1-4. Kumbi Peturo wangukumana ndi suzgu wuli, nanga tikaŵengi isi tatingi tichitengi wuli?

 PANGUVWIKA chiwawa chikulu po geti likulu lachisulu lajalikanga. Pa nyengu iyi ndipu Peturo wamangika pakati pa asilikali ŵaŵi achiroma ndipu angumuto kuti akamuŵiki mujeri. Iyu wanguja mwenimo kwa maola nganandi pamwenga so mazuŵa nganandi, wachikunthiyapu ndipuso kulindizga kuti wayeruzgiki. Mujeri mo wenga wawonanga waka vimati, mageti ngavisulu, matcheni ngo angumumanga kweniso asilikali.

² Pavuli paki, Peturo wangulonde cheruzgu chakuŵaŵa ukongwa. Fumu Herodi Agiripa I yingusimikiza mtima kuti Peturo wabayiki. a Fumu iyi yingulamula kuti Peturo azimupereki ku ŵanthu asani phwandu la Pasika lamala. Iyu wanguchita venivi kuti wakondwesi ŵanthu. Herodi wawofyezanga waka cha, kweni wangusimikiza mtima kuti Peturo wabayiki nadi. Yapa ndipu pajumpha waka nyengu yimanavi kutuliya po fumu yeniyi yingubayiya so wakutumika munyaki zina laki Yakobe.

³ Sonu usiku wakuti mawa laki Peturo wabayikengi ungukwana. Kumbi iyu waŵanaŵananganji pa nyengu yeniyi? Kumbi wangukumbuka vo Yesu wangumukambiya kuti zuŵa linyaki azakumumanga ndi kuluta nayu ko iyu waleka kukhumba, kung’anamuwa kumubaya? (Yoha. 21:18, 19) Panyaki Peturo wanguwona kuti nyengu yeniyi yakwana.

⁴ Kumbi mwatingi muvwengi wuli mumtima asani yimwi ndimwi mwenga Peturo? Ŵanthu anandi atingi awonengi kuti mbwenu kwamala! Kweni kumbi Mkhristu chayiyu wangatayiya limu mtima asani wangakumana ndi masuzgu? Kumbi isi tingasambiranji pa vo Peturo ndi Akhristu anyaki anguchita ŵati ayamba kutombozgeka? Tiyeni tiwoni.

5, 6. (a) Ntchifukwa wuli Herodi Agiripa I wanguyukiya mpingu wachikhristu, nanga wanguwutombozga wuli? (b) Kumbi mpingu unguyeseka wuli ndi kubayika kwaku Yakobe?

⁵ Nge mo tinguwone mu Mutu 9, mpingu wachikhristu ungukondwa ukongwa wati wawona kuti Koneliyasi limoza ndi ŵanthu a mubanja laki wo ŵenga Ayuda cha asintha ndi kuja Akhristu. Kweni Ayuda wo ŵenga Akhristu cha,  atenere kuti anguzizwa ukongwa kuwona kuti Akhristu achiyuda asope limoza ndi ŵanthu amitundu yinyaki mwakufwatuka.

⁶ Herodi yo wenga munthu muryarya ukongwa pa nkhani za ndali, wangusaniriyapu mwaŵi wakuti Ayuda amuyanjengi ndipu wangwamba kutombozga Akhristu. Tikayika cha kuti iyu wanguvwapu kuti wakutumika Yakobe wakoliyananga ukongwa ndi Yesu Khristu. Mwaviyo, Herodi “wangubaya Yakobe mku waku Yohane ndi lipanga.” (Machi. 12:2) Yapa mpingu unguyeseka ukongwa! Yakobe wenga yumoza mwa akutumika atatu wo anguwona Yesu wachisambuka kweniso wanguwona vakuziziswa vinyaki vo Yesu wanguchita vo akutumika anyaki anguviwona cha. (Mate. 17:1, 2; Mariko 5:37-42) Yesu wangudana Yakobe ndi mvurwa waki Yohane zina lakuti “Ŵana a Limphezi,” chifukwa ŵenga aphamphu ukongwa pakuchita vinthu. (Mariko 3:17) Mwaviyo, Yakobe wati wabayika mpingu unguluza munthu wachiganga, kaboni wakugomezgeka ndipuso wakutumika wakwanjiwa ukongwa.

