1, 2. (a) Kumbi Yesu wangawonanga wuli marangu ngaku Chiuta? (b) Ntchifukwa wuli tikamba kuti alembi ndi Afarisi agwiriskiyanga ntchitu uheni marangu?

YESU wayanjanga marangu ngaku Mozesi. Ivi vakuziziswa cha chifukwa marangu ngenanga ngatuliyanga kwa Awisi a Yehova wo mbakukhumbika ukongwa pa umoyu waki. Pakukamba za mo Yesu wayanjiyanga dangu laku Chiuta, lemba la Sumu 40:8, likamba kuti: “Ndikondwa kuchita khumbu linu, Chiuta wangu, dangu linu le mumtima mwangu.” Vo Yesu wakambanga ndi kuchita valongonga kuti marangu ngaku Chiuta ngenga ngakufikapu, ngakuyandulisa ndipuso vosi vo vingulembeka mumarangu yanga vazamufiskika.—Mate. 5:17-19.

² Vitenere kuti Yesu vamuŵaŵanga mu mtima kuwona kuti alembi ndi Afarisi agwiriskiyanga ntchitu uheni marangu nga Awisi. Yiwu avwiyanga ukongwa vigaŵa vinyaki vimana vimana va marangu ndichu chifukwa chaki Yesu wangukamba kuti: “Mupereka vatchumi va minti, dilili ndi kamini.” Ntchifukwa wuli achitanga viyo? Iyu wangukamba so kuti: “Kweni muleke dala vinthu vakukhumbika ukongwa va mu Dangu nge urunji, lisungu ndi kugomezgeka.” (Mate. 23:23) Mwakupambana ndi Afarisi, Yesu waziŵanga chilatu cha marangu kweniso jalidu laku Yehova pa dangu lelosi pa marangu ngo Chiuta wangupereka.

3. Kumbi tikambisanengenji?

 ³ Akhristu mazuŵa nganu atende marangu ngaku Mozesi cha. (Aro. 7:6) Chinanga kuti ve viyo, Yehova wakusunga marangu ngenanga mu Bayibolu. Iyu wakhumba cha kuti peposi po taja tiŵanaŵanengi ŵaka za marangu. Yehova wakhumba kuti tiziŵengi ndi kugwiriskiya ntchitu “vinthu vakukhumbika ukongwa,” kung’anamuwa fundu za mumarangu. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi ndi marangu nanga ngo titenere kungaziŵa ngakukwaskana ndi ndondomeku ya misumba yakuthaŵiyaku? Munkhani ya sabata yamala, tingusambira vo munthu yo wabaya munyaki wakhumbikanga kuchita. Pa nkhani ya misumba yakuthaŵiyaku, tingusambira zaku Yehova kweniso mo tingalongore mijalidu yaki. Mwaviyo, nkhani iyi yimukengi mafumbu ngatatu yanga: Kumbi misumba yakuthaŵiyaku yilongo wuli kuti Yehova ngwalisungu? Kumbi yititisambizanji pa nkhani ya mo Yehova wawone umoyu? Kumbi yilongo wuli kuti wayeruzga mwaurunji? Pa nkhani yeyosi, wonani mo mungayezge Awisemwi akuchanya.—Ŵerengani Aefeso 5:1.

4, 5. (a) Kumbi anguchita wuli kuti kuje kwambula kusuzga kufika ku misumba yakuthaŵiyaku, nanga ntchifukwa wuli anguchita viyo? (b) Kumbi ivi vititisambizanji zaku Yehova?

⁴ Misumba 6 yakuthaŵiyaku yenga kutali cha. Yehova wangukambiya Ayisirayeli kuti misumba iyi yije sirya ndi sirya la Msinji wa Yorodani. Ntchifukwa wuli? Yiwu achitanga viyo kuti munthu yo wabaya munyaki wakafiki luŵi ndipuso mwambula kusuzgika. (Maŵe. 35:11-14) Misewu yakuluta ku misumba yakuthaŵiyaku ayiphweriyanga. (Mara. 19:3) Mwakukoliyana ndi vo mabuku nga Ayuda ngakamba, ajinthanga vikwangwani vakulongo ko wangathaŵiya munthu yo wabaya munyaki. Chifukwa chakuti penga misumba yakuthaŵiyaku, vawovyanga munthu yo wabaya munyaki mwangozi kuti waleki kuthaŵiya kucharu chinyaki ko watingi wakasopengi achiuta aboza.

