Yesu watenere kuti wenga ku Kaperenao pa nyengu yo wanguchenya Afarisi. Pa zuŵa lenili, wangutuwaku kunyumba yo wenga ndipu wanguluta ku Nyanja ya Galileya ko gulu linandi la ŵanthu linguwungana. Wati wafika kwenuku, Yesu wangupempha boti ndipu wanguliguziya mumaji pataliku ndi ŵanthu. Pavuli paki, wangwamba kuŵasambiza vakukwaskana ndi Ufumu wakuchanya. Iyu waŵasambizanga mwakugwiriskiya ntchitu ntharika. Pakukonkhoska ntharika zenizi, Yesu wagwiriskiyanga ntchitu vinthu vo ŵanthu aviziŵanga umampha. Venivi vinguŵawovya kuti avwisi umampha fundu zakupambanapambana zakukwaskana ndi Ufumu zo Yesu waŵasambizanga.

Pakwamba, Yesu wangukonkhoska ntharika ya munthu wakumija mbewu. Mbewu zinyaki zo munthu mwenuyu wangumija zinguwiya mumphepeti mwa msewu ndipu tiyuni tingurya. Mbewu zinyaki zinguwiya pajalawi po pengavi dongu linandi. Misisi yaki yingusere pasi ukongwa cha ndipu zinguŵawuka ndi lumwi kweniso zingufota. Kweni mbewu zinyaki zinguwiya paminga ndipu minga yati yakuwa yingufinyikiza mbewu zenizi. Pakumaliya, mbewu zinyaki zinguwiya padongu lamampha. Ndipu mbewu zenizi zingwamba kupasa vipasu, mbewu “yinyaki 100, yinyaki 60 ndipu yinyaki 30.”—Mateyu 13:8.

Mu ntharika yaki yinyaki, Yesu wanguyeruzgiya Ufumu ndi vo vichitika asani munthu wamija mbewu. Chinanga kuti wakumija mbewu wangagona pamwenga we masu mbewu zikuwa mbwenu. Kweni iyu “waziŵa cha mo zikuliya.” (Mariko 4:27) Mbewu zenizi zikuwa zija ndipu pakumaliya zitucha ndipu mweneku wakolora.

Pavuli paki, Yesu wangukonkhoska ntharika yachitatu yakumija mbewu. Munthu munyaki wangumija mbewu zamampha mumunda waki. Kweni pa nyengu yo “ŵanthu ŵenga mu tulu,” kunguza murwani waki ndipu wangumija duru mumunda wa tirigu. Akapolu a munthu mwenuyu angumufumba asani vingachitika  kuti akachesuwemu duru mumunda wa tirigu. Iyu wangumuka kuti: “Awa, nditopa kuti pakuchesuwa duru mungachichesuliya limoza ndi tirigu. Vilekeni vosi vikuliyi limoza mpaka pakuvuna, ndipu pa nyengu yakuvuniya ndazamutuma akuvuna kuti: Chakwamba, wunjikani duru ndi kumumanga ntchindantchinda kuti wawotcheki; pavuli paki wunjikani tirigu munkhokwi yangu.”—Mateyu 13:24-30.

Ŵanthu anandi wo avwisiyanga uthenga waku Yesu ayiziŵanga umampha ntchitu ya ulimi. Yesu wangukamba so za kanje ka kamganji ko ŵanthu akaziŵanga umampha. Kanje kenaka kakuwa ndi kuja chimiti cho tiyuni tituza ndipu tisaniya malu ngakujamu mumphanda zaki. Pakukamba za kanje kenaka, Yesu wanguti: “Ufumu wakuchanya we nge kanje ka kamganji ko munthu wanguto ndi kupanda mumunda waki.” (Mateyu 13:31) Kweni Yesu wakhumbanga kuŵasambiza va ulimi cha. Iyu wangukamba ntharika yeniyi kuti wawovyi ŵanthu ŵenaŵa kuvwisa mo kanthu kamana kangakuliya ndi kuja chinthu chikulu ukongwa.

Pavuli paki, Yesu wangukamba so vinthu vo ŵanthu wo amuvwisiyanga aviziŵanga umampha. Iyu wanguyeruzgiya Ufumu wakuchanya ndi “chakutupisa cho munthukazi wanguto ndi kuchisazga mufulawu wakukwana miyesu yitatu yikuluyikulu mpaka fulawu yosi yingutupa.” (Mateyu 13:33) Chinanga kuti chakutupisa chibisika kweni chichitisa kuti fulawu yo akasa watukumuki. Ndipu pavuli paki wasintha ndipu ŵanthu aziŵa kuti watukumuka.

