1, 2. (a) Nchifukwa wuli akusambira aku Yesu anguzizwa? (b) Kumbi nchivuna chamtundu wuli cho Yesu wakambanga?

AKUSAMBIRA anguzizwa Yesu wati waŵakambiya kuti: “Yunuskani masu nginu, ndipu thoŵani [wonani] minda yo, pakuti yacha kali ku chivuna.” Yiwu angulereska ko Yesu walongonga wachiŵereŵeta kweni anguwona kuti balire yo wenga m’minda wenga wakubiliŵira. Yiwu atenere kuti angujifumba kuti: ‘Nchivuna wuli cho Yesu wakamba? Kweche myezi yinandi kuti tiyambi kuvuna.’—Yoh. 4:35.

² Kweni Yesu wakambanga chivuna chayichu cha. Iyu wangugwiriskiya nchitu mpata wenuwu kuti wasambizi akusambira ŵaki fundu ziŵi zakukhumbika ukongwa zakukwaskana ndi chivuna chauzimu pamwenga kuti nchitu yakuvuna ŵanthu. Kumbi wanguŵasambiza fundu nizi? Tiyeni tikambiskani nkhani yeniyi kuti tiziziŵi.

3. (a) Kumbi nchinthu wuli cho chinguchitiska kuti Yesu wakambi kuti: “Minda . . . yacha kali ku chivuna”? (b) Kumbi Yesu wangulongo wuli kuti wakambanga chivuna chayichu cha?

³ Mwenga mu 30 C.E., po Yesu wakambiskananga nkhani iyi ndi akusambira ŵaki pafupi ndi msumba wa Sukara ku Samaria. Akusambira ŵaki ŵati asere m’msumba, Yesu wangujaliya pachisimi po wakambiskananga fundu zauneneska ndi munthukazi munyaki yo wanguswera cha kuziŵa kuti vo Yesu wasambizanga venga vakukhumbika ukongwa. Akusambira achiweku, munthukazi yo wangutchimbiriya m’msumba wa Sukara kuti wakakambiyi ŵanthu anyaki vinthu vakuzirwa vo wangusambira. Vo iyu wanguchikamba vinguchitiska kuti ŵanthu anandi atchimbiriyi kwaku Yesu. Viwoneka kuti pa nyengu yeniyi Yesu wati walereska m’minda yo yenga patali wanguwona ŵanthu a ku Samariya wo azanga kwaku iyu, ndipu wangukamba kuti: “Yunuskani masu nginu, ndipu thoŵani minda yo, pakuti yacha kali ku chivuna.” * Kuti walongo kuti wakamba chivuna chayichu cha kweni chivuna chauzimu, Yesu wangukamba so kuti, “Wakuvuna . . . walonga mbutu [vipasu] ku umoyo wamuyaya.”—Yoh. 4:5-30, 36.

4. (a) Kumbi ndi fundu ziŵi nizi zakukwaskana ndi chivuna zo Yesu wangusambiza? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga?

⁴ Kumbi ndi fundu ziŵi nizi zakukhumbika ukongwa zakukwaskana ndi chivuna chauzimu zo Yesu wangusambiza? Fundu yakwamba, nchitu iyi yikhumbika kugwirika mwaliŵi  ukongwa. Iyu wachikamba kuti “minda . . . yacha kali ku chivuna,” wapemphanga akusambira ŵaki kuti achitepu kanthu. Yesu wangulongo kuti nchitu iyi yikhumbika kugwirika mwaliŵi ukongwa chifukwa wangukambiya akusambira ŵaki kuti: “Wakuvuna walonde mphotu.” Ivi vilongo kuti nchitu ya kuvuna ndipu yayamba kali, mwaviyo akhumbikanga kuswera cha! Fundu yachiŵi, anchitu mbakukondwa. Yesu wangukamba kuti: ‘Akumija ndi akuvuna akondwiyengi pamoza.’ (Yoh. 4:35b, 36) Nge mo Yesu wangukondwe wati wawona kuti Asamaria anandi amugomezga, akusambira ŵaki nawu atingi azikondwengi ukongwa achigwira nchitu yakuvuna mwakujipereka. (Yoh. 4:39-42) Nkhani iyi yo yinguchitika m’nyengu yaku Yesu, njakukhumbika ukongwa kwaku isi mazuŵa nganu chifukwa yilongo vo vichitika pa nchitu yikulu yakuvuna. Kumbi nchitu yakuvuna yo yichitika mazuŵa nganu yikwamba zukwanji? Kumbi mbayani wo agwira nchitu yeniyi? Nanga ndi vinthu wuli vo vafiskika?