⁵ Ŵanaŵaniyani fundu iyi: Yehova yo wangulamula kuti munthu yo wabaya munyaki mwadala wabayikengi, wangupereka so mwaŵi ku munthu yo wabaya munyaki mwangozi kuti amuchitiyengi lisungu ndipuso wajengi mwakuvikilirika. Munthu munyaki yo waziŵa va Bayibolu wakukamba kuti: “Vinthu vosi vikupangika umampha ndipuso mu nthowa yambula kusuzga. Ivi vilongo kuti Chiuta ngwalisungu.” Yehova ndi mweruzgi wankhaza cha yo wapenja nthowa zakulangiya ateŵeti ŵaki. Iyu ‘ngwalisungu ukongwa.’—Aefe. 2:4.

6. Kumbi Afarisi achitiyanga lisungu ŵanthu nge mo Chiuta wachitiyanga? Konkhoskani.

⁶ Afarisi achitiyanga lisungu anyawu cha. Mwakuyeruzgiyapu, mabuku nga Ayuda ngakamba kuti Afarisi akananga kugowoke munthu asani wanangiska katatu chinthu chimoza. Yesu wangukonkhoska mo awoniyanga ŵanthu wo anangisanga,  mwakukamba ntharika ya Mufarisi yo wapempheranga kuti: “Chiuta, nditikuwongani kuti ini ndiyanana cha ndi ŵanthu anyaki wosi wo mbakuphanga, ambula urunji, achigololu pamwenga nge wakusonkheska msonkhu uyu,” yo wapempheranga kwaku Chiuta kuti wamuchitiyi lisungu. Ntchifukwa wuli Afarisi akhumbanga cha kuchitiya lisungu ŵanthu? Bayibolu likamba kuti yiwu “awonanga anyawu nge kuti mbanthu cha.”—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) Kumbi mungamuyezga wuli Yehova asani munthu wakunangiyani? (b) Ntchifukwa wuli tikhumbika kujiyuyuwa kuti tigowoke anyidu?

⁷ Mutenere cha kuyezga Afarisi kweni muyezgengi Yehova. Muchitiyengi anyinu lisungu. (Ŵerengani Akolose 3:13.) Nthowa yimoza yakuchitiya viyo nkhugowoke anyidu asani atipempha kuti tiŵagowoke. (Luka 17:3, 4) Mungajifumba kuti: ‘Kumbi ndigowoke ŵanthu wo andinangiya chinanga kuti angachita viyo mwakuwerezawereza? Kumbi ndikhumbisisa kuja nawu so pa chimangu?’

⁸ Kugowoka kutitipasa mwaŵi wakulongo asani te akujiyuyuwa. Afarisi angutondeka kulongo kuti ŵenga akujiyuyuwa chifukwa awonanga kuti ŵanthu anyaki ŵenga ambula kukhumbika. Nge Akhristu titenere kujiyuyuwa ‘kuwona kuti anyidu atitiluska’ ndipu mbakwenere kuŵagowoke. (Afi. 2:3) Kumbi muyezgengi Yehova ndi kulongo jalidu lakujiyuyuwa? Tingakamba kuti nozgani “musewu” winu pamwenga kuti ŵanthu aŵengi akufwatuka kuti muŵagowokiyengi. Mungasweranga cha kugowoke anyinu ndipu mungakwiyanga liŵi cha.—Waku. 7:8, 9.

