1. Konkhoskani mo vinthu venge mu Yerusalemu pa zuŵa la Phwandu la Pentekositi.

 ZUŴA linyaki ŵanthu mu Yerusalemu angukondwa ukongwa ndipu ŵenga pilingupilingu mumisewu. a Kunyumba yakusopiyamu kwawonekanga josi lichikwera kutuwa paguŵa la sembi ndipu Alevi ambanga sumu zakuthamika Chiuta zo zisanirika pa Masalimo 113 mpaka 118. Pakumba sumu zenizi, munthu yumoza pamwenga kujumpha watenere kuti walongozganga ndipu anyaki wosi akoliyangaku. Pa nyengu iyi mumisewu mwenga so alendu anandi wo angutuliya kuvigaŵa vakutali nge ku Elamu, Mesopotamiya, Kapadokiya, Pontu, Ijipiti ndipuso ku Roma. b Kumbi kwachitikanganji? Kwenga phwandu la Pentekositi, lo ladanikanga so kuti “zuŵa la vipasu vakwamba kucha.” (Nume. 28:26) Phwandu ili lachitikanga chaka chechosi ndipu lalongonga kuti nyengu yakuvuniya balire yamala kweniso lalongonga kwamba kwa nyengu yakuvuniya tirigu. Ŵanthu akondwanga ukongwa pa zuŵa ili.

2. Kumbi vakuziziswa nivi vo vinguchitika pa Pentekositi mu 33 C.E.?

² Cha m’ma 9 koloku mlenji pa zuŵa lenili mu 33 C.E., panguchitika vinthu vambula kuluwika kwa vyaka vinandi. “Mwamabuchibuchi, kuchanya kunguvwika chiwawa nge kupoma kwa chimphepu chanthazi.” (Machi. 2:2) Chiwawa chenichi chinguzaza nyumba yosi yo munguwungana akusambira aku Yesu pafufupi 120. Pavuli paki, panguchitika vakuziziswa. Panguwoneka milipu ya motu yo yawonekanga nge malilimi ndipu yingugaŵikana ndi kuja pamutu pa munthu weyosi. c Sonu akusambira “anguzazika ndi mzimu wakupaturika” ndipu angwamba kulongoro vineneru vachilendu! Akusambira yaŵa ŵati atuwa munyumba ndi kukumana ndi alendu mumisewu ya ku Yerusalemu, alendu wo anguzizwa ukongwa kuwona kuti akusambira alongoro nawu mu vineneru vawu! “Weyosi waŵavwanga achiŵereŵeta mu chineneru chaki.”​—Machi. 2:1-6.

3. (a) Ntchifukwa wuli tingakamba kuti vo vinguchitika pa Pentekositi mu 33 C.E. venga vakukhumbika ukongwa pa kusopa kwauneneska? (b) Kumbi Peturo wangungagwiriskiya wuli ntchitu “maki nga Ufumu” wachikambiskana ndi ŵanthu?

³ Nkhani yakukondwesa yeniyi, yikonkhoska chinthu chinyaki chakukhumbika  ukongwa pa kusopa kwauneneska cho chinguchitika pa zuŵa lenili. Chinthu chenichi kwenga kwamba kwa mtundu wa Isirayeli wauzimu wo ndi mpingu wa Akhristu akusankhika. (Aga. 6:16) Kweni panguchitika so vinthu vinyaki vinandi. Peturo wachikambiskana ndi mzinda wa ŵanthu wo unguwungana pa zuŵa ili, wangugwiriskiya ntchitu ki wakwamba pa “maki [ngatatu] nga Ufumu.” (Mate. 16:18, 19) Ki weyosi wajuliyanga gulu linyaki la ŵanthu mwaŵi wakuzilonde vitumbiku vapade. Ki wakwamba unguwovya Ayuda ndipuso ŵanthu wo angung’anamukiya ku Chiyuda kuti alonde uthenga wamampha kweniso kuti asankhiki ndi mzimu wakupaturika waku Chiuta. d Chifukwa cha venivi, ŵanthu ŵenaŵa sonu anguja chigaŵa cha Isirayeli wauzimu ndipu ŵenga ndi chilindizga chakuchilamuliya nge mafumu ndipuso asembi mu Ufumu waku Mesiya. (Chivu. 5:9, 10) Pati pajumpha nyengu, mwaŵi wenuwu unguperekeka so kwa Asamariya ndipu pakumaliya paki ku ŵanthu amitundu yinyaki yosi. Kumbi Akhristu mazuŵa nganu angasambiranji pa vinthu vambula kuluwika vo vinguchitika pa Pentekositi mu 33 C.E.?

