Julani

Lutani pa vo ve mukati

MUTU 9

“Chiuta Walivi Sankhu”

“Chiuta Walivi Sankhu”

Akhristu angwamba kupharazgiya ŵanthu a mitundu yinyaki wo ŵenga ambula kudumulika

Nkhani iyi yatuliya pa Machitidu 10:1–11:30

1-3. Kumbi Peturo wanguwonanji, nanga ntchifukwa wuli tikhumbika kuziŵa vo chiwona chaki ching’anamuwa?

 ZUŴA linyaki muchihanya mu chaka cha 36 C.E, Peturo wapempheranga pachanya pa nyumba yinyaki yo yenga mumphepeti mwa nyanja mutawuni ya Yopa. Iyu wanguja nge mulendu munyumba yeniyi kwa mazuŵa nganandiku. Chifukwa chakuti iyu wanguzomera ndi mtima wosi kuja munyumba yeniyi, wangulongo kuti wengavi sankhu. Tikamba viyo chifukwa Simoni yo wenga mweneku wa nyumba yeniyi wagwiranga ntchitu yakunyukuta vikopa, ndipu Ayuda anandi atingi akanengi kuja munyumba ya munthu yo wagwiranga ntchitu yeniyi. a Chinanga kuti venga viyo, Peturo wenga pafupi kusambira fundu yinyaki yakukhumbika ukongwa yakulongo kuti Yehova walivi sankhu.

2 Peturo wachipemphera wanguja nge kuti wagona ndipu wanguwona chiwona. Myuda weyosi watingi watimbanyizgikengi maŵanaŵanu ndi vo Peturo wanguwona. Iyu wanguwona chinthu chinyaki cha nge chisalu chikulu chichisika kutuwa kuchanya ndipu pawonekanga nyama zo Dangu lakambanga kuti zakufipiskika. Peturo ŵati amukambiya kuti wabayi ndi kurya nyama zo, wangumuka kuti: “Ndechendaryepu chechosi chakukazuzgika ndipuso chakufipiskika.” Kweni maulendu ngatatu iyu angumukambiya kuti: “Vinthu vo Chiuta wavitowesa, leka kuvikamba kuti vakufipiskika.” (Machi. 10:14-16) Peturo wangutimbanyizgika ukongwa ndi chiwona chenichi, kweni pati pajumpha nyengu yimanavi wanguziŵa vo chang’anamuwanga.

3 Kumbi chiwona chaku Peturo chang’anamuwanganji? Tikhumbika kuchivwisa umampha ukongwa chiwona chenichi chifukwa chilongo mo Yehova wawone ŵanthu. Nge Akhristu auneneska, tikhumbika kuziŵa mo Chiuta wawone ŵanthu kuti tifiski kuchitiya ukaboni mwakukwana vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta. Kuti tiziŵi vo chiwona chaku Peturo ching’anamuwa, tiyeni tikambiskani vinthu vosi vo vinguchitika pa nyengu yeniyi.

“Waŵeyeriyanga Chiuta Mwambula Kulekeza” (Machitidu 10:1-8)

4, 5. Kumbi Koneliyasi wenga yani, nanga ntchinthu wuli chinguchitika wachipemphera?

4 Peturo wanguziŵa cha kuti zuŵa la zana laki, Chiuta wangumulongo so chiwona Koneliyasi yo wajanga mutawuni ya Kayisareya, yo yenga pa mtunda wa makilomita pafufupi 50 kumpotu kwa tawuni ya Yopa. Koneliyasi yo wenga mura wa gulu linyaki la asilikali la Aroma, wenga “munthu wakwanja kusopa.” b Iyu wenga so chakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani yakuphwere banja, chifukwa “wawopanga Chiuta limoza ndi ŵanthu wosi a munyumba yaki.” Koneliyasi wenga wakung’anamukiya ku Chiyuda cha, kweni wenga munthu wambula kudumulika wa mtundu unyaki. Chinanga kuti venga viyo, waŵalongonga lisungu Ayuda akavu ndipuso waŵawovyanga. Munthu wa mtima wamampha mwenuyu “waŵeyeriyanga Chiuta mwambula kulekeza.”—Machi. 10:2.

