1. Ntchifukwa wuli wakutumika Paulo wangukambiya Akhristu Achiheberi kuti achiskanengi “ukongwa”?

NTCHIFUKWA wuli mazuŵa nganu titenere kuchiskana ukongwa? Wakutumika Paulo wangukamba chifukwa cho tikhumbika kuchitiya viyo mukalata yo wangulembe Akhristu Achiheberi. Iyu wanguŵakambiya kuti: “Tiyeni tiŵanaŵaniyanengi kuti tichiskiyani ku chanju ndi ku ntchitu zamampha, ndipu tingalekanga cha kuwungana pamoza, nge nkhalusu ka ŵanthu anyaki, kweni tichiskanengi, ukongwa po muwona kuti zuŵa lo le pafupi.” (Ahe. 10:24, 25) Pati pajumpha vyaka 5 kutuliya po Paulo wangukambiya mazu yanga, Akhristu Achiyuda wo ajanga ku Yerusalemu anguwona chisimikizu cho chalongonga kuti ‘zuŵa laku Yehova’ lenga pafupi. Yiwu anguziŵa kuti akhumbikanga kutuwamu mutawuni iyi, nge mo Yesu wangukambiya. (Machi. 2:19, 20; Luka 21:20-22) Zuŵa laku Yehova lenili, linguza mu 70 C.E. pa nyengu yo Aroma angubwanganduwa Yerusalemu.

2. Ntchifukwa wuli mazuŵa nganu tikhumbika ukongwa kuchiska anyidu?

 ² Mazuŵa nganu, te ndi chifukwa chakuvwika chakugomezge kuti ‘zuŵa likulu ndipuso lakofya ukongwa’ laku Yehova le pafupi. (Yoele 2:11) Mchimi Zefaniya wangukamba kuti: “Zuŵa likulu laku Yehova le pafupi! Le pafupi ndipu lituza mwaliŵi ukongwa.” (Zefa. 1:14) Uchimi uwu nasi utitikwaska mazuŵa nganu. Ndichu chifukwa chaki Paulo wangukamba kuti “tiŵanaŵaniyanengi kuti tichiskiyani ku chanju ndi ku ntchitu zamampha.” (Ahe. 10:24) Mwaviyo, tikhumbika kuziŵa vo abali ŵidu akumana navu kuti tiŵachiskengi asani akhumbika kuchiskika.

3. Kumbi Paulo wangukambanji pa nkhani ya kuchiskana? (Wonani chithuzi cho che papeji 20.)

³ “Mtima wa munthu uzitiskika chifukwa cha kufipa mtima, kweni mazu ngamampha ngatiwukondwesa.” (Nthanthi 12:25) Fundu iyi njauneneska kwaku tosi. Tosi tikhumbika kuchiskika nyengu zinyaki. Paulo wangulongo kuti chinanga ndi yo we ndi udindu wakuchiska anyaki, nayu wakhumbika kuchiskika. Iyu wangulembe Akhristu wo ajanga ku Roma kuti: “Ndikhumbisiska kukuwonani, kuti ndizikupaskeni mphasu yakutuliya kwaku Chiuta ndi chilatu chakuti muje akukho. Pamwenga kuti tizichiskani mu chivwanu, chinu ndi changu.” (Aro. 1:11, 12) Paulo yo wachiskanga anyaki, nyengu zinyaki nayu wakhumbikanga kuchiskika.—Ŵerengani Aroma 15:30-32.

4, 5. Kumbi mbayani wo tingaŵachiska mazuŵa nganu, nanga ntchifukwa wuli?

⁴ Akhristu wo achita uteŵeti wa nyengu zosi, akhumbika kuchiskika. Anyaki mwaku yiwu mbapayiniya akugomezgeka. Anandi akuleka vo achitanga kuti achitengi upayiniya. Ivi ndivu achita so amishonale, wo ateŵete pa Beteli, akuwonere dera ndi awolu ŵawu ndipuso wo ateŵete pa maofesi ngo afwatuliyaku mabuku. Abali ndi azichi yaŵa, aleka vo atanja kuti achitengi vinandi pakuteŵete Yehova. Mwaviyo, tikhumbika kuŵachiska. Kweniso wo akuleka kuchita uteŵeti wa nyengu zosi pa vifukwa vinyaki, kweni ŵeche kukhumba kuchita uteŵeti uwu, nawu tikhumbika kuŵachiska.

