1, 2. Kumbi Peturo ndi Yohane anguchita chakuziziswa wuli pakhomu la nyumba yakusopiyamu?

 ZUŴA linyaki ndi msana kwe kalumwi, Ayuda akwanja kupemphera ndipuso akusambira aku Yesu andondiyanga kunyumba yakusopiyamu. Pa nyengu iyi “ora . . . lakupemphere” lenga pafupi kukwana. a (Machi. 2:46; 3:1) Pa gulu la ŵanthu ŵenaŵa penga so Peturo ndi Yohane wo alutanga chakukhomu la nyumba yakusopiyamu lo ladanikanga kuti Lakutowa. Chinanga kuti kwenga chiwawa cha ŵanthu wo alongoronga kweniso wo ayendangayendanga, kweni mazu nga munthu wakupunduka chiwiyi chaki, yo wapemphesanga mphasu zakupambanapambana ngavwikanga ukongwa.​—Machi. 3:2; 4:22.

² Peturo ndi Yohane achifika pafupi ndi iyu, munthu wakupempheska ndalama mwenuyu wangudaniliza nge mo wachitiyanga mazuŵa ngosi kuti amupaskeku ndalama. Akutumika yawa anguma ndipu iyu wakhazganga kuti amupaskengi ndalama. Kweni Peturo wangumukambiya kuti: “Siliva ndi golidi ndilivi, kweni vo nde navu ndivu ndikupaskengi. Mu zina laku Yesu Khristu wa ku Nazareti, yenda!” Ŵanaŵaniyani mo gulu la ŵanthu linguzizwiya Peturo wati wako janja la munthu yo, ndipu iyu wangufiska kuma kakwamba pa umoyu waki. (Machi. 3:6, 7) Ŵanaŵaniyani so mo munthu uyu wangukondwe wachijilereska kuti malundi ngaki nge umampha ndipu wayesere kwenda kakwamba pa umoyu waki. Mphakuvwika nadi kuti munthu uyu wangwamba kudukaduka ndi kwamba kuthamika Chiuta mwakudaniriza.

3. Kumbi ndi mphasu yakukhumbika ukongwa niyi yo munthu wakupunduka kweniso gulu la ŵanthu atingi alondiyengi?

³ Gulu la ŵanthu lo lingukondwa ukongwa, lingutchimbiliya kwaku Peturo ndi Yohane wo ŵenga pakhondi lavipilala vaku Solomoni. Ŵati ama pamalu ngenanga ngo Yesu wangumapu nyengu yinyaki wachisambiza ŵanthu, Peturo wangukambiya ŵanthu fundu yakukhumbika ukongwa yo akhumbikanga kusambirapu pa vo vinguchitika. (Yoha. 10:23) Iyu wangupaska gulu lo kweniso munthu yo kali wenga wakupunduka mphasu yamampha ukongwa yo yaluskanga siliva ndi golidi. Mphasu yeniyi yenga yakuzirwa kuluska kuchizgika. Iyu wangupereka mwaŵi ku ŵanthu wo kuti alapi ndi kugowokereka maubudi ngawu ndipuso kuti aje akusambira aku Yesu Khristu yo Yehova wakumusankha kuti waje “Mulongozgi Mura wa umoyu.”​—Machi. 3:15.

4. (a) Kumbi ŵanthu amaudindu angwamba kuchitanji Peturo ndi Yohane ŵati achizga munthu mwakuziziswa? (b) Nanga tikambiskanengi mafumbu ngaŵi nanga?

 ⁴ Zuŵa ili lenga lakukondwesa ukongwa. Munthu yumoza wanguchizgika ndipu wangwamba kwenda. Kweniso ŵanthu anyaki anandi angupaskika mwaŵi kuti achizgiki mwauzimu kuti ayendengi nge mo Chiuta wakhumbiya. (Ako. 1:9, 10) Kweniso vo vinguchitika pa zuŵa ili vinguchitiska kuti ŵanthu amaudindu ayambi kulimbana ndi Akhristu akugomezgeka ndipu aŵakanizanga kuti aleki kuvwiya vo Yesu wanguŵakambiya kuti apharazgengi uthenga wa Ufumu. (Machi. 1:8) Kumbi tingasambiranji pa vo Peturo ndi Yohane anguchita achipharazgiya gulu la ŵanthu chinanga kuti ŵenga “ambula kusambira ndipuso ambula kutchuka”? b (Machi. 4:13) Nanga isi tingachita wuli kuti tichitengi nge mo yiwu kweniso akusambira anyaki anguchitiya ŵati ayamba kususkika?

