1, 2. Kumbi Saulo wakhumbanga kuchichitanji ku Damasiko?

 YERUZGIYANI kuti muwona gulu la ŵanthu akukwiya lo laja kamanavi kufika ku Damasiko, ndipu yiwu akhumba kuchichita vinthu vinyaki vankhaza kwenuku. Yiwu akhumbanga kuchidikisa akusambira aku Yesu munyumba zawu, kuŵamanga, kuŵalengesa kweniso kuŵaguziya kukhoti la Sanihedirini ku Yerusalemu kuti likaŵalangi.

² Pa nyengu iyi, Saulo yo walongozganga gulu ili ndipu we ndi mulandu kali wa ndopa za munthu munyaki. a Mazuŵa ngamanavi ngo ngajumpha, iyu wanguzomereza ndipuso wawoneriyanga chigulu cha ŵanthu chichimuponya mya Stefano mpaka kumubaya. Stefano mwenuyu wenga wakusambira waku Yesu waphamphu. (Machi. 7:57–8:1) Kweni Saulo wangugutisika cha ndi kutombozga Akhristu wo ajanga ku Yerusalemu pe, ndipu sonu wenga wakunozgeka kutombozga Akhristu kwekosi. Iyu wangusimikiza mtima kulimalisiya limu gulu lo aliwonanga kuti ndakutimbanyizga, lo laziŵikanga kuti “Nthowa Yeniyi.”—Machi. 9:1, 2; wonani bokosi lakuti, “ Saulo Wangupaskika Mazaza Ngakutombozga Akhristu ku Damasiko,” papeji 61.

3, 4. (a) Ntchinthu wuli cho chinguchitikiya Saulo? (b) Tikambiskanengi mafumbu nanga?

³ Mwamabuchibuchi, ukweru wakutuliya kuchanya ungumuŵaliya Saulo. Ŵanthu wo wenga nawu ŵati awona ukweru wo, anguzizwa ukongwa ndipu zeru zinguŵamaliya. Saulo wanguleka kuwona ndipu wanguwa pasi. Chinanga kuti pa nyengu iyi wawonanga chechosi cha, iyu wanguvwa mazu kutuliya kuchanya ngakuti: “Saulo, Saulo, utinditombozgiyanji?” Mwakuzizwa, Saulo wangufumba kuti: “Ndimwi ayani Ambuya?” Iyu watenere kuti wanguzizwa ukongwa Yesu wachimumuka kuti: “Ndini Yesu yo utimutombozga.”—Machi. 9:3-5; 22:9.

⁴ Kumbi tingasambiranji pa mazu ngo Yesu wangukambiya Saulo? Kumbi kusambira vo vinguchitika pa nyengu yo Saulo wasinthiyanga kungatiwovya wuli? Nanga tingasambiranji pa vo mpingu unguchita pakugwiriskiya ntchitu mwazeru nyengu yachimangu yo ŵenga nayu Saulo wati waja waka Mkhristu?

5, 6. Kumbi tingasambiranji pa mazu ngo Yesu wangukambiya Saulo?

⁵ Yesu wati wamika Saulo wachiluta ku Damasiko, wangumufumbapu cha kuti: “Utiŵatombozgiyanji akusambira ŵangu?” Kweni nge mo tawone, wangumufumba kuti: “Utinditombozgiyanji?” (Machi. 9:4) Yesu vitimuŵaŵa ukongwa asani akusambira ŵaki atombozgeka.​—Mate. 25:34-40, 45.

⁶ Asani mutombozgeka chifukwa cha chivwanu chinu, mungakayikanga cha kuti Yehova ndi Yesu aziŵa venivi. (Mate. 10:22, 28-31) Kweni panyaki pasonu panu Yehova wangatuzgapu cha masuzgu ngo mukumana nangu. Kumbukani kuti Yesu wawonanga vo Saulo wanguchita pa nyifwa yaku Stefano ndipuso wamuwonanga wachiŵaguziya kubwalu kwa nyumba zawu akusambira akugomezgeka ku Yerusalemu. (Machi. 8:3) Kweni pa nyengu iyi, Yesu wanguseleriyapu cha. Chinanga kuti venga viyo, Yehova mwakugwiriskiya ntchitu Yesu wangumupaska nthazi Stefano kweniso akusambira anyaki kuti alutirizgi kuja akugomezgeka.