5 Koneliyasi wachipemphera cha m’ma 3 koloku mazulu wanguwona chiwona, ndipu mu chiwona chenichi mungelu wangumukambiya kuti: “Mapempheru ngaku ndipuso mphasu zaku zalisungu vakwera kwaku Chiuta ndipu wativikumbuka.” (Machi. 10:4) Sonu mwakukoliyana ndi vo mungelu wangumukambiya, Koneliyasi wangutuma ŵanthu kuti akadani wakutumika Peturo. Koneliyasi yo wenga munthu wambula kudumulika ndipuso wamtundu unyaki, wenga pafupi kusere pakhomu lo lenga leche lakujalika mpaka pa nyengu iyi. Iyu wenga pafupi kulonde uthenga wautaski.

6, 7. (a) Konkhoskani nkhani yo yilongo kuti Chiuta wamuka mapempheru nga ŵanthu a mtima wamampha wo akhumbisiska kuziŵa uneneska. (b)  Kumbi vakuchitika nge venivi vilongonji?

6 Kumbi mazuŵa nganu napu Chiuta wamuka mapempheru nga ŵanthu a mtima wamampha wo akhumbisiska kuziŵa uneneska? Wonani chakuwoniyapu ichi: Munthukazi munyaki wa ku Albania wangulonde Chigongwi cha Mlinda cho chakonkhoskanga vakukwaskana ndi kulera ŵana. c Iyu wangukambiya Kaboni yo wangumupaska magazini iyi kuti: “Chiuta ndiyu wakutumani! Mungavwana cha kuti ndapempheranga kwaku Chiuta kuti wandiwovyi kuziŵa vo ndingachita kuti ndilerengi umampha ŵana ŵangu anthukazi! Vo mwakonkhoska mwachita nge mwasere mumtima mwangu!” Munthukazi uyu limoza ndi ŵana ŵaki anthukazi angwamba kusambira Bayibolu ndipu pavuli paki mulumu waki nayu wangwamba kusambira.

7 Kumbi va nge venivi vikuchitikiyapu so ŵanthu anyaki? Hinya! Vinthu va nge venivi vaja vichichitika mwakuwerezawereza mu uteŵeti, ndipu tingakamba cha kuti vichitika mwangozi waka. Sonu kumbi vilongonji? Chakwamba, vilongo kuti Yehova wamuka mapempheru nga ŵanthu a mtima wamampha wo akhumbisiska kumuziŵa. (1 Mafu. 8:41-43; Salimo 65:2) Chachiŵi, vilongo kuti angelu atitiwovya pa ntchitu yakupharazga.—Chivu. 14:6, 7.

“Peturo Weche Kuŵanaŵana” (Machitidu 10:9-23a)

8, 9. Kumbi Chiuta wangumuvumbuliyanji Peturo mwakugwiriskiya ntchitu mzimu waki wakupaturika, nanga Peturo wanguchita wuli?

8 Peturo weche pachanya pa nyumba ndipuso “weche kuŵanaŵana kuti chiwona cho wanguwona ching’anamuwanji,” kunyumba yo wenga kunguza ŵanthu wo angutumika ndi Koneliyasi. (Machi. 10:17) Kumbi Peturo yo wangukana katatu kuti wangarya cha nyama zo wanguwona chifukwa chakuti Dangu lakambanga kuti zakufipiskika, watingi wazomerengi kuluta ndi ŵanthu yaŵa ndi kuchisere munyumba ya munthu wamtundu unyaki? Mwakugwiriskiya ntchitu mzimu waki wakupaturika, Chiuta wanguvumbuliya Peturo khumbu laki pa nkhani iyi. Iyu wangukambiya Peturo kuti: “Awona! Ŵanthu atatu atikupenja. Sonu soka, sikiya pasi ndipu ulutiyi nawu limoza, ungakayikanga cha, chifukwa ndaŵatuma ndini.” (Machi. 10:19, 20) Tikayika cha kuti chiwona cha chinthu cha nge chisalu chikulu cho Peturo wanguwona, chingumuwovya kuti waleki kusuzgika kuwuvwiya mzimu wakupaturika.