5. Kumbi tisambiranji pa vo Peturo wanguchita pakulongoro ndi gulu la ŵanthu?

⁵ Peturo ndi Yohane angusoka pa chigulu cha ŵanthu, chinanga kuti aziŵanga kuti mu mazuŵa ngamanavi ngo ngangujumphapu, anyaki mwa ŵanthu ŵenaŵa ndiwu adanirizanga kuti Yesu wabayiki. (Mariko 15:8-15; Machi. 3:13-15) Ŵanaŵaniyani mtima wachiganga wo Peturo wangulongo pa nyengu yo wangukamba mwambula mantha kuti munthu wakupunduka yo wanguchizgika mu zina laku Yesu. Peturo wangukamba uneneska ndipu wangopa cha kuti ŵanthu aguŵengi. Iyu wanguŵachenya ŵanthu wo mwambula kubisa kuti ndiwu angubaya Khristu. Kweni Peturo wanguŵasungiya vifukwa cha ŵanthu wo chifukwa ‘anguchitiyamu ŵaka kwambula kuziŵa.’ (Machi. 3:17) Kweni iyu wangukambiskana nawu nge abali ŵaki ndipu wanguŵachiska ndi uthenga wamampha wa Ufumu. Asani ŵanthu wo angulapa ndi kugomezga Khristu, “nyengu zakusisipuwa” zakutuliya kwaku Yehova zatingi ziŵafikiyengi. (Machi. 3:19) Nasi titenere kuja ndi mtima wachiganga kuti tilongorongi vinthu mwambula kuzunguliyazunguliya asani tipharazga uthenga wacheruzgu chaku Chiuta cho chituza. Kweniso pa nyengu yimoza yeniyi titenere cha kulongoro mwachipongu pamwenga mwakuyeruzga asani tipharazga. Ŵanthu wo titiŵapharazgiya tiŵawonengi kuti angaja abali ŵidu auzimu, ndipu nge mo Peturo wanguchitiya tikambiskanengi nawu ukongwa fundu zakuchiska za uthenga wamampha wa Ufumu.

6. Kumbi Peturo ndi Yohane angulongo wuli kuti ŵenga akujiyuyuwa?

⁶ Akutumika ŵenga akujiyuyuwa ukongwa. Ndipu akhumbanga cha kuti ŵanthu aŵatumbikengi chifukwa cha chakuziziswa cho yiwu anguchita. Peturo wangukambiya chigulu cha ŵanthu kuti: “Ntchifukwa wuli mutitilereseska nge kuti munthu uyu wayenda chifukwa cha nthazi zidu pamwenga chifukwa cha kujipereka kwidu kwaku Chiuta?” (Machi. 3:12) Peturo ndi akutumika anyaki anguziŵa kuti vosi vo angachita mu uteŵeti vachitikanga chifukwa cha nthazi zawu cha, kweni chifukwa cha nthazi zaku Chiuta. Mwaviyo, pa chakuziziswa chechosi cho angachita, akambiyanga ŵanthu kuti athamikengi Yehova ndi Yesu.

7, 8. (a) Kumbi ndi mphasu wuli yo tingapaska ŵanthu? (b) Kumbi layizgu ‘lakuweziyapu so vinthu vosi’ lifiskika wuli mazuŵa nganu?