5. Kumbi ndiyani yo walongozga pa nchitu yakuvuna yo yichitika pacharu chosi? Kumbi chiwona chaku Yohane chilongo wuli kuti nchitu iyi yikhumbika kugwirika mwaliŵi?

⁵ M’chiwona cha wakutumika Yohane, Yehova wangusankha Yesu kuti walongozgengi pa nchitu yakuvuna ŵanthu yo yichitika pacharu chosi. (Ŵerengani Chivumbuzi 14:14-16.) M’chiwona ichi, Yesu wakonkhoskeka kuti wavwala ndumbu pamwenga kuti chisoti cha ufumu kweniso wapinga chisenga. “Ndumbu yagolidi” yo Yesu wavwala yilongo kuti iyu ndi Fumu yo yiwusa. “Chisenga chawuyi” cho Yesu wapinga chilongo udindu waki nge Wakuvuna. Mazu ngo Yehova wangukamba mwakugwiriskiya nchitu mungelu ngakuti, “vuna ya charu yacha,” ngalongo kuti iyu wakhumba kuti nchitu iyi yigwiriki mwaliŵi. Kukamba uneneska, ‘ora laza lakuvuniya,’ palivi so chifukwa chakuswere! Mwakukoliyana ndi mazu ngaku Yehova ngakuti, ‘tuma chisenga chaku,’ Yesu wanguponya nadi chisenga chaki ndipu charu pamwenga kuti ŵanthu a pacharu avunika. Chiwona chakukondweska ichi chititikumbuska so kuti “minda . . . yacha kali ku chivuna.” Kumbi chiwona ichi chititiwovya kuziŵa nyengu yo nchitu yakuvuna ya pacharu chosi yingwambiya? Hinya!

6. (a) Kumbi “nyengu yakuvuna” yikwamba zukwanji? (b) Kumbi “vuna ya charu” yingwamba zukwanji? Konkhoskani.

⁶ Vinthu va m’chiwona chaku Yohane cha pa Chivumbuzi chaputala 14, vinguchitika pavuli pakuti Yesu wasankhika kali kuja Fumu mu 1914, chifukwa chiwona ichi chilongo kuti Yesu nge Wakuvuna wavwala ndumbu (vesi 14). (Dan. 7:13, 14) Pati pajumpha nyengu kutuliya po wanguŵikikiya kuja Fumu, Yesu wangutumika kuti wayambi nchitu yakuvuna (vesi 15). Venivi viyanana ndi vo Yesu wangukamba m’ntharika ya kuvuna tirigu kuti: “Kuvuna ko nkhamaridu ka mgonezi wo.” Ivi vilongo kuti nyengu yakuvuna kweniso umaliru wa mgonezi wunu vikwambiya limoza mu 1914. Kuvuna chayiku kukwamba kukumaliya kwa “nyengu yakuvuna.” (Mat. 13:30, 39) Asani tingawona vo vachitika, tiwonengi kuti kuvuna kukwamba pati  pajumpha vyaka vimanavi kutuliya po Yesu wangwambiya kuwusa nge Fumu. Kutuliya mu 1914 mpaka kukwamba kwa 1919, Yesu wangwamba kugwira nchitu yakutowesa Akhristu akusankhika. (Mal. 3:1-3; 1 Pet. 4:17) Pavuli paki “vuna ya charu” yingwamba mu 1919. Yesu wangugwiriskiya nchitu muŵanda wakugomezgeka yo wangusankhika ŵaka, kuti wawovyi abali kuziŵa kuti nchitu yakupharazga yikhumbika kugwirika mwaliŵi. Wonani vo vinguchitika.