4. Kumbi mpingu wachikhristu mazuŵa nganu uyanana wuli ndi mpingu wachikhristu wo ungwamba mu 33 C.E.?

⁴ Mpingu wachikhristu ungwamba ndi akusambira pafufupi 120 wo “anguwungana pamalu ngamoza” muchipinda chamuchanya ndipu wosi angusankhika ndi mzimu wakupaturika. (Machi. 2:1) Kufika mazulu pa zuŵa lenili, mpingu uwu ungukuwa ukongwa chifukwa ŵanthu anyaki masawuzandi angubatizika. Uku kwenga kwamba waka kwa gulu lo lilutirizga kukuwa mazuŵa nganu! Gulu la anthulumi ndi anthukazi mazuŵa nganu wo apanga mpingu wachikhristu ndilu lipharazga “uthenga wamampha . . . wa Ufumu, . . . pacharu chosi chapasi kuti uje ukaboni ku ŵanthu amitundu yosi” umaliru wa charu ichi wechendazi.​—Mate. 24:14.

5. Kwambiya kali mpaka mazuŵa nganu, kumbi Akhristu ayanduwa wuli asani awungana ndi mpingu wachikhristu?

 ⁵ Mpingu wachikhristu unguwovya ŵanthu a mumpingu wenuwu wo ŵenga akusankhika ndi mzimu kuti achiskanengi. Venivi vingwamba so kuchitika ndi a “mbereri zinyaki” wo angwamba kusanirika mumpingu wenuwu pati pajumpha nyengu. (Yoha. 10:16) Pakulembe Akhristu a ku Roma, Paulo wangulongo kuti wawonganga ukongwa vo Akhristu achitanga pakuwovyana. Iyu wangulemba kuti: “Ndikhumbisiska kukuwonani, kuti ndizikupaskeni mphasu yakutuliya kwaku Chiuta ndi chilatu chakuti muje akukho. Pamwenga kuti tizichiskani mu chivwanu, chinu ndi changu.”​—Aro. 1:11, 12.

6, 7. Kumbi mpingu wachikhristu mazuŵa nganu uchita wuli kuti ufiski ntchitu yo Yesu wangupereka yakupharazga ku ŵanthu amitundu yosi?

⁶ Vo mpingu wachikhristu uchita mazuŵa nganu viyanana waka ndi vo vachitikanga mu nyengu ya akutumika. Yesu wanguŵapaska ntchitu yakukondwesa akusambira ŵaki chinanga kuti atingi akumanengi ndi masuzgu pakugwira ntchitu yeniyi. Iyu wanguŵatuma kuti: “Lutani mukasambizengi ŵanthu amitundu yosi kuti aje akusambira ŵangu, mukaŵabatizengi mu zina la Ada, la Mwana, ndipuso la mzimu wakupaturika. Mukaŵasambizengi kuti asungengi vinthu vosi vo ndikukulamulani.”​—Mate. 28:19, 20.

⁷ Mpingu wachikhristu wa Akaboni aku Yehova ndiwu ugwira ntchitu yeniyi mazuŵa nganu. Mbuneneska kuti mphakusuzga kuti tipharazgiyi ŵanthu a vineneru vakupambanapambana. Kweni isi Akaboni aku Yehova tatuzga mabuku ngakukonkhoska Bayibolu mu vineneru vakujumpha 1,000. Mungakondwa ukongwa asani nyengu zosi muwungana ndi mpingu kweniso asani mugwiraku ntchitu yakupharazga Ufumu ndi kusambiza ŵanthu kuti aje akusambira. Namwi mwe mugulu la ŵanthu amanavi panu pacharu wo ŵe ndi mwaŵi wakuchitiya ukaboni mwakukwana vakukwaskana ndi zina laku Yehova!