 ⁷ Nasi tikhumbika kuja akujiyuyuwa asani tigwira ntchitu yakupharazga uthenga wa Ufumu. Mbuneneska kuti mazuŵa nganu mzimu waku Chiuta utovya Akhristu kuti achizgengi ŵanthu mwakuziziswa cha. Kweni tingawovya ŵanthu kuti agomezgengi Chiuta kweniso Yesu Khristu. Tingaŵawovya so kuti alondiyeku mphasu yo Peturo wangupaska gulu la ŵanthu, kung’anamuwa mwaŵi wakuti agowokereki maubudi ngawu kweniso kuti asisipuliki ndi Yehova. Chaka chechosi, ŵanthu masawuzandi nganandi azomera mwaŵi wenuwu ndipu abatizika ndi kuja Akhristu.

⁸ Tija nadi mu nyengu yo Peturo wanguyidana kuti, “nyengu zakuweziyapu so vinthu vosi.” Ufumu ungujalikiskika mu 1914 ndipu venivi vingufiska mazu ngo “Chiuta wangukamba kuporote mwa achimi ŵaki akupaturika akali.” (Machi. 3:21; Salimo 110:1-3; Dani. 4:16, 17) Venivi vati vachitika waka, Khristu wangwamba kuwonere ntchitu yakuweziyapu so kusopa kwauneneska pacharu chapasi. Chifukwa cha venivi, ŵanthu mamiliyoni nganandi akusere muparadayisu wauzimu ndipu alamulika ndi Ufumu waku Chiuta. Yiwu akuzuwa umunthu wawu wakali, kung’anamuwa mijalidu yawu yiheni ndipu akuvwala “umunthu wufya wakulengeka mwakukoliyana ndi khumbu laku Chiuta.” (Aefe. 4:22-24) Nge mo munthu wakupunduka kweniso wakupempheska yuwa wanguchizgikiya, ntchitu yikulu iyi yakupharazga yichitika ndi nthazi za munthu cha, kweni ndi nthazi za mzimu wakupaturika waku Chiuta. Nge Peturo, titenere kugwiriskiya ntchitu Mazu ngaku Chiuta kuti tisambizi ŵanthu anyaki mwalusu ndipuso mwachiganga. Nyengu zosi tikumbukengi kuti vosi vo tingafiska pakuwovya ŵanthu kuti aje akusambira aku Khristu, titivifiska ndi nthazi zidu cha, kweni zaku Chiuta.

9-11. (a) Kumbi alongozgi achiyuda anguchita wuli ndi uthenga wo Peturo ndi Yohane apharazganga? (b) Kumbi akutumika angusankha kuchitanji?

⁹ Vo Peturo wangukamba kweniso chifukwa cha kudukaduka ndi kudaniriza kwa munthu yo pakwamba wenga wakupunduka, munyumba yakusopiyamu mugubuka chimtimbaheka. Chifukwa cha venivi, kapitawu wa nyumba yakusopiyamu ndipuso ŵara ŵa asembi angutchimbiliyaku kuti akafufuzi vo vinguchitika. Ŵanthu yaŵa atenere kuti ŵenga mugulu la Asaduki wo ŵenga akukhupuka ukongwa ndipuso angupanga chipani cha ndali cho chayesesanga kuti paje chimangu ndi boma la Aroma, ndipu mwakupambana ndi Afarisi yiwu akananga kwende dangu kweniso akananga kuti kwe chiyuka. c Yiwu atenere kuti angukwiya ukongwa ŵati awona kuti Peturo ndi Yohane apharazga mwachiganga munyumba yakusopiyamu kuti Yesu wakuyuskika!

¹⁰ Ŵanthu akususka ŵenaŵa wo angukwiya ukongwa anguŵika Peturo ndi Yohane mujeri, ndipu mawa laki anguluta nawu kukhoti likulu la Ayuda. Ŵanthu akulamuliya wo ajiwonanga kuti mbapachanya ukongwa, anguwona kuti Peturo ndi Yohane ŵengavi mazaza ngakusambiza munyumba yakusopiyamu chifukwa ŵenga “ambula kusambira ndipuso ambula kutchuka.” Yiwu angusambirapu cha sukulu yeyosi yakusambiza vakukwaskana ndi chisopa. Kweni khoti linguzizwa nawu ukongwa chifukwa alongoronga mwakusimikiza ndipuso mwachiganga. Ntchifukwa wuli Peturo ndi Yohane alongoronga mwakufika pamtima? Chifukwa chimoza ntchakuti, yiwu “ayendanga ndi Yesu.” (Machi. 4:13) Mwakupambana ndi alembi, Yesu wasambizanga umampha ukongwa nge munthu wa udindu.​—Mate. 7:28, 29.

