1, 2. (a) Kumbi ŵanthu anyaki aŵanaŵana kuti mphakwenere kuti Chiuta waje ndi gulu? (b) Kumbi tikambisanengenji munkhani iyi?

KUMBI Chiuta we ndi gulu? Anyaki angakamba kuti: “Tikhumbika cha kuja ndi gulu lakuti litilongozgengi. Chakukhumbika, nkhuja ŵaka pa ubwezi wamampha ndi Chiuta.” Kumbi fundu yeniyi njauneneska? Kumbi maukaboni ngalongonji?

² Munkhani iyi, tisaniyengi ukaboni wo ulongo kuti Yehova wachita vinthu mwandondomeku ndipu palivi yo wayanana nayu. Tisambirengi so vo tingachita kuti tivwiyengi ulongozgi wo gulu laku Yehova lititipasa. (1 Ŵakor. 14:33, 40) Munyengu ya akutumika kweniso mazuŵa nganu, Malemba ngawovya chigaŵa cha pacharu chapasi cha gulu laku Yehova kuti chipharazgengi uthenga wamampha wa ufumu pacharu chosi chapasi. Chifukwa chakuti tivwiya ulongozgi wa m’Mazu ngaku Chiuta kweniso wo gulu laki lititipasa, tija akutowa, achimangu ndipuso akukoliyana.

3. Ntchifukwa wuli mugomeza kuti Yehova wachita vinthu mwandondomeku kuluska weyosi?

³ Chilengedu chilongo kuti Chiuta wachita vinthu mwandondomeku kuluska weyosi. Bayibolu likamba kuti: “Yehova wakujalikisa charu  chapasi mwazeru. Chifukwa chakuti ngwakuwamu wakujalikisa kuchanya mwanthazi.” (Nthanthi 3:19) Tiziŵa ŵaka ‘zimanavi mwa nthowa zaku [Chiuta]’ ndipu “vo tituvwa vaku iyu vimanavi ukongwa.” (Jobu 26:14) Vinthu vimanavi vo tiziŵa vakukwaskana ndi mapulaneti, nyenyezi ndipuso magulu nga nyenyezi, vititiwovya kuziŵa kuti vinthu vakuchanya venivi vikuŵikika mwandondomeku. (Sumu 8:3, 4) Gulu lelosi la nyenyezi le ndi nyenyezi mamiliyoni nganandi ndipu zosi zitenda mumalu mwaki. Pulaneti yeyosi yitenda munthowa yaki mwakuzunguliya lumwi nge kuti pe munthu yo watingakambiya mo ngangayende! Kukamba uneneska, asani tiŵanaŵaniya mo vinthu vakuchanya vitende, vititiwovya kuziŵa kuti Yehova yo ‘wakupanga mwalusu kuchanya’ ndi charu chapasi, ngwakwenere kuti timuthamikengi, tije akugomezeka kwaku iyu kweniso timusopengi.—Sumu 136:1, 5-9.

4. Ntchifukwa wuli asayansi atondeka kumuka mafumbu nganandi?

⁴ Asayansi atiwovya kuziŵa mo vinthu viliri kuchanya kweniso pacharu chapasi ndipu venivi vatiwovya mu nthowa zinandi pa umoyu widu. Chinanga kuti ve viyo, pe mafumbu nganandi ngo atondeka kumuka. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu wo afufuza vinthu vakuchanya angatikambiya cha kuti chilengedu chikujaku wuli ndipuso chifukwa cho mucharu chapasi musanirikiya vinthu vamoyu. Ŵanthu angakonkhosa so cha chifukwa cho tileke kukhumba kufwa. (Wak. 3:11) Ntchifukwa wuli ŵanthu ŵe ndi mafumbu nganandi kweni asaniya cha kwamuka kwaki? Chifukwa chimoza chingaŵa chakuti asayansi anandi ndipuso ŵanthu anyaki, akamba kuti kulivi Chiuta ndipu achitisa ŵanthu kugomeza kuti vinthu vikuchita kusambuka. Kweni Yehova kuziya m’Mazu ngaki, wamuka mafumbu ngo ŵanthu ŵe nangu kwekosi ko angaŵa.