Yesu wati wamaliza kukonkhoska ntharika zenizi wangukambiya gulu la ŵanthu kuti likengi kwawu ndipu iyu wanguluta ku nyumba ko wajanga. Pavuli paki, akusambira ŵaki anguza kwaku iyu kuti waŵakonkhoske vo wang’anamuwanga.

Akusambira ŵaki anguvwapu Yesu wachisambiza mwakugwiriskiya ntchitu ntharika kweni yaka kenga kakwamba kuvwa wachikamba ntharika zinandi viyo pa nyengu yimoza. Mwaviyo, angumufumba kuti: “Ntchifukwa wuli mutiŵasambiza mwakugwiriskiya ntchitu ntharika?”—Mateyu 13:10.

Chifukwa chimoza cho Yesu wanguchitiya viyo, kwenga kufiska uchimi wa m’Bayibolu. Mateyu wangulemba kuti: “Waŵasambizanga cha kwambula ntharika, kuti wafiski vo vingukambikiya limu kuporote mwa mchimi yo wangukamba kuti: ‘Ndijulengi mulomu wangu ndi ntharika; ndikambengi vinthu vakubisika kwamba kumtendeku.’”—Mateyu 13:34, 35; Sumu 78:2.

Kweni penga so chifukwa chinyaki cho Yesu wagwiriskiyanga ntchitu ntharika pakusambiza ŵanthu. Vo ŵanthu ŵenaŵa achitanga asani ŵavwa vo Yesu wakambanga, valongonga vo venga mumtima wawu. Ŵanthu anandi ayanjanga Yesu chifukwa cha vo wakambanga kweniso chifukwa cha vakuziziswa vo wachitanga. Yiwu amuwonanga kuti ndi Mbuyawu cha yo akhumbikanga kumuvwiya kweniso kumulondo ndi mtima wosi. (Luka 6:46, 47) Yiwu akhumbanga cha kusintha maŵanaŵanu ngawu kweniso vinthu vo achitanga kuti alondo Yesu. Akhumbanga cha kuti vo Yesu wasambizanga vijalikisiki mumitima yawu.

Pakumuka fumbu lo akusambira ŵaki angumufumba, Yesu wangukamba kuti: “Ndichu chifukwa chaki ndikamba nawu mwakugwiriskiya ntchitu ntharika, pakuti chinanga kuti awona, kuwona kwawu nkhwaŵaka, chinanga kuti atuvwa, kuvwa kwawu nkhwaŵaka ndipu awamu cha. Ndipu uchimi waku Yesaya ufiskikiya mwaku yiwu. Uchimi wo ukamba kuti: ‘. . . Mitima ya ŵanthu yaŵa, yanonopa.’”—Mateyu 13:13-15; Yesaya 6:9, 10.

Yesu wachisambiza, ndi ŵanthu wosi cha wo ŵenga ndi mtima wakunonopa. Tikamba viyo chifukwa Yesu wangukamba kuti: “Ngakutumbikika masu nginu chifukwa ngawona kweniso makutu nginu chifukwa ngatuvwa. Pakuti nditikuneneskiyani, achimi anandi ndi ŵanthu arunji angukhumbisiska kuwona vinthu vo yimwi muwona kweni anguviwona cha, ndipuso angukhumbisiska kuvwa vinthu vo yimwi mutuvwa kweni anguvivwa cha.”—Mateyu 13:16, 17.

 Akutumika 12 aku Yesu kweniso akusambira anyaki akugomezgeka ŵenga ndi mtima wakuvwiya. Mwaviyo, Yesu wanguŵakambiya kuti: “Yimwi mwapaskika mwaŵi wakuvwisa visisi vakupaturika va Ufumu wakuchanya, kweni yiwu apaskika cha mwaŵi wenuwu.” (Mateyu 13:11) Chifukwa chakuti akhumbisiskanga kuvwisa vo Yesu wasambizanga, iyu wanguŵakonkhoske vo ntharika ya wakumija mbewu yang’anamuwanga.

Yesu wangukamba kuti: “Mbewu, ndi mazu ngaku Chiuta.” (Luka 8:11) Ndipu dongu limiya mtima wa munthu. Fundu zenizi, ndizu zinguwovya akusambira kuvwisa vo ntharika iyi yang’anamuwanga.

Pakukamba za mbewu zo zinguwiya mumphepeti mwa msewu, Yesu wangukamba kuti: “Dyaboli watuza ndi kutuzgamu mazu ngo mumitima yawu, kuti aleki kugomezga ndi kutaskika.” (Luka 8:12) Pakukamba za mbewu yo yingumijika pajalawi, Yesu wang’anamuwanga ŵanthu wo alonde mazu ndi likondwa kweni mazu ngo ngajalikisika cha mumitima yawu. Yesu wangulutirizga kukamba kuti: ‘Asani ateseka pamwenga atombozgeka chifukwa cha mazu,’ aswera cha kuguŵa. Venivi ving’anamuwa kuti “asani ateseka,” ndi ŵanthu amubanja lawu pamwenga ndi ŵanthu anyaki yiwu aleka kugomezga.—Mateyu 13:21; Luka 8:13.

