu” yo Chiuta widu wachanju watitipaska.​—2 Akori. 4:7.

5. Kumbi Fesito wanguchita nayu wuli Paulo?

⁵ Pati pajumpha mazuŵa, Fesito “wanguja pampandu wakuyeruzgiyapu milandu” ku Kayisareya. b Panthazi paki panguma Paulo ndi ŵanthu wo amumbanga milandu. Pakumuka milandu yo amumbanga, Paulo wangukamba kuti: “Ndikuchitapu chinthu chechosi cha chakunangiya Dangu la Ayuda, nyumba yakusopiyamu pamwenga Kayisara.” Pengavi cho wakutumika uyu wangunanga ndipu wakhumbikanga kufwatulika. Kweni kumbi Fesito wanguchita wuli penapa? Chifukwa chakukhumba kukondwesa Ayuda, iyu wangufumba Paulo kuti: “Kumbi ukhumba kuluta ku Yerusalemu kuti milandu yeniyi yikayeruzgiki kweniko pa masu paku ini?” (Machi. 25:6-9) Ili lenga fumbu lambula zeru limu! Chifukwa asani Paulo wakatumizikengi so ku Yerusalemu, ŵanthu wo amumbanga milandu ndiwu atingi akamuyeruzgengi ndipu atingi akamubayengi nadi. Yapa, Fesito wakhumbanga kukondwesa ŵanthu mumalu mwa kuyeruzga nkhani yaku Paulo mwaurunji. Venivi ndivu so nduna yinyaki Pontiyo Pilato yinguchita pakuyeruzga mulandu wa munthu wakukhumbika ukongwa Yesu Khristu. (Yoha. 19:12-16) Mazuŵa nganu napu, akweruzga angayeruzga ŵanthu aku Chiuta mwambula urunji  chifukwa cha kukhumba kukondwesa ŵanthu. Mwaviyo, tingazizwanga cha asani makhoti ngayeruzga milandu ya ŵanthu aku Chiuta mwambula urunji.

6, 7. Ntchifukwa wuli Paulo wangupempha kuti wakawoneke so kwaku Kayisara, nanga venivi vilongo chakuwoniyapu wuli kwa Akhristu mazuŵa nganu?

⁶ Vo Fesito wakhumbanga kuti wakondwesi Ayuda vatingi vichitisengi kuti Paulo wabayiki. Mwaviyo, Paulo wangugwiriskiya ntchitu wanangwa wo wenga nawu nge zika ya Roma. Iyu wangukambiya Fesito kuti: “Ndama panthazi pa mpandu wakuyeruzgiyapu milandu waku Kayisara penipo nditenere kuyeruzgikiya. Ayuda ndaŵanangiya chechosi cha, ndipu yimwi namwi muziŵa umampha venivi. . . . Ndipempha kuti mulandu uwu wakawuwoni so Kayisara!” Kanandi asani munthu wapempha kuti wakawoneke kwaku Kayisara pemphu laki lasinthikanga cha. Pavuli paki Fesito wangukambiya Paulo kuti: “Pakuti wapempha kuti uluti kwaku Kayisara, ulutengi nadi kwaku Kayisara.” (Machi. 25:10-12) Paulo wakuŵasiriya chakuwoniyapu chamampha Akhristu mazuŵa nganu pa nkhani yakuchita apilu milandu yawu. Asani akususka atambisa masuzgu “mu zina la dangu,” Akaboni aku Yehova agwiriskiya ntchitu marangu nga charu chawu kuti avikiliyi uthenga wamampha. c​—Salimo 94:20.

⁷ Mwaviyo, wati waja mujeri kwa vyaka viŵi, Paulo wangupaskika mwaŵi kuti wakawoneke kwaku Kayisara ku Roma. Kweni wechendasoki, wakulamuliya munyaki wakhumbanga kuwonana nayu dankha.

8, 9. Ntchifukwa wuli Fumu Agiripa yinguluta ku Kayisareya?

⁸ Pati pajumpha mazuŵa ngamanavi kutuliya po Fesito wanguvwiya pemphu laku Paulo lakuti wakawoneke kwaku Kayisara, Fumu Agiripa limoza ndi mzichi waki Berenike anguza ku Kayisareya pa “ulendu waboma kuzipereka ulemu” kwaku Fesito nduna yasonu. d Mu ulamuliru wa Aroma, nyengu zosi arara aboma alutanga kuchicheza ndi nduna yasonu asani yaŵikika waka. Tikayika cha kuti Agiripa wangumuwonga Fesito ndi chilatu chakuti waje nayu pa ubwezi wo ungaziŵawovya kunthazi.​—Machi. 25:13.