5. Kumbi marangu ngo chilengedu chitende ngatitiwovya wuli?

⁵ Tosi tithemba marangu ngambula kusintha ndipuso ngakugomezeka ngo Yehova wakujalikisa muchilengedu. Ŵanthu wo agwira ntchitu zamagesi, wo anozga mapayipi ngamaji, mayinjiniya, akuyendesa ndegi ndipuso madokotala ngo ngapanga upaleshoni, wosi athemba marangu ngenanga pa ntchitu zawu. Mwakuyeruzgiyapu, madokotala ngasuzgika cha kupanga upaleshoni chifukwa viŵalu va munthu weyosi vija pamalu ngakuyanana. Mwaviyo, asani akhumba kupanga upaleshoni asuzgika cha kuziŵa po pe mtima. Tosi tikhumbika kutumbika marangu ngo chilengedu chitende chifukwa asani tingaleka kuchita viyo, tingaŵika umoyu widu pangozi. Weyosi waziŵa kuti asani wangajiponye dala pasi kutuwa muchimiti, wajipwetekengi pamwenga wafwengi. Kuchita viyo nkhuleka kutumbika marangu ngo chilengedu chitende.

6. Ntchifukwa wuli ateŵeti aku Yehova akhumbika kuchita vinthu mwandondomeku?

⁶ Vinthu vosi vo Yehova wakulenga wakuviŵika mwandondomeku. Iyu wakhumba kuti ateŵeti ŵaki nawu achitengi vinthu mwandondomeku. Ndichu chifukwa chaki wakutipasa Bayibolu kuti litilongozgengi. Kwambula kulongozgeka ndi fundu zaku Chiuta kweniso gulu laki, tingaja mwalikondwa cha ndipu tingakumana ndi masuzgu.

7. Ntchinthu wuli cho chilongo kuti Bayibolu likulembeka mwandondomeku?

⁷ Bayibolu ndi buku ŵaka la nkhani za Ayuda ndi Akhristu cha. M’malu mwaki, likulembeka mwandondomeku mwakulongozgeka ndi mzimu waku Chiuta ndipu ndamampha ukongwa. Nkhani zosi za m’Bayibolu zakukoliyana. Fundu yikulu ya m’Bayibolu losi njakuti, Yehova wazamugwirisiya ntchitu Ufumu waki wo wazamulamulika ndi Khristu yo ndi “mbewu” yakulayizgika, kuti wafiski khumbu laki lakukwaskana ndi charu chapasi kweniso walongo kuti ngwakwenere kulamuliya chilengedu chosi.—Ŵerengani Chiyambo 3:15; Mateyu 6:10; Chivumbuzi 11:15.

8. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti Ayisraele achitanga vinthu mwandondomeku?

 ⁸ Ayisraele achitanga vinthu mwandondomeku. Mwakulondo Marangu ngo Mosese wangupasika, penga “anthukazi wo anguŵikika kuti ateŵetiyengi pakhomu lakuserere muchihema chakuwunganamu.” (Chit. 38:8) Mahema nga Ayisraele ndipuso chihema chakuwunganamu, avisamusanga mwandondomeku. Pavuli paki, Fumu Davidi yinguŵika Alevi ndi asembi mumagulu kuti agwirengi umampha ntchitu zawu. (1 Mik. 23:1-6; 24:1-3) Asani avwiya Yehova, Ayisraele achitanga vinthu mwandondomeku, mwachimangu kweniso mwakukoliyana.—Mar. 11:26, 27; 28:1-14.

9. Ntchinthu wuli cho chilongo kuti mpingu wachikhristu wa munyengu ya akutumika wachitanga vinthu mwandondomeku?

⁹ Mpingu wachikhristu wa munyengu ya akutumika wachitanga vinthu mwandondomeku ndipu wayanduwanga ndi ulongozgi wakutuliya ku wupu wakulongozga wo pakwamba ungupangika ndi akutumika. (Mac. 6:1-6) Pavuli paki, angusazgiyapu abali anyaki kuti aje mu wupu wakulongozga. (Mac. 15:6) Abali a mu wupu wakulongozga ndi anyaki wo awovyananga nawu, aperekanga ulongozgi kuziya mumakalata ngo alembanga mwakulongozgeka ndi mzimu waku Chiuta. (1 Tim. 3:1-13; Tito 1:5-9) Kumbi mipingu yinguyanduwa wuli chifukwa chakuvwiya ulongozgi wakutuliya ku wupu wakulongozga?