 ¹¹ Khoti lingulamula akutumika kuti aleki kupharazga. Pa nyengu iyi, vo khoti ili lakamba vasuskikanga cha. Mwakuyeruzgiyapu, masabata ngamanavi kuvuli Yesu ŵati amutole mukhoti lenili, angumuyeruzga kuti “wabayiki.” (Mate. 26:59-66) Chinanga kuti venga viyo, Peturo ndi Yohane anguchita mantha cha. Yiwu angulongoro mwambula mantha kweni mwaulemu pa masu pa ŵanthu akukhupuka ŵenaŵa wo ŵenga akusambira ukongwa kweniso akutchuka. Yiwu anguŵakambiya kuti: “Yeruzgani mwija asani ntchakwenere pa masu paku Chiuta, kuvwiya yimwi pamwenga kuvwiya Chiuta. Kweni isi tilekengepu cha kulongoro vinthu vo tikuwona ndi kuvwa.”​—Machi. 4:19, 20.

12. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tipharazgengi mwachiganga ndipuso mwakusimikiza mtima?

¹² Kumbi namwi muchita vinthu mwachiganga nge akutumika? Kumbi muchita wuli asani mwasaniya mwaŵi wakupharazgiya ŵanthu akukhupuka, akusambira ukongwa ndipuso akutchuka muchigaŵa chinu? Nanga muchita wuli asani ŵanthu a mu banja linu, wo musambira nawu sukulu pamwenga wo mugwira nawu ntchitu asuska vo mugomezga? Kumbi muchita mantha? Asani ndi viyo, kutaya mtima cha chifukwa mungamalana nalu suzgu lenili. Pa nyengu yo Yesu wenga panu pacharu chapasi, wangusambiza akutumika mo angamukiya ŵanthu mwachiganga ndipuso mwaulemu kuti avikiliyi vo agomezga. (Mate. 10:11-18) Kweniso Yesu wati wayuskika, wangulayizga akusambira ŵaki kuti walutirizgengi kuŵa nawu limoza mu “mazuŵa ngosi mpaka pakumaliya pa nyengu yinu.” (Mate. 28:20) Mwakulongozgeka ndi Yesu, “kapolu wakugomezgeka ndi wazeru” watitisambiza vo nasi tingachita kuti tivikiliyi vo tigomezga. (Mate. 24:45-47; 1 Petu. 3:15) Iyu watitisambiza kuziya mu maunganu nga mpingu nge Unganu wa Umoyu Widu Wachikhristu Ndipuso Uteŵeti, mabuku ngo ngakonkhoska Bayibolu ndipuso nkhani zo ze pa webusayiti ya jw.org, nge zo zisanirika pachigaŵa chakuti “Mafumbu ngo Bayibolu Limuka.” Kumbi mutesesa kusanirika pa maunganu kweniso kugwiriskiya ntchitu vinthu vosi venivi? Asani muchita viyo, mupharazgengi mwachiganga ndipuso mwakusimikiza mtima. Kweniso mwakuyanana ndi akutumika, palivi cho chikutondekeseningi kupharazga uneneska wakukondwesa wa mu Bayibolu wo mukuwona ndi kuvwa.

13, 14. Kumbi mukhumbika kuchitanji asani mususkika, nanga ntchifukwa wuli?