7, 8. Kumbi mpingu unguchitanji Peturo wati wamangika?

⁷ Vo Agiripa wakhumbanga vingufiskika chifukwa Ayuda angukondwa ukongwa Yakobe wati wabayika. Venivi vingumupaska so gonyu ndipu wanguko Peturo ndi kumumanga nge mo tawone mu ndimi zakwamba. Kweni nge mo tingusambiriya mu Mutu 5, Agiripa watenere kuti wangukumbuka kuti nyengu yinyaki akutumika angutuzgika mwakuziziswa mujeri. Sonu iyu wangulamula kuti Peturo wamangiki ndi matcheni pakati pa asilikali ŵaŵi ndipuso wanguŵika asilikali 16 kuti agwirengi ntchitu mwakusinthanasinthana usiku ndi msana kuti wakutumika mwenuyu waleki kuthaŵa. Asani Peturo wanguthaŵa, asilikali ŵenaŵa ndiwu atingi alondiyengi chilangu chaki. Kumbi Akhristu anyaki aku Peturo atingi achitengi wuli pa nyengu yakusuzga yeniyi?

⁸ Mpingu wachikhristu waviziŵanga umampha vakwenere kuchita. Pa Machitidu 12:5 patiti: “Mwaviyo, Peturo wanguŵikika mujeri, kweni mpingu wamupempheriyanga  ndi mtima wosi kwaku Chiuta.” Mpingu ungufwiyapu kumupemphere mubali wawu. Yiwu angutaya mtima cha chifukwa cha nyifwa yaku Yakobe ndipu angulutirizga kuwona kuti pempheru ndakukhumbika. Yehova wawona kuti pempheru ndakuzirwa. Iyu wamuka mapempheru ngo ngakoliyana ndi khumbu laki. (Ahe. 13:18, 19; Yako. 5:16) Lenili ndi sambiru lamampha ukongwa kwa Akhristu mazuŵa nganu.

9. Kumbi tisambiranji kwa Akhristu wo apempheriyanga Peturo?

⁹ Kumbi muziŵapu Akhristu anyaki wo akumana ndi mayeseru? Panyaki yiwu atombozgeka, asuzgika ndi masoka ngachilengedu pamwenga boma likukaniza ntchitu yakupharazga. Mungachita umampha kuŵapemphere mwakutuliya pasi pamtima! Vingachitika kuti muziŵa so Akhristu wo akumana ndi masuzgu ngo ngawoneke pakweru cha, nge masuzgu nga mubanja, kuguŵa pamwenga masuzgu nganyaki ngakwesa chivwanu chawu. Kuŵanaŵaniya masuzgu ngawu mwechendapempheri, kungakuwovyani kuti muŵazumbuwengi mazina ngawu muchikambiskana ndi Yehova, “Wakuvwa pempheru.” (Salimo 65:2) Mukumbukengi kuti namwi mungakhumba so kuti anyinu akupempheriyeningi asani mwakumana ndi masuzgu.

10, 11. Konkhoskani mo mungelu waku Yehova wangutuzgiya Peturo mujeri.

¹⁰ Kumbi Peturo wanguchita mantha? Tiziŵa cha, kweni pa usiku wakumaliya wenuwu mujeri, Peturo wangugona tulu takufwa natu pakati pa asilikali ŵaŵi wo ŵenga masu. Munthu wachivwanu mwenuyu, waziŵanga kuti mwemosi mo vingaŵiya, Yehova we nayu. (Aro. 14:7, 8) Kweni Peturo waziŵanga cha kuti pachitikengi vinthu vakuziziswa. Mwamabuchibuchi, ukweru unguŵala muchipinda cho Peturo wenga ndipu mungelu wanguma mwenimo, wangumuyuska Peturo kweni asilikali angumuwona cha. Chinanga kuti matcheni ngo angumumangiya ngawonekanga nge ngakukho ukongwa kweni ngangudumuka ndipu nganguwa pasi.

 ¹¹ Mungelu wangulamula Peturo kuti: “Soka liŵi! . . . Vwala malaya ndipuso vwala sapatu zaku. . . . Vwala malaya ngakubwalu.” Peturo wanguvwiya. Pakumaliya mungelu wangumukambiya kuti: “Undilondongi,” ndipu iyu wanguchita nadi venivo. Yiwu angutuwa mukachipinda kajeri ndipu angujumpha gulu la asilikali wo ŵenga pabwalu, angwenda mwachisisi mpaka kuchifika pachigeti chikulu chachisulu. Kumbi yiwu atingi ajumphengi wuli pachigeti chenichi? Asani Peturo wajifumbanga fumbu lenili ndikuti wanguswera cha kumukika chifukwa geti lenili “linguŵajulikiya lija” ŵati afika pafupi. Pati pajumpha kanyengu kamanavi waka, yiwu angutuwa ndipu angufika mumsewu, pavuli paki mungelu yo wanguwoneka so cha. Peturo wati waja yija wanguziŵa kuti vo wawonanga chenga chiwona cha, kweni wangusimikiza kuti wafwatulika nadi.​—Machi. 12:7-11.

12. Ntchifukwa wuli tichiskika asani tiŵanaŵaniya mo Yehova wangutaskiya Peturo?

¹² Kumbi vakuchiska cha kuwona kuti Yehova we ndi nthazi zikulu zambula kumala zo wangagwiriskiya ntchitu pakutaska ateŵeti ŵaki? Peturo wangumangika ndi fumu yo yawovyekanga ndi ulamuliru wanthazi ukongwa pacharu chosi pa nyengu yo. Kweni Peturo wangutuwa mujeri kwambula kusuzgika! Mbuneneska kuti Yehova wataska ateŵeti ŵaki wosi mwakuziziswa cha. Iyu wanguchita viyo cha ndi Yakobe, kweniso pati pajumpha nyengu wangumutaska cha Peturo pa nyengu yo ngangufiskikiya mazu ngakukwaskana ndi wakutumika mwenuyu ngo Yesu wangukambiya limu. Akhristu mazuŵa nganu, alindizga kuti ataskikengi mwakuziziswa cha. Kweni titenere kukumbuka kuti Yehova wasintha cha. (Mala. 3:6) Ndipuso pambula kuswera yapa iyu wagwiriskiyengi ntchitu Mwana waki kuti wafwatuwi ŵanthu mamiliyoni nganandi ku nyifwa yo ndi jeri likulu ukongwa. (Yoha. 5:28, 29) Malayizgu ngenanga ngatitichiska ukongwa mazuŵa nganu asani takumana ndi mayeseru.

13-15. (a) Kumbi Akhristu wo anguwungana munyumba yaku Mariya anguchita wuli Peturo wati wafika? (b) Kumbi kutuwa pa nyengu iyi buku la Machitidu litamba kukonkhoska vakukwaskana ndi yani, nanga Peturo wangulutirizga wuli kuwovya Akhristu anyaki?

¹³ Kubwalu kwenga kweche mdima, ndipu Peturo wanguma mumsewu wachiŵanaŵaniya ko wangaluta. Munthukazi munyaki Wachikhristu zina laki Mariya wajanga pafupi ndi msewu wenuwu. Yapa sonu Peturo wanguziŵa ko wangaselere. Viwoneka kuti Mariya wenga choko chakukhupuka, ndipu wenga ndi nyumba yikulu yakuti mpingu ungakwana kuwunganamu. Mariya mwenuyu wenga nyina waku Yohane yo wadanikanga so kuti Mariko, yo penapa wazumbulika kakwamba mubuku la Machitidu ndipu pavuli paki Peturo wamuwonanga nge mwana waki. (1 Petu. 5:13) Pa nyengu yeniyi, kunyumba kwaku Mariya kunguwungana ŵanthu anandiku wo apempheranga kutuliya pasi pamtima chinanga kuti wenga usiku. Tikayika cha kuti yiwu apempheranga kuti Peturo watuzgiki mujeri, kweni aziŵanga cha kuti Yehova waŵamukengi nyengu yeniyo!

¹⁴ Wati wafika, Peturo wangugong’oska pageti lo lenga kumasu kwa nyumba. Pavuli paki, panguza msungwana wantchitu yo wadanikanga kuti Roda. Zina la Chigiriki lenili lenga lakuwanda ukongwa pa nyengu yo, ndipu ling’anamuwa kuti “Rozi,” pamwenga kuti luŵa. Iyu wanguzizwa ukongwa kuvwa mazu ngaku  Peturo! Chifukwa cha kukondwa ukongwa, msungwana yo wangujula dankha cha geti, mumalu mwaki wangutchimbiriya munyumba kuti wakakambiyi mpingu kuti Peturo we pageti. Chinanga kuti yiwu amunenanga kuti wazunguliya mutu, kweni iyu wangulimbikiya kukamba kuti waneneska. Anyaki azomerezanga mwakukayikiya ndipu anyaki akambanga kuti msungwana yo wanguvwa mazu nga mungelu yo wamiyanga Peturo. (Machi. 12:12-15) Vosi ivi vichichitika Peturo wangulutirizga kugong’oska pageti mpaka po ŵanthu anguziya kuzimujuliyaku.

¹⁵ Yiwu ŵati ajula geti, “angumuwona ndipu anguzizwa ukongwa”! (Machi. 12:16) Ŵanthu yaŵa angukondwa ukongwa. Peturo wanguyesesa kuŵakaniza kuti aje dankha cheti kuti waŵakonkhoske umampha vo vinguchitika kweniso kuti akakambiyeku Yakobe ndi abali anyaki. Pavuli paki wangutuwapu kuti asilikali aku Herodi aleki kumusaniya. Peturo wanguluta kuchigaŵa chinyaki ko wanguchija mwakuvikilirika ndipu wangulutirizga kuchita uteŵeti waki mwakugomezgeka. Kutuliya pa nyengu yeniyi, Peturo wakuzumbulika so kamoza pe mubuku la Machitidu, mu chaputala 15 pa nyengu yo wangumaliska nkhani yakukwaskana ndi kudumulika. Pavuli paki buku la Machitidu litamba kukonkhoska ntchitu kweniso maulendu nga umishonale ngaku Paulo. Kweni te ndi chigomezgu kuti kwekosi ko Peturo wangwenda wanguwovya abali ndi azichi kuti aje ndi chivwanu chakukho. Wati wasiyana ndi gulu la ŵanthu lo linguwungana munyumba yaku Mariya, ŵanthu wo angulutirizga mbwenu kukondwa.

16. Ntchifukwa wuli tikayika cha kuti kunthazi tazamukondwa ukongwa?

¹⁶ Nyengu zinyaki Yehova wapaska ateŵeti ŵaki vinthu vinandi kuluska vo alindizganga, ndipu venivi vichitiska kuti akondwengi ukongwa ndipu vija nge kuti alota. Venivi ndivu vinguchitikiya abali ndi azichi aku Peturo usiku wenuwu. Nyengu zinyaki nasi tingajivwa viyo mazuŵa nganu asani Yehova watitumbika ukongwa. (Nthanthi 10:22) Kunthazi tazamuwona malayizgu ngosi ngaku Yehova ngachifiskika pacharu chosi. Chifukwa chakuwona ndi masu vinthu venivi, tazamukondwa ukongwa pa nyengu yeniyi kuluska mo tiŵanaŵaniya sonu. Asani tilutirizgengi kuja akugomezgeka tazamukondwa ukongwa kunthazi.

17, 18. Kumbi ntchinthu wuli cho chinguchitiska kuti ŵanthu amuthamiki Herodi?

¹⁷ Herodi wanguzizwa ukongwa wati wavwa kuti Peturo wathaŵa ndipu wangukwiya ukongwa. Iyu wangutuma ŵanthu mwaliŵiliŵi kuti amupenjipenji peposi ndipuso wangulamula kuti asilikali wo amuwoneriyanga afufuziki. Pavuli paki wangulamula kuti asilikali ŵenaŵa “alangiki,” ndipu viwoneka kuti angubayika. (Machi. 12:19) Herodi Agiripa wengavi lisungu. Kumbi Chiuta wangumulanga munthu wambula lisungu mwenuyu?

¹⁸ Agiripa watenere kuti wanguchita soni chifukwa wangutondeka kubaya Peturo. Kweni pechendajumphi nyengu wangwamba so jalidu laki lakujikuzga. Arwani ŵaki anyaki ŵati amupempha kuti aje nayu pa chimangu, iyu wangudaniska unganu ukulu kuti wakalongoro pamasu pa wumba wa ŵanthu. Pakukonkhoska vo vinguchitika, Luka wangulemba kuti “Herodi wanguvwala malaya ngaki nga ufumu.” Josephus yo walembanga mbiri ya Chiyuda, wangulemba  kuti Herodi wanguvwala malaya ngasiliva ndi chilatu chakuti asani po iyu waja pafika ukweru, wang’animengi mwawunkhankhu. Pavuli paki, fumu yakujikuzga yeniyi yingwambapu kulongoro. Sonu ŵanthu wo amuchemeliyanga angudaniriza kuti: “Ndi chiuta yo walongoro, ndi munthu cha!”—Machi. 12:20-22.

19, 20. (a) Ntchifukwa wuli Yehova wangulanga Herodi? (b) Kumbi nkhani yaku Herodi Agiripa yititichiska wuli?

¹⁹ Chiuta ndiyu wenga wakwenere kulonde unkhankhu uwu, ndipu Iyu wawonanga vosi vo vachitikanga! Herodi wenga ndi mwaŵi wakuchitapu kanthu kuti soka lileki kumuwiya. Iyu watingi waŵajumengi ŵanthu kuti aleki kukamba vo akambanga. Mumalu mwaki, iyu wangufiska nthanthi yakuti: “Kunyada [kujikuzga] kuchitiska kuti munthu waparanyiki.” (Nthanthi 16:18) “Nyengu yeniyo, mungelu waku Yehova wangumulanga,” ndipu munthu wakujikuzga mwenuyu wangufwa nyifwa yakuŵaŵa. Herodi “wanguryika ndi mphorozi ndipu pavuli paki wangufwa.” (Machi. 12:23) Josephus nayu wangukamba kuti Agiripa wangulangika mwamabuchibuchi ndipuso wangubayika chifukwa cha kuzomereza kuti ŵanthu amuŵikemu. Josephus wangulemba kuti Agiripa wangutambula ndi nthenda yeniyi kwa mazuŵa ngankhondi wechendafwi. b

²⁰ Nyengu zinyaki vingawoneka nge kuti ŵanthu aheni alangika cha chinanga kuti achita vinthu viheni. Tingazizwanga cha chifukwa “charu chosi che mu nthazi ya muheni yo.” (1 Yoha. 5:19) Kweni nyengu zinyaki ateŵeti akugomezgeka aku Chiuta adandawula asani awona kuti ŵanthu aheni alangika cha. Ndichu chifukwa chaki vakuchitika va mu Bayibolu nge vo vinguchitikiya Herodi, vititichiska ukongwa. Nkhani iyi yititiwovya kuwona kuti Yehova wanguseleriyapu ndipu tosi yititikumbusa kuti iyu watanja urunji. (Salimo 33:5) Iyu walongongi mbwenu urunji waki chinanga pangajumpha nyengu yitali wuli.

21. Kumbi ndi fundu yikulu niyi yo tisambira mu Machitidu chaputala 12, nanga ntchifukwa wuli tichiskika ndi venivi mazuŵa nganu?

²¹ Nkhani iyi yimala ndi fundu yinyaki so yakuchiska ukongwa yakuti: “Mazu ngaku Yehova ngangulutirizga kukuwa ndi kusapaliya.” (Machi. 12:24) Lipoti lenili lakulongo mo ntchitu yakupharazga yingulutiya panthazi, lititikumbusa so mo Yehova watumbikiya ntchitu yeniyi mazuŵa nganu. Viwoneke limu kuti mu Machitidu chaputala 12 tisaniyamu nkhani yakukwaskana ndi nyifwa ya wakutumika munyaki pe cha, pamwenga so kutaskika kwa watumika munyaki. Kweni mwe nkhani yo yikonkhoska mo Yehova wangutondekese vo Satana wakhumbanga kuti watimbanyizgi mpingu wachikhristu wo wagwiranga ntchitu yakupharazga mwaphamphu. Vo Satana wakhumbanga vingutondeka nge mo so vitondeke mazuŵa nganu. (Yesa. 54:17) Kweni wo ŵe kuchigaŵa chaku Yehova ndi Yesu Khristu, alutirizga kugwira ntchitu yeniyi yo palivi munthu yo wangayitondekesa. Kumbi venivi vakuchiska cha? Te ndi mwaŵi ukulu wakugwiraku ntchitu yakupharazga “mazu ngaku Yehova” mazuŵa nganu!