⁹ Fesito wanguyikonkhoske fumu Agiripa vakukwaskana ndi Paulo ndipu Agiripa wangukhumbisiska kuti wavwi vo Paulo wangakamba. Zuŵa la mawa laki, akweruzga wosi ŵaŵi ŵenaŵa anguja pampandu wakuyeruzgiyapu milandu kuti avwisiyi mulandu waku Paulo. Akulamuliya ŵenaŵa anguchita vinthu mwakujiwonesa ukongwa ku ŵanthu chifukwa cha mazaza ngo ŵenga nangu. Kweni ŵanthu anguvitole kanthu cha venivi. Mumalu mwaki, yiwu akhazanga ukongwa vo mukayidi mwenuyu watingi wakambengi.​—Machi. 25:22-27.

10, 11. Kumbi Paulo wangulongo wuli kuti wayitumbikanga fumu Agiripa, nanga wanguyikonkhoskiyanji fumu yeniyi vakukwaskana ndi mbiri ya umoyu waki?

¹⁰ Paulo wanguyiwonga mwaulemu Fumu Agiripa chifukwa cha kumupaska mwaŵi kuti wajivikiliyi pa mulandu waki ndipu wanguzomereza kuti fumu iyi yayiziŵanga umampha midawuku yosi ya Ayuda kweniso nkhani zosi zo Ayuda wo apindananga. Pavuli paki, Paulo wangukonkhoska mbiri ya umoyu waki ndipu  wangukamba kuti: “Ndenga mu kagulu ka Afarisi ko kasopa mwakunonopesa vinthu.” (Machi. 26:5) Nge Mfarisi, Paulo walindizganga kuza kwaku Mesiya. Kweni chifukwa chakuti pa nyengu iyi ndipu waja Mkhristu, iyu wangwamba kupharazga mwachiganga kuti Yesu Khristu ndi Mesiya mweniyo angumulindizga kwa nyengu yitali. Pa zuŵa ili, Paulo wambikanga mulandu pa vinthu vo iyu ndi ŵanthu wo amumbanga mulandu agomezganga. Wosi agomezganga kuti Chiuta wazamufiska vinthu vosi vo wangulayizga apapi ŵawu akali. Venivi vinguchitiska Agiripa kuti waje ndi mtima wakukhumbisiska kuvwa vo Paulo wakhumbanga kukamba. e

¹¹ Pakukumbuka nkhaza zo wachitiyanga Akhristu, Paulo wangukamba kuti: “Ini pakundija, ndingusimikiza kuti nditenere kuchita vinthu vinandi vakususkana ndi zina laku Yesu waku Nazareti. . . . Chifukwa chakuti ndinguŵakwiyiya ukongwa [akusambira aku Khristu], ndalutanga chinanga ndi mumatawuni nganyaki kuchiŵatombozga.” (Machi. 26:9-11) Yapa, Paulo wagozganga waka cha. Ŵanthu anandi aziŵanga umampha nkhaza zo iyu wachitiyanga Akhristu. (Aga. 1:13, 23) Agiripa watenere kuti wajifumbanga kuti: ‘Ntchifukwa wuli munthu mwenuyu wakusintha?’

12, 13. (a) Kumbi Paulo wangukonkhoska wuli mo wangusinthiya? (b) Kumbi Paulo ‘wapafuwanga wuli kusongu kwa mjokonyu’?

¹² Mazu ngo Paulo wangukamba pavuli paki, ngangumuka fumbu laku Agiripa. Iyu wanguti: “Pa nyengu yo ndalutanga ku Damasiko mwakupaskika mazaza kweniso mwakutumika ndi ŵara ŵa asembi, ndi msana panthowa, ndinguwona ukweru wakutuliya kuchanya Fumu yangu. Ukweru wo wenga ukulu kuluska kuŵala kwa lumwi ndipu ungundizunguliya limoza ndi ŵanthu wo ndenga  nawu. Ndipu tosi tati tawa pasi, ndinguvwa mazu ngakundikambiya mu Chiheberi kuti: ‘Saulo, Saulo, utinditombozgiyanji? Ujipwetekengi ŵaka asani ulutirizga kupafuwa kusongu kwa mjokonyu.’ Kweni ini ndingukamba kuti: ‘Ndimwi ayani Ambuya?’ Ambuya angukamba kuti: ‘Ndini Yesu yo utimutombozga.’” f​—Machi. 26:12-15.