8. Kumbi weyosi mumpingu wayanduwa wuli?

⁸ Yehova Chiuta watipaska gulu la abali la pacharu chosi kuti litiwovyi kuti tikunthiyengepu masuzgu mu nyengu yakusuzga yinu. Paulo wangulembe Akhristu achiheberi kuti: “Tiyeni tiŵanaŵaniyanengi kuti tichiskiyani ku chanju ndi ku ntchitu zamampha, ndipu tingalekanga cha kuwungana pamoza, nge nkhalusu ka ŵanthu anyaki, kweni tichiskanengi,  ukongwa po muwona kuti zuŵa lo le pafupi.” (Ahe. 10:24, 25) Mpingu wachikhristu ndi mphasu yo Yehova watipaska yo yititiwovya kuti tichiskanengi. Mwaviyo, mungatayananga cha ndi abali ndi azichi ŵinu auzimu. Mungalekanga cha kusanirika pa maunganu nga Chikhristu!

9, 10. Kumbi Akaboni anyaki achita wuli kuti apharazgiyengi ŵanthu a vineneru vinyaki?

⁹ Ayuda ndipuso ŵanthu anyaki wo angung’anamukiya ku Chiyuda angukondwa ukongwa ŵati akumana pamoza pa Pentekositi mu 33 C.E. Anandi mwa ŵanthu ŵenaŵa atenere kuti alongoronga chineneru cho chaziŵikanga ukongwa pa nyengu yo, cho chitenere kuti chenga Chigiriki pamwenga Chiheberi. Kweni pa zuŵa ili “weyosi waŵavwanga [akusambira] achiŵereŵeta mu chineneru chaki.” (Machi. 2:6) Tikayika cha kuti uthenga wamampha unguŵafika pamtima ŵanthu ŵenaŵa chifukwa awuvwanga mu chineneru chawu. Mbuneneska kuti Akhristu mazuŵa nganu apaskika cha mphasu yakulongoro vineneru vachilendu mwakuziziswa. Kweni anandi atijipereka kuchipharazga uthenga wa Ufumu ku ŵanthu a mitundu yakupambanapambana. Kumbi yiwu afiska wuli venivi? Anyaki asambira chineneru chinyaki kuti akateŵetiyengi mumpingu wa chineneru chinyaki muchigaŵa chawu pamwenga aluta kucharu chinyaki. Kanandi ŵanthu wo atiŵapharazgiya akondwa ukongwa chifukwa chakuwona phamphu la abali ndi azichi ŵenaŵa.

¹⁰ Ŵanaŵaniyani vo vinguchitikiya Christine yo wangusambira chineneru cha Chigujarati limoza ndi Akaboni anyaki 7. Wati wakumana ndi msungwana wachigujarati yo wagwiranga nayu ntchitu, wangumutawuzga mu chineneru chenichi. Msungwana mwenuyu wanguzizwa ukongwa ndipu wapenjanga kuziŵa chifukwa cho Christine wayesesiyanga kusambira chineneru chakusuzga cha Chigujarati. Penapa, Christine wangusaniriyapu mwaŵi wakumupharazgiya. Iyu wangukambiya Christine kuti: “Utenere kuti we ndi fundu yinyaki yakukhumbika ukongwa yo upenja kundikambiya.”

11. Kumbi tingachita wuli kuti tiŵapharazgiyengi uthenga wa Ufumu ŵanthu a vineneru vinyaki?

 ¹¹ Mbuneneska kuti ndi tosi cha tingasambira chineneru chinyaki. Kweni tingaŵapharazgiya mbwenu uthenga wa Ufumu ŵanthu a vineneru vakupambanapambana. Kumbi tingachita wuli venivi? Tingagwiriskiya ntchitu app ya JW Language^® kuti tisambiri mo ŵanthu atawuzgiyana mu chineneru cho ŵanthu anandi alongoro muchigaŵa chidu. Tingasambira so mazu ngamanavi ngo ŵanthu a chineneru chenichi angakondwa nangu. Tingaŵawonesa webusayiti ya jw.org ndipuso tingaŵalongo mavidiyo kweniso mabuku nga mu chineneru chawu. Asani tigwiriskiya ntchitu vidya venivi mu uteŵeti, nasi tikondwengi ukongwa nge mo abali ŵidu a mu nyengu ya akutumika angukondwe ŵanthu a muvyaru vakupambanapambana ŵati ŵavwa uthenga wamampha, “weyosi . . . mu chineneru chaki.”