10. Ntchinthu wuli cho chachitikanga asani mipingu ya munyengu ya akutumika yivwiya marangu ngo wupu wakulongozga ungujalikisa? (Wonani chithuzi cho che papeji 9.)

¹⁰ Ŵerengani Machitidu 16:4, 5. Abali wo atumikanga ndi wupu wakulongozga, aperekanga “marangu ngo akutumika ndi ŵara wo ŵenga ku Yerusalemu angujalikiska.” Asani mipingu yivwiya marangu ngenanga, “yalutirizanga kuja yakukho mu chivwanu ndipu chiŵerengeru cha ŵanthu chasazgikiyangaku zuŵa ndi zuŵa.” Kumbi isi mazuŵa nganu, tingasambiranji pa nkhani ya m’Bayibolu yeniyi?

11. Kumbi abali wo ŵe ndi maudindu atenere kuchitanji asani alonde ulongozgi kutuliya ku gulu laku Chiuta?

¹¹ Kumbi abali a mu Komiti ya Nthambi, akuwonere madera ndipuso ŵara mumpingu atenere kuchitanji asani alonde ulongozgi kutuliya ku gulu laku Chiuta mazuŵa nganu? Mazu ngaku Yehova ngachiska tosi kuti tivwiyengi kweniso tijithereskengi. (Mar. 30:16; Ŵah. 13:7, 17) Titenere cha kugalukiya gulu laku Chiuta pamwenga kukambanga vinthu viheni vakukwaskana ndi gulu laki chifukwa vingachitisa kuti tileki kwanjana, kukoliyana ndipuso kuja mwachimangu mumpingu. Kukamba uneneska, palivi Mkhristu wakugomezeka yo wangakhumba kuti waje ndi jalidu lambula ulemu kweniso lambula kugomezeka nge lo Diotrefe wenga nalu. (Ŵerengani 3 Yohane 9, 10.) Tingachita umampha kujifumba kuti: ‘Kumbi ini nditovya abali ndi azichi kuti ayanjengi Chiuta? Kumbi ndizomera liŵi kweniso ndikoliyana ndi ulongozgi wakutuliya kwa abali wo atitilongozga?’

12. Ntchinthu wuli cho chikusintha pa nkhani ya mo ŵara ndipuso ateŵeti akovya aŵikikiya pa udindu?

¹² Ŵanaŵaniyani vo Wupu Wakulongozga ukukamba pambula kuswera yapa. Nkhani ya mutu wakuti, “Vo Akuŵerenga Afumba” yo ye mu Chigongwi cha Alinda cha November 15, 2014, yikukonkhosa kusintha kwa mo ŵara ndi ateŵeti akovya atenere kuŵikikiya mumipingu. Nkhani iyi, yikukamba kuti wupu wakulongozga wa munyengu ya akutumika, ungutuma akuwonere madera kuti ndiwu aŵikengi ŵanthu pa maudindu. Mwakukoliyana ndi ulongozgi wenuwu, kwambiya pa September 1, 2014, akuwonere madera ndiwu aŵika ŵara ndi ateŵeti akovya mumipingu. Wakuwonere dera watesesa kuŵaziŵa umampha abali wo atiŵaŵanaŵaniya kuti apasiki udindu ndipu wapharazga nawu limoza asani nkhwamachitika. Asani akuto, wawona so mo mabanja ngawu ngachitiya vinthu. (1 Tim. 3:4, 5) Wupu wa ŵara ndi wakuwonere dera akambisana mwakuphwere fundu za m’Malemba zo munthu  yo wakhumba kuja mteŵeti wakovya pamwenga mura wakhumbika kufiska.—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 Pet. 5:1-3.