¹³ Peturo ndi Yohane ŵati atuzgika waka mujeri, anguluta kuchikumana ndi mpingu  wosi. Sonu “wosi pamoza angudaniriza kwaku Chiuta” ndipu angumupempha kuti waŵapaski chiganga kuti alutirizgi kupharazga. (Machi. 4:24) Pa nyengu iyi, Peturo waziŵanga kuti mbumampha cha kujithemba pamwenga kuthemba nthazi zidu pakuchita khumbu laku Chiuta. Tikamba viyo, chifukwa masabata ngamanavi kuvuli, iyu wangukambiya Yesu mwakujithemba kuti: “Chinanga kuti anyaki wosi yaŵa angaguŵa chifukwa cha vo vikuchitikiyeningi, ini ndazamuguŵapu cha!” Kweni nge mo Yesu wangukambiya limu, pechendajumphi nyengu, Peturo wanguwopa ŵanthu ndipu wangumukana mubwezi waki ndipuso msambizi waki. Peturo wangusambirapu kanthu pa vo wangunangisa.​—Mate. 26:33, 34, 69-75.

¹⁴ Kuja ndi chiganga pakukwija nkhwakukwana cha kuti munthu wafiski kuja kaboni waku Khristu. Asani ŵanthu atikususkani pamwenga atikuyesani kuti muleki ntchitu yakupharazga, mukhumbika kuyezga Peturo ndi Yohane. Mupempherengi kwaku Yehova kuti wakupaskeni nthazi. Mupemphengi abali ndi azichi mumpingu kuti akuwovyeni. Kambiyani ŵara pamwenga ŵanthu anyaki akukhwima mwauzimu masuzgu ngo mukumana nangu. Mapempheru nga ŵanthu anyaki mumpingu ngangakuwovyani kuti musaniyi nthazi.​—Aefe. 6:18; Yako. 5:16.

15. Ntchifukwa wuli ŵanthu wo akuleka kupharazga akhumbika cha kutaya mtima?

¹⁵ Asani mukuleka kupharazga chifukwa chakususkika ndi ŵanthu anyaki, kutaya mtima cha. Kumbukani kuti akutumika wosi anguleka kupharazga Yesu wati wafwa, kweni pati pajumpha kanyengu kamanavi angwamba so. (Mate. 26:56; 28:10, 16-20) Mwaviyo, mumalu mwakugongowa chifukwa cha vinthu vo mukunangisa, sambiranipu waka kanthu ndipu chiskani so ŵanthu anyaki mwakugwiriskiya ntchitu vo mwasambirapu!

16, 17. Kumbi pempheru lo Akhristu angupemphera ku Yerusalemu lititisambizanji?

¹⁶ Kumbi tikhumbika kukambanji mu mapempheru ngidu asani ŵanthu amazaza atititombozga pamwenga kutisuska? Wonani kuti akusambira angumupemphapu cha Chiuta kuti waŵavikiliyi kuti aleki kukumana ndi masuzgu. Yiwu ayikumbukanga umampha ukongwa fundu yo Yesu wangukamba yakuti: “Asani atombozga ini, namwi azakukutombozgani.” (Yoha. 15:20) Mumalu mwaki, akusambira akugomezgeka ŵenaŵa angupempha Yehova kuti ‘wavwi’ mo akususka aŵawofyeziyanga. (Machi. 4:29) Venivi vilongo kuti akusambira anguziŵa kuti kutombezgeka kwawu kwafiskanga uchimi. Yiwu anguziŵa kuti mwakukoliyana ndi mazu ngo Yesu wanguŵasambiza kuti akambengi asani apemphera, khumbu laku Chiuta ‘lazamuchitika mbwenu panu pacharu,’ kwambula kuphwere kanthu vo akulamuliya angakamba.​—Mate. 6:9, 10.

¹⁷ Kuti afiski kuchita khumbu laku Yehova,  akusambira angupemphera kuti: “Zomerezani kuti akapolu ŵinu alutirizgi kukamba mazu nginu mwachiganga.” Kumbi nyengu yeniyo, Yehova wanguchitanji pakuŵamuka pempheru lawu? “Malu ngo anguwunganamu ngangusukunyika, weyosi wanguzazika ndi mzimu wakupaturika, ndipu alongoronga mazu ngaku Chiuta mwachiganga.” (Machi. 4:29-31) Palivi cho chingatondekesa khumbu laku Chiuta. (Yesa. 55:11) Chinanga masuzgu ngangakuwa wuli ndipuso chinanga murwani widu wangaŵa ndi nthazi wuli, kweni asani tamuŵeyere Chiuta mupempheru, tingakayikanga cha kuti iyu watipaskengi nthazi kuti tilutirizgi kukamba mazu ngaki mwachiganga.