7. Kumbi mutenere kuchitanji kuti mufiski kukunthiyapu asani mutombozgeka?

⁷ Namwi mungakunthiyapu kutombozgeka asani: (1) Musimikiza mtima kuti mulutirizgengi kuja akugomezgeka kwali mukumani ndi masuzgu. (2) Mupempha chovyu kwaku Yehova. (Afi. 4:6, 7) (3) Musiliya Yehova kuti ndiyu waweze. (Aro. 12:17-21) (4) Mugomezga kuti Yehova wakupaskeningi nthazi kuti mulutirizgi kukunthiyapu, mpaka po iyu watuzgiyengepu masuzgu ngo mukumana nangu.​—Afi. 4:12, 13.

8, 9. Kumbi Hananiya watenere kuti wanguvwa wuli mumtima wati wapaskika ntchitu?

⁸ Yesu wati wamuka fumbu laku Saulo lakuti, “Ndimwi ayani Ambuya?” wangumukambiya kuti: “Soka, sere mutawuni ndipu wamukuvwa vo utenere kuchita.” (Machi. 9:6) Ŵanthu angumuko pajanja Saulo chifukwa pa nyengu iyi wawonanga cha ndipu angumuperekeza kunyumba ya munthu munyaki ku Damasiko. Kwenuku iyu wangufunga ndi kupemphera kwa mazuŵa ngatatu. Pa nyengu yeniyi, Yesu wangukonkhoske Hananiya vakukwaskana ndi Saulo. Hananiya wenga wakusambira yo wajanga ku Damasiko ndipu “Ayuda wosi a kweniko akambanga vinthu vamampha vakukwaskana ndi iyu.”​—Machi. 22:12.

 ⁹ Hananiya watenere kuti wanguzizwa ukongwa ndipuso wangutimbanyizgika maŵanaŵanu! Chifukwa pa nyengu iyi Yesu Khristu, Mutu wa mpingu yo wanguyuskika wangukambiskana nayu ndipu wangumusankha kuti wagwiri ntchitu yinyaki yapade. Uwu wenga mwaŵi wapade, kweni ntchitu yo wangupaskika nayu yenga yakusuzga! Yesu wati wakambiya Hananiya kuti wakakambiskani ndi Saulo, iyu wangumuka kuti: “Ambuya ndavwa ku ŵanthu anandi vakukwaskana ndi munthu mwenuyu. Ndavwa vinthu viheni vosi vo wakuchitiya akupaturika ŵinu ku Yerusalemu. Ndipu po waziya kunu wapaskika mazaza ndi ŵara ŵa asembi kuti wamangi wosi wo adaniya pa zina linu.”​—Machi. 9:13, 14.

10. Kumbi mo Yesu wanguchitiya vinthu ndi Hananiya vititisambizanji?

¹⁰ Yesu wangumuchenya cha Hananiya chifukwa chakukamba maŵanaŵanu ngaki. Mumalu mwaki wangumukambiya mwakuvwika umampha vo wakhumbikanga  kuchichita. Kweniso wangulongo kuti watimutumbika chifukwa wangumukonkhoske chifukwa cho wangumupemphe kuti wakagwiri ntchitu yapade yeniyi. Yesu wangukamba vakukwaskana ndi Saulo kuti: “Munthu uyu ntchiyaŵi changu chakusankhika cho chipingiyengi zina langu ku ŵanthu amitundu yinyaki, ku mafumu ndipuso kwa Ayisirayeli. Pakuti ndimulongongi umamphaumampha masuzgu nganandi ngo wakumanengi nangu chifukwa cha zina langu.” (Machi. 9:15, 16) Hananiya wanguvwiya mwaliŵi. Iyu wanguluta kuchipenja Saulo yo watombozganga mpingu, ndipu wati wamusaniya wangumukambiya kuti: “Saulo, mubali wangu, Ambuya Yesu wo angukuwoneke munthowa uchiza kunu, andituma ndi chilatu chakuti uyambi so kuwona ndipuso kuti uzaziki ndi mzimu wakupaturika.”​—Machi. 9:17.