13. Kumbi tingalongo wuli kuti tikoliyana ndi ulongozgi wo ŵara mumpingu apereka?

¹³ Tikhumbika kuvwiya ulongozgi wakutuliya m’Bayibolu wo ŵara atitipasa. Aliska akugomezgeka ŵenaŵa wo ŵe mugulu laku Chiuta, alongozgeka ndi ulongozgi ‘wamampha’ wo usanirika m’Mazu ngaki. (1 Tim. 6:3) Kumbukani ulongozgi wo Paulo wangupereka wakukwaskana ndi ŵanthu wo ŵenga ndi mijalidu yiheni mumpingu. Ŵanthu anyaki ‘agwiranga ntchitu yeyosi cha kweni asereliyanga nkhani zo zaŵakwaskanga cha.’ Viwoneka kuti ŵanthu yaŵa angupasika ulongozgi ndi ŵara kweni anguvwiya cha. Kumbi mpingu wakhumbikanga kuchitanji ndi munthu waviyo? Paulo wangukamba kuti: “Munthu waviyo, mumuŵiki chisimikizu ndipu mungachezanga nayu cha.” Chinanga kuti wangukamba viyo kweni akhumbikanga cha kumuwona nge murwani wawu. (2 Ŵat. 3:11-15) Mazuŵa nganu, ŵara angakamba nkhani zakutcheŵeska zakukwaskana ndi munthu yo waleka cha jalidu liheni lo linanga mbiri ya mpingu nge kuchita chibwezi ndi munthu yo ndi Kaboni cha.(1 Ŵakor. 7:39) Kumbi asani ŵara mumpingu awona kuti mphakwenere kukamba nkhani yaviyo, imwi mutuvwa wuli? Asani mwaziŵa chifukwa cho ŵara akambiya nkhani yo, kumbi muyesesengi kuleka kucheza ndi munthu waviyo? Asani mutimukhumbiya vamampha mulekengi kucheza nayu ndipu vingamuwovya kuti waleki nkharu yaki yiheni. ^[1]

14. Kumbi isi tingawovya wuli kuti mpingu ulutirizi kuja wakutowa?

¹⁴ Asani tivwiya ulongozgi wo we m’Mazu ngaku Chiuta tiwovyengi abali ndi azichi kuti ajengi ndi mijalidu yamampha. Ŵanaŵaniyani vo vinguchitika mumpingu wa ku Korinte. Paulo wapharazganga mwakujipereka mutawuni yeniyi ndipu wayanjanga Akhristu anyaki a kwenuku wo ŵenga “akupaturika.” (1 Ŵakor. 1:1, 2) Kwatingi kuŵengi kwakusuzga kuti waŵakonkhose za mijalidu ya ureŵi yo ayirekeliyanga mumpingu wenuwu. Chinanga kuti venga viyo, Paulo wangukambiya ŵara kuti amupereki kwaku Satana munthu wa jalidu liheni lenili pamwenga kuti amusezgi. Yiwu akhumbikanga kutuzamu ‘chakutupisa’ mumpingu pamwenga kuti ubudi, kuti mpingu ulutirizi kuja wakutowa. (1 Ŵakor. 5:1, 5-7, 12) Asani tikoliyana ndi vo ŵara asankha kuti munthu wambula kulapa wasezgeki, ndikuti tiwovya kuti mpingu ulutirizi kuja wakutowa ndipuso panyaki vingachitisa kuti iyu walapi ndi kupempha Yehova kuti wamugowoke.

15. Kumbi tingachita wuli kuti mumpingu mujengi chimangu?

¹⁵ Penga so suzgu yinyaki yo Paulo wakhumbikanga kukambiya mpingu wa ku Korinte. Abali anyaki atoliyanga Akhristu anyawu kukhoti. Paulo wanguŵafumba fumbu lo akhumbikanga kuliŵanaŵaniya lakuti: “Ntchifukwa wuli muzomereza cha kuti anyinu akunangiyeni?” (1 Ŵakor. 6:1-8) Nkhani nge zenizi zichitika so mazuŵa nganu. Nyengu zinyaki pangaŵavi chimangu pakati pa abali chifukwa chakuti bizinesi yo achitanga ayanduwa nayu cha pamwenga aŵanaŵana kuti munyawu yo achitanga nayu bizinesi wakuba ndalama. Anyaki atole Akhristu anyawu kukhoti kweni Mazu ngaku Chiuta ngatitiwovya kuziŵa kuti mbumampha kuleka kuyanduwa ndi bizinesi yidu, kuphara kuti tinyozesi zina laku Chiuta ndipuso titimbanyizi chimangu mumpingu. ^[2] Kuti timalisi kupambana maŵanaŵanu kweniso masuzgu ngakulu ngo ngangachitika pakati pidu, titenere kugwirisiya ntchitu ulongozgi wo Yesu wangupereka. (Ŵerengani Mateyu 5:23, 24; 18:15-17.) Asani tichita viyo, titovya kuti ateŵeti aku Yehova ajengi mwakukoliyana mumpingu.

16. Ntchifukwa wuli ateŵeti aku Chiuta atenere kuja mwakukoliyana?

¹⁶ Bayibolu lititikambiya chifukwa cho ateŵeti aku Chiuta atenere kujaliya mwakukoliyana.  Yo wakulembaku buku la sumu wangumba kuti: “Awonani! Vamampha ndipuso vakukondwesa ukongwa asani abali aja pamoza mwachimangu!” (Sumu 133:1) Pa nyengu yo Ayisraele avwiyanga Yehova, achitanga vinthu mwandondomeku kweniso mwakukoliyana. Chiuta wangukamba vo vatingi vichitikiyengi ŵanthu ŵaki kunthazi. Iyu wanguti: “Ndiŵaŵikengi pamoza ndipu ajengi mwakukoliyana nge mo zijaliya mbereri mukhola.” (Mika 2:12) Yehova kuziya mwaku Zefaniya wanguti: “Ndisinthengi chineneru cha ŵanthu kuti chije chakutowa, [uneneska wa m’Malemba] kuti wosi adaniyi pa zina laku Yehova ndi kumuteŵete mwakukoliyana.” (Zef. 3:9) Tiwonga kuti te ndi mwaŵi wakuteŵete Yehova mwakukoliyana!

17. Kumbi ŵara akhumbika kuchita wuli ndi nkhani za ubudi kuti mpingu ulutirizi kuja wakutowa?

¹⁷ Kuti mpingu ulutirizi kuja wakukoliyana kweniso wakutowa, ŵara atenere kuphwere mwaliŵi nkhani zo zikhumbika komiti yakuyeruzga mulandu ndipuso atenere kuchita viyo mwachanju. Paulo waziŵanga kuti kwanja Chiuta nkhupingika ŵaka maŵanaŵanu cha ndipuso kuti Chiuta wawona maubudi ngosi. (Nthanthi 15:3) Ndichu chifukwa chaki wangulemba kalata ya Ŵakorinte Wakwamba yo ye ndi ulongozgi wanthazi kweni wachanju. Pati pajumpha myezi, wangulemba kalata ya Ŵakorinte Wachiŵi yo yilongo kuti mpingu wenuwu ungusintha chifukwa chakuti ŵara angugwirisiya ntchitu ulongozgi wo akutumika angupereka. Asani Mkhristu wananga mwambula kuziŵa, ŵara akhumbika kumuwovya kuti wasinthi ndipu akhumbika kuchita viyo mwakuzika.—Ŵag. 6:1.

18. (a) Kumbi ulongozgi wo usanirika m’Mazu ngaku Chiuta unguwovya wuli mipingu ya munyengu ya akutumika? (b) Kumbi nkhani yo tazamusambira sabata yamawa yazamukonkhosanji?

¹⁸ Viwoneke limu kuti ulongozgi wo ukulembeka m’Mazu ngaku Chiuta, unguwovya Akhristu a mumpingu wa ku Korinte wa munyengu ya akutumika ndi Akhristu a mipingu yinyaki kuti alutirizi kuja akutowa, akukoliyana kweniso ajengi mwachimangu. (1 Ŵakor. 1:10; Ŵaef. 4:11-13; 1 Pet. 3:8) Venivi vinguchitisa kuti abali ndi azichi pa nyengu yo, apharazgiyi ŵanthu anandi. Penga pakwenere kuti Paulo wakambi kuti uthenga wamampha “ungupharazgika mu chilengedu chosi cha panu pasi.” (Ŵakol. 1:23) Mazuŵa nganu, uthenga wamampha wa vo Chiuta wakhumba kuchita upharazgika pacharu chosi, ve viyo chifukwa chakuti ŵanthu wo apharazga mbakukoliyana. Nkhani yo tazamusambira sabata yamawa, yazakutikonkhose ukaboni wakulongo kuti Akhristu ŵenaŵa atumbika ukongwa Bayibolu ndipu atesesa kutumbika Yehova, yo ndi Fumu ya Chilengedu Chosi.—Sumu 71:15, 16.