Nanga wuli pakukamba za mbewu yo yinguwiya paminga? Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti venivi vimiya ŵanthu wo avwa mazu. Kweni atimbanyizgika chifukwa “chakufipa mtima ndi vinthu va mu mugonezi wunu kweniso chinyengu chanthazi cha chuma.” (Mateyu 13:22) Ŵanthu ŵenaŵa alonde mazu ndi mtima wosi kweni abala vipasu cha chifukwa afipa mtima ukongwa ndi vinthu va m’charu ichi ndipuso awona kuti chuma ntchakukhumbika ukongwa kuphara Chiuta.

Pakumaliya, Yesu wangukamba za dongu lamampha. Dongu lenili limiya ŵanthu wo alonde mazu mumitima yawu ndipu avwisisa vo ngang’anamuwa. Ntchinthu wuli cho chichitika pakumaliya? Yiwu “apasa vipasu.” Chifukwa chakuti ŵanthu ŵenaŵa apambana vyaka kweniso anyaki atamatama, wosi angachita vinthu mwakuyanana cha. Anyaki  angapasa vipasu 100, anyaki 60 ndipu anyaki 30. Mwaviyo, Chiuta watumbika ŵanthu “wo asani avwa mazu ndi mtima wamampha ukongwa, atingasunga ndipu apasa vipasu mwakukunthiyapu.”—Luka 8:15.

Mazu ngenanga nganguŵakondwesa ukongwa akusambira wo anguluta kwaku Yesu kuti wakaŵakonkhoske vo ntharika zenizi zang’anamuwanga. Yiwu anguvwisa nadi vo ntharika zenizi zang’anamuwanga. Yesu wakhumbanga so kuti akusambira ŵaki avwisi ntharika zo iyu wakambanga kuti nawu akasambizi uneneska ŵanthu anyaki. Mwaviyo, wangukamba kuti: “Nyali atiyibenekere ndi sokola cha pamwenga kuyiŵika kusi kwa bedi. Asi atiyiŵika pachakuŵikapu nyali?” Pavuli paki Yesu wangukamba kuti: “Yo we ndi makutu kuti wavwi, wavwi.”—Mariko 4:21-23.

Yesu wati waŵakonkhoske vo ntharika ya wakumija mbewu yang’anamuwanga, akusambira ŵaki akhumbanga mbwenu kuziŵa vinandi. Mwaviyo, angumupempha kuti: “Tikonkhoskiyeni vo ntharika ya duru mumunda ying’anamuwa.”—Mateyu 13:36.

Pakukamba mazu ngenanga, akusambira aku Yesu angulongo kuti apambananga ukongwa ndi gulu la ŵanthu lo lavwisiyanga Yesu mumphepeti mwa nyanja. Viwoneke limu kuti ŵanthu ŵenaŵa avwanga mazu kweni akhumbanga cha kuziŵa vo ntharika zaku Yesu zang’anamuwanga kweniso mo angazigwiriskiya ntchitu pa umoyu wawu. Yiwu akondwanga ŵaka ndi ntharika zo Yesu waŵakonkhoskiyanga. Yesu wangupambanisa ŵanthu wo waŵasambizanga mumphepeti mwa nyanja ndi akusambira ŵaki wo akhumbisiskanga kuziŵa vinandi chifukwa anguza kwaku iyu kuti waŵapaski ulongozgi unyaki. Yesu wangukamba kuti:

“Muvwisiyengi mwakuphwere. Chifukwa mwesu wo mupimiya anyinu, namwi mwazamupimikiya weniwo, ndipu azakukusazgiyanipu vinandi.” (Mariko 4:24) Akusambira avwisiyanga vo Yesu waŵakambiyanga. Pakuti avwisiyanga mwakuphwere vo iyu wasambizanga, angutumbikika ukongwa chifukwa Yesu wanguŵapaska ulongozgi unyaki kweniso wanguŵawovya kuvwisa vinthu. Mwaviyo, kuti Yesu wamuki akusambira ŵaki va ntharika ya tirigu ndi duru, wanguŵakonkhoske kuti:

“Wakumija mbewu yamampha ndi Mwana wa munthu; ndipu munda ntcharu. Mbewu yamampha mbana a Ufumu, kweni duru mbana a muheni yo, Murwani yo wangumija duru ndi Dyaboli. Kuvuna nkhumala kwa mugonezi, ndipu akuvuna mbangelu.”—Mateyu 13:37-39.