7. (a) Kumbi nchinthu wuli cho chinguwovya abali kuti aziŵi kuti nchitu yakupharazga yikhumbika kugwirika mwaliŵi? (b) Kumbi abali anguchiskika kuti achitenji?

⁷ Mu July 1920, Chigongwi cha Alinda chingukamba kuti: “Malemba ngalongo kuti tchalitchi lapaskika udindu wakupharazga uthenga wa ufumu.” Mwakuyeruzgiyapu, uchimi waku Yesaya unguwovya abali kuziŵa kuti uthenga wa Ufumu ukhumbika kupharazgika pacharu chosi. (Yes. 49:6; 52:7; 61:1-3) Yiwu aziŵanga cha kuti nchitu yeniyi yifiskikengi wuli, kweni ŵenga ndi chigomezgu kuti Yehova wajulengi nthowa. (Ŵerengani Yesaya 59:1.) Chifukwa chakuti vinguziŵika kuti nchitu yakupharazga yikhumbika kugwirika mwaliŵi ukongwa, abali ŵidu anguchiskika kuti ayambi kupharazga mwaphamphu. Kumbi yiwu anguchita wuli?

8. Kumbi abali anguvwisa fundu zakukhumbika ziŵi nizi mu 1921?

⁸ Mu December 1921, Chigongwi cha Alinda chingukamba kuti: “Chaka cha 1921, chenga chamampha ukongwa kuluska vyaka vosi chifukwa ŵanthu anandi avwa uthenga wamampha kuluska kali.” Magazini iyi yingukamba so kuti: “Kweni nchitu yecheŵaka. . . . Tiyeni tiyigwiri mwalikondwa.” Wonani kuti abali nawu anguvwisa fundu zakukhumbika ziŵi zo Yesu wangukambiya akusambira ŵaki. Iyu wangukamba kuti nchitu iyi yikhumbika kugwirika mwaliŵi, kweniso anchitu mbalikondwa.

9. (a) Kumbi Chigongwi cha Alinda chingukambanji mu 1954 vakukwaskana ndi nchitu yakuvuna, nanga nchifukwa wuli? (b) Kumbi chiŵerengeru cha apharazgi chakwera wuli m’vyaka 50 vo vajumpha? (Wonani tchati chakuti, “Mo Chiŵerengeru cha Apharazgi Chakwere.”)

⁹ M’vyaka va m’ma 1930, nchitu yakupharazga yinguluta panthazi abali ŵati avwisisa kuti mzinda ukulu wa mbereri zinyaki wazamulonde uthenga wa Ufumu. (Yes. 55:5; Yoh. 10:16; Chiv. 7:9) Ivi vinguchitiska kuti chiŵerengeru cha ŵanthu wo apharazganga uthenga wa Ufumu chikweri kutuwa pa 41,000 mu 1934, kufika pa 500,000 mu 1953! Chigongwi cha Alinda cha  December 1, 1954, chingukamba kuti: “Mzimu waku Yehova kweniso nthazi ya Mazu ngaki ndivu vachitiska kuti nchitu yikulu yakuvuna yo yichitika pacharu chosi yifiskiki.”—Zek. 4:6.

10, 11. Kumbi ndi fundu nizi za kukuwa kwa mbewu zo zikonkhoskeka m’ntharika ya nje ya kamganji?

¹⁰ M’ntharika zaki za Ufumu, Yesu wangukambiya limu vo nchitu yakuvuna yifiskengi. Tiyeni tikambiskani ntharika ya nje ya kamganji kweniso ya mtupu pamwenga kuti chakutupisa. Tikambiskanengi ukongwa mo ntharika zenizi zafiskikiya m’mazuŵa ngakumaliya.