9. Kumbi Yehova wanguŵawovya wuli Ayisirayeli kuti aziŵi kuti umoyu wa ŵanthu ngwakupaturika?

⁹ Chilatu chikulu cha misumba yakuthaŵiyaku chenga kuvikiliya Ayisirayeli kuti aleki kuja ndi mulandu wa ndopa chifukwa chakubaya munthu wambula kunanga. (Mara. 19:10) Yehova watanja umoyu ndipu watinkha ‘manja ngo ngabaya ŵanthu ambula kunanga.’ (Nthanthi 6:16, 17) Chiuta yo ndi murunji ndipuso mutuŵa, walereskangaku ŵaka cha chinanga kuti munthu wangabaya munyaki mwangozi. Mbuneneska kuti yo wabaya munyaki mwangozi amuchitiyanga lisungu. Chinanga kuti venga viyo, wakhumbikanga kuchikumana ndi ŵara ndipu asani wangumubaya nadi mwangozi wajanga mumsumba wo mpaka po wasembi mura wafwiya. Nyengu zinyaki wajanga kweniko umoyu waki wosi. Ivi vawovyanga Ayisirayeli kuziŵa kuti umoyu ngwakupaturika. Kulongo kuti atumbikanga yo Wakupereka Umoyu, yiwu akhumbika kuphwere kuti vo achita vileki kuŵika umoyu wa anyawu pangozi.

10. Mwakukoliyana ndi vo Yesu wangukamba, kumbi alembi ndi Afarisi alongonga wuli kuti awutumbikanga cha umoyu?

¹⁰ Mwakupambana ndi Yehova, alembi ndi Afarisi awutoliyanga kanthu cha umoyu. Kumbi achitanga wuli venivi? Yesu wangukamba kuti: “Muphanga ŵanthu ki wakuziŵiya vinthu. Yimwi mwaŵeneku museremu cha, ndipu wo akhumba kuseremu nawu mutiŵakaniza!” (Luka 11:52) Yiwu akhumbikanga kukambiya ŵanthu vo Mazu ngaku Chiuta ngang’anamuwa ndi kuŵawovya kuti ayendengi mu nthowa yakuluta ku umoyu wamuyaya. M’malu mwaki, achitisanga kuti  ŵanthu aleki kuziŵa Yesu yo ndi “Mulongozgi Mura wa umoyu.” Mwakuchita viyo, alongozgiyanga ŵanthu ku nyifwa yamuyaya. (Machi. 3:15) Alembi ndi Afarisi wo ŵenga akunyada kweniso akujiyanja, awutumbikanga cha umoyu. Yiwu ŵenga ankhaza ukongwa kweniso ambula lisungu.

11. (a) Kumbi wakutumika Paulo wangulongo wuli kuti wawonanga umoyu nge mo Chiuta watiwuwone? (b) Ntchinthu wuli chitiwovyengi kuti tiwonengi uteŵeti nge mo Paulo wawuwoniyanga?

¹¹ Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuchita vinthu nge alembi ndi Afarisi ndi kuyezga Yehova? Tikhumbika kutumbika umoyu ndi kuwuwona kuti ngwakuzirwa. Wakutumika Paulo wanguchita venivi mwakupharazga uthenga wamampha mwakukwana. Ndichu chifukwa chaki wangukamba kuti: “Ndilivi mulandu wa ndopa za munthu weyosi.” (Ŵerengani Machitidu 20:26, 27.) Kweni Paulo wapharazganga chifukwa chakujimba mulandu cha ndipu wawonanga kupharazga nge ntchitu ŵaka cha. Iyu wayanjanga ŵanthu ndipu wawonanga kuti umoyu wawu ngwakuzirwa. (1 Akori. 9:19-23) Mwakuyanana ŵaka, nasi tikhumbika kuwona umoyu nge mo Chiuta watiwuwone. Yehova “wakhumba kuti weyosi walapi.” (2 Petu. 3:9) Kumbi namwi ndimu mukhumbiya? Asani muŵengi ndi lisungu vikuwovyeningi kuti musazgiyeku phamphu linu mu uteŵeti ndipu mupharazgengi mwakukondwa.

12. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuchita vinthu mwakuphwere kuti tileki kuchita ngozi?

¹² Asani tichita vinthu mwakuphwere kuti tileki kuchita ngozi, tingalongo kuti tiwona umoyu nge mo Yehova watiwuwone. Tikhumbika kuphwere kuti tileki kuchita ngozi asani titendesa galimotu pamwenga njinga, tizenga nyumba pamwenga kuyinozga ndipuso asani tiluta kumalu ngakusopiyaku. Titenere kuŵanaŵaniya ukongwa umoyu m’malu mwa ntchitu, ndalama pamwenga kuti timali liŵi ntchitu yo tigwira. Chiuta widu yo ndi murunji, nyengu zosi wachita vinthu vakwenere. Tikhumba kuchita vinthu nge iyu. Ŵara ndiwu akhumbika kuyesesa ukongwa kuchita vinthu mwakuphwere kuti yiwu ndi anyawu wo agwira nawu ntchitu aleki kuchita ngozi. (Nthanthi 22:3) Mutenere kuvwiya asani mura watikukumbuskani vo mungachita kuti muleki kuchita ngozi. (Aga. 6:1) Asani muwonengi umoyu nge mo Yehova watiwuwone, “muŵengevi mulandu wa ndopa.”