9 Peturo wati waziŵa kuti Chiuta ndiyu wangukambiya Koneliyasi kuti watumi ŵanthu kuti akamudani, wangukambiya ŵanthu amtundu unyaki ŵenaŵa kuti asere munyumba ndipu wanguja “nawu nge alendu ŵaki.” (Machi. 10:23a) Yapa viwoneke limu kuti wakutumika wakuvwiya mwenuyu, wangwamba kusintha maŵanaŵanu ngaki chifukwa chiwona ichi chingumusambiza vinandi vakukwaskana ndi khumbu laku Chiuta.

10. Kumbi Yehova watiŵalongozga wuli ŵanthu ŵaki, nanga tingajifumba mafumbu nanga?

10 Yehova weche kulongozga ŵanthu ŵaki mazuŵa nganu ndipu watiŵavumbuliya khumbu laki kamanakamana. (Nthanthi 4:18) Iyu walongozga “kapolu wakugomezgeka ndi wazeru” mwakugwiriskiya ntchitu mzimu waki. (Mate. 24:45) Nyengu zinyaki gulu lingasintha mo tavwiyanga fundu zinyaki za mu Mazu ngaku Chiuta pamwenga mo layendesiyanga vinthu vinyaki. Jifumbeni kuti: ‘Kumbi ndichita wuli asani vinthu vinyaki vasintha? Kumbi ndivwiya ulongozgi wo Mzimu waku Chiuta wapereka pa nkhani yo?’

Peturo “Wangulamula Kuti Abatiziki” (Machitidu 10:23b-48)

11, 12. Kumbi Peturo wanguchitanji wati wafika ku Kayisareya, nanga wangusambiranji?

11 Sonu zuŵa la mawa laki kutuliya po Peturo wanguwone chiwona, iyu limoza ndi ŵanthu anyaki 9, kung’anamuwa ŵanthu atatu wo angutumika ndi Koneliyasi ndipuso “abali 6” Achiyuda angusoka ku Yopa ndi kuluta ku Kayisareya. (Machi. 11:12) Koneliyasi yo walindizganga Peturo wanguwunganisa “abali ŵaki ndi abwezi ŵaki,” ndipu viwoneka kuti wosi ŵenga Ayuda cha kweni ŵenga ŵanthu amitundu yinyaki. (Machi. 10:24) Peturo wati wafika, wanguchita chinthu cho wanguchiŵanaŵanapu cha kuti wazamuchita pa umoyu waki. Iyu wangusere munyumba ya munthu wambula kudumulika wamtundu unyaki! Peturo wangukamba kuti: “Muziŵa umampha kuti ntchakwenere cha kuti Myuda wachitiyi limoza vinthu ndi munthu wamtundu unyaki pamwenga kucheza nayu. Kweni Chiuta wandilongo kuti ndingakambanga so munthu weyosi cha kuti ngwawuyu pamwenga kuti ngwakufipiskika.” (Machi. 10:28) Kufika yapa, Peturo wanguwamu kuti chiwona cho wanguwona chamusambizanga waka vakukwaskana ndi chakurya cho munthu watenere kurya pe cha. Kweni chamusambizanga so kuti wakhumbikanga cha kudana “munthu weyosi . . .” [kwali wangaŵa wa mtundu unyaki] kuti ngwawuyu.”

“Koneliyasi waŵalindizganga kweniso wangudana abali ŵaki ndi abwezi ŵaki.”​—Machitidu 10:24

12 Weyosi yo wanguwungana wenga wakunozgeka kuvwa vo Peturo watingi wakambengi. Koneliyasi wangukamba kuti: “Isi tosi taza pa masu paku Chiuta kuti tivwi vinthu vosi vo Yehova wakulamulani kuti mukambi.” (Machi. 10:33) Kumbi yimwi mungavwa wuli mumtima asani munthu yo wapenja kusambira vakukwaskana ndi Yehova wangakukambiyani mazu nga nge ngenanga? Peturo wangwamba ndi fundu yanthazi yakuti: “Sonu ndaziŵa nadi kuti Chiuta walivi sankhu, kweni iyu walondere munthu wakutuliya mu mtundu wewosi yo watimuwopa ndi kuchita urunji.” (Machi. 10:34, 35) Peturo wangusambira kuti Chiuta walondere munthu chifukwa cha mtundu, charu pamwenga kawonekeru kaki cha. Pavuli paki, Peturo wangulutirizga kukonkhoska vakukwaskana ndi uteŵeti waku Yesu, nyifwa yaki ndipuso kuyuskika kwaki.