¹¹ Ntharika ya nje ya Kamganji. Munthu munyaki wangupanda nje ya kamganji. Pavuli paki yingukuwa kuja chimiti cho tiyuni tazengangamu vizimbu. * (Ŵerengani Mateyu 13:31, 32.) Kumbi ndi fundu nizi za kukuwa kwa mbewu zo zikonkhoskeka m’ntharika yeniyi? (1) Kukuwa kwaki nkhwakuziziswa. “Chinanga njimana ku mbewu zosi” kweni yikuwa ndi kuja ndi “mphanda zikulu.” (Marko 4:31, 32) (2) Kukuwa kwaki nkhwambula kukayikiska. “Asani [mbewu] yamijika, yime.” Yesu wangukayikiya cha kuti yingame. M’malu mwaki iyu wangukamba kuti: “Yime” ndipu yilekezga cha kukuwa. (3) Yikuwa ndi kuja malu ngakubisamamu. “Viyuni vamude” vituza ndi “kuzenga vizimbu mumuduzi waki.” Kumbi fundu zitatu izi, zikoliyana wuli ndi nchitu yakuvuna yo yichitika mazuŵa nganu?

12. Kumbi ntharika ya nje ya kamganji yikoliyana wuli ndi nchitu yakuvuna yo yichitika mazuŵa nganu? (Wonani so tchati chakuti, “Mo Chiŵerengeru cha Masambiru nga Bayibolo Chakwere.”)

¹² (1) Kukuwa: Ntharika iyi yilongo kukuwa kwa uthenga wa Ufumu kweniso mpingu wachikhristu. Kutuliya mu 1919, Akhristu wo agwira nchitu yeniyi mwaphamphu awunganiskika mumpingu wachikhristu. Pa nyengu iyi anchitu ŵenga amana, kweni sonu chiŵerengeru chawu chakwera ukongwa. Kukamba uneneska, gulu ili lakuwa ukongwa kutuliya kukwamba kwa vyaka va m’ma 1900. (Yes. 60:22) (2) Kuleka kukayikisa: Mpingu wachikhristu ulutiriya kukuwa. Chinanga wuli mbewu pamwenga mpingu wachikhristu ukumana ndi masuzgu nganandi, ulutiriya mbwenu kukuwa. (Yes. 54:17) (3) Malu ngakubisamamu: “Viyuni vamude” vo vizenga vizimbu muchimiti ichi vimiya ŵanthu akugomezgeka mamiliyoni nganandi akutuliya m’vyaru 240 wo avwisiya uthenga wa Ufumu ndipu asankha kuja m’mpingu wachikhristu. (Ezek. 17:23) Yiwu alonde chakurya chauzimu kweniso avikilirika m’mpingu wenuwu.—Yes. 32:1, 2; 54:13.

13. Kumbi ntharika ya mtupu yikonkhoska fundu wuli zakukwaskana ndi kukuwa?

¹³ Ntharika ya mtupu [chakutupisa]. Muthukazi wati wasazgaku mtupu ku ufwa, ufwa wosi ungutupa. (Ŵerengani Mateyu 13:33.) Kumbi ntharika iyi yikonkhoskanji vakukwaskana ndi kukuwa? Tiyeni tiwoni fundu ziŵi. (1) Kukuwa kuchitiska kuti ufwa usinthi. Mtupu unguserere mu ufwa, mpaka ufwa wosi “ungutupiskika.” (2) Ukuwa kwambula kulekezga. Mtupu ungutupiska “myesu yitatu ya ufwa,” pamwenga kuti ufwa  wosi. Kumbi fundu zenizi zikoliyana wuli ndi nchitu yakuvuna yo yichitika mazuŵa nganu?

14. Kumbi ntharika ya mtupu yikoliyana wuli ndi nchitu yakuvuna yo yichitika mazuŵa nganu?

¹⁴ (1) Kusintha: Mtupu umiya uthenga wa Ufumu ndipu ufwa umiya ŵanthu. Nge mo mtupu uchitiskiya kuti ufwa usinthi, uthenga wa Ufumu nawu uchitiska kuti mitima ya ŵanthu yisinthi asani awulonde. (Ŵar. 12:2) (2) Kukuwa kwambula kulekezga: Kuserere kwa mtupu mu ufwa kumiya kupharazgika kwa uthenga wa Ufumu. Mtupu userere mpaka kufika peposi mu ufwa. Mwakuyana ŵaka, uthenga wa Ufumu wapharazgika mpaka “ku vigoti va panu pasi.” (Mac. 1:8) Fundu iyi yilongo kuti uthenga wa Ufumu upharazgikengi chinanga ndi muvyaru vo nchitu yidu yikanizgika. Ndipu kanandi m’vigaŵa venivi ŵanthu aziŵa cha kuti nchitu yidu yakupharazga yitenda.