Yesu wati wakamba vo chinthu chechosi cho chazumbulika mu ntharika iyi chimiya, wangukonkhoska vakulondopu vaki. Iyu wangukamba kuti pakumaliya pa mugonezi uwu, akuvuna pamwenga kuti angelu, azamupatuwa Akhristu aboza ndi ‘ŵana a Ufumu.’ Pa nyengu yeniyo, “ŵanthu arunji” azamuwunganisika ndipu azamuŵala ukongwa “mu Ufumu wa Awisewu.” Nanga ntchinthu wuli cho chazamuchitikiya ‘ŵana a muheni yo’? Yiwu azamubayika ndipu ‘azamuliya ndi kukukuta minyu.’—Mateyu 13:41-43.

Pavuli paki, Yesu wangukambiya so akusambira ŵaki ntharika zinyaki zitatu. Chakwamba, wangukamba kuti: “Ufumu wakuchanya we nge chuma chakubisika mumunda, cho munthu wanguchisaniya ndi kuchibisa,  ndipu chifukwa cha likondwa lo wenga nalu, wanguluta kuchigulisa vinthu vaki vosi ndi kugula munda wo.”—Mateyu 13:44.

Yesu wangulutirizga kuti: “Ufumu wakuchanya we nge wamalonda wakwendakwenda yo wapenjanga ngali zamampha. Wati wasaniya ngali yimoza yakudula ukongwa, wanguluta ndipu mwaliŵiliŵi wangugulisa vinthu vaki vosi ndi kugula ngali yo.”—Mateyu 13:45, 46.

Pakukonkhoska ntharika ziŵi zenizi, Yesu wangulongo kuti munthu wakhumbika kuyesesa kujipereka kuti wasaniyi chinthu chakuzirwa ukongwa. Wamalonda wangugulisa mwaliŵiliŵi “vinthu vaki vosi” vo wenga navu kuti wasaniyi ngali yimoza yakudula ukongwa. Akusambira aku Yesu anguvwisa ntharika yeniyi yakukwaskana ndi ngali yakuzirwa. Kweniso munthu yo wangusaniya chuma chakubisika mumunda, ‘wangugulisa vinthu vaki vosi’ kuti waguli munda wo. Mu ntharika zosi ziŵi, ŵanthu ŵenaŵa angusaniya chinthu chakuzirwa ukongwa cho achiwonanga kuti ntchakukhumbika ukongwa. Venivi viyanana ŵaka ndi kujipereka ko munthu wangachita kuti waje pa ubwezi ndi Chiuta. (Mateyu 5:3) Ŵanthu anyaki wo Yesu waŵasambizanga angulongo kuti akhumbisiskanga kuti achiti vinandi kuti aje pa ubwezi ndi Chiuta ndipuso kuti aje akusambira akugomezgeka aku Yesu.—Mateyu 4:19, 20; 19:27.

Pakumaliya, Yesu wangukamba kuti Ufumu wakuchanya uyanana ndi mukwawu wo ubaya somba zakupambanapambana. (Mateyu 13:47) Asani somba zasankhika, zamampha atizisunga ndipu ziheni atizitaya. Yesu wangukamba kuti ndimu vazamuŵiya pakumaliya pa mugonezi wunu. Angelu azamupatuwa ŵanthu aheni ndi ŵanthu amampha.

Yesu wachitanga ulovi wa ŵanthu pa nyengu yo wangudana akusambira ŵaki akwamba kuti aje “alovi a ŵanthu.” (Mariko 1:17) Yesu wangukamba kuti ntharika yakukwaskana ndi mukwawu yakambanga vinthu vo vazamuchitika kunthazi “pa nyengu ya kumala kwa mugonezi.” (Mateyu 13:49) Mwaviyo, akutumika kweniso akusambira anyaki wo avwisiyanga vo Yesu wasambizanga, anguziŵa kuti vinthu vinyaki vakukondwesa vazamuchitika kunthazi.

Akutumika kweniso akusambira wosi wo anguvwa ntharika zaku Yesu pa nyengu yo wenga muboti, angusambira vinthu vinandi. Yesu wangulongo kuti wakhumbisiskanga kuti ‘akusambira ŵaki waŵakonkhoskiyengi vinthu vosi ŵe kwakuŵija.’ (Mariko 4:34) Iyu “we nge munthu yo ndi mweneku wa nyumba, mweniyo watuzga vinthu vasonu ndi vidala munyumba yaki yakusungamu chuma chaki.” (Mateyu 13:52) Yesu wachisambiza ntharika izi wakhumbanga kujiwonesa kuti we ndi lusu la kusambiza cha. M’malu mwaki, wasambizanga akusambira ŵaki uneneska wo wenga nge chuma chakuzirwa. Kukamba uneneska, Yesu wenga “msambizi wa ŵanthu” kuphara weyosi.