13, 14. (a) Kumbi vo vinguchitikiya Koneliyasi ndipuso ŵanthu amitundu yinyaki ŵati aja Akhristu mu 36 C.E. vingulongonji? (b) Ntchifukwa wuli tikhumbika cha kuyeruzga ŵanthu chifukwa cha mo awoneke?

13 Pa nyengu iyi panguchitika chinthu cho chenga chechendachitikepu: “Peturo weche kulongoro,” mzimu wakupaturika ungupungulikiya “pa ŵanthu amitundu yinyaki.” (Machi. 10:44, 45) Mu Bayibolu losi, mphenapa pe po tiŵerenga kuti ŵanthu angulonde mzimu wakupaturika ŵechendabatiziki. Peturo wati wawona chisimikizu chenichi chakulongo kuti Chiuta waŵazomereza, “wangulamula kuti [ŵanthu amitundu yinyaki ŵenaŵa] abatiziki.” (Machi. 10:48) Chiuta wati wazomereza kuti ŵanthu amitundu yinyaki ŵenaŵa aje Akhristu mu 36 C.E., wangulongo kuti waleka kuwona kuti Ayuda ndi mtundu waki wapade. (Dani. 9:24-27) Pakuti Peturo ndiyu walongozganga pa nyengu iyi, iyu wangugwiriskiya ntchitu ki wachitatu ndipuso wakumaliya pa “maki nga Ufumu.” (Mate. 16:19) Ki mwenuyu wangujuliya khomu pamwenga kuti mwaŵi ŵanthu ambula kudumulika amitundu yinyaki kuti aje Akhristu akusankhika.

14 Nasi nge apharazgi a Ufumu mazuŵa nganu tiziŵa kuti “Chiuta watanjiya cha.” (Aro. 2:11) Khumbu laki ndakuti “ŵanthu amitundu yosi ataskiki.” (1 Timo. 2:4) Mwaviyo, tingaŵayeruzganga cha ŵanthu chifukwa cha mo awoneke. Ntchitu yidu nkhuchitiya ukaboni mwakukwana vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta, ndipu venivi visazgapu kupharazgiya ŵanthu wosi kwambula kutole kanthu mtundu, charu, kawonekeru ndipuso tchalitchi lawu.

“Anguleka Kumususka Ndipu Angwamba Kukankhuska Chiuta” (Machitidu 11:1-18)

15, 16. Ntchifukwa wuli Akhristu anyaki Achiyuda angumususka Peturo, nanga wanguŵakonkhoskiyanji kuti avwisi vo wanguchita?

15 Peturo watenere kuti wakhumbisiskanga kukambiyaku anyaki vo vinguchitika, ndipu wanguwere ku Yerusalemu. Kweni viwoneka kuti nkhani yakuti ŵanthu ambula kudumulika amitundu yinyaki nawu “alonde mazu ngaku Chiuta,” ndiyu yingwamba kufika ku Yerusalemu iyu wechendafiki. Sonu Peturo wati wafika waka, “ŵanthu wo achiskanga dangu la kudumulika angwamba kumususka.” Yiwu anguguŵa chifukwa chakuti Peturo wangusere “munyumba ya ŵanthu ambula kudumulika ndipu waryanga nawu.” (Machi. 11:1-3) Yapa, nkhani yenga yakuti akayikiyanga cha kuti ŵanthu amitundu yinyaki angaŵa Akhristu. Kweni Akhristu achiyuda ŵenaŵa akambanga kuti asani ŵanthu amitundu yinyaki apenja kusopa Yehova mwakuzomerezeka, akhumbika kulondo Dangu, vo vasazgangapu so kuti adumuliki. Viwoneke limu kuti Ayuda anyaki wo ŵenga Akhristu angusuzgika kuzomereza kuti Dangu laku Mozesi laleka kugwira ntchitu.