15. Kumbi mazu nga pa Yesaya 60:5, 22, ngafiskika wuli? (Wonani so bokosi lakuti, “Yehova Ndiyu Wafiska Venivi,” papeji 93 ndipuso lakuti, “Mo ‘Mumana Ukongwa’ Waŵiya ‘Mtundu Wanthazi,’” papeji 96-97.)

¹⁵ Kweche vyaka 800 kuti Yesu wakambi ntharika zenizi, Yehova kuporote mwaku Yesaya wangukambiya limu vo vatingi vichitikengi pa nchitu yakuvuna yamazuŵa nganu kweniso likondwa lo lazamuŵapu chifukwa cha nchitu yeniyi. *  Yehova wangukonkhoska kuti ŵanthu “ŵakatuwanga kutali” kuza m’gulu laki. Iyu wangukambiya “munthukazi,” yo mazuŵa nganu wamiya Akhristu akusankhika wo ŵeche pacharu chapasi kuti: ‘Ukawonanga ndipu ukaŵalanga ndi chimwemwe, mtima waku ukaziyanga [ukakondwanga] ndi kujikuzga; chifukwa usambasi wa nyanja ukang’anamukiyanga kwaku iwi, usambasi wa mitundu ukazanga kwaku.’ (Yes. 60:1, 4, 5, 9) Venivi vauneneska nadi! Mazuŵa nganu ŵanthu wo ateŵete Yehova kwanyengu yitali ŵe ndi likondwa chifukwa chakuwona mo chiŵerengeru cha ŵanthu wo apharazga Ufumu m’vyaru vawu chakwere.

16, 17. Nchifukwa wuli “wakumija ndi wakuvuna ŵakondwere pamoza”? (Wonani so bokosi lakuti, “Mo Timapepala Tiŵi Tingufikiya Pamtima Ŵanthu Ŵaŵi a ku Amazon.”)

¹⁶ Kumbukani kuti Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti: “Wakuvuna . . . waronga mbutu ku umoyu wamuyaya; alinga kuti wakumija ndi wakuvuna ŵakondwere pamoza.” (Yoh. 4:36) Kumbi nchifukwa wuli ‘tikondwere pamoza’ pa nchitu yakuvuna yo yichitika pacharu? Pe vifukwa vinandi, kweni tiyeni tikambiskani vitatu.

¹⁷ Chakwamba, tikondwa kuwona kuti Yehova watitiwovya pa nchitu iyi. Tipanda mbewu asani tipharazga uthenga wa Ufumu. (Mat. 13:18, 19) Ndipu tivuna vipasu asani tiwovya munthu kuti waje wakusambira waku Khristu. Tosi tikondwa ukongwa asani tiwona mo Yehova wawovye mbewu ya Ufumu kuti ‘yibuki ndi kukuwa.’ (Marko 4:27, 28) Mbewu zinyaki zo tipanda zibuka asani pajumpha nyengu ndipu zivunika ndi ŵanthu anyaki. Panyaki namwi vikukuchitikiyanipu vo vinguchitikiya Joan, mzichi wa ku Britain yo sonu pajumpha vyaka 60 kutuliya po wakubatizikiya. Iyu wangukamba kuti: “Ndakumanapu ndi ŵanthu anyaki wo atindikambiya kuti ndingupanda mbewu m’mtima mwawu chifukwa ndinguŵapharazgiyapu nyengu yinyaki. Ini ndaziŵangaku cha kuti pavuli paki Akaboni anyaki angusambira nawu Bayibolo ndi kuŵawovya kuti aje ateŵeti aku Yehova. Ndikondwa ukongwa kuti mbewu yo ndingupanda yingukuwa ndipu yikuvunika.”—Ŵerengani 1 Ŵakorinte 3:6, 7.

18. Mwakukoliyana ndi lemba la 1 Ŵakorinte 3:8, nchifukwa wuli titenere kukondwa?

¹⁸ Chachiŵi, tikondwa asani tikumbuka mazu ngo wakutumika Paulo wakulemba ngakuti: ‘Yosi wajirondiyengi mphotu yaku yija kwakulingana ndi chitakataka chakuyija.’ (1 Ŵakor. 3:8) Mphotu yiperekeka chifukwa cha vo munthu wafiska cha kweni mwakukoliyana ndi nchitu yo munthu wagwira. Mazu yanga ngakuchiska ukongwa ku ŵanthu wo apharazga m’vigaŵa vo ŵanthu aleka kuvwisiya! Yehova wawona kuti Kaboni weyosi yo wagwira nchitu yakupharazga ndi mtima wosi, ‘wapasa vipasu vinandi’ ndipu watenere kukondwa.—Yoh. 15:8; Mat. 13:23.

19. (a) Mwakukoliyana ndi lemba la Mateyu 24:14 nchifukwa wuli tikondwa? (b) Kumbi titenere kukumbukanji chinanga tingatondeka kupanga akusambira?

¹⁹ Chachitatu, tikondwa chifukwa nchitu yidu yifiska uchimi. Ŵanaŵaniyani vo Yesu wangumuka akusambira ŵaki ŵati amufumba kuti: “Chiŵengi chine chisimikizgu cha uzi winu [“kuŵapu kwinu,” NW], ndi cha umari wa mgonezi wo?” Iyu wanguŵakambiya kuti nchitu yakupharazga yo yichitikengi  pacharu chosi, nchigaŵa cha chisimikizgu chenichi. Kumbi iyu wakambanga nchitu yakupanga akusambira? Awa. Iyu wangukamba kuti: ‘Evangeli wenuwu wa Ufumu umemezekengi m’charu chosi chapasi uli mbukaboni.’ (Mat. 24:3, 14) Ivi vilongo kuti kupharazga Ufumu pamwenga kuti kupanda mbewu nchigaŵa cha chisimikizgu. Mwaviyo, asani tipharazga uthenga wamampha wa Ufumu tiziŵa kuti chinanga tingatondeka kupanga akusambira, titovya kufiska uchimi wakuchitiya ‘ukaboni.’ * Chinanga ŵanthu avwisiyi pamwenga cha, titovya kufiska uchimi waku Yesu ndipu te ndi mwaŵi wakuteŵete nge ‘anchitu anyaki aku Chiuta.’ (1 Ŵakor. 3:9) Ichi nchifukwa chakuvwika chakukondwe!

20, 21. (a) Kumbi Mazu nga pa Malaki 1:11 ngafiskika wuli? (b) Kumbi mwasimikizga kuchitanji pa nchitu yakuvuna, nanga nchifukwa wuli?

²⁰ M’nyengu ya akutumika, Yesu wanguwovya akusambira ŵaki kuziŵa kuti nchitu yakuvuna yikhumbika kugwirika mwaliŵi. Kutuliya mu 1919, Yesu wawovya so akusambira ŵaki a mazuŵa nganu kuti aziŵi fundu yeniyi. Ŵanthu aku Chiuta agwira mwaphamphu nchitu iyi. Ndipu nchitu yakuvuna yawoneka kuti palivi yo wangayitondekeska. Nge mo mchimi Malaki wangukambiya, mazuŵa nganu nchitu yakupharazga yigwirika kutuwa ko lumwi lituriya mpaka ko liselere. (Mal. 1:11) Kwekosi ko angaŵa, akumija ndi akuvuna agwiriya ndi kukondwe limoza pa nchitu yakuvuna yo yichitika kutuwa ko lumwi lituriya mpaka ko liselere. Tigwira nchitu yeniyi mwaliŵiliŵi kutuwa mulenji mpaka mazulu pamwenga kuti zuŵa losi.

²¹ Asani tikumbuka vyaka vakujumpha 100 kuvuli uku, tiwona mo gulu limana la ateŵeti aku Chiuta lakuliya kuja “mtundu wakulimba,” ndipu mitima yidu yizaza ndi likondwa. (Yes. 60:5, 22) Tiyeni tilutirizgi kugwiraku nchitu yikulu yakuvuna mpaka pakumaliya chifukwa tisaniyengi likondwa kweniso tilongongi kuti titanja Yehova, yo ndi “Mbuya wa chivuna”!—Luka 10:2.