13, 14. Kumbi ŵara ku Isirayeli akhumbikanga kuchitanji kuti ayezgi urunji waku Yehova?

¹³ Yehova wangukambiya ŵara ku Isirayeli kuti alondongi fundu zaki za urunji. Chakwamba, ŵara akhumbikanga kuziŵa vosi vo vachitika. Yiwu akhumbikanga kuziŵa chifukwa cho munthu yo wangubayiya munyaki, mo wawone nkhani yo ndipuso vo wanguchitapu kuvuli, kuti awoni asani ngwakwenere kumulongo lisungu. Kuti ayezgi urunji waku Yehova, akhumbikanga kuziŵa asani iyu wangubaya munyaki “chifukwa cha kumutinkha.” (Ŵerengani Maŵerengedu 35:20-24.) Asani pa nyengu yo wabayanga munyaki mwadala penga ŵanthu, pakhumbikanga ŵanthu ŵaŵi kuti akachitiyi ukaboni kuti nayu wabayiki.—Maŵe. 35:30.

¹⁴ Pavuli pakuti aziŵa vosi vo vachitika, ŵara akhumbikanga kuŵanaŵaniya za munthu yo m’malu mwakuwona ŵaka vo wanguchita. Yiwu akhumbikanga kuchita vinthu mwazeru kuti aziŵi chifukwa cho munthu yo wanguchitiya viyo. Kuluska vosi, ŵara akhumbikanga mzimu wakupaturika kuti uŵawovyi kuja ndi zeru, lisungu ndi kuchita vinthu mwaurunji nge Yehova.—Chitu. 34:6, 7.

15. Kumbi mo Yesu wawoniyanga ŵanthu akubuda, wapambananga wuli ndi Afarisi?

¹⁵ Afarisi awonanga ŵaka vo munthu wananga m’malu mwakuŵanaŵaniya vo venga mu mtima mwa munthu. Yiwu ŵati awona Yesu wachirya chakurya kunyumba yaku Mateyu, angufumba akusambira ŵaki kuti: “Ntchifukwa wuli msambizi winu waryiya limoza ndi ŵanthu akusonkhesa msonkhu kweniso akubuda?” Yesu wangumuka kuti: “Ŵanthu ambula kutama akhumba dokotala cha, kweni wo atama ndiwu. Sonu lutani mukasambiri  vo mazu yanga ngang’anamuwa: ‘Ndikhumba sembi cha kweni lisungu.’ Pakuti ndikuza kuzidana arunji cha, kweni akubuda.” (Mate. 9:9-13) Kumbi Yesu wazomerezanga ŵanthu wo achitanga maubudi ngakulu? Awa. Uthenga unyaki wo Yesu wapharazganga wenga wakuti ŵanthu alapi. (Mate. 4:17) Chinanga kuti venga viyo, Yesu wanguziŵa kuti ŵanthu anyaki “akusonkhesa msonkhu kweniso akubuda,” akhumbanga kusintha. Yiwu anguluta kunyumba yaku Mateyu kuti akaryi chakurya pe cha. M’malu mwaki, “anandi mwaku yiwu amulondonga [Yesu].” (Mariko 2:15) Vakuchitisa chitima kuti Afarisi angutondeka kuwona vo Yesu wanguwona mwa ŵanthu yaŵa. Afarisi apambananga ndi Chiuta yo ndi murunji kweniso walisungu yo akambanga kuti amusopanga. Yiwu akambanga kuti ŵanthu mbakubuda ndipu pengavi chamampha cho chatingi chiŵachitikiyengi.