16 Kumbi Peturo wanguchita wuli kuti yiwu avwisi vo wanguchita? Mwakukoliyana ndi Machitidu 11:4-16, iyu wangukonkhoska maukaboni nganayi ngo ngalongonga kuti Chiuta ndiyu wangumutuma: (1) chiwona cho wanguwona (Vesi 4-10); (2) vo mzimu ungumutuma (Vesi 11, 12); (3) vo mungelu wangukambiya Koneliyasi (Vesi 13, 14); ndipuso (4)  ŵanthu amitundu yinyaki angulonde mzimu wakupaturika. (Vesi 15, 16) Pakumaliya, Peturo wanguŵafumba fumbu lanthazi lakuti: “Sonu asani nawu [ŵanthu amitundu yinyaki], Chiuta waŵapaska mphasu yawezi [ya mzimu wakupaturika], nge yo wakupaska isi [Ayuda] wo tigomezga Ambuya Yesu Khristu, nde yani ini kuti ndikanizi Chiuta?”—Machi. 11:17.

17, 18. (a) Kumbi maukaboni ngo Peturo wangupereka nganguchitiska kuti Akhristu wo ŵenga Ayuda achitenji? (b) Ntchifukwa wuli vingaŵa vakusuzga kulutirizga kuchita vinthu mwachimangu mumpingu, nanga tingajifumba mafumbu nanga?

17 Maukaboni ngo Peturo wangupereka nganguchitiska kuti Akhristu ŵenaŵa wo ŵenga Ayuda asankhi vakuchita. Kumbi yiwu anguwuleka mtima wasankhu wo ŵenga nawu, ndi kuzomereza kuti ŵanthu amitundu yinyaki ŵenaŵa wo angubatizika sonu Mbakhristu anyawu? Bayibolu likamba kuti: “[Akutumika ndipuso Akhristu anyaki wo ŵenga Ayuda] ŵati avwa venivi anguleka kumususka ndipu angwamba kukankhuska Chiuta kuti: ‘Yapa ndikuti Chiuta wapereka mwaŵi ku ŵanthu amitundu yinyaki kuti nawu alapi kuti azilonde umoyu.’” (Machi. 11:18) Mtima wenuwu wakuwona vinthu mwakwenere, unguwovya kuti mumpingu muje chimangu.

18 Mazuŵa nganu mphakusuzga kulutirizga kuchita vinthu mwachimangu mumpingu, chifukwa Akhristu auneneska atuliya “mu mitundu yosi, mu mafuku ngosi, mu ŵanthu wosi ndipuso mu malilimi ngosi.” (Chivu. 7:9) Mumipingu yinandi tisaniyamu ŵanthu amitundu ndipuso midawuku yakupambanapambana. Mwaviyo, tingachita umampha kujifumba kuti: ‘Kumbi mumtima mwangu ndikutuzgiyamu limu jalidu lelosi la sankhu? Pakuti mucharu ichi ŵanthu anandi atanja ukongwa charu chawu, fuku lawu, mudawuku wawu ndipuso mtundu wawu, kumbi ini nde wakusimikiza mtima kuti nditoliyengeku cha jalidu lenili pakuchita vinthu ndi Akhristu anyangu?’ Kumbukani vo vinguchitikiya Peturo (Kefa) pati pajumpha vyaka vinandi kutuliya po ŵanthu akwamba amitundu yinyaki angujaliya Akhristu. Iyu wangutoliyaku jalidu la sankhu la ŵanthu anyaki mwakuti wanguleka kuchita vinthu ndi Akhristu amitundu yinyaki “ndipu wangujipatuwa.” Mwaviyo, chifukwa cha venivi Paulo wangumuchenya. (Aga. 2:11-14) Venivi vititisambiza kuti nyengu zosi tichitengi vinthu mwakuphwere kuti tileki kutoliyaku jalidu la sankhu.