⁵ Abali ndi azichi wo aleka kuto pamwenga kuŵirwa chifukwa cha kukhumba kuvwiya dangu lakuti atongi “mwa Ambuya pe,” nawu akhumbika kuchiskika. (1 Akori. 7:39) Mwakuyanana ŵaka, anthukazi wo alimbikiya ntchitu awonga asani atuvwa mazu ngakuchiska nga alumu ŵawu. (Nthanthi 31:28, 31) Kweniso Akhristu wo alutirizga kuja akugomezgeka pa nyengu yo atama pamwenga kutombozgeka, nawu akhumbika kuchiskika. (2 Ate. 1:3-5) Yehova ndi Khristu, achiska Akhristu wosi akugomezgeka ŵenaŵa.—Ŵerengani 2 Atesalonika 2:16, 17.

6. Kumbi ŵara agwira ntchitu wuli mwakukoliyana ndi Yesaya 32:1, 2?

⁶ Ŵerengani Yesaya 32:1, 2. Yesu Khristu wagwiriskiya ntchitu Akhristu akusankhika ndipuso “akaronga” a mbereri zinyaki, kuti achiskengi Akhristu wo ŵe ndi chitima ndipuso wo aguŵa. Ŵara ŵenaŵa, achita “ufumu” cha pa chivwanu cha Akhristu anyawu ‘kweni mba ntchitu anyawu’ kuti akondwengi.—2 Akori. 1:24.

7, 8. Kumbi ŵara angaŵachiska wuli Akhristu anyawu kuziya mu vo akamba ndi kuchita?

⁷ Ŵara angatoliyaku vo Paulo wachitanga. Nyengu zosi iyu wayesesanga kuchiska Akhristu anyaki. Paulo wangulembe Akhristu a ku Tesalonika kuti: “Chifukwa chakuti titikuyanjani ukongwa, tingusimikiza kukupaskani uthenga wamampha waku Chiuta pe cha,  kweni kukupaskani ndi umoyu widu viyo, chifukwa titikuyanjani ukongwa.”—1 Ate. 2:8.

⁸ Ŵara angachiska Akhristu anyawu kuziya mu vo akamba. Kweni kumbi mazu pe ngakukwana? Paulo wangukambiya ŵara a ku Efeso kuti: “Mutenere kovya ambula nthazi ndipuso mukumbukengi mazu ngo Ambuya Yesu angukamba ŵija kuti: ‘Kupaska kuchitiska kuti munthu wakondwengi ukongwa kuluska kulonde.’” (Machi. 20:35) Paulo ‘wajiperekanga ukongwa chifukwa’ cha abali ŵaki. Iyu walongonga mu vakuchita vaki kuti wenga wakukhumbisiska kuŵachitiya chechosi. (2 Akori. 12:15) Mwakuyanana ŵaka, ŵara atenere kuchiska pamwenga kupembuzga abali ŵawu ndi mazu pe cha kweni akhumbika so kuchita viyo mu vakuchita vawu.—1 Akori. 14:3.

9. Kumbi ŵara angachita wuli kuti apereki ulongozgi wakuchiska?

⁹ Nyengu zinyaki ŵara akhumbika kupereka ulongozgi kuti achiski abali. Kweni kuti apereki ulongozgi wakuchiska, atenere kusambira Bayibolu kuti awoni mo ŵanthu anyaki achitiyanga pakupereka ulongozgi. Chakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani iyi ndi Yesu. Wati wayuka, iyu wangupereka ulongozgi ku mipingu ya ku Asia Minor. Kweni wechendapereki ulongozgi ku mpingu wa ku Efeso, Pegamo ndi Tiyatira, waŵawonganga dankha. (Chivu. 2:1-5, 12, 13, 18, 19) Iyu wangukambiya mpingu wa ku Laodikeya kuti: “Ŵanthu wosi wo nditiŵayanja, nditiŵachenya kweniso kuŵalanga. Mwaviyo, chita phamphu ndipuso ulapi.” (Chivu. 3:14) Ŵara angachita umampha kutore kwaku Yesu pakupereka ulongozgi.