16. Kumbi ndi vinthu wuli vo ŵara wo ŵe mu komiti yakuyeruzga mulandu akhumbika kuchita?

¹⁶ Ŵara mazuŵa nganu, akhumbika kuyesesa kuyezga Yehova yo watanja “urunji.” (Sumu 37:28) Chakwamba, akhumbika “kufufuza mwakukwana” kuti awoni asani Mkhristu yo wakuchita nadi ubudi. Asani ndimu viliri, akhumbika kuyeruzga nkhani mwakukoliyana ndi ulongozgi wa m’Bayibolu. (Mara. 13:12-14) Pa nyengu yo ayeruzga mulandu waki, akhumbika kusimikiza asani we ndi mtima wakulapa. Ntchipusu cha kuziŵa asani walapa nadi. Mo iyu wawone ubudi wo ndipuso vo ve mu mtima waki, ndivu vingalongo kuti walapa. (Chivu. 3:3) Iyu wakhumbika kulapa kuti Chiuta wamuchitiyi lisungu. *

17, 18. Kumbi ŵara angaziŵa wuli kuti munthu walapa nadi? (Wonani chithuzi cho che papeji 13.)

¹⁷ Mwakupambana ndi Yehova kweniso Yesu, ŵara aziŵa cha vo ve mu mtima wa munthu. Asani ndimwi mura mumpingu, kumbi mungaziŵa wuli kuti munthu walapa nadi? Chakwamba, mukhumbika kupemphera kuti Yehova wakupaskeni zeru ndi kuwamu. (1 Ŵakaro. 3:9) Chachiŵi, mukhumbika kuŵerenga Mazu ngaku Chiuta ndi mabuku ngo kapolu wakugomezgeka watitipaska. Ivi vikuwovyeningi kuti mupambanisi pakati pa “kuchita chitima mwakukoliyana ndi charu” ndi “kuchita chitima mwakukoliyana ndi khumbu laku Chiuta.” (2 Akori. 7:10, 11) Wonani mo Malemba ngakonkhoske ŵanthu wo alapa ndi wo aleka kulapa. Bayibolu likamba mo ŵanthu wo alapa avwiya, aŵanaŵaniya kweniso mo achitiya vinthu.

¹⁸ Chachitatu, mukhumbika kuyesesa kuziŵa vosi vakukwaskana ndi munthu yo. Muŵanaŵaniyengi mo munthu yo wakukuliya, chifukwa cho wanguchitiya ubudi ndipuso masuzgu ngo wakumana nangu. Pakukamba zaku Yesu yo ndi mutu wa mpingu wachikhristu, Bayibolu likukambiya limu kuti: “Iyu wazamuyeruzga chifukwa cha vo wawona ndi masu ngaki cha, pamwenga kuchenya chifukwa cha vo wavwa ndi makutu ngaki. Wazamuyeruzga ŵanthu akusika mwambula kwanjiya ndipu wazamuchenya mwaurunji ŵanthu chifukwa cha akufwasa a pacharu chapasi.” (Yesa. 11:3, 4) Mwa ŵara mumpingu mulongozgeka ndi Yesu ndipu wakuwovyeningi kuti muyeruzgengi nge mo iyu wayeruzgiya. (Mate. 18:18-20) Kumbi tiwonga cha kuti te ndi ŵara achanju wo atesesa kuchita venivi? Tiwonga kuti atesesa kuja alisungu kweniso achita vinthu mwaurunji mumpingu.

19. Kumbi ndi sambiru wuli lo imwi mukhumba kuti muligwiriskiyi ntchitu pa nkhani ya misumba yakuthaŵiyaku?

¹⁹ Mu marangu ngaku Mozesi mwenga “uneneska” wakukwaskana ndi Yehova kweniso fundu zaki za urunji. (Aro. 2:20) Mwakuyeruzgiyapu, misumba yakuthaŵiyaku, yisambiza ŵara mo ‘angayeruzgiya mwaurunji weneku,’ yititisambiza so nasi mo tingachitiya kuti ‘tilongoranengi chanju chambula kumala ndi lisungu.’ (Zeka. 7:9) Isi titende Marangu ngaku Mozesi cha. Chinanga kuti ve viyo, Yehova wasintha cha ndipu lisungu ndi urunji veche vakukhumbika kwaku iyu. Ndi mwaŵi ukulu ukongwa kusopa Chiuta yo wakutilenga mu chikozgu chaki, yo tingamuyezga ndi kuthaŵiyaku.