11, 12. Kumbi nkhani yakukwaskana ndi Yesu, Hananiya ndipuso Saulo yititisambizanji?

¹¹ Nkhani iyi yakukwaskana ndi Yesu, Hananiya ndipuso Saulo yititisambiza vinthu vinandi. Mwakuyeruzgiyapu, yititisambiza kuti Yesu walongozga nadi pa ntchitu yakupharazga nge mo iyu wangulayizgiya. (Mate. 28:20) Chinanga kuti mazuŵa nganu Yesu wakambiskana nawu mwakudunjika cha ŵanthu, kweni iyu walongozga ntchitu iyi mwakugwiriskiya ntchitu kapolu wakugomezgeka, yo wakumusankha kuti wawoneriyengi a munyumba yaki. (Mate. 24:45-47) Mwakulongozgeka ndi Wupu Wakulongozga, apharazgi ndipuso apayiniya aluta kuchipenja ŵanthu wo akhumba kuziŵa vinandi vakukwaskana ndi Khristu. Nge mo tinguwone mumutu wajumpha, anandi mwa ŵanthu yaŵa apemphera kwaku Chiuta kuti waŵawovyi, ndipu pavuli paki akumana ndi Akaboni aku Yehova.​—Machi. 9:11.

¹² Hananiya wanguzomera ntchitu yo wangupaskika ndipu wangutumbikika. Kumbi namwi muchitiyaku ukaboni mwakukwana, chinanga kuti nyengu zinyaki mungakumana ndi vinthu vakufipiska mtima? Anyaki afipa mtima asani aŵanaŵaniya kuchipharazga kunyumba ndi nyumba ndipuso kuchikumana ndi ŵanthu ambula kuŵaziŵa. Anyaki asuzgika kupharazga kumsika, mumiseŵu, pafoni pamwenga kulemba makalata. Hananiya wangumalana ndi mantha ngo wenga nangu ndipu wenga ndi mwaŵi wakovya Saulo kuti walonde mzimu wakupaturika. b Iyu wangufiska kuchita venivi chifukwa wathembanga Yesu kweniso wawonanga Saulo nge mubali pamwenga kuti munthu yo wangaja Mkhristu. Mwakuyanana ndi Hananiya, nasi mantha ngangamala asani tigomezga kuti Yesu walongozga ntchitu yakupharazga. Kweniso ngangamala asani tichitiya lisungu ŵanthu ndipuso tiwona kuti chinanga mbanthu akofya angaja abali ŵidu.​—Mate. 9:36.

13, 14. Asani musambira Bayibolu kweni mwechendabatiziki, kumbi mungasambiranji kwaku Saulo?

¹³ Saulo wanguswera cha kwamba kuchitapu kanthu pa vo wangusambira.  Iyu wati wachira waka, wangubatizika ndipu wangwamba kuchitiya vinthu limoza ndi akusambira a ku Damasiko. Kweni iyu wanguchita so vinthu vinyaki vinandi. “Nyengu yeniyo wangwamba kupharazga mumasinagogi vakukwaskana ndi Yesu, kuti mwenuyu ndi Mwana waku Chiuta.”​—Machi. 9:20.