10. Kumbi tosi tingaŵazenga wuli anyidu?

¹⁰ Mbara pe cha wo akhumbika kuchiska Akhristu anyawu. Paulo wanguchiska Akhristu kuti alongorongi ‘mazu ngamampha, kuti azengengi nge mo kukhumbikiya, kuti ngawovyi’ anyawu. (Aefe. 4:29) Tosi titenere kuŵa masu kuti tiziŵi wo akhumbika ‘kuwovyeka.’ Paulo wanguchiska Akhristu Achiheberi kuti:  “Chinthisani manja ngakulombotoka ndipuso makongonu ngakundenguka, ndipu lutirizgani kunyoloska nthowa za maphazi nginu, kuti cho chapinthuka chileki kutuwamu mumalunga, kweni mumalu mwaki chichizgiki.” (Ahe. 12:12, 13) Tosi, ŵara ndi ŵana viyo, tingazenga anyidu ndi mazu ngakuchiska.

11. Kumbi Marthe wanguchiskika wuli pa nyengu yo wangusuzgika maŵanaŵanu?

¹¹ Mzichi munyaki zina laki Marthe, * wangusuzgika maŵanaŵanu kwa kanyengu. Iyu wangukamba kuti: “Zuŵa linyaki ndati ndapemphera, ndingukumana ndi mzichi munyaki wakukota yo wangundilongo chanju ndi lisungu. Ivi ndivu ndakhumbanga pa nyengu iyi. Wangundikambiya so masuzgu ngaki ngo ngayanananga ŵaka ndi ngangu ndipu ndingujivwa kuti nde ndija cha.” Panyaki mzichi wakukota wanguziŵa cha mo mazu ngaki ngangukwaskiya Marthe.

12, 13. Kumbi tingagwiriskiya wuli ntchitu ulongozgi wo we pa Afilipi 2:1-4?

¹² Wakutumika Paulo wangukambiya mpingu wa ku Filipi kuti: “Sonu kwali pe kuchiska kwekosi mwaku Khristu, kwali pe kupembuzga mwachanju kwekosi, kwali pe kuchitiya limoza vinthu vauzimu kwekosi, kwali pe chanju chikulu pamwenga lisungu lelosi, chitiskani kuti likondwa langu lizazi mwakuja ndi maŵanaŵanu ngamoza, chanju chakuyanana, mwakuja akukoliyana ukongwa, kweniso mwakulunguruka chinthu chimoza. Mungachitanga cha chinthu chechosi mwamaphara pamwenga mwakujikuzga, kweni mwakujiyuyuwa, muwonengi kuti anyinu atikuluskani, ndipuso mungaŵanaŵaniyanga vakukhumba vinu pe cha, kweni va ŵanthu anyaki so.”—Afi. 2:1-4.

¹³ Tosi titenere kuŵanaŵaniya vakukhumba va abali ndi azichi ŵidu. ‘Tingaŵapembuzga mwachanju,’ ‘tingachitiya [nawu] limoza vinthu vauzimu’ ndipuso tingaŵalongo “chanju chikulu pamwenga lisungu” kuti tiŵachiski.

14. Kambanipu nthowa yimoza yo mungachiskiya anyinu.

¹⁴ Tikondwa asani tituvwa kuti yo tasambiranga nayu Bayibolu, weche wakugomezgeka. Ndimu so ve nge ndi wakutumika Yohane. Iyu wangulemba kuti: “Palivi chinthu cho chitindikondwesa ukongwa kuluska kuvwa kuti ŵana ŵangu alutirizga kwenda mu uneneska.” (3 Yoha. 4) Apayiniya anandi angazomereza kuti akondwa asani atuvwa kuti wo asambiranga nawu Bayibolu, ŵeche akugomezgeka ndipu panyaki achita upayiniya. Mwaviyo, asani mpayiniya wagongowa ndi vinthu vinyaki, wangachiskika asani tingamukumbusa vinthu vamampha vo wanguchitapu kuvuli.