“Ŵanthu Anandi Angugomezga” (Machitidu 11:19-26a)

19. Kumbi Akhristu achiyuda angwamba kupharazgiya ayani ku Antiyoke, nanga ntchinthu wuli chinguchitika?

19 Kumbi akusambira aku Yesu angwamba kupharazgiya ŵanthu ambula kudumulika amitundu yinyaki? Wonani vo vinguchitika mutawuni ya Antiyoke wa ku Siriya. d Mutawuni yeniyi mwenga Ayuda anandi, kweni Ayuda ŵenaŵa atinkhananga viŵi cha ndi ŵanthu amitundu yinyaki. Mwaviyo, tawuni ya Antiyoke ndingu ngenga malu ngamampha ukongwa ngakupharazgiyaku ŵanthu amitundu yinyaki. Mutawuni yeniyi ndimu akusambira Achiyuda angwambiya kuŵapharazgiya uthenga wamampha “ŵanthu wo aŵereŵetanga Chigiriki.” (Machi. 11:20) Akusambira ŵenaŵa apharazgiyanga ŵanthu wo aŵereŵetanga Chigiriki pe cha, kweni apharazgiyanga so ŵanthu amitundu yinyaki ambula kudumulika. Yehova wanguyitumbika ntchitu yawu “ndipu ŵanthu anandi angugomezga.”​—Machi. 11:21.

20, 21. Kumbi Baranaba wangulongo wuli kuti ngwakujiyuyuwa, nanga nasi tingachita wuli kuti tilongo jalidu lenili?

20 Kuti afiski kupharazgiya ŵanthu ŵenaŵa wo ŵenga akunozgeka kuvwisiya, mpingu wa ku Yerusalemu ungutuma Baranaba kuti waluti ku Antiyoke. Kweni ŵanthu yaŵa ŵenga anandi ndipu watingi wafiskengi cha yija kuŵapharazgiya. Kumbi patingi pasanirikengi so munthu munyaki wakwenere kuti wamuwovyi, kupatuwaku Paulo yo wenga wakutumika ku ŵanthu amitundu yinyaki? (Machi. 9:15; Aro. 1:5) Kumbi Baranaba wangumuchitiya sanji Saulo? Awa, mumalu mwaki Baranaba wangulongo kuti wenga wakujiyuyuwa. Iyu wanguchitapu kanthu, wanguluta ku Tariso kuchipenja Saulo, ndipu wanguza nayu ku Antiyoke kuti wazimuwovyi. Yiwu anguja ku Antiyoke kwa chaka champhumphu ndipu achiskanga akusambira a mpingu wa kwenuku.​—Machi. 11:22-26a.

21 Kumbi nasi tingalongo wuli kuti te akujiyuyuwa po titeŵete Yehova? Kuti tilongo kuti te ndi jalidu lenili, tikhumbika kuzomereza vo titondeka kufiska. Munthu weyosi watuŵa ndi vinthu vo wachita umampha ukongwa ndipuso vinyaki vo vitimutonda. Mwakuyeruzgiyapu, anyaki asuzgika cha kupharazga mwamwaŵi pamwenga kunyumba ndi nyumba, kweni vitiŵasuzga kuchitiska maulendu ngakuweriyaku pamwenga masambiru nga Bayibolu. Asani mukhumba kusazgiyaku lusu linyaki mu uteŵeti, mungachita umampha kupempha anyinu kuti akuwovyeni! Asani mungachita venivi, mungaja mupharazgi walusu kweniso mungakondwa ukongwa ndi uteŵeti.​—1 Akori. 9:26.

Angutumiza “Chovyu kwa Abali” (Machitidu 11:26b-30)

22, 23. Kumbi abali a ku Antiyoke anguchitanji vo vingulongo kuti aŵayanjanga abali ŵawu, nanga ŵanthu aku Chiuta alongo wuli venivi mazuŵa nganu?