¹³ Paulo wechendawoni chiwona chakuziziswa chenichi, wachitanga vinthu nge kuti ‘wapafuwa kusongu kwa mjokonyu.’ Nge mo chiŵetu cha mtafu cho chiguza ngolu chingajipweteke asani chipafuwa mjokonyu wakusongoka, ndimu so Paulo wajipwetekiyanga mwauziumu chifukwa chakuchita vinthu vo vasuskananga ndi khumbu laku Chiuta. Yesu yo wanguyuskika wati wamuwoneke Paulo pamsewu wakuluta ku Damasiko, wangumuwovya ukongwa Paulo yo wenga ndi mtima wamampha kuti wasinthi maŵanaŵanu ngaki yo pa nyengu iyi wangulandizgika waka.​—Yoha. 16:1, 2.

14, 15. Kumbi Paulo wangukamba kuti wangusintha wuli umoyu waki?

¹⁴ Umoyu waku Paulo ungusintha nadi ukongwa. Pakukambiskana ndi Agiripa, iyu wangukamba kuti: “Ini ndingukana cha kuvwiya chiwona chakutuliya kuchanya, kweni ndinguchipereka uthenga kakwamba ku ŵanthu a ku Damasiko, pavuli paki, ku ŵanthu a ku Yerusalemu ndi ŵanthu wosi a muchigaŵa cha Yudeya ndipuso ku ŵanthu amitundu yinyaki kuti alapi ndi kung’anamukiya kwaku Chiuta mwakuchita ntchitu zakukoliyana ndi kulapa.” (Machi. 26:19, 20) Kwa vyaka vinandi, Paulo wafiskanga vo Yesu Khristu wangumutuma mu chiwona cho wangumulongo ndi msana. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitika pavuli paki? Anyaki mwa ŵanthu wo avwisiyanga uthenga wo Paulo wapharazganga angulapa ndipu anguleka  mijalidu yawu ya ureŵi kweniso kuchita vachinyengu ndipu angwamba kuteŵete Chiuta. Ŵanthu ŵenaŵa angwamba kuja zika zamampha ndipu avwiyanga dangu.

¹⁵ Kweni Ayuda wo asuskanga Paulo avitoliyangaku kanthu cha vosi venivi. Paulo wangukamba kuti: “Venivi ndivu vinguchitiska kuti Ayuda andiko munyumba yakusopiyamu ndi kukhumba kundibaya. Kweni chifukwa chakuwovyeka ndi Chiuta, ndilutirizga mpaka sonu kupereka ukaboni ku ŵanthu ambula kuzirwa ndi akuzirwa.”—Machi. 26:21, 22.

16. Kumbi tingamuyezga wuli Paulo asani tikonkhoska vo tigomezga kwa akweruzga ndipuso akulamuliya?

¹⁶ Nge Akhristu auneneska, ‘nyengu zosi tiŵengi akunozgeka kumuka’ munthu weyosi yo watitifumba vakukwaskana ndi chivwanu chidu. (1 Petu. 3:15) Asani tikonkhoska vo tigomezga kwa akweruzga kweniso akulamuliya, tingachita umampha kuyezga nthowa zo Paulo wangugwiriskiya ntchitu pakulongoro ndi Agiripa ndipuso Fesito. Akulamuliya a boma ŵenaŵa angasintha maŵanaŵanu ngawu asani tingaŵakonkhoske mwaulemu mo umoyu widu ndipuso wa ŵanthu anyaki ukusinthiya chifukwa cha kuvwisiya uneneska wa mu Bayibolu.

17. Kumbi Fesito wanguchita wuli wati wavwa mazu ngaku Paulo ngakujivikiliya, nanga venivi viyanana wuli ndi vo ŵanthu achita mazuŵa nganu?