¹⁴ Asani namwi musambira Bayibolu kweni mwechendabatiziki, kumbi mungachitapu kanthu mwaliŵi ndi kusankha kubatizika nge mo Saulo wanguchitiya? Mbuneneska kuti Saulo wanguwona chakuziziswa cho Khristu wanguchita ndipu venivi vingumuwovya kuti wasinthi ndi kuchitapu kanthu. Kweni penga so ŵanthu anyaki wo anguwona vakuziziswa vo Yesu wanguchita kweni angusintha cha. Mwakuyeruzgiyapu, Afarisi anyaki angumuwona Yesu wachichizga munthu wakuphapha janja, kweniso Ayuda anandi aziŵanga kuti Yesu wanguyuska Lazaro. Chinanga kuti venga viyo, anandi mwaku yiwu angumutoliyaku kanthu cha ndipuso amususkanga. (Mariko 3:1-6; Yoha. 12:9, 10) Mwakupambana ndi ŵanthu yaŵa, Saulo wangusintha. Sonu ntchifukwa wuli Saulo wangusintha penipo anyaki angusintha cha? Chenga chifukwa chakuti iyu wawopanga ukongwa Chiuta kuluska ŵanthu ndipu wanguwonga ukongwa lisungu lo Khristu wangumulongo. (Afi. 3:8) Asani namwi mungalongo mtima wenuwu, muzomerezengi chechosi cha kuti chikutondekeseni kugwiraku ntchitu yakupharazga kweniso kubatizika.

15, 16. Kumbi Saulo wachitanganji mumasinagogi, nanga Ayuda a ku Damasiko anguchita wuli?

¹⁵ Saulo wati wayamba kupharazga vakukwaskana ndi Yesu mumasinagogi, ŵanthu anandi azizwanga kweniso kukwiya. Yiwu afumbanga kuti: “Asi munthu uyu ndi yuwa watombozganga ŵanthu wo adaniyanga pa zina ili ku Yerusalemu?” (Machi. 9:21) Saulo wachikonkhoska vo vinguchitika kuti wasinthi, “wakambanga mwakuvwika umampha fundu zakusimikiziya kuti mwenuyu ndi Khristu.” (Machi. 9:22) Kweni ndi nyengu zosi cha po ŵanthu angasintha chifukwa chakuŵakonkhoske fundu zakuvwika umampha. Veviyo chifukwa anyaki mbakujikuzga kweniso anyaki mbakulama mtima ndipu angangamiya midawuku yawu. Kweni Saulo wanguwere vuli cha.

¹⁶ Ayuda a ku Damasiko angulutirizga kumususka Saulo kwa vyaka vitatu. Pakumaliya, yiwu angupangana kuti amubayi. (Machi. 9:23; 2 Akori. 11:32, 33; Aga. 1:13-18) Chiŵembu chawu chati chaziŵika, Saulo wangutuwamu mwachisisi mutawuni yeniyi ndipu ŵanthu anyaki angumusisiya pasi mwakugwiriskiya ntchitu chiteti kuporote pazenji lo lenga pampanda wa tawuni. Luka wangukamba kuti ŵanthu wo anguwovya Saulo kuti wathawi ŵenga “akusambira ŵaki [aku Saulo].” (Machi. 9:25) Mazu yanga ngalongo kuti ŵanthu anyaki wo anguvwa Saulo wachipharazga ku Damasiko, angusintha ndipu anguja Akhristu.

17. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo ŵanthu achita asani avwa uneneska wa mu Bayibolu? (b) Kumbi tikhumbika kulutirizga kuchitanji, nanga ntchifukwa wuli?

¹⁷ Pa nyengu yo mungwambiya kukambiyaku ŵanthu a mu banja linu, anyinu kweniso ŵanthu anyaki vakukwaskana ndi vinthu vamampha vo musambira, panyaki mwaŵanaŵananga kuti wosi avwisiyengi uneneska wa mu Bayibolu. Panyaki anyaki anguvwisiya kweni anyaki anandi anguvwisiya cha.  Vingachitika so kuti ŵanthu a mu banja linu angwamba kukuwonani nge murwani wawu. (Mate. 10:32-38) Kweni asani mulutirizgengi kukonkhoska umampha fundu za mu Malemba kweniso kulongo mijalidu ya Chikhristu, vingawovya kuti ŵanthu wo atikususkani asinthi.​—Machi. 17:2; 1 Petu. 2:12; 3:1, 2, 7.