15. Kumbi tingaŵachiska wuli wo ateŵete mwakugomezgeka?

¹⁵ Akuwonere dera anandi akamba kuti yiwu ndi awolu ŵawu, achiskika ukongwa asani alonde kalata yakuŵawonga pavuli pakucheze mpingu. Ndimu so avwiya ŵara, amishonale, apayiniya ndi wo ateŵete pa Beteli asani awongeka chifukwa chakuteŵete Yehova mwakugomezgeka.

16. Kumbi tingachitanji kuti tichiski munthu?

¹⁶ Kungaŵa kunanga kuŵanaŵana kuti tingafiska cha kuchiska anyidu chifukwa chakuti titanja cha vakulongolo. Kuchiska anyidu nkhwakusuzga cha. Nyengu zinyaki tingakhumbika ŵaka kuŵamwetuliya asani titiŵatawuzga. Asani yiwu amwetuliya cha, ndikuti panyaki ŵe ndi suzgu ndipu angachiskika asani mungavwisiya ŵaka vo angakukambiyani.—Yako. 1:19.

17. Kumbi mubali munyaki wachinyamata wanguwovyeka wuli?

 ¹⁷ Mubali munyaki wachinyamata zina laki Henri, wangudandawula ukongwa awisi ndi abali ŵaki ŵati aleka uneneska. Awisi aku Henri ŵenga ŵara mumpingu. Iyu wanguchiskika ndi wakuwonere dera yo wanguluta nayu ku resitilanti kuti akamwi khofi. Wakuwonere dera wangumupempha kuti wakambi vo vamusuzganga. Ŵati akambiskana, Henri wanguziŵa kuti wakhumbikanga kuja wakugomezgeka kuti wawovyi awisi ndi abali ŵaki kuwere mu uneneska. Iyu wangupembuzgika ukongwa wati waŵerenga Sumu 46; Zefaniya 3:17; ndi Mariko 10:29, 30.

18. (a) Kumbi Fumu Solomoni yingukambanji? (b) Kumbi wakutumika Paulo wangupereka sachizgu wuli?

¹⁸ Vo vinguchitikiya Marthe ndi Henri, vilongo kuti tingafiska kuchiska mubali pamwenga mzichi yo wakhumbika kupembuzgika. Fumu Solomoni yingulemba kuti: “Mazu ngakukambika pa nyengu yakwenere, ngamampha ukongwa. Masu ngakungweluka ngakondwesa mtima. Uthenga wamampha ulamisa viwanga.” (Nthanthi 15:23, 30) Kweniso kuŵerenga magazini nga Chigongwi cha Alinda pamwenga mabuku pa webusayiti yidu, kungawovya munthu yo we ndi chitima. Paulo wangulongo kuti tingachiskika so asani titumba sumu za Ufumu ndi anyidu. Iyu wangulemba kuti: “Lutirizgani kusambizana ndi kuchiskana mwa masalimo, sumu zakuthamika Chiuta, sumu zauzimu zakumbika mwakuwonga, kweniso muchimbiya Yehova mumitima yinu.”—Ako. 3:16; Machi. 16:25.

19. Ntchifukwa wuli kuchiskana kwazamukuŵa kwakukhumbika ukongwa kunthazi, nanga tikhumbika kuchitanji?

¹⁹ Kuchiskana nkhwakukhumbika ukongwa po tiwona kuti zuŵa laku Yehova “le pafupi.” (Ahe. 10:25) Nge mo Paulo wangukambiya kwa Akhristu anyaki a mu nyengu yaki, “lutirizgani kuchiskana ndi kuzengana, nge mo muchitiya kali.”—1 Ate. 5:11.