22 Ku Antiyoke “kwenuku ndiku akusambira angwambiya kudanika kuti Akhristu mwakulongozgeka ndi Chiuta.” (Machi. 11:26b) Zina lakutuliya kwaku Chiuta lenili laŵayananga nadi ŵanthu yaŵa chifukwa achitanga vinthu vo Khristu wachitanga. Kumbi Ayuda ndipuso ŵanthu amitundu yinyaki angwamba kukoliyana ŵati aja Akhristu? Ŵanaŵaniyani vo vinguchitika mu 46 C.E. kwati kwawa nja yikulu. e Mu nyengu yakali ŵanthu akavu ndiwu asuzgikanga ukongwa ndi nja chifukwa asunganga cha ndalama kweniso chakurya. Viwoneka kuti pa nyengu ya nja yeniyi, Akhristu anandi achiyuda wo ajanga ku Yudeya ŵenga akavu, ndipu apenjekanga chakurya. Abali a ku Antiyoke wo asazgangapu Akhristu amitundu yinyaki ŵati aziŵa venivi, angutumiza “chovyu kwa abali wo ajanga ku Yudeya.” (Machi. 11:29) Yapa yiwu angulongo chanju chayichu!

23 Ŵanthu aku Chiuta achita so venivi mazuŵa nganu. Asani tavwa kuti abali ŵidu mucharu chinyaki pamwenga muchigaŵa chidu akhumbika chovyu, titesesa kuŵawovya. Makomiti nga Nthambi ngajalikiska mwaliŵi Makomiti Ngakovya Asani Kwachitika Masoka kuti ngawovyi abali ŵidu wo akwaskika ndi masoka nga chilengedu nge vimphepu, vidilirisi ndipuso maji ngakusapaliya. Vakuchitika vosi venivi vilongo kuti mugulu lidu titanjana ukongwa.​—Yoha. 13:34, 35; 1 Yoha. 3:17.

24. Kumbi tingalongo wuli kuti titiyivwisa fundu yo tisambira mu chiwona cho Peturo wanguwona?

24 Isi nge Akhristu auneneska tiziŵa kuti chiwona cho Peturo wanguwona we pachanya pa nyumba ku Yopa mu nyengu ya akutumika, chititisambiza fundu yakukhumbika ukongwa. Tisopa Chiuta yo walivi sankhu. Iyu wakhumba kuti tichitiyengi ukaboni mwakukwana vakukwaskana ndi Ufumu waki, ndipu venivi visazgapu kupharazgiya ŵanthu wosi kwambula kutole kanthu mtundu wawu, charu chawu ndipuso mo vinthu viliri pa umoyu wawu. Mwaviyo, tiyeni tiyesesi kupharazgiya uthenga wamampha ŵanthu wosi wo angavwisiya.​—Aro. 10:11-13.

Asani tavwa kuti abali ŵidu akhumbika chovyu, titesesa kuŵawovya

a Ayuda anyaki aŵatinkhanga ŵanthu wo agwiranga ntchitu yakunyukuta vikopa chifukwa akonga vikopa, nyama zakufwa ndipuso agwiriskiyanga ntchitu vinthu vinyaki vabwekabweka pa ntchitu yawu. Ŵanthu akunyukuta vikopa aŵawonanga kuti mbambula kwenere kusere munyumba yakusopiyamu, ndipuso malu ngo agwiriyangapu ntchitu ngakhumbikanga kuja pataliku ndi tawuni, panyaki pa mtunda wamamita ngakujumpha 22. Panyaki ndichu chifukwa chaki nyumba yaku Simoni yenga “mumphepeti mwa nyanja.”—Machi. 10:6.

b Wonani bokosi lakuti, “ Koneliyasi ndi Asilikali ŵa Aroma.”

c Nkhani iyi nja mutu wakuti, “Malangizo Odalirika Olerera Ana,” ndipu ye mu Chigongwi cha Mlinda cha Chichewa cha November 1, 2006, papeji 4 mpaka 7.

d Wonani bokosi lakuti, “ Antiyoke wa ku Siriya,” papeji 81.

e Josephus yo walembanga mbiri ya Ayuda wakukamba kuti “nja yikulu ukongwa” yeniyi yinguchitika mu nyengu ya Fumu Kilaudiyo (41-54 C.E.).