18, 19. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitika Baranaba wati wasimikiziya kuti Saulo ndi Mkhristu nadi? (b) Nanga tingamuyezga wuli Baranaba kweniso Saulo?

¹⁸ Saulo wati wafika ku Yerusalemu, akusambira amukayikiyanga kuti wakusintha nadi ndipu sonu ndi Mkhristu. Kweni Baranaba wati waŵasimikiziya kuti Saulo sonu ndi Mkhristu nadi, akutumika angumulondere ndipu wanguja nawu kwenuku kwa kanyengu. (Machi. 9:26-28) Saulo wachitanga vinthu mwazeru kweni wachitanga nawu soni cha uthenga wamampha. (Aro. 1:16) Iyu wangupharazga mwachiganga ku Yerusalemu, ko wangwambiya kuŵatombozga ukongwa akusambira aku Yesu Khristu. Ayuda ku Yerusalemu anguzizwa ukongwa kuwona kuti munthu yo athembanga kuti ndiyu wamalengi Akhristu, sonu nayu ndi Mkhristu ndipu angupangana kuti amubayi. Kweni Bayibolu likamba kuti: “Abali ŵati aziŵa venivi, anguluta nayu ku Kayisareya [Saulo] ndipu pavuli paki angumutumiza ku Tariso.” (Machi. 9:30) Saulo wanguvwiya ulongozgi wo Yesu wangupereka kuporote mumpingu ndipu venivi vinguwovya iyu mweneku kweniso mpingu.

¹⁹ Baranaba wanguchitapu kanthu kuti wawovyi Saulo. Tikayika cha kuti lisungu lenili lo Baranaba wangulongo ndilu linguwovya kuti ateŵeti aku Yehova aphamphu ŵenaŵa ayanjanengi ukongwa. Mwakuyanana ndi Baranaba, kumbi namwi mutovya apharazgi asonu mumpingu mwakwenda nawu limoza mu uteŵeti ndipuso kuŵakambiya vo angachita kuti aluti panthazi mwauzimu? Asani muchita venivi, mutumbikikengi ukongwa. Asani ndimwi mupharazgi wasonu, kumbi muzomera kuwovyeka nge mo Saulo wanguchitiya? Asani mupharazgiya limoza ndi apharazgi alusu, namwi musazgiyengeku lusu linu mu uteŵeti, mukondwengi ukongwa kweniso musaniyengi mabwezi ngamuyaya.

20, 21. Kumbi ateŵeti aku Chiuta a mu nyengu yakali kweniso a mazuŵa nganu ayigwiriskiyapu wuli ntchitu “nyengu yachimangu”?

²⁰ Saulo wati waja Mkhristu ndipuso wati watuwaku ku Yerusalemu, “mpingu wosi ku Yudeya, ku Galileya ndi ku Samariya wenga mu nyengu yachimangu.” (Machi. 9:31) Kumbi akusambira anguyigwiriskiya wuli ntchitu nyengu yamampha yeniyi? (2 Timo. 4:2) Bayibolu likamba kuti mpingu “ungulutirizga kukho.” Akutumika kweniso abali anyaki akwenere achiskanga akusambira kuti aje ndi chivwanu chakukho kweniso alongozganga mpingu kuti uwopengi “Yehova ndipuso wachiskikanga ndi mzimu wakupaturika.” Mwakuyeruzgiyapu, Peturo wangugwiriskiya ntchitu nyengu yeniyi kuti wachiski akusambira a mutawuni ya Luda yo yenga mu Chidika cha Sharoni. Phamphu laki linguwovya kuti ŵanthu anandi wo ajanga kufupi ndi tawuni yeniyi ang’anamukiyi “kwa Ambuya.” (Machi. 9:32-35) Pa nyengu iyi, Akusambira angudemwera cha ndi vinthu vinyaki, kweni awovyananga ndipuso apharazganga uthenga wamampha ndi mtima wosi. Chifukwa cha venivi “mpingu ungulutirizga kukuwa.”