12. (a) Kumbi mchimi Yoweli wangulemba fundu niyi yo yikoliyana ndi vo vinguchitika pa Pentekositi mu 33 C.E.? (b) Ntchifukwa wuli akusambira aku Yesu akwambiriya alindizganga kufiskika kwa uchimi waku Yoweli?

¹² “Peturo wangusoka” kuti walongoro ndi mzinda wa ŵanthu wo angutuliya kuvyaru vakupambanapambana. (Machi. 2:14) Iyu wangukambiya ŵanthu wosi wo avwisiyanga kuti Chiuta ndiyu wanguchitiska kuti akusambira ayambi kulongoro vineneru vakupambanapambana mwakuziziswa. Iyu wangukamba kuti Chiuta wanguchita venivi kuti wafiski uchimi waku Yoweli wakuti: “Ndazamupunguliya mzimu wangu pa chamoyu chechosi.” (Yowe. 2:28) Yesu wechendaluti kuchanya, wangukambiya akusambira waki kuti: “Ndazamupempha Ada, ndipu azakukupaskani wakukuwovyani munyaki.” Yapa Yesu wang’anamuwanga “mzimu.”—Yoha. 14:16, 17.

13, 14. Kumbi Peturo wanguchita wuli kuti waŵafiki pamtima ŵanthu, nanga isi tingasambiranjipu?

¹³ Wachimaliza kulongoro ndi mzinda wa ŵanthu, Peturo wangukamba mwanthazi kuti: “Nyumba yosi yaku Isirayeli yiziŵi kuti nadi, Yesu mwenuyu yo mungumubayiya pachimiti, Chiuta wakumuŵika kuja Mbuya kweniso Khristu.” (Machi. 2:36) Mbuneneska kuti anandi wo avwisiyanga Peturo wachilongoro ŵengaku cha pa nyengu yo Yesu wabayikiyanga pa chimiti chakutombozgekiyapu. Chinanga kuti venga viyo, mtundu wosi wenuwu  wenga ndi mulandu wakubaya Yesu. Kweni mungawona kuti Peturo wangulongoro ndi Ayuda mwaulemu ndipu wanguŵafika pamtima. Yapa Peturo wakhumbanga waka kuŵachiska ŵanthu wo mumalu mwakuŵamba mulandu. Kumbi ŵanthu wo anguguŵa ndi vo Peturo wangukamba? Awa. Mumalu mwaki, yiwu “angukwaskika ukongwa mumtima” ndipu angufumba kuti: “Tichitenji?” Vo Peturo wanguchita pakulongoro nawu mwaulemu vinguwovya ŵanthu anandi kuti uthenga uŵafiki pamtima ndipu angulapa.​—Machi. 2:37.

¹⁴ Nasi tingaŵafika pamtima ŵanthu asani tichita nge mo Peturo wachitiyanga. Asani tipharazga, tingasuskanga ŵaka fundu yeyosi cha yo yileka kukoliyana ndi malemba yo munthu wangakamba mu uteŵeti. Kweni tingachita umampha kukambiskana fundu zija zo tingakoliyana nayu. Asani tikambiskana ndi munthu ndipu tafika pa fundu yo tosi tikoliyana, tingakhumbika kuchita vinthu mwalusu kuti tiyambi kukambiskana fundu za mu Mazu ngaku Chiuta zo zikoliyana ndi nkhani yo. Kanandi ŵanthu a mtima wamampha avwisiya uthenga widu asani tikambiskana nawu fundu za mu Bayibolu zo nawu akoliyana nazu.

15. (a) Kumbi Peturo wangukambanji, nanga ŵanthu anguchita wuli ŵati ŵavwa vo wangukamba? (b) Ntchifukwa wuli ŵanthu anandi wo anguvwa uthenga wamampha pa Pentekositi ŵenga akwenere kubatizika zuŵa lenilo?