¹⁷ Akulamuliya ŵaŵi ŵenaŵa anguzizwa ukongwa Paulo wati waŵakonkhoske maukaboni ngakuvwika umampha. Wonani vo vinguchitika: “Sonu Paulo wachijivikiliya ndi fundu zenizi, Fesito wangudaniriza kuti: ‘Wazunguliya mutu Paulo! Kusambira ukongwa kwayamba kukuzunguza mutu!’” (Machi. 26:24) Vo Fesito wangukamba pa nyengu iyi vilongo so mo ŵanthu anyaki aŵanaŵaniya mazuŵa nganu. Ŵanthu anandi awona kuti ŵanthu wo asambiza vo Bayibolu likamba achita vinthu mwakujumphisa ndi chisopa chawu. Kanandi ŵanthu wo awoneka kuti mbazeru ukongwa mucharu ichi atondeka kuvwisa fundu yo Bayibolu lisambiza yakuti akufwa azamuyuka.

18. Kumbi Paulo wangumumuka wuli Fesito, nanga Agiripa wangumukanji?

¹⁸ Kweni Paulo wangumuka nduna yeniyi kuti: “Wakutumbikika Fesito, ini ndazunguliya mutu cha, kweni vo ndikamba vauneneska, mutu wangu utenda umampha. Kukamba uneneska, fumu yo ndilongoro nayu mwakufwatuka yitiviziŵa umampha vinthu venivi . . . Fumu Agiripa, kumbi mutivigomezga vo achimi akulemba? Ndiziŵa kuti mutivigomezga.” Agiripa wangukambiya Paulo kuti: “Mu kanyengu kamanavi ungandikopa kuti ndije Mkhristu.” (Machi. 26:25-28) Kaya Agiripa wangukamba mazu ngenanga ndi mtima wosi pamwenga cha, kweni vilongo kuti vo Paulo wangukamba vinguyifika pamtima fumu yeniyi.

19. Kumbi Fesito ndi Agiripa angukambanji ŵati avwisiya mulandu waku Paulo?

¹⁹ Pavuli paki, Agiripa ndi Fesito angusoka ndi kuma wima kulongo ŵanthu kuti vo akambiskananga vamala. Kweni “achituwa, angwamba kukambiskana kuti: ‘Munthu uyu wachita chinthu chechosi cha chakwenere kuti wabayikiyi pamwenga kuti waŵikikiyi mujeri.’ Pavuli paki, Agiripa wangukambiya Fesito kuti: ‘Munthu uyu watingi wafwatulikengi asani wanguleka kupempha kuti Kayisara wakayiwoni so nkhani yaki.’” (Machi. 26:31, 32) Venivi vilongo kuti yiwu anguziŵa kuti Paulo wengavi mulandu. Ndipu panyaki venivi vinguŵawovya kuti ayambi kuŵawona mwakwenere Akhristu.

20. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitika Paulo wati wachitiya ukaboni kwa ŵaraŵara aboma?

²⁰ Viwoneka kuti Fesito ndi Agiripa akulamuliya anthazi wo akambika mu nkhani iyi, anguwugomezga cha uthenga wamampha wa Ufumu waku Chiuta. Kweni kumbi wakutumika Paulo wanguchita umampha kuchiwoneke ku ŵanthu ŵenaŵa? Hinya. Tikamba viyo chifukwa po angulutiya nayu “kwa mafumu ndi kwa ŵaraŵara a boma” ku Yudeya, vinguwovya kuti ŵaraŵara a boma la Roma avwi uthenga wo panyaki atingi awuvwengi cha. (Luka 21:12, 13) Kweniso vo vinguchitikiya Paulo ndipuso kugomezgeka kwaki pa nyengu ya masuzgu, vinguwovya abali ndi azichi ŵaki kuti aje ndi chivwanu chakukho.—Afi. 1:12-14.

21. Kumbi ndi vinthu vamampha nivi vo vingachitika asani tilutirizga kugwira ntchitu yakupharazga?

²¹ Venivi ndivu so vichitika mazuŵa nganu. Pe vinthu vinandi vamampha vo nasi vingatichitikiya asani tilutirizga kugwira ntchitu yakupharazga chinanga kuti tikumana ndi mayeseru kweniso tisuskika. Nyengu zinyaki tingapharazgiya ŵaraŵara aboma wo tatingi tifiskengi cha kuŵapharazgiya kukaŵengevi masuzgu ngo takumana nangu. Asani tikunthiyapu mwakugomezgeka, tingachiska abali ndi azichi ŵidu mumpingu kuti aje ndi chiganga po alutirizga kugwira ntchitu yakuchitiya ukaboni mwakukwana vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta.