1, 2. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitikiya Paulo ndi Baranaba ku Lusitara?

 VINTHU vingutimbanyizgika mutawuni ya Lusitara. Ivi venga viyo chifukwa munthu yo wenga wakupunduka chiwiyi chaki, wanguchizgika ndi ŵanthu ŵaŵi achilendu. Ŵanthu anguzizwa ukongwa ndi venivi, ndipu wasembi wanguza ndi nkhata za maluŵa kuti waŵapaski ŵanthu ŵaŵi ŵenaŵa wo ŵanthu aŵawonanga kuti mbachiuta. Pavwikanga so ng’ombi zinthulumi zo wasembi waku Zewu wapenjanga kubaya kuti wazipereki sembi. Paulo ndi Baranaba angukaniza ŵanthu mwanthazi kuti aleki kuchita venivi. Yiwu angukeluwa vakuvwala vawu ndipu angusere pakati pa chimzinda cha ŵanthu ndi kuŵaŵeyere kuti angaŵasopanga cha.

² Pavuli paki, kunguza Ayuda akususka kutuliya ku Antiyoke wa ku Pisidiya ndipuso ku Ikoniyo. Yiwu angukamba vinthu vaboza vakukwaskana ndi Paulo ndi Baranaba, ndipu anguchitiska kuti ŵanthu a ku Lusitara aŵayukiyi. Ŵanthu wo pakwamba akhumbanga kumusopa Paulo, sonu angwamba kumuponya mya mpaka wangufenta. Ŵati amupuma mpaka ŵeneku kukhorwa, angumuguziya kubwalu kwa tawuni ndi kumusiya kweniko achiŵanaŵana kuti wafwa.

3. Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga mu mutu uwu?

³ Kumbi ntchinthu wuli chingwambisa vosi venivi? Kumbi ŵanthu wo apharazga uthenga wamampha mazuŵa nganu angasambiranji pa vo vinguchitikiya Paulo ndi Baranaba kweniso ŵanthu a ku Lusitara wo anguswera cha kusintha maŵanaŵanu ngawu? Baranaba ndi Paulo ŵenga anthulumi akugomezgeka ndipu akunthiyangapu mu uteŵeti kweniso “alongoronga mwachiganga ndipuso mwakulamulika ndi Yehova.” Kumbi ŵara mumpingu wachikhristu angaŵayezga wuli anthulumi ŵenaŵa?—Machi. 14:3.

4, 5. Ntchifukwa wuli Paulo ndi Baranaba anguluta ku Ikoniyo, nanga ntchinthu wuli chinguchitika kweniko?

⁴ Pangujumpha waka mazuŵa ngamanavi kutuliya po Paulo ndi Baranaba angudikisikiya mutawuni ya Roma ya Antiyoke wa ku Pisidiya, ko Ayuda akususka anguŵayambisiya viwawa. Kweni mumalu mwakugongowa ndi venivi, anthulumi ŵaŵi ŵenaŵa ‘anguŵaphatiya fuvu kumaphazi ngawu’ ŵanthu ambula  kuvwisiya a mutawuni yeniyi. (Machi. 13:50-52; Mate. 10:14) Paulo ndi Baranaba angutuwaku mwachimangu ndipu anguŵasiya ŵanthu ŵenaŵa kuti Chiuta ndiyu waziŵi chakuchita nawu. (Machi. 18:5, 6; 20:26) Amishonale ŵenaŵa angulutirizga kugwira ntchitu yawu yakupharazga mwalikondwa. Yiwu angulutirizga ulendu wawu, angwenda ulendu wa makilomita pafufupi 150 kuluta chakumwera ndipu angufika paphiri linyaki lanyata lo lenga pakati pa mapiri nga Tawurasi ndi Sultan.

⁵ Pakwamba, Paulo ndi Baranaba anguma dankha ku Ikoniyo, ko ŵanthu alondonga ukongwa midawuku ya Agiriki. Tawuni yeniyi yenga yimoza mwa matawuni ngakukhumbika ukongwa muchigaŵa cha Galatiya cho chenga pasi pa Aroma. a Mutawuni iyi mwajanga Ayuda anandi akuzirwa kweniso ŵanthu anandi a mitundu yinyaki wo angung’anamukiya ku Chiyuda. Paulo ndi Baranaba angusere musinagogi ndi kwamba kusambiza nge mo achitiyanga nyengu zosi. (Machi. 13:5, 14) Yiwu “angulongoro umampha ukongwa mwakuti Ayuda ndi Agiriki anandi anguja akusambira.”​—Machi. 14:1.

6. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguwovya Paulo ndi Baranaba kuti asambizengi mwalusu, nanga tingaŵayezga wuli?

⁶ Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguwovya Paulo ndi Baranaba kuti asambizengi mwalusu? Paulo wangaziŵanga umampha Malemba. Iyu wakonga mazu mumabuku nga mbiri zakali, mauchimi ndipuso Dangu laku Mozesi kuti wasimikiziyi ŵanthu kuti Yesu wenga nadi Mesiya wakulayizgika. (Machi. 13:15-31; 26:22, 23) Kweniso Baranaba walongonga kuti waŵanaŵaniya ŵanthu kuziya mu vo walongoronga. (Machi. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Anthulumi wosi ŵaŵi yaŵa athembanga zeru zawu cha kweni “alongoronga . . . mwakulamulika ndi Yehova.” Kumbi tingaŵayezga wuli amishonale yaŵa pa ntchitu yakupharazga? Tingaŵayezga mwakuchita ivi: Titenere kungaziŵa umampha Mazu ngaku Chiuta. Tisankhengi Malemba ngo ngangaŵafika pamtima ŵanthu. Tiyesesengi kuŵachiska ŵanthu wo titiŵapharazgiya. Ndipuso tingathembanga zeru zidu cha kweni nyengu zosi tigwiriskiyengi ntchitu Mazu ngaku Yehova pakusambiza.

7. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo vichitika asani ŵanthu avwa uthenga wamampha? (b) Kumbi mukhumbika kukumbukanji asani ŵanthu a mubanja linu atikutinkhani chifukwa cha uthenga wamampha?

⁷ Kweni ŵanthu anyaki ku Ikoniyo angukondwa cha ndi vo Paulo ndi Baranaba akambanga. Luka wangulutirizga kukamba kuti: “Ayuda wo anguleka kugomezga angukhuŵizga ŵanthu amitundu yinyaki kuti ayukiyi abali.” Paulo ndi Baranaba anguwona kuti akhumbikanga kuja kwenuku kuti avikiliyi uthenga wamampha. Mwaviyo, “kwenuku angujaku kwa kanyengu, ndipu alongoronga mwachiganga.” Chifukwa cha venivi, “ŵanthu a mutawuni yo angugaŵikana, anyaki angukoliyana ndi Ayuda ndipu anyaki angukoliyana ndi akutumika.” (Machi. 14:2-4) Venivi ndivu so vichitika mazuŵa nganu asani ŵanthu avwa uthenga wamampha. Chifukwa cha uthenga wenuwu, anyaki akoliyana ukongwa ndipu anyaki agaŵikana. (Mate. 10:34-36) Asani ŵanthu a mubanja linu atikutinkhani chifukwa cha uthenga wamampha, mukumbukengi kuti kanandi yiwu achita venivi chifukwa cha maboza ngo akuvwa. Kweni jalidu linu lamampha lingalongo kuti vo yiwu akuvwa vaboza, ndipu mukuluta kwa nyengu yiwu angasintha.​—1 Petu. 2:12; 3:1, 2.

8. Ntchifukwa wuli Paulo ndi Baranaba angutuwaku ku Ikoniyo, nanga tisambiranjipu?

 ⁸ Pati pajumpha nyengu, ŵanthu akususka a ku Ikoniyo angunozga chiŵembu chakuti aŵaponyi mya Paulo ndi Baranaba. Amishonale ŵaŵi yaŵa ŵati aziŵa, angusankha kutuwaku ndi kuluta kuchipharazga kuchigaŵa chinyaki. (Machi. 14:5-7) Apharazgi a Ufumu nawu achita venivi mazuŵa nganu. Asani takumana ndi ŵanthu wo asuska fundu zidu, tilongoro mwachiganga. (Afi. 1:7; 1 Petu. 3:13-15) Kweni asani tawona kuti pangabuka viwawa, tichita vinthu mwazeru kuti tikhwechi kuchita vinthu vo vingaŵika umoyu widu kweniso wa Akhristu anyidu pa ngozi.​—Nthanthi 22:3.

9, 10. Kumbi tawuni ya Lusitara yenga nunkhu, nanga tiziŵanji vakukwaskana ndi ŵanthu a kwenuku?

⁹ Paulo ndi Baranaba anguluta ku Lusitara. Tawuni iyi yenga pasi pa Ufumu wa Roma ndipu yenga pa mtunda wa makilomita pafufupi 30 kumwera chakuzambwi kwa tawuni ya Ikoniyo. Ŵanthu a ku Lusitara akoliyananga ukongwa ndi a ku Antiyoke wa ku Pisidiya. Kweni mwakupambana ndi tawuni ya Antiyoke, ku Lusitara kwengavi Ayuda akuzirwa. Chinanga kuti ŵanthu a mutawuni iyi atenere kuti achiziŵanga Chigiriki, kweni chineneru chawu chenga Chilukawoniya. Viwoneka kuti mutawuni iyi mwengavi sinagogi, panyaki ndichu chifukwa chaki Paulo ndi Baranaba angwamba kupharazga mumalu ngo mwasanirikanga ŵanthu anandi. Ku Yerusalemu, Peturo wanguchizga munthu yo wenga wakupunduka chiwiyi chaki. Chifukwa cha chakuziziswa chenichi, ŵanthu anandi anguja akusambira. (Machi. 3:1-10) Ku Lusitara, Paulo nayu wanguchizga munthu munyaki yo wanguwa wakupunduka. (Machi. 14:8-10) Kweni vo vinguchitika pavuli paki, vipambana ukongwa ndi vo vinguchitika Peturo wati wachita chakuziziswa.

¹⁰ Nge mo takonkhoske kukwamba kwa mutu uwu, munthu wakupunduka uyu wati wayamba kundwika ndi kwenda, ŵanthu a ku Lusitara wo asopanga angoza anguŵanaŵana vinthu vambula kwenere. Yiwu angwamba kudana Baranaba kuti Zewu, kung’anamuwa  chiuta mura ndipu Paulo angwamba kumudana kuti Heme, kung’anamuwa mwana waku Zewu ndipuso wakulongoro mumalu mwa achiuta. (Wonani bokosi lakuti, “ Ŵanthu a ku Lusitara Asopanga Zewu ndi Heme.”) Kweni Baranaba ndi Paulo angulutirizga kuwovya ŵanthu yaŵa kuti avwisi kuti vo akambanga ndi kuchita vatuliyanga kwa angoza cha, kweni kwaku Yehova, Chiuta yija wauneneska.​—Machi. 14:11-14.

11-13. (a) Kumbi Paulo ndi Baranaba anguŵakambiyanji ŵanthu a ku Lusitara? (b) Kumbi tingasambiranji pa vo Paulo ndi Baranaba angukamba?

¹¹ Chinanga kuti penga chimtimbaheka, Paulo ndi Baranaba anguyesesa kuŵafika pamtima ŵanthu wo aŵavwisiyanga. Nkhani yeniyi yo Luka wangulemba yilongo mo tingaŵapharazgiya uthenga wamampha ŵanthu wo asopa achiuta aboza. Wonani mo Paulo ndi Baranaba anguŵafikiya pamtima ŵanthu: “Mwaŵanthu, muchitiyanji viyo? Nasi te ŵanthu akutomboloka nge ndimwi. Ndipu titikupharazgiyani uthenga wamampha kuti yimwi muleki vinthu vaŵakaŵaka venivi ndi kung’anamukiya kwaku Chiuta wamoyu yo wakupanga kuchanya, charu chapasi, nyanja ndipuso vosi vo ve mwenimo. Mu migonezi yakali wanguzomereza kuti mitundu yosi yiyendi mu nthowa zawu, chinanga kuti wanguleka cha kuŵapaska ukaboni waku iyu mweneku wakuti wachita vinthu vamampha. Iyu watikupaskani vuwa kutuliya kuchanya ndipuso nyengu za vipasu, watikupaskani so vakurya vinandi kweniso wazaza mitima yinu ndi likondwa.”​—Machi. 14:15-17.

¹² Kumbi tingasambiranjipu? Chakwamba, Paulo ndi Baranaba ajiwonanga kuti mbapachanya cha kuluska ŵanthu wo aŵavwisiyanga. Yiwu angujiŵikamu cha. Kweni angulongo kuti mbakujiyuyuwa chifukwa anguzomereza kuti mbakutomboloka nge mo ŵanthu yaŵa wo asopanga angoza ŵenge. Mbuneneska kuti pa nyengu iyi, Paulo ndi Baranaba ndipu alonde kali mzimu wakupaturika kweniso ndipu afwatulika ku visambizu vaboza. Yiwu ŵenga so ndi chilindizga chakuti amulamuliya ndi Khristu. Kweni anguziŵa kuti ŵanthu a ku Lusitara nawu angalonde mphasu zenizi asani angavwiya Khristu.

 ¹³ Kumbi isi titiŵawona wuli ŵanthu wo titiŵapharazgiya? Kumbi titiŵawona kuti ayanana ndi isi? Mwakuyanana ndi Paulo ndi Baranaba, kumbi tikana kuti ŵanthu atithamikengi asani titiŵasambiza uneneska wa mu Mazu ngaku Chiuta? Charles Taze Russell, yo wasambizanga Mazu ngaku Chiuta mwalusu ndipuso yo walongozganga ntchitu yakupharazga m’ma 1800 ndipuso m’ma 1900, wangulongo chakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani iyi. Iyu wangulemba kuti: “Tikhumba cha kuti ŵanthu atiwonengi kuti ndisi apachanya kweniso kutidana mazina nga ulemu nge ngakuti Mliska pamwenga kuti Msambizi.” Mubali Russell wangulongo mtima wakujiyuyuwa nge Paulo ndi Baranaba. Mwakuyanana waka, mumalu mwakuti ŵanthu atithamikengi asani tipharazga, titenere kuja ndi mtima wakovya ŵanthu kuti ang’anamukiyi kwaku “Chiuta wamoyu.”

14-16. Kumbi ndi vinthu vinyaki viŵi nivi vo tingasambira pa vo Paulo ndi Baranaba angukambiya ŵanthu a ku Lusitara?

¹⁴ Chachiŵi, tisambirapu kuti Paulo ndi Baranaba ŵenga akunozgeka kusintha upharazgi wawu kuti ukoliyani ndi ŵanthu wo aŵapharazgiyanga. Mwakupambana ndi Ayuda a ku Ikoniyo kweniso ŵanthu wo angung’anamukiya ku Chiyuda, ŵanthu a ku Lusitara angaziŵanga kamanavi Malemba kweniso panyaki angaziŵanga cha pamwenga aziŵanga so cha ubwezi wo wengapu pakati paku Chiuta ndi mtundu wa Isirayeli. Ŵanthu wo Paulo ndi Baranaba aŵapharazgiyanga ŵenga alimi. Lusitara chenga charu chanyata ukongwa kweniso vuwa yawanga umampha. Ŵanthu a kwenuku atingi asimikizengi kuti kwe Mlengi chifukwa chakuwona vinthu vinandi vo akoloranga mu nyengu zakupambanapambana ndipu amishonale ŵenaŵa angugwiriskiya ntchitu vinthu venivi vo yiwu aviziŵanga kali.​—Aro. 1:19, 20.

¹⁵ Nasi tijengi akunozgeka kusintha upharazgi widu! Chinanga kuti mlimi wangapanda mbewu yakuyanana muminda yakupambana, kweni wangakhumbika kugwiriskiya ntchitu nthowa zakupambana mwakukoliyana ndi dongu lo wapandapu. Dongu linyaki lingaja lamampha ndipu wangafikiya waka kupandapu mbewu. Kweni dongu linyaki wangakhumbika kulitipuwa ndi kupopota wechendapandi mbewu. Mwakuyanana waka, nasi nyengu zosi tipanda mbewu yakuyanana, uthenga wa Ufumu wo usanirika mu Mazu ngaku Chiuta. Nge Paulo ndi Baranaba, nasi tikhumbika kuyesesa kuŵaziŵa umampha ŵanthu wo titiŵapharazgiya kweniso vo agomezga. Asani taziŵa venivi, vingatiwovya kuti tisaniyi nthowa yamampha yakuŵapharazgiya uthenga wa Ufumu.​—Luka 8:11, 15.

¹⁶ Chachitatu, nkhani yaku Paulo, Baranaba ndi ŵanthu a ku Lusitara, yititisambiza kuti chinanga tingayesesa wuli, Satana wangakwatapuwa mbewu zinyaki zo tingapanda kweniso zinyaki zingawiya padongu la mya. (Mate. 13:18-21) Mungaguŵanga cha asani vakuchitikiyani venivi. Mumalu mwaki, mukumbukengi fundu yo Paulo wangulembe Aroma yakuti, “weyosi waku isi, [kusazgapu wo tikambiskana nawu Mazu ngaku Chiuta] wazamumuka yija kwaku Chiuta.”​—Aro. 14:12.

17. Ŵati atuwa ku Debe, kumbi Paulo ndi Baranaba anguluta pani, nanga ntchifukwa wuli?

¹⁷ Ŵanthu ŵati akwekwete Paulo kubwalu kwa tawuni ya Lusitara achiŵanaŵana  kuti wafwa, akusambira angumuzunguliya ndipu wanguyuka ndi kusere mutawuni yeniyi mo wanguchigonamu usiku umoza pe. Mawa laki, Paulo ndi Baranaba angwamba ulendu wa makilomita 100 wakuluta ku Debe. Ulendu utali wenuwu utenere kuti wenga wakuŵaŵa ukongwa kwaku Paulo chifukwa yapa ndipu pajumpha waka maola ngamanavi kutuliya po angumuponye mya. Kweni iyu ndi Baranaba angukunthiyapu, ndipu ŵati afika ku Debe, anguwovya “ŵanthu anandiku kuti aje akusambira.” Pakumaliya, mumalu mwakwenda nthowa yifupi yakuwere ku Antiyoke wa ku Siriya ko ajanga nge amishonale, yiwu “anguwere ku Lusitara, Ikoniyo ndipuso ku Antiyoke [wa ku Pisidiya].” Ntchifukwa wuli anguchita venivi? Anguchita viyo kuti akachiski “akusambira kuti aje akukho, kweniso anguŵachiska kuti alutirizgi kuja ndi chivwanu.” (Machi. 14:20-22) Anthulumi ŵenaŵa ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa! Yiwu anguyesesa kuwovya mpingu mumalu mwakuŵika panthazi vakukhumba vawu. Mazuŵa nganu, akuwonere madera kweniso amishonale ayezga chakuwoniyapu cha ŵanthu ŵenaŵa.

18. Kumbi ndi vinthu wuli vo vichitika pakusankha ŵara?

¹⁸ Kusazgapu kuchiska akusambira mwakugwiriskiya ntchitu mazu ndipuso vakuchita vawu, Paulo ndi Baranaba angusankha so “ŵara mu mpingu wewosi.” Chinanga kuti pa ulendu uwu wa umishonale, Paulo ndi Baranaba “angutumika ndi mzimu wakupaturika,” yiwu angupemphera kweniso kufunga ndipu pavuli paki “anguŵapereka mu manja mwaku Yehova [ŵara wo angusankha].” (Machi. 13:1-4; 14:23) Venivi ndivu so vichitika mazuŵa nganu. Ŵara ŵechendasachizgi munthu yo akhumba kuti waje pa udindu mumpingu, yiwu apemphera kweniso awona asani munthu yo wafiska vo Malemba ngakamba. (1 Timo. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Yako. 3:17, 18; 1 Petu. 5:2, 3) Munthu wangapaskika udindu chifukwa chakuwona waka utali wa nyengu yo wajaliya Mkhristu cha. Mumalu mwaki, vakukamba, vakuchita ndipuso nkharu yaki vikhumbika kulongo kuti mzimu wakupaturika ugwira nadi ntchitu pa umoyu waki. Munthu wangaja wakuwonere mumpingu pamwenga kuti mliska wa mbereri asani wafiska vo Malemba ngakamba. (Aga. 5:22, 23) Akuwonere madera ndiwu ŵe ndi udindu wakuŵika abali ŵenaŵa.​—Yeruzgiyani ndi 1 Timote 5:22.

19. Kumbi ŵara aziŵanji, nanga atimuyezga wuli Paulo ndi Baranaba?

¹⁹ Ŵara aziŵa kuti azamumuka mulandu kwaku Chiuta chifukwa cha mo achitiya vinthu ndi mpingu. (Ahe. 13:17) Nge Paulo ndi Baranaba, ŵara ndiwu alongozga pa ntchitu yakupharazga. Yiwu achiska Akhristu anyawu ndi mazu ngawu. Kweniso atesesa kovya mpingu mumalu mwakuŵika panthazi vakukhumba vawu.​—Afi. 2:3, 4.

20. Kumbi tiyanduwa wuli asani tiŵerenga nkhani zo zikonkhoska vo Akhristu akugomezgeka anguchita?

²⁰ Pakumaliya, Paulo ndi Baranaba ŵati awere ku Antiyoke wa ku Siriya ko ajanga nge amishonale, angukonkhoska “vinthu vosi vo Chiuta wanguchita kuporote mwaku yiwu. Angukonkhoska so kuti Chiuta wajuliya khomu ŵanthu amitundu yinyaki kuti nawu aje ndi chivwanu.” (Machi. 14:27) Asani tiŵerenga vinthu vo Akhristu akugomezgeka anguchita kweniso mo Yehova wangutumbikiya phamphu lawu, vititiwovya kuti nasi ‘tilongorongi mwachiganga ndipuso mwakulamulika ndi Yehova.’