²¹ Chakukumaliya kwa vyaka va m’ma 1900, Akaboni aku Yehova muvyaru  vinandi ŵenga pa “nyengu yachimangu.” Mwamabuchibuchi, maboma ngo ngatombozganga ŵanthu aku Chiuta kwa vyaka vinandi ngangumala, ndipu ntchitu yidu yingwamba so kugwirika mwambula kusuzga. Akaboni masawuzandi nganandi angusaniriyapu mwaŵi wakupharazga pakweru. Venivi vinguwovya kuti ntchitu yidu yiluti panthazi ukongwa.

22. Kumbi mungachita wuli kuti muwugwiriskiyengi ntchitu mwazeru wanangwa wakusopa wo mwenawu?

²² Kumbi wanangwa winu mutiwugwiriskiya ntchitu mwazeru? Asani muja mucharu cho musopa mwawanangwa, Satana wangakunyengani kuti muje ndi mtima wakwanja ukongwa chuma mumalu mwakuŵika panthazi Ufumu. (Mate. 13:22) Mungazomerezanga cha kuti Satana wakunyengeni. Muwugwiriskiyengi ntchitu mwazeru wanangwa wakusopa wo mwenawu pasonu panu. Muwonengi kuti wenuwu ndi mwaŵi winu wakuchitiya ukaboni kweniso wakuwovye mpingu. Kumbukani kuti vinthu vingasintha nyengu yeyosi.

23, 24. (a) Kumbi ndi fundu zakukhumbika nizi zo tisambira pa nkhani yaku Tabita? (b) Kumbi tikhumbika kusimikiza mtima kuchitanji?

²³ Sonu ŵanaŵaniyani vo vinguchitikiya wakusambira munyaki zina laki Tabita pamwenga kuti Dorika. Iyu wajanga ku Yopa, tawuni yo yenga kufupi ndi tawuni ya Luda. Mzichi wakugomezgeka mwenuyu wagwiriskiyanga ntchitu nyengu yaki ndipuso chuma chaki mwazeru, chifukwa “wachitanga vinthu vinandi vamampha ndipuso waperekanga mphasu zinandi zalisungu.” Kweni mwamabuchibuchi, iyu wangutama ndipu wangufwa. c Nyifwa yaki yinguŵakwaska ukongwa akusambira a ku Yopa, kweni ukongwa vyoko vo valondiyanga mphasu zaki zalisungu. Peturo wati wafika kunyumba ko kwenga thupi laku Tabita, wanguchita chakuziziswa cho akutumika anyaki wosi aku Yesu Khristu ŵenga ŵendachitepu. Peturo wangupemphera ndipu pavuli paki wanguyuska Tabita! Vyoko kweniso akusambira anyaki wosi angukondwa ukongwa Peturo wati waŵadana kuti asere muchipinda ndipu angusaniya kuti Tabita ngwamoyu! Venivi vinguŵawovya ukongwa akusambira kuti anozgeke masuzgu ngo atingi akumanengi nangu. Chakukondwesa so ntchakuti “nkhani yeniyi yinguwanda mu Yopa mosi ndipu ŵanthu anandi angugomezga mwa Ambuya.”​—Machi. 9:36-42.

²⁴ Pa nkhani yaku Tabita, tisambirapu fundu ziŵi zakukhumbika: (1) Umoyu ngufupi. Mwaviyo, tikhumbika kuyesesa kuja ndi zina lamampha kwaku Chiuta teche ndi umoyu! (Waku. 7:1) (2) Akufwa azamuyuka nadi. Yehova wanguwona ntchitu zinandi zalisungu zo Tabita wachitanga, ndipu wangumutumbika. Iyu wazamukumbuka ntchitu zo nasi tichita mwaphamphu kweniso wazakutiyuska asani  tingafwa Aramagedoni yechendazi. (Ahe. 6:10) Mwaviyo, kwali tija “mu nyengu yakusuzga” pamwenga te “mu nyengu yachimangu,” tiyeni tilutirizgi kukunthiyapu ndi kuchitiya ukaboni mwakukwana vakukwaskana ndi Khristu.​—2 Timo. 4:2.