¹⁵ Pa zuŵa lakukondwesa la Pentekositi mu 33 C.E., Peturo wangukambiya ŵanthu anyaki wo ŵenga Ayuda kweniso wo angung’anamukiya ku Chiyuda kuti: “Lapani, ndipu weyosi waku yimwi wabatiziki.” (Machi. 2:38) Mwaviyo, ŵanthu pafufupi 3,000 angubatizika ndipu atenere kuti angubatizika mumadamu ngo ngenga mu Yerusalemu pamwenga kufupi ndi tawuni yeniyi. e Kumbi ŵanthu ŵenaŵa anguthaŵiriya kubatizika ŵechendaŵanaŵaniyepu umampha? Kumbi nkhani iyi yilongo kuti ŵanthu wo asambira Bayibolu kweniso ŵana wo apapi ŵawu mbakaboni athaŵiriyengi kubatizika ŵechendanozgeki? Awa. Kumbukani kuti Ayuda ndipuso ŵanthu wo angung’anamukiya ku Chiyuda wo angubatizika pa zuŵa  ili, asambiranga kali Mazu ngaku Chiuta mwaphamphu kweniso ŵenga mtundu wo ungujipereka kali kwaku Yehova. Kweniso yiwu angulongo kuti ateŵetiyanga Chiuta mwaphamphu chifukwa anyaki mwaku yiwu ayendanga mtunda utali kuti akasaniriki pa phwandu lenili lo lachitikanga chaka ndi chaka. Ŵati azomereza fundu zauneneska zakukwaskana ndi udindu wo Yesu Khristu wenawu pakufiska khumbu laku Chiuta, yiwu ŵenga akunozgeka kubatizika kuti alutirizgi kuteŵete Chiuta nge akusambira aku Khristu.

16. Kumbi Akhristu a mu nyengu ya akutumika angulongo wuli mtima wakupaska?

¹⁶ Viwoneke limu kuti Yehova wangulitumbika gulu la ŵanthu ŵenaŵa. Nkhani iyi yikamba kuti: “Wosi wo angugomezga ŵenga pamoza ndipu vinthu vawu vosi venga vaku wosi. Yiwu agulisanga vinthu vawu ndi katundu wawu ndipu agaŵanga ndalama zo kwaku wosi, mwakukoliyana ndi vo weyosi wakhumbikanga.” f (Machi. 2:44, 45) Akhristu wosi auneneska atenere kulongo chanju mwakuyesesa kuja akupaska nge mo anguchitiya akusambira ŵenaŵa.

17. Kumbi munthu watenere kuchitanji kuti waje wakwenere kubatizika?

¹⁷ Kuti munthu wajipereki kwaku Chiuta ndi kubatizika kuti waje Mkhristu, wakhumbika kuchita vinthu vosi vo vikoliyana ndi Malemba. Chakwamba, munthu watenere kusambira Mazu ngaku Chiuta. (Yoha. 17:3) Chachiŵi, watenere kuja ndi chivwanu kweniso watenere kulapa ma ubudi ngo wakuchitapu ndipu watenere kujichitiya chitima chikulu chifukwa cha vo wanguchita. (Machi. 3:19) Pavuli paki, watenere kusinthiya limu mtima waki ndikwamba kuchita vinthu vo vikoliyana ndi khumbu laku Chiuta. (Aro. 12:2; Aefe. 4:23, 24) Asani wachita vinthu venivi watenere kujipereka kwaku Chiuta mwakupemphera kutuliya pasi pamtima ndipu pavuli paki wangabatizika.​—Mate. 16:24; 1 Petu. 3:21.

18. Kumbi akusambira aku Khristu wo akubatizika ŵe ndi mwaŵi wapade nuwu?

¹⁸ Kumbi ndimwi wakusambira waku Yesu Khristu ndipu mukujipereka ndi kubatizika? Asani ndiviyo, mutenere kuwonga mwaŵi wapade wenuwu wo mukupaskika. Mwakuyanana waka ndi akusambira a mu nyengu ya akutumika wo anguzazika ndi mzimu wakupaturika, namwi Yehova wangakugwiriskiyani ntchitu kuti muchitiyi ukaboni mwakukwana pakufiska khumbu laki!