18. Kumbi ndi vinthu wuli vinyaki vo Akhristu ku Yerusalemu achitanga?

¹⁸ Mpingu wenuwu wo ungujalikiskika waka ku Yerusalemu, ungukuwa mwaliŵi ukongwa mwakuti wenga ndi ŵanthu akujumpha 5,000. d Chinanga kuti akusambira yaŵa atuliyanga muvyaru vakupambana, kweni wosi akoliyananga ndipu “ŵenga ndi mtima umoza kweniso maŵanaŵanu ngamoza.” (Machi. 4:32;1 Akori. 1:10) Kusazgiyapu pa kupemphera kwaku Yehova kuti waŵatumbiki pa vo achitanga pa ntchitu yakupharazga, yiwu achitanga so vinthu vinyaki vinandi. Yiwu achiskananga kuti weyosi waje ndi chivwanu chakukho ndipuso asani mphakwenere awovyananga so mwakuliŵavu. (1 Yoha. 3:16-18) Mwakuyeruzgiyapu, wakusambira munyaki zina laki Yosefi yo akutumika angumupaska zina lakuti Baranaba, wanguguliska malu ngaki ndipu ndi mtima wosi wangupereka ndalama zosi kuti ziwovyi wo angutuwa kuvyaru vakutali, kuti alutirizga kuja ku Yerusalemu kwa nyengu yitaliku kuti asambiri vinandi.

19. Ntchifukwa wuli Yehova wangubaya Hananiya ndi Safira?

¹⁹ Hananiya limoza ndi muwolu waki Safira, nawu angugulisa munda ndipu angupereka ndalama kuti ziwovyi. Yiwu angukamba boza lakuti apereka ndalama zosi, kweni ‘angubisaku ndalama zinyaki.’ (Machi. 5:2) Yehova wanguŵabaya wosi chifukwa chakuti angupereka ndalama zimana cha, kweni chifukwa chakuti angupereka ndi maŵanaŵanu ngaheni kweniso angukamba boza. Yiwu angupusika “munthu cha, kweni Chiuta.” (Machi. 5:4) Mwakuyanana ndi ŵanthu akunyenga wo Yesu wanguŵachenya, Hananiya ndi Safira apenjanga kuti ŵanthu aŵathamikengi mumalu mwakukondwesa Chiuta.​—Mate. 6:1-3.

20. Kumbi tisambiranji pa nkhani yakupereka vinthu kwaku Yehova?

²⁰ Mwakuyanana ndi Akhristu a mu nyengu ya akutumika ku Yerusalemu wo ŵenga akupaska, Akaboni mamiliyoni mazuŵa nganu apereka ndalama kuti ziwovyi pa ntchitu yakupharazga pacharu chosi. Palivi yo wachichizgika kuti wapereki nyengu yaki pamwenga ndalama kuti ziwovyi pa ntchitu iyi. Yehova wakhumba cha kuti timuteŵetiyengi mwakudinginyika ndipuso mwakuchichizgika. (2 Akori. 9:7) Asani tipereka, tikhumbika kukumbuka kuti Yehova wakondwa ndi unandi wa ndalama cha, kweni mtima wo tilongo asani tipereka. (Mariko 12:41-44) Tikhumbika cha kuteŵete Yehova ndi mtima wambunu pamwenga wakujiwonesa nge Hananiya ndi Safira. Kweni mwakuyanana ndi Peturo, Yohane ndipuso Baranaba, tikhumbika kuteŵete Yehova chifukwa chakuti titimuyanja ndipuso chifukwa chakuti titanja anyidu.​—Mate. 22:37-40.