1. Kumbi zeru tingazisaniya wuli, nanga tingayanduwa nazu wuli?

YEHOVA ndiyu mweneku wa zeru ndipu wagaŵiyaku anyaki zeru zaki. Lemba la Yakobe 1:5 likamba kuti: “Asani munthu munyaki wasoŵa zeru, walutirizgi kupempha kwaku Chiuta ndipu wamupaskengi, pakuti iyu wapereka ndi mtima wosi kwaku weyosi ndipuso wakontho cha.” Nthowa yimoza yo tisaniriya zeru zakutuliya kwaku Chiuta nkhuzomera chilangu pamwenga ulongozgi. Ndipu zeru izi zingativikiliya ku mijalidu ndi vinthu viheni vo vingatimbanyiza ubwezi widu ndi Yehova. (Nthanthi 2:10-12) Asani tichitengi viyo, ‘tilutirizgengi kuchita vinthu vo vingatiwovya kuti Chiuta watiyanjengi . . . ndi kutijuliya nthowa ya ku umoyu wamuyaya.’—Yuda 21.

2. Ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tiwongengi chilangu cho Chiuta watitipaska?

² Kweni chifukwa chakuti te akubuda kweniso mo apapi ŵidu akutilere ndi vinthu vinyaki, vingachitiska kuti kuje kwakusuzga kulonde chilangu pamwenga kuchiwona mwakwenere. Tiziŵa kuti chilangu ntchakukhumbika asani tawona vitumbiku vo tasaniya ndipu ivi vilongo kuti Chiuta watitiyanja. Lemba la Nthanthi 3:11, 12, likamba kuti: “Mwana wangu, ungakananga cha asani Yehova watikulanga, . . . Pakuti Yehova walanga wo watiŵayanja.” Mwaviyo, tingaluwanga cha kuti Yehova watitikhumbiya vamampha. (Ŵerengani Aheberi 12:5-11.)  Chifukwa chakuti Chiuta watitiziŵa umampha, iyu watitipaska ulongozgi wakwenere kweniso wo tikhumbikiya. Sonu tiyeni tikambiskani vinthu vinayi vakukwaskana ndi chilangu pamwenga ulongozgi. Vinthu vaki ndi ivi: (1) kujisambiza tija, (2) chilangu cho apapi atenere kupaska ŵana, (3) chilangu cho tilonde mumpingu, ndipuso (4) chinthu cho ntchakuŵaŵa ukongwa kuluska chilangu.

3. Kumbi apapi angawovya wuli ŵana ŵawu kuti ayambi kujisambiza? Kambani chakuyeruzgiyapu.

³ Asani titijisambiza, titijiko mu vakuchita vidu ndi maŵanaŵanu ngidu. Lusu lakujisambiza tichita kuwa nalu cha kweni titesa kusambira. Mwakuyeruzgiyapu, asani mwana watamba ŵaka kusambira kwendesa njinga, kanandi mpapi wako njinga kuti mwana waleki kuwa. Kweni asani mwana wayamba kwendesa, watimulekelezga dankha kwakanyengu. Ndipu asani wawona kuti wayiziŵa umampha watimuleke limu. Mwakuyanana waka, asani apapi azikira ndi kuyesesa ‘kusambiza ŵana ŵawu ndi kuŵalunguchizga nge mo Yehova wakhumbiya,’ atiŵawovya kuti ajisambizengi ndi kuja azeru.—Aefe. 6:4.

4, 5. (a) Ntchifukwa wuli kujisambiza ntchigaŵa chakukhumbika cha “umunthu wufya”? (b) Ntchifukwa wuli titenere kugongowa cha chinanga tingawa “kankhondi ndi kaŵi”?

⁴ Fundu zenizi zigwira so ntchitu kwaku wo aziŵa Yehova mbara kali. Chinanga kuti yiwu angaŵa kuti atijisambiza pa vinthu vinyaki, kweni asani munthu wayamba ŵaka sonu kuteŵete Yehova, watuŵa kuti weche mwana mwauzimu. Kweni asani ayamba kuvwala “umunthu wufya” ndi kuyesesa kuja nge Khristu, aja akukhwima mwauzimu. (Aefe. 4:23, 24) Kujisambiza ndi nthowa yimoza yo yititiwovya kuti tikuwi mwauzimu. Kungatiwovya kuti “tikanengi kuja ndi mijalidu yambula kopa Chiuta kweniso makhumbiru nga charu, ndipuso kuti tijengi ndi maŵanaŵanu ngamampha, tichitengi urunji ndipuso tijengi akujipereka kwaku Chiuta pakati pa mugonezi wunu.”—Tito 2:12.

⁵ Chinanga kuti ve viyo, tosi te akubuda. (Waku. 7:20) Asani tabuda, ving’anamuwa kuti tatondeka cha kujisambiza pamwenga kuti te ajila kuchita viyo. Lemba la Nthanthi 24:16 likamba kuti: “Munthu murunji wangawa kankhondi ndi kaŵi ndipu wayukengi so.” Kumbi ntchinthu wuli chingamuwovya kuchita viyo? Mzimu waku Chiuta ndiwu ungamuwovya, nthazi zaki cha. (Ŵerengani Afilipi 4:13.) Mzimu uwu ungamuwovya kuti waje ndi jalidu la kujiko ndipu jalidu ili liyanana ukongwa ndi kujisambiza.

6. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tiyanjengi kusambira Mazu ngaku Chiuta? (Wonani chithuzi cho che papeji 28)

⁶ Kweniso kusambira Bayibolu, kupemphera kutuliya pasi pa mtima ndi kulunguruka, vingakuwovyani kuja ndi jalidu la kujiko. Kweni wuli asani muwona kuti nkhwakusuzga kusambira Mazu ngaku Chiuta? Panyaki mutanja cha kuŵerenga. Mutenere kukumbuka kuti Yehova wakuwovyeningi asani mungamuzomereza kuti wakuwovyeni. Iyu wangakuwovyani kuti ‘mukhumbisiskengi’ kuŵerenga Mazu ngaki. (1 Petu. 2:2) Chakwamba, mupemphengi Yehova kuti wakuwovyeni kujisambiza kuti musaniyengi nyengu yakusambiriya Mazu ngaki. Pavuli paki, muchitengi vinthu mwakukoliyana ndi mapempheru nginu. Panyaki mungayamba kusambira kwa maminiti ngamanavi. Kamana ndi kamana, kusambira kuŵengi kwambula kusuzga ndipu muyanjengi kuŵerenga. Mwazamuwona kuti nyengu yo mumaliya pakuŵanaŵaniya fundu zakuzirwa zaku Yehova njakukondwesa ukongwa.—1 Timo. 4:15.

7. Kumbi kujisambiza kungatiwovya wuli?

⁷ Kujisambiza kungatiwovya kufiska vo tikhumba kuchita pakuteŵete Yehova. Mwakuyeruzgiyapu, da munyaki wati wawona kuti phamphu laki pakuteŵete Chiuta layamba kumala, wanguŵanaŵana za kuchita upayiniya wa nyengu zosi. Iyu waŵerenganga nkhani zakukwaskana ndi upayiniya mu magazini ngidu ndipuso wapempheranga.  Wangwamba so kuchita upayiniya wakovya. Ivi vingumuwovya kuti waje pa ubwezi ndi Yehova kweniso kuti wafiski khumbu laki lakuchita upayiniya wa nyengu zosi. Kumbi ntchinthu wuli chinguchitika? Chinanga kuti wakumananga ndi masuzgu, iyu waŵanaŵaniyanga za khumbu laki la kuchita upayiniya wa nyengu zosi ndipu vo wakhumbanga vinguchitika.

8-10. Ntchinthu wuli cho chingawovya apapi wo Mbakhristu kulera ŵana ŵawu kuti ateŵetiyengi Yehova? Kambani chakuyeruzgiyapu.

⁸ Apapi wo Mbakhristu ŵe ndi udindu ‘wakusambiza ŵana ŵawu ndi kuŵalunguchizga nge mo Yehova wakhumbiya.’ (Aefe. 6:4) Ivi vakusuzga ukongwa mucharu ichi. (2 Timo. 3:1-5) Asani ŵana awaku, aziŵa cha kupambanisa chamampha ndi chiheni. Yiwu aja kuti ŵe ndi njuŵi kweni yikhumbika kusambizika. (Aro. 2:14, 15) Munthu munyaki wangukamba kuti mazu ngakuti “chilangu,” ngangang’anamuwa so kusambiza mwana kuti wazijimiyengi pakuyija pa wakuwa.

⁹ Asani ŵana asambizika umampha, atijivwa kuti mbakuvikilirika. Yiwu asambira kuti wanangwa wawu we ndi mphaka ndipuso kuti vosi vo munthu wachita vija ndi masuzgu pamwenga cha. Apapi wo Mbakhristu akhumbika kugomezga ulongozgi waku Yehova pakulera ŵana ŵawu. Mungaluwanga cha kuti fundu ndipuso nthowa zakusambiziya ŵana zipambana malinga ndi ko munthu waja kweniso zisintha asani pajumpha nyengu. Asani apapi agomezga zeru zaku Chiuta pakulera ŵana, asachiza ŵaka cha vo angachita pamwenga kuthemba zeru zawu.

¹⁰ Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani vo Nowa wanguchita. Yehova wati wamukambiya kuti wakhomi chingaraŵa, Nowa wanguthemba zeru zaki cha. Pa nyengu iyi ndipu wechendakhomepu chingaraŵa. Mwaviyo, wakhumbikanga kugomezga Yehova ndipu iyu wanguchita “viyo,” kung’anamuwa mo Yehova wangumulamuliya. (Chiya. 6:22) Kumbi ntchinthu wuli chinguchitika? Chingaraŵa chingutaska Nowa ndi banja laki. Nowa waŵasambizanga so umampha ŵana ŵaki. Chifukwa wuli? Chifukwa wagomezganga zeru zaku Chiuta. Mwaviyo, wenga chakuwoniyapu chamampha kwaku yiwu. Ivi venga vakusuzga ukongwa pa nyengu yiheni iyi Chigumula chechendachitiki.—Chiya. 6:5.

11. Ntchifukwa wuli apapi akhumbika kuyesesa kusambiza ŵana?

¹¹ Asani ndimwi mpapi, kumbi namwi mungachita wuli “viyo”? Mugomezgengi Yehova kuti wakuwovyeni pakulera ŵana ŵinu. Mugwiriskiyengi ntchitu Mazu ngaki ndi ulongozgi wo tilonde kuziya mugulu laki. Mukuluta kwanyengu, ŵana ŵinu azakukuwongani chifukwa cha kuchita viyo. Mubali munyaki wangukamba kuti: “Ndikondwa ukongwa chifukwa cha mo apapi ŵangu angundilere. Yiwu anguyesesa kundisambiza ndipu ndiwu angundiwovya ukongwa kuti ndiluti panthazi mwauzimu.” Chinanga kuti apapi atesesa kuŵasambiza, ŵana anyaki aleka kuteŵete Yehova. Kweni apapi wo atesesa kusambiza ŵana ŵawu aja ndi njuŵi yamampha. Yiwu angaja so ndi chigomezgu  kuti mwana wawu wangaziyamba so kuteŵete Yehova.

12, 13. (a) Asani mwana wasezgeka, kumbi apapi Achikhristu angalongo wuli kuti avwiya Chiuta? (b) Kumbi banja linyaki lingupinduwa wuli chifukwa cha kuvwiya Yehova?

¹² Chiyesu chikulu ukongwa cho apapi anyaki akumana nachu, nkhuvwiya Chiuta asani mwana wawu wasezgeka. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani vo mzichi munyaki wanguchita mwana waki wakusezgeka wati watuwapu panyumba. Mzichi uyu wanguti: “Ndasaniyanga vifukwa mu mabuku ngidu vakujigowoke kuti ndichezengi ndi mwana wangu kweniso mzuku wangu.” Wangukamba so kuti: “Kweni alumu ŵangu angundiwovya mwaulemu kuziŵa kuti mwana widu wenga so mumanja ngidu cha ndipu tikhumbika cha kuseleriyapu.”

¹³ Pati pajumpha vyaka, mwana wawu angumuwezgiyamu mugulu. Mzichi uyu wangukamba kuti: “Sonu watindimbiya foni ndi kundilembe mameseji pafupifupi zuŵa lelosi. Ndipu watititumbika ukongwa tapapi ŵaki chifukwa waziŵa kuti tinguvwiya Chiuta. Sonu tivwanana ukongwa.” Asani mwana winu wasezgeka, kumbi ‘mugomezgengi Yehova ndi mtima winu wosi, ndipu muthembengi zeru zinu cha’? (Nthanthi 3:5, 6) Kumbukani kuti chilangu cho Yehova wapereka chilongo kuti ngwazeru kweniso kuti watitiyanja. Mungaluwanga cha kuti wakupereka Mwana waki chifukwa cha ŵanthu wosi, kusazgapu mwana winu. Chiuta wakhumba cha kuti munthu munyaki wazinangiki. (Ŵerengani 2 Peturo 3:9.) Mwaviyo, apapi mugomezgengi chilangu cho Yehova wapereka ndi ulongozgi waki. Muchitengi viyo chinanga kuti nyengu zinyaki vingaŵa vakupweteka. Mukoliyanengi ndi ulongozgi waku Yehova mumalu mwakususkana nawu.

14. Kumbi tiyanduwa wuli ndi ulongozgi wo Yehova watitipaska kuziya mwa “mteŵeti wapanyumba wakugomezgeka”?

¹⁴ Yehova wakukamba kuti waphweriyengi, kuvikiliya ndi kusambiza mpingu wachikhristu. Iyu wachita ivi mu nthowa zakupambanapambana. Mwakuyeruzgiyapu, Yehova wakuŵika mpingu mumanja mwa Mwana waki. Yesu wakusankha “mteŵeti wapanyumba wakugomezgeka” kuti watipaskengi chakurya chauzimu panyengu yaki. (Luka 12:42) Mteŵeti uyu watitipaska chakurya ichi mu nthowa zakupambanapambana kuti watipaski ulongozgi, pamwenga kuti chilangu. Jifumbeni kuti, ‘Kumbi ndikuvwisiyapu nkhani yachisanisani pamwenga kuŵerenga nkhani mu mabuku ngidu yo yingundiwovya kuti ndisinthi maŵanaŵanu pamwenga vakuchita vangu?’ Asani ndi viyo, mutenere kukondwa. Chifukwa wuli? Chifukwa muzomera kusambizika ndi Yehova.—Nthanthi 2:1-5.

15, 16. (a) Kumbi tingayanduwa wuli ndi ŵara mumpingu? (b) Kumbi tingawovya wuli kuti ŵara akondwengi pakugwira ntchitu yawu?

¹⁵ Khristu wakupereka so “anthulumi nge mphasu” kuti aliskengi mskambu waku Chiuta. (Aefe. 4:8, 11-13) Kumbi tingapinduwa wuli ndi mphasu izi? Nthowa yimoza nkhulondo chivwanu cha ŵara ndi vakuchita vawu vamampha. Nthowa yinyaki nkhuvwiya ulongozgi wa mu Malemba wo atitipaska. (Ŵerengani Aheberi 13:7, 17.) Kumbukani kuti ŵara atitiyanja ndipu akhumba kuti tikuwengi mwauzimu. Mwakuyeruzgiyapu, asani awona kuti tituza cha ku maunganu pamwenga asani tayamba kulopwa, yiwu angatiwovya mwaluŵi. Yiwu avwisiya vo titiŵakambiya ndipu atesesa kutichiska ndi kutipaska ulongozgi wa mu Malemba wakwenere. Kumbi muwona kuti vo ŵara achita mbukaboni wakuti Yehova watikuyanjani?

¹⁶ Mutenere kukumbuka kuti ntchipusu cha kuti ŵara atipaski ulongozgi. Mwakuyeruzgiyapu, vitenere kuti venga vakusuzga ukongwa kuti mchimi Natani wakakambiskani ndi Fumu Davidi yo yakhumbanga kubisa ubudi ukulu wo yinguchita. (2 Samu. 12:1-14) Tikayika cha kuti wakutumika Paulo nayu wakhumbikanga chiganga kuti wakapaski ulongozgi Peturo, yo wenga yumoza wa akutumika 12. Peturo wanguchita vinthu  mwakwanjiya Ayuda. (Aga. 2:11-14) Kumbi mungachita wuli kuti ŵara mumpingu winu alekengi kopa kukambiskana namwi? Mukhumbika kuja akujiyuyuwa, akufikirika kweniso muwongengi vo ŵara achita. Mutenere kuwona kuti vo ŵara achita mbukaboni wakuti Chiuta watikuyanjani. Asani muchitengi viyo, muyanduwengi kweniso ivi viwovyengi kuti ŵara agwirengi ntchitu yawu mwakukondwa.

17. Kumbi mzichi munyaki wanguwovyeka wuli ndi ŵara?

¹⁷ Chifukwa cha vinthu vo wachitanga kuvuli, mzichi munyaki wanguwona kuti kwenga kwakusuzga kwanja Yehova. Iyu wangukamba kuti: “Asani ndasuzgika maŵanaŵanu chifukwa cha vinthu vo ndachitanga kuvuli pamwenga vinthu vinyaki, ndaziŵanga kuti ndakhumbikanga kukambiskana ndi ŵara. Yiwu andikwiyiyanga cha pamwenga kundisuska kweni andichiskanga. Chinanga angatangwamika wuli, mpaka mura yumoza wazi kuzinditawuzga pakumaliya pa maunganu nga mpingu. Chifukwa cha vo ndachitanga kuvuli, ndawonanga kuti ndenga wakwenere cha kuti Chiuta wandiyanji. Kweni mwakuwerezgawerezga, Yehova wagwiriskiyanga ntchitu mpingu ndi ŵara kuti wandisimikiziyi kuti watindiyanja. Ndipemphera kwaku Chiuta kuti ndingamulekanga cha.”

18, 19. Kumbi chinthu chakuŵaŵa ukongwa kuluska chilangu ntchinthu wuli? Konkhoskani.

¹⁸ Mbuneneska kuti chilangu chiŵaŵa, kweni pe chinthu chinyaki chakuŵaŵa ukongwa kuluska chilangu. Chinthu ichi ndi masuzgu ngo tingakumana nangu chifukwa chakukana chilangu. (Ahe. 12:11) Mwakuyeruzgiyapu, tiyeni tiwoni vo vinguchitikiya Kaini ndi Zedekiya. Panyengu yo Kaini wakhumbanga kubaya Abelu, Chiuta wangumutcheŵeska kuti: “Ntchifukwa wuli wakwiya ukongwa ndipu chisku chaku chabwanthukiyanji? Asani ungasintha ndi kwamba kuchita chinthu chamampha, kumbi ndingakuyanja so cha? Kweni asani uleka kusintha ndi kwamba kuchita chinthu chamampha, ubudi ukhaza pakhomu ndipu ukhumbisiska kukulamuliya; kweni kumbi uwuthereskengi?” (Chiya. 4:6, 7) Kaini wanguvwiya cha. Ubudi ungumuthereska. Iyu wangukumana ndi suzgu yikulu chifukwa chakuleka kuvwiya. (Chiya. 4:11, 12) Asani wanguvwiya vo Yehova wangumutcheŵeska, watingi wakumanengi ndi suzgu ya viyo cha.

¹⁹ Zedekiya wenga fumu yiheni kweniso watondekanga kulongo mazaza ngaki. Panyengu yo walamuliyanga vinthu venga umampha cha mu Yerusalemu. Mchimi Yeremiya wangumutcheŵeska kananandi waka kuti wasinthi nthowa zaki ziheni. Kweni iyu wangukana kusambizika. Nayu wangukumana ndi suzgu yikulu ukongwa. (Yere. 52:8-11) Yehova wakhumba kutivikiliya ku masuzgu ngenanga.—Ŵerengani Yesaya 48:17, 18.

20. Kumbi kunthazi, ndi vinthu wuli vo vazamuchitikiya wo avwiya ulongozgi waku Chiuta ndi wo aleka kuwuvwiya?

²⁰ Mazuŵa nganu, ŵanthu anandi atichikhumba cha chilangu kweniso akhumba cha kujisambiza. Kweni pambula kuswera, weyosi yo wakana chilangu, pamwenga kuti ulongozgi waku Chiuta, wazamukumana ndi masuzgu ngakulu. (Nthanthi 1:24-31) Mwaviyo, tikhumbika ‘kuvwiya chisambizu kuti tije azeru.’ Lemba la Nthanthi 4:13 likamba kuti, “koleska chisambizu, ungachitayanga cha. Uchisungi, pakuti